Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Milli Kəşfiyyat Təşkilatı — Türkiyə Cümhuriyyətinin bölünməz bütövlüyünə, konstitusiya nizamına, varlığına, müstəqilliyinə, təhlükəsizliyinə və milli gücünü meydana gətirən bütün ünsürlərinə qarşı daxildən və xaricdən gələcək mövcud və olabiləcək təhdidlər haqqında məlumat yığmaq, tədbir görmək və lazımlı vəziyyətlərdə əlaqədar mövqeləri xəbərdar etməklə vəzifəli təşkilatdır. Təşkilat Türkiyə Prezidentinə tabedir. Büdcəsi 855 milyon Türk lirəsi təşkil edir.
| Milli Kəşfiyyat Təşkilatı | |
|---|---|
| |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Yurisdiksiya | Türkiyə Respublikası |
| Yaradılma tarixi | 22 iyul 1965 |
| Tabelik | Türkiyə Prezidenti |
| Ştat sayı | 8,000 |
| İllik büdcəsi | 2.628.749.000 ₺ (2021) |
| Baş qərargah | |
| Ünvan | Etimesgut, Ankara |
| Rəhbərlik | |
| Rəhbər | İbrahim Qalın |
| | |
| Rəsmi saytı | mit.gov.tr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
" … Müasir dövlətlərdə olduğu kimi, bizdə də müasir bir kəşfiyyat təşəkkülü qurmaq məcburiyyətindəyik… " (Mustafa Kamal Atatürk, 1925)
Dövlətin milli təhlükəsizlik siyasətinin hazırlanmasıyla əlaqədar hər mövzuda kəşfiyyatın tək əldə toplana bilməsi məqsədiylə, 22 iyul 1965-ci il tarixində Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən 644 saylı qanun qəbul edilmiş və bu qanun ilə quruluşun adı Milli İstihbarat Təşkilatı (MİT) olaraq dəyişdirilmişdir. Qanun ilə MİT-in bir rəhbər tərəfindən idarə olunması və rəhbərin, qanun ilə təyin olunan vəzifələrin yerinə yetirilməsində yalnız Baş Nazirə qarşı məsul olması nəzərdə tutulmuşdur. MİT, təxminən 19 il davam edə ilə fəaliyyətlərini 644 saylı qanun hökmləri istiqamətində icra etmiş, ancaq sürətlə dəyişən və inkişaf edən şərtlərin işığında yeni bir qanuni tənzimləmənin ehtiyacı ortaya çıxmışdır. Bu məqsədlə, 1 noyabr 1983-cü il tarixində 2937 saylı "Dövlət Kəşfiyyat Xidmətləri və Milli Kəşfiyyat Təşkilatı Qanunu" çıxarılmış olub, qanun 1 yanvar 1984 tarixində qüvvəyə girmişdir.
Tarixi
Ölkələrin bir-birlərinə istiqamətli siyasi, ictimai, iqtisadi və hərbi fəaliyyətləri ilə gözləmələrinin əvvəldən müəyyən olunması ehtiyacının zaman içərisində gedərək artması, xəbər almağa dönük quruluşlanmaların varlığını zəruri etmişdir.
Türkiyədə, sistemli və mütəşəkkil xüsusiyyətdə kəşfiyyat təşkilatı qurma cəhdləri, Osmanlı Dövlətinin son illərində başlamışdır. Siyasi birliyin qorunması, ayrılıqçı hərəkətlərin önlənməsi və xüsusilə xarici dövlətlərin Orta şərq üzərində mərkəzləşən fəaliyyətlərinin izlənilə bilməsi üçün fərdi əsasda və məhdud xüsusiyyətdə davam etdirilən kəşfiyyat işlərinin bir mərkəzdən mütəşəkkil şəkildə icra edilməsinə ehtiyac duyulmuş və 17 noyabr 1913 tarixində Ənvər Paşa tərəfindən Təşkilatı Məxsusa adlı kəşfiyyat təşkilatı qurulmuşdur. Birinci dünya müharibəsi əsnasında hərbi və paramiliter hərəkətlər reallaşdıraraq əhəmiyyətli vəzifələr boynuna götürən bu təşkilat, döyüşün sona çatmasıyla 30 oktyabr 1918 tarixində imzalanan sonrasında dağılmışdır.
Mustafa Kamal kəşfiyyat xidməti qurulmasını lazım olduğunu başa düşür
Polis bölməsi Təşkilatı ilə Ankara arasında ortaya çıxan bu problemlər, Mustafa Kamalı yeni axtarışlara yönəldəcək.Mustafa Kamal təşkilatın İttihatçı quruluşundan olduqca narahatdır. Hətta görüşmələri əsnasında Quru Xüsusiyyətə Anadolu və Rumeli Müdafiəsi Hüquq Cəmiyyətləri xaricində yaradılan bu təşkilatın müstəqil işlərinə qarşı olduğunu ifadə etmişdir. 16 mart 1920-də yaşanan basqın hadisəsindən sonra həbs olunan Polis bölməsi Təşkilatı idarəçilərindən Şövkət və Quru Xüsusiyyət Bəylərin İngilislər tərəfindən Maltaya sürgün edilmələri Polis bölməsi Təşkilatını çətin vəziyyətdə buraxar. Bu, İngilislərin bir çökdürmə əməliyyatıdır. İngilislər tərəfindən Maltaya sürtülənlər bu təşkilatın bel sümüyüdürlər. Bu adlardan bəzi əhəmiyyətli olanları bunlardır: Polkovnik Qaladalı Şövkət (İstanbul Mərkəz Komandiri), Polkovnik Quru Xüsusiyyət (Polis bölməsi Təşkilatının Qurucusu), , , Əli Fəthi Okyar, , (Ənvər Paşanın Atası) və bir çox əhəmiyyətli ad Maltaya sürtülmüşdür. Əslində təşkilat İttihatçılık mənasında dağılmaz və sürər. Mustafa Kamal daha sonra bu təşkilatın işlərini zərərli tapdığını ifadə edəcək. Malta sürgününün ardından yığışma işləri əsnasında Polis bölməsi Cəmiyyəti böyük bir çat verəcək. Bu kəşfiyyat açığının adı . Polis bölməsi cəmiyyətinin içinə sızan İngilis gizli xidməti əldə etdiyi adamlarıyla adlı agenti Ankaraya göndərər və Mustafa Kamalı öldürməklə vəzifələndirər. Bu mövzuda ortaya çıxan sualın, Ankara hökumətin tərəfindən həll edilər. Ancaq qrup rəsmi olaraq 1920-də dağıtdılması. Təşkilatın dağılması əmrini verən nüfuzun Ankara olduğu və Mustafa Kamalın bu təşkilata qarşı eşitdiyi etibarsızlığın bunda təsirli olduğu qətidir. Bu vaxt geridə qalanlar kiçik kəşfiyyat, qaçaqçılıq, təxribat qrupları olaraq çalışırlar. İttihatçıların müxalif hərəkətləri ancaq 1923-də Milli Mübarizədən sonra bitirilə biləcək. Polis bölməsi Cəmiyyətinin dağılmasından sonra Zabitan və Yavuz kimi müxtəlif kəşfiyyat qrupları yaradılmış, bunlardan 23 sentyabr 1920 tarixində fəaliyyətə keçən Həmzə Qrupunun adı 31 avqust 1921 tarixində Felah Qrupu olaraq dəyişdirilmiş, kəşfiyyat qrupları Qurtuluş Döyüşü sonuna qədər fəaliyyətlərini davam etdirə bilmişdir.
Milli Təhlükəsizlik Xidməti Riyasəsi
Kəşfiyyat təşkilatlarının bağlanılmasından və Türkiyə cümhuriyyəti Dövlətinin qurulmasından sonra, 1926 tarixinə qədər keçən dövr içində xəbər alma işləri, Ordu Müfəttişlikləri Kəşfiyyat Şöbələri tərəfindən icra edilmişdir. Daha sonra Atatürk, 1925 ili sonunda, inkişaf etmiş dövlətlərdəki kəşfiyyat quruluşlarına bənzər, müasir bir təşkilatın qurulması təlimatını vermişdir. Bunun üzərinə, Avropa ölkələrində öyrədilən heyətlərin də iştirakıyla, Baş qərargah Başçısı Marşal Fevzi Çaxmağın 6 yanvar 1926 tarixli əmri istiqamətində, Türkiyə cümhuriyyətinin ilk kəşfiyyat quruluşu olan Milli Təhlükəsizlik Xidməti Riyasa idi (M. E. H. /MAH) qurulmuşdur. Təşkilat, 5 yanvar 1927 tarixində şeklen İçişleri Nazirliyinə bağlanmışdır. 6 yanvar 1926 – 5 yanvar 1927 tarixləri arasındakı bir illik dövr işləri, dövrün idarəçiləri tərəfindən Riyasa idin quruluşuna hazırlıq dövrü olaraq qiymətləndirilmiş və bir gün sonrakı 6 yanvar 1927 tarixi MAHin quruluş tarixi olaraq qəbul edilmişdir. Quruluşuyla başçılığına Şükrü Əli Ögelin gətirildiyi MAH, Milli Kəşfiyyat Təşkilatı mənsubları üçün bir simvol olaraq əhəmiyyətini qorumaqda və MİTin tarixi kökləriylə gələcək arasında qüvvətli bir bağ meydana gətirməkdədir. MAH, duyulan ehtiyaclara bağlı olaraq zaman içərisində bir neçə dəfə kiçik strukturca dəyişikliklər keçirmiş və 1965-ci ilə qədər Türkiyənin kəşfiyyat fəaliyyətini müvəffəqiyyətlə icra etmişdir.
MİT Rəhbərləri
- 14 iyul 1965 – 2 mart 1966
- 2 mart 1966 – 27 mart 1971
- 2 avqust 1971 – 25 iyul 1973
- 26 iyul 1973 – 27 fevral 1974
- 28 fevral 1974 – 26 sentyabr 1974
- 26 sentyabr 1974 – 24 noyabr 1974
- 25 noyabr 1974 – 13 iyul 1978
- Adnan Ərsöz 13 iyul 1978 – 19 noyabr 1979
- 19 noyabr 1979 – 7 sentyabr 1981
- 7 sentyabr 1981 – 14 avqust 1986
- 5 sentyabr 1986 – 29 avqust 1988
- 29 avqust 1988 – 27 avqust 1992
- 9 noyabr 1992 – 11 fevral 1998
- 11 fevral 1998 – 11 iyun 2005
- 15 iyun 2005 – 26 may 2010
- Hakan Fidan 26 may 2010 — 3 iyun 2023
- İbrahim Qalın 3 iyun 2023 —
İstinadlar
- MİT-in rəsmi saytı
Xarici keçidlər
- MİT haqqında
- MİT haqqında proqram
Bu məqalə . |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Milli Kesfiyyat Teskilati Turkiye Cumhuriyyetinin bolunmez butovluyune konstitusiya nizamina varligina musteqilliyine tehlukesizliyine ve milli gucunu meydana getiren butun unsurlerine qarsi daxilden ve xaricden gelecek movcud ve olabilecek tehdidler haqqinda melumat yigmaq tedbir gormek ve lazimli veziyyetlerde elaqedar movqeleri xeberdar etmekle vezifeli teskilatdir Teskilat Turkiye Prezidentine tabedir Budcesi 855 milyon Turk liresi teskil edir Milli Kesfiyyat Teskilatiturk Milli Istihbarat TeskilatiUmumi melumatlarOlke TurkiyeYurisdiksiya Turkiye RespublikasiYaradilma tarixi 22 iyul 1965Tabelik Turkiye PrezidentiStat sayi 8 000Illik budcesi 2 628 749 000 2021 Bas qerargah AnkaraUnvan Etimesgut AnkaraRehberlikRehber Ibrahim QalinResmi sayti mit gov tr Vikianbarda elaqeli mediafayllar Muasir dovletlerde oldugu kimi bizde de muasir bir kesfiyyat tesekkulu qurmaq mecburiyyetindeyik Mustafa Kamal Ataturk 1925 Dovletin milli tehlukesizlik siyasetinin hazirlanmasiyla elaqedar her movzuda kesfiyyatin tek elde toplana bilmesi meqsediyle 22 iyul 1965 ci il tarixinde Turkiye Boyuk Millet Meclisi terefinden 644 sayli qanun qebul edilmis ve bu qanun ile qurulusun adi Milli Istihbarat Teskilati MIT olaraq deyisdirilmisdir Qanun ile MIT in bir rehber terefinden idare olunmasi ve rehberin qanun ile teyin olunan vezifelerin yerine yetirilmesinde yalniz Bas Nazire qarsi mesul olmasi nezerde tutulmusdur MIT texminen 19 il davam ede ile fealiyyetlerini 644 sayli qanun hokmleri istiqametinde icra etmis ancaq suretle deyisen ve inkisaf eden sertlerin isiginda yeni bir qanuni tenzimlemenin ehtiyaci ortaya cixmisdir Bu meqsedle 1 noyabr 1983 cu il tarixinde 2937 sayli Dovlet Kesfiyyat Xidmetleri ve Milli Kesfiyyat Teskilati Qanunu cixarilmis olub qanun 1 yanvar 1984 tarixinde quvveye girmisdir TarixiOlkelerin bir birlerine istiqametli siyasi ictimai iqtisadi ve herbi fealiyyetleri ile gozlemelerinin evvelden mueyyen olunmasi ehtiyacinin zaman icerisinde gederek artmasi xeber almaga donuk quruluslanmalarin varligini zeruri etmisdir Enver Pasa Turkiyede sistemli ve mutesekkil xususiyyetde kesfiyyat teskilati qurma cehdleri Osmanli Dovletinin son illerinde baslamisdir Siyasi birliyin qorunmasi ayriliqci hereketlerin onlenmesi ve xususile xarici dovletlerin Orta serq uzerinde merkezlesen fealiyyetlerinin izlenile bilmesi ucun ferdi esasda ve mehdud xususiyyetde davam etdirilen kesfiyyat islerinin bir merkezden mutesekkil sekilde icra edilmesine ehtiyac duyulmus ve 17 noyabr 1913 tarixinde Enver Pasa terefinden Teskilati Mexsusa adli kesfiyyat teskilati qurulmusdur Birinci dunya muharibesi esnasinda herbi ve paramiliter hereketler reallasdiraraq ehemiyyetli vezifeler boynuna goturen bu teskilat doyusun sona catmasiyla 30 oktyabr 1918 tarixinde imzalanan sonrasinda dagilmisdir Mustafa Kamal kesfiyyat xidmeti qurulmasini lazim oldugunu basa dusurPolis bolmesi Teskilati ile Ankara arasinda ortaya cixan bu problemler Mustafa Kamali yeni axtarislara yoneldecek Mustafa Kamal teskilatin Ittihatci qurulusundan olduqca narahatdir Hetta gorusmeleri esnasinda Quru Xususiyyete Anadolu ve Rumeli Mudafiesi Huquq Cemiyyetleri xaricinde yaradilan bu teskilatin musteqil islerine qarsi oldugunu ifade etmisdir 16 mart 1920 de yasanan basqin hadisesinden sonra hebs olunan Polis bolmesi Teskilati idarecilerinden Sovket ve Quru Xususiyyet Beylerin Ingilisler terefinden Maltaya surgun edilmeleri Polis bolmesi Teskilatini cetin veziyyetde buraxar Bu Ingilislerin bir cokdurme emeliyyatidir Ingilisler terefinden Maltaya surtulenler bu teskilatin bel sumuyudurler Bu adlardan bezi ehemiyyetli olanlari bunlardir Polkovnik Qaladali Sovket Istanbul Merkez Komandiri Polkovnik Quru Xususiyyet Polis bolmesi Teskilatinin Qurucusu Eli Fethi Okyar Enver Pasanin Atasi ve bir cox ehemiyyetli ad Maltaya surtulmusdur Eslinde teskilat Ittihatcilik menasinda dagilmaz ve surer Mustafa Kamal daha sonra bu teskilatin islerini zererli tapdigini ifade edecek Malta surgununun ardindan yigisma isleri esnasinda Polis bolmesi Cemiyyeti boyuk bir cat verecek Bu kesfiyyat aciginin adi Polis bolmesi cemiyyetinin icine sizan Ingilis gizli xidmeti elde etdiyi adamlariyla adli agenti Ankaraya gonderer ve Mustafa Kamali oldurmekle vezifelendirer Bu movzuda ortaya cixan sualin Ankara hokumetin terefinden hell ediler Ancaq qrup resmi olaraq 1920 de dagitdilmasi Teskilatin dagilmasi emrini veren nufuzun Ankara oldugu ve Mustafa Kamalin bu teskilata qarsi esitdiyi etibarsizligin bunda tesirli oldugu qetidir Bu vaxt geride qalanlar kicik kesfiyyat qacaqciliq texribat qruplari olaraq calisirlar Ittihatcilarin muxalif hereketleri ancaq 1923 de Milli Mubarizeden sonra bitirile bilecek Polis bolmesi Cemiyyetinin dagilmasindan sonra Zabitan ve Yavuz kimi muxtelif kesfiyyat qruplari yaradilmis bunlardan 23 sentyabr 1920 tarixinde fealiyyete kecen Hemze Qrupunun adi 31 avqust 1921 tarixinde Felah Qrupu olaraq deyisdirilmis kesfiyyat qruplari Qurtulus Doyusu sonuna qeder fealiyyetlerini davam etdire bilmisdir Milli Tehlukesizlik Xidmeti RiyasesiKesfiyyat teskilatlarinin baglanilmasindan ve Turkiye cumhuriyyeti Dovletinin qurulmasindan sonra 1926 tarixine qeder kecen dovr icinde xeber alma isleri Ordu Mufettislikleri Kesfiyyat Sobeleri terefinden icra edilmisdir Daha sonra Ataturk 1925 ili sonunda inkisaf etmis dovletlerdeki kesfiyyat quruluslarina benzer muasir bir teskilatin qurulmasi telimatini vermisdir Bunun uzerine Avropa olkelerinde oyredilen heyetlerin de istirakiyla Bas qerargah Bascisi Marsal Fevzi Caxmagin 6 yanvar 1926 tarixli emri istiqametinde Turkiye cumhuriyyetinin ilk kesfiyyat qurulusu olan Milli Tehlukesizlik Xidmeti Riyasa idi M E H MAH qurulmusdur Teskilat 5 yanvar 1927 tarixinde seklen Icisleri Nazirliyine baglanmisdir 6 yanvar 1926 5 yanvar 1927 tarixleri arasindaki bir illik dovr isleri dovrun idarecileri terefinden Riyasa idin qurulusuna hazirliq dovru olaraq qiymetlendirilmis ve bir gun sonraki 6 yanvar 1927 tarixi MAHin qurulus tarixi olaraq qebul edilmisdir Qurulusuyla basciligina Sukru Eli Ogelin getirildiyi MAH Milli Kesfiyyat Teskilati mensublari ucun bir simvol olaraq ehemiyyetini qorumaqda ve MITin tarixi kokleriyle gelecek arasinda quvvetli bir bag meydana getirmekdedir MAH duyulan ehtiyaclara bagli olaraq zaman icerisinde bir nece defe kicik strukturca deyisiklikler kecirmis ve 1965 ci ile qeder Turkiyenin kesfiyyat fealiyyetini muveffeqiyyetle icra etmisdir MIT Rehberleri14 iyul 1965 2 mart 1966 2 mart 1966 27 mart 1971 2 avqust 1971 25 iyul 1973 26 iyul 1973 27 fevral 1974 28 fevral 1974 26 sentyabr 1974 26 sentyabr 1974 24 noyabr 1974 25 noyabr 1974 13 iyul 1978 Adnan Ersoz 13 iyul 1978 19 noyabr 1979 19 noyabr 1979 7 sentyabr 1981 7 sentyabr 1981 14 avqust 1986 5 sentyabr 1986 29 avqust 1988 29 avqust 1988 27 avqust 1992 9 noyabr 1992 11 fevral 1998 11 fevral 1998 11 iyun 2005 15 iyun 2005 26 may 2010 Hakan Fidan 26 may 2010 3 iyun 2023 Ibrahim Qalin 3 iyun 2023 IstinadlarMIT in resmi saytiXarici kecidlerMIT haqqinda MIT haqqinda proqramBu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin