Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mazut konstitusiya - Rusiya fəhlə hərəkatı tarixində fəhlələrlə sahibkarlar arasında imzalanmış ilk müştərək müqavilə idi.
Fəhlə hərəkatının güclənməsi
XX əsrin əvvəllərində Rusiyada baş verən ümumi böhranla əlaqədar meydana çıxan ağır iqtisadi vəziyyət, Rusiya-Yaponiya müharibəsində bir-birinin ardınca baş verən ağır məğlubiyyətlər ölkədə, xüsusilə Bakıda bir sıra fəhlə çıxışlarına gətirib çıxardı.
1904-cü il dekabrın 12-də "Balaxanı və Bibiheybət fəhlələrinin təşkilatı" çörəkçilər və şəhərin su təchizatı fəhlələrindən savayı bütün sənaye fəhlələrini ümumi tətilə çağıraraq, qabaqcadan elan etdi ki, tətil ancaq təşkilatın xəbərdarlığından sonra dayandırıla bilər və sahibkarların fəhlələri qorxutmağa yönəlmiş bütün cəhdləri "təşkilatın cavab addımlarını gücləndirəcək və ən qəti tədbirlər görüləcəkdir".
Xəzər-Qara dəniz cəmiyyətinin fəhlələri tətilə birinci başladılar. Onların ardınca Nobel, Rotşild, Mantaşev və Mirzoyevin mədənlərinin, günortaya qədər Bibiheybət, habelə Qara və Ağ şəhərlərin fəhlələri işi dayandırdılar. Bu möhtəşəm çıxışın elə birinci günündə 40-a yaxın firmanın fəhlə və qulluqçuları tətilə qoşuldular.
Ertəsi gün tətil genişlənməkdə davam edirdi. Axşama yaxın "Kaspi", "Baku", "Bakinskiye izvestiya" qəzetləri mətbəələrinin fəhlələri işi dayandırdılar. Dekabrın 16-17- də "Şərq cəmiyyəti", "Qafqaz və Merkuri‖nin emalatxanaları, habelə "Nadejda" kompaniyası, tənbəki fabriki və Dadaşovun tərsanəsinin fəhlələri, sonra isə Xəzər ticarət donanmasının dənizçiləri, şəhər konkasının, mağazaların, emalatxanaların işçiləri də tətilə başladılar. Beləliklə, tətil ümumi xarakter alaraq 50 minədək adamı əhatə etdi.
RSDFP Bakı Komitəsi əvvəldən, qış mövsümü olmasını və dənizdə naviqasiyanın dayandırılmasını nəzərə alaraq, bu tətilin əleyhinə çıxmışdı. Lakin hadisələrin geniş miqyas aldığını görüb tətilə qoşuldu və bu barədə buraxdığı vərəqədə elan etdi: "Tətil başlamışdır. Hazırkı məqamda kapitalistlərə müharibə elan edilməsinə bizim münasibətimiz necə olursa olsun, biz bütün qüvvələrimizi sərf etməliyik ki, qələbə bizim, fəhlələrin olsun. Lakin, yoldaşlar, unutmayın ki, nə qədər ki, bizim başlıca düşmənimiz (çar hökuməti), bizim kapitalistlərin dostu devrilməyibdir, kapitalistlər üzərində bizim heç bir qələbəmiz möhkəm olmayacaq".
Tətil komitəsinin yaradılması və başlıca tələblər
Tətilə rəhbərliyi ələ almaq uğrunda iki təşkilat arasında mübarizə başlandı. Bu zaman Bakı Komitəsi şəhər rayonunda, şendrikovçular isə neft mədənləri və neftayırma zavodlarında üstün mövqeyə malik idilər. Bakı Komitəsi tətilə rəhbərlik etmək üçün A.M.Stopani, P.A.Caparidze və İ.Fioletov başda olmaqla, tətil komitəsi təşkil etdi. Şendrikovçular tətil komitəsinə daxil olmaqdan imtina etdilər.
Bu zaman tətil genişlənməkdə davam edirdi. Neft sənayeçiləri danışıqlara getməyə məcbur oldular. İki həftə əvvəl şendrikovçuların hazırladıqları tələblərin bütöv təkrarı olan bir sıra iqtisadi tələblər ətrafında danışıqlara RSDFP(b) Bakı Komitəsinin nəzarəti altında olan Tətil komitəsi fəhlələrin nümayəndəsi kimi rəhbərlik edirdi.
Danışıqlar bir neçə dəfə pozuldu və nəhayət, dekabrın 21-də tətilin dekabrın 23-də dayandırılacağı barədə razılıq əldə edildi. Lakin tətilin rəhbəri şöhrətini əldən vermək istəməyən şendrikovçular fəhlələri açıqdan-açığa işə çıxmamağa çağırırdılar. Dekabrın 23-də iş başlanmadı, müxtəlif fəhlə qrupları arasındakı toqquşmalar və jandarmların işə müdaxiləsi qan tökülməsinə gətirib çıxardı. Sahibkarlar dekabrın 27-ni işə qayıdış günü elan etdilər. Lakin bolşeviklər vəziyyətdən istifadə edərək, 25 yeni tələb hazırladılar və onları sahibkarlara təqdim etdilər. Bu tələblərin əsasında dekabrın 27-də yeni saziş əldə olundu. Bu saziş 9 saatlıq iş gününə (birinci sazişdə 9,5 saatlıq) əməl olunması, xəstəliyə görə 2 aylıq məzuniyyət verilməsini (birinci sazişdə 1,5 ay), 3 növbəli işin tətbiqini, İran təbəələri və digər millətlərdən olan fəhlələr arasında qeyri-bərabərliyin aradan qaldırılmasını və i.a. nəzərdə tuturdu.
İlk müştərək müqavilənin imzalanması
Tətilin başa çatdırılmasında bolşeviklərin qələbəsinə yol vermək istəməyən şendrikovçular "iqtisadi terrora", yəni neft buruqlarının yandırılmasına əl atdılar. İ.Şendrikov mədənlərdə çıxış edərək, fəhlələri tətili davam etdirməyə çağırır, yeni tələblər hazırladığını bildirirdi. Bu tələblər hazırlandı və dekabrın 30-da "Elektriçeskaya sila" zavodunda, böyük fəhlə kütləsinin əhatəsində Rusiya fəhlə hərəkatı tarixində ilk kollektiv müqavilə imzalandı. "Mazut konstitusiyası" adı ilə məşhur olan bu müqavilə bolşeviklərin dekabrın 27-də imzaladıqları sazişin şərtlərinə əlavə olan aşağıdakı maddələri nəzərdə tuturdu:: tətil günləri üçün fəhlələrə əmək haqqı ödənilməsi; fəhlələrə mənzil, kerosin, neft və su verilməsi; əmək qabiliyyətini itirənlər üçün 3 ay müddətində əmək haqqının yarısının saxlanması; tətilçilərin cəzalandırılmayacağına təminat verilməsi.
1904-cü ilin kollektiv müqaviləsi Bakı fəhlələrinin çox böyük nailiyyəti olub, onun maddi vəziyyətini xeyli yaxşılaşdırdı. Neft sənayeçilərindən qoparılmış güzəştlər pulla hər ay 150 min manata və ya fəhlələrin ümumi əmək haqqının 20 faizinə bərabər idi.
Mənbə
- http://www.ourbaku.com/index.php5/ 2016-03-04 at the Wayback Machine
- Раевский А. Большевизм и меньшевизм в Баку 1904-1905 гг. Баку, 1930
- Багирова И.С. Политические партии Азербайджана в начале XX века. Баку, 1937
Həmçinin bax
İstinadlar
- Бакинская стачка 1904 г. // Сборник документов. Баку, 1955, səh. 42-43.
- "Бакинские известия", 27 декабря 1904 г.
- "Бакинские известия", 27 декабря 1904 г
- Раевский А. Большевизм и меньшевизм в Баку 1904-1905 гг. Баку, 1930
- Багирова И.С. Политические партии Азербайджана в начале XX века. Баку, 1937, səh. 71
- 2. "Нефтяное дело", январь, 1905 г.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mazut konstitusiya Rusiya fehle herekati tarixinde fehlelerle sahibkarlar arasinda imzalanmis ilk musterek muqavile idi Fehle herekatinin guclenmesiXX esrin evvellerinde Rusiyada bas veren umumi bohranla elaqedar meydana cixan agir iqtisadi veziyyet Rusiya Yaponiya muharibesinde bir birinin ardinca bas veren agir meglubiyyetler olkede xususile Bakida bir sira fehle cixislarina getirib cixardi 1904 cu il dekabrin 12 de Balaxani ve Bibiheybet fehlelerinin teskilati corekciler ve seherin su techizati fehlelerinden savayi butun senaye fehlelerini umumi tetile cagiraraq qabaqcadan elan etdi ki tetil ancaq teskilatin xeberdarligindan sonra dayandirila biler ve sahibkarlarin fehleleri qorxutmaga yonelmis butun cehdleri teskilatin cavab addimlarini guclendirecek ve en qeti tedbirler gorulecekdir Xezer Qara deniz cemiyyetinin fehleleri tetile birinci basladilar Onlarin ardinca Nobel Rotsild Mantasev ve Mirzoyevin medenlerinin gunortaya qeder Bibiheybet habele Qara ve Ag seherlerin fehleleri isi dayandirdilar Bu mohtesem cixisin ele birinci gununde 40 a yaxin firmanin fehle ve qulluqculari tetile qosuldular Ertesi gun tetil genislenmekde davam edirdi Axsama yaxin Kaspi Baku Bakinskiye izvestiya qezetleri metbeelerinin fehleleri isi dayandirdilar Dekabrin 16 17 de Serq cemiyyeti Qafqaz ve Merkuri nin emalatxanalari habele Nadejda kompaniyasi tenbeki fabriki ve Dadasovun tersanesinin fehleleri sonra ise Xezer ticaret donanmasinin denizcileri seher konkasinin magazalarin emalatxanalarin iscileri de tetile basladilar Belelikle tetil umumi xarakter alaraq 50 minedek adami ehate etdi RSDFP Baki Komitesi evvelden qis movsumu olmasini ve denizde naviqasiyanin dayandirilmasini nezere alaraq bu tetilin eleyhine cixmisdi Lakin hadiselerin genis miqyas aldigini gorub tetile qosuldu ve bu barede buraxdigi vereqede elan etdi Tetil baslamisdir Hazirki meqamda kapitalistlere muharibe elan edilmesine bizim munasibetimiz nece olursa olsun biz butun quvvelerimizi serf etmeliyik ki qelebe bizim fehlelerin olsun Lakin yoldaslar unutmayin ki ne qeder ki bizim baslica dusmenimiz car hokumeti bizim kapitalistlerin dostu devrilmeyibdir kapitalistler uzerinde bizim hec bir qelebemiz mohkem olmayacaq Tetil komitesinin yaradilmasi ve baslica teleblerTetile rehberliyi ele almaq ugrunda iki teskilat arasinda mubarize baslandi Bu zaman Baki Komitesi seher rayonunda sendrikovcular ise neft medenleri ve neftayirma zavodlarinda ustun movqeye malik idiler Baki Komitesi tetile rehberlik etmek ucun A M Stopani P A Caparidze ve I Fioletov basda olmaqla tetil komitesi teskil etdi Sendrikovcular tetil komitesine daxil olmaqdan imtina etdiler Bu zaman tetil genislenmekde davam edirdi Neft senayecileri danisiqlara getmeye mecbur oldular Iki hefte evvel sendrikovcularin hazirladiqlari teleblerin butov tekrari olan bir sira iqtisadi telebler etrafinda danisiqlara RSDFP b Baki Komitesinin nezareti altinda olan Tetil komitesi fehlelerin numayendesi kimi rehberlik edirdi Danisiqlar bir nece defe pozuldu ve nehayet dekabrin 21 de tetilin dekabrin 23 de dayandirilacagi barede raziliq elde edildi Lakin tetilin rehberi sohretini elden vermek istemeyen sendrikovcular fehleleri aciqdan aciga ise cixmamaga cagirirdilar Dekabrin 23 de is baslanmadi muxtelif fehle qruplari arasindaki toqqusmalar ve jandarmlarin ise mudaxilesi qan tokulmesine getirib cixardi Sahibkarlar dekabrin 27 ni ise qayidis gunu elan etdiler Lakin bolsevikler veziyyetden istifade ederek 25 yeni teleb hazirladilar ve onlari sahibkarlara teqdim etdiler Bu teleblerin esasinda dekabrin 27 de yeni sazis elde olundu Bu sazis 9 saatliq is gunune birinci sazisde 9 5 saatliq emel olunmasi xesteliye gore 2 ayliq mezuniyyet verilmesini birinci sazisde 1 5 ay 3 novbeli isin tetbiqini Iran tebeeleri ve diger milletlerden olan fehleler arasinda qeyri beraberliyin aradan qaldirilmasini ve i a nezerde tuturdu Ilk musterek muqavilenin imzalanmasiTetilin basa catdirilmasinda bolseviklerin qelebesine yol vermek istemeyen sendrikovcular iqtisadi terrora yeni neft buruqlarinin yandirilmasina el atdilar I Sendrikov medenlerde cixis ederek fehleleri tetili davam etdirmeye cagirir yeni telebler hazirladigini bildirirdi Bu telebler hazirlandi ve dekabrin 30 da Elektriceskaya sila zavodunda boyuk fehle kutlesinin ehatesinde Rusiya fehle herekati tarixinde ilk kollektiv muqavile imzalandi Mazut konstitusiyasi adi ile meshur olan bu muqavile bolseviklerin dekabrin 27 de imzaladiqlari sazisin sertlerine elave olan asagidaki maddeleri nezerde tuturdu tetil gunleri ucun fehlelere emek haqqi odenilmesi fehlelere menzil kerosin neft ve su verilmesi emek qabiliyyetini itirenler ucun 3 ay muddetinde emek haqqinin yarisinin saxlanmasi tetilcilerin cezalandirilmayacagina teminat verilmesi 1904 cu ilin kollektiv muqavilesi Baki fehlelerinin cox boyuk nailiyyeti olub onun maddi veziyyetini xeyli yaxsilasdirdi Neft senayecilerinden qoparilmis guzestler pulla her ay 150 min manata ve ya fehlelerin umumi emek haqqinin 20 faizine beraber idi Menbehttp www ourbaku com index php5 2016 03 04 at the Wayback Machine Raevskij A Bolshevizm i menshevizm v Baku 1904 1905 gg Baku 1930 Bagirova I S Politicheskie partii Azerbajdzhana v nachale XX veka Baku 1937Hemcinin baxBaki tetili 1903 IstinadlarBakinskaya stachka 1904 g Sbornik dokumentov Baku 1955 seh 42 43 Bakinskie izvestiya 27 dekabrya 1904 g Bakinskie izvestiya 27 dekabrya 1904 g Raevskij A Bolshevizm i menshevizm v Baku 1904 1905 gg Baku 1930 Bagirova I S Politicheskie partii Azerbajdzhana v nachale XX veka Baku 1937 seh 71 2 Neftyanoe delo yanvar 1905 g Xarici kecidler