Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məmmədəli Hüseynov — Azərbaycanlı alim, paleontoloq, Azərbaycan paleontologiyası məktəbinin banisi, arxeoloq. Tarix elmlər doktoru (1985), professor (1987), Azərbaycan arxeologiya elminin patriarxlarından, Azıx paleolit düşərgəsinin ilk tədqiqatçısı, 1971-1994 illərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu Daş dövrü arxeologiyası şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. O, eyni zamanda 1976-1993-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsində təşkil olunmuş Arxeologiya və Etnoqrafiya kafedrasının müdiri olmuşdur.
| Məmmədəli Hüseynov | |
|---|---|
| Məmmədəli Murad oğlu Hüseynov | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Molla Cəfərli kəndi, Qazax rayonu, Azərbaycan SSR |
| Vəfat tarixi | (72 yaşında) |
| Vətəndaşlığı |  Azərbaycan |
| Elm sahəsi | arxeologiya |
| Elmi dərəcəsi | tarix elmləri doktoru |
| Elmi adı | professor |
| İş yerləri | Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Bakı Dövlət Universiteti |
| Alma-mater | Azərbaycan Dövlət Universiteti |
| Təhsili | ali |
Həyatı
Məmmədəli Murad oğlu Hüseynov 3 aprel 1922-ci ildə Qazax rayonunun Mollacəfərli kəndində anadan olmuşdur
Məmmədəli Hüseynov 1946-1951-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) tarix fakültəsində ali təhsil almışdır. O, ali təhsilini başa vurduqdan sonra Azərbaycan Tarixi Muzeyində (indiki Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi) əmək fəaliyyətinə başlamışdır.
Məmmədəli Hüseynov 1971-1994 illərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu Daş dövrü arxeologiyası şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. O, eyni zamanda 1976-1993-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsində təşkil olunmuş Arxeologiya və Etnoqrafiya kafedrasının müdiri olmuşdur.
Məmmədəli Hüseynov 1960-cı ildə Tbilisidəki Arxeologiya, Etnoqrafiya və Tarix institutunun Elmi Şurasında "Aveydağ paleolit düşərgələri"adlı namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. O, 1985-ci ilin oktyabr ayında Kiyev şəhərində "Azərbaycanın qədim paleoliti" adlı doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək tarix elmləri doktoru alimlik dərəcəsini almışdır. Ona 1987-ci ildə professor adı verilmişdir.
Məmmədəli Hüseynov 5 iyul 1994-cü ildə vəfat etmişdir.
Elmi fəaliyyəti
Məmmədəli Hüseynovun rəhbərliyi altında 1956-cı ildə Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Tarixi muzeyində paleolit arxeoloji ekspedisiyası təşkil olunmuşdur.Onun rəhbərliyi altında 1956-1958-ci illərdə Qazax rayonu ərazisində olan Damcılı mağarası düşərgəsində arxeoloji qazıntı işləri aparılmış və paleolit mədəniyyətinə aid zəngin maddi-mədəniyyət nümunələri tapılmışdır. Məmmədəli Hüseynov 1958-ci ildə Qazax rayonu ərazisində kəşfiyyat işləri aparmış və Daşsalahlı mustye düşərgəsini aşkar etmişdir. Daşsalahlı düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı mustye mədəniyyətinə aid zəngin elmi materiallar tapılmışdır.
Məmmədəli Hüseynov 1960 ildə o, Qarabağın Quruçay və Köndələnçay sahillərində arxeoloji kəşfiyyat işləri aparmış və çoxtəbəqəli Azıx və Tağlar paleolit düşərgələrini aşkar etmişdir.
Quruçay və Köndələnçay vadilərində, həmçinin Qarabağın dağlıq hissəsində karst mağaraları olduqca zəngindir. Lakin hələlik bu diyarda ən zəngin maddi-mədəniyyət nümunələrinə malik paleolit məskənləri Azıx və Tağlar mağaralarında qeydə alınıb, arxeoloji cəhətdən ən müasir elmi biliklər səviyyəsində tədqiq olunmuşdur. Çoxtəbəqəli Azıx və Tağlar paleolit düşərgələri Quruçayın sol sahilində olub, Füzuli şəhərindən 16 kilometr aralıda, Tuğ çökəkliyində yerləşir. 1960-1986-cı illərdə Azıx qədim insan düşərgəsində aparılan kompleks arxeoloji tədqiqatlar zamanı burada 10 arxeoloji təbəqə qeydə alınaraq tədqiq olunmuşdur. Elmi araşdırmalar zamanı Azıx düşərgəsinin III, V-X təbəqələrindən 7 mindən artıq daş məmulatı və ovlanmış heyvanların 900 mindən artıq sümük qalıqları tapılmışdır. Qarabağ diyarında aparılan elmi tədqiqatlar zamanı sübuta yetirilmişdir ki, hələ çox qədim zamanlardan bu ərazidə canlı həyatın inkişafı üçün əlverişli təbii coğrafi şərait olmuşdur. Ərazidə aparılan kompleks elmi tədqiqatlar göstərmişdir ki, hələ 2,5 milyon il bundan əvvəl Quruçay vadisi müxtəlif heyvanlarla zəngin olmuşdur. Eyni zamanda Quruçay vadisi, Azıx və Tağlar düşərgələri yerləşən ərazidən qədim insanlar əmək alətləri hazırlamaq üçün xammal mənbəyi kimi istifadə etmişlər.
Məmmədəli Hüseynov 1968 ildə Azıx mağara düşərgəsinin orta aşel təbəqəsindən daş alətlər və daşlaşmış heyvan sümükləri ilə bir yerdə 350-400 min il yaşı olan ibtidai insanın alt çənə sümüyünün bir hissəsini də tapmaqla dünyaya səs saldı. Sonrakı illərdə tədqiqatların davam etdirilməsi nəticəsində Azıxda və ümumiyyətlə, Quruçay vadisində erkən insanın hələ 2 milyon il bundan öncə məskunlaşdığı arxeoloq Məmmədəli Hüseynov tərəfindən tutarlı elmi dəlillərlə sübuta yetirildi.
Məmmədəli Hüseynov Azıx düşərgəsinin daş məmulatını Əsədulla Cəfərov ilə birlikdə tədqiq etmiş, düşərgənin VII-X təbəqələrinin maddi-mədəniyyət nümunələrinin özünəməxsus cəhətlərini müəyyən etmişdir. Dünyanın heç bir paleolit düşərgəsindən belə əmək alətləri tapılmadığına görə, aşağı təbəqələrin arxeoloji tapıntılarına Quruçay mədəniyyəti adı vermişlər. Hazırda Quruçay mədəniyyəti Yaxın Şərq və Qafqaz ərazisində ən qədim arxeoloji mədəniyyət hesab olunur. Azıx düşərgəsinin VII-X təbəqələrindən aşkar olunmuş Quruçay mədəniyyəti mağarada qədim insanların ilkin məskunlaşmasından xəbər verir .İbtidai insanların həyatında mağaranın yaxınlığından axan Quruçayın mühüm rolu olmuşdur.
Qədim insanlar əmək alətləri hazırlamaq üçün çay daşlarını məhz Quruçaydan toplayıb Azıx düşərgəsinə gətirmişlər. Eyni zamanda Azıx düşərgəsinin sakinləri Quruçay dərəsində ovçuluq və yığıcılıqla da məşğul olmuşlar. Hələ ən qədim zamanlardan Quruçay dərəsində ibtidai insanların yaşaması üçün zəruri bütün nemətlər olmuşdur. VII-X təbəqələrdə aparılan tədiqatlar zamanı tapılmış maddi-mədəniyyət nümunələri yeni bir arxeoloji mədəniyyətdən xəbər verirdi.
Aparılan elmi tədqiqatlar zamanı Quruçay mədəniyyətinin bir neçə inkişaf mərhələsi keçməsi müəyyən olunmuşdur. Mədəniyyətin ilkin mərhələsində əmək alətləri kobud və bəsit hazırlandığı halda, sonrakı inkişaf mərhələlərində onların hazırlanma texnikası təkmilləşmiş və yeni-yeni əmək alətləri düzəldilmişdir.
Kompleks elmi tədqiqatlar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, Azıx qədim insan düşərgəsində Quruçay mədəniyyəti dövrü uzunmüddətli inkişafdan sonra qədim aşel mədəniyyəti ilə əvəz olunmuşdur.
Məmmədəli Hüseynovun rəhbərliyi altında aparılan tədqiqatlar zamanı respublika ərazisində zəngin paleolit düşərgələri aşkar olunmuş və nəticədə Azərbaycan paleolit məktəbi yaradılmışdır.
Məmmədəli Hüseynov 6 kitab və 100-dən çox elmi əsərin müəllifidir.
Azərbaycan arxeologiyası. (Altı cilddə, I cild, Bakı, 2008) kitabı Azərbaycan paleolit məktəbinin banisi, professor Məmmədəli Murad oğlu Hüseynovun əziz xatirəsinə həsr olunmuşdur.
23 İyun 2014 ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində arxeoloq, paleontologiya elminin inkişafında böyük xidmətləri olan Məmmədəli Hüseynovun xatirəsinə həsr olunmuş fotosərgi açılmışdır.
Əsərləri
- Yeraltı aləmə səyahət. Bakı, 1966
- Azərbaycan arxeologiyası (Daş dövrü). Bakı, 1975
- Следы первых жилищ в Ашельском слое Азыхской пещеры. Археологические открытия 1973 года. Москва, 1974
- Очаги азыхантропов Баку-хазарского (миндельрисс) возраста. "Учение записки" АГУ. 1974, №1
- Azərbaycanın qədim paleoliti. Bakı, 2010
İstinadlar
- "Azərbaycan arxeologiya elminin patriarxı". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-12-30.
- Əsədulla Cəfərov. Azərbaycan arxeologiya elminin patriarxı. "Xalq qəzeti" 01 aprel 2012-ci il
- Qafar Cəbiyev. Azərbaycanda qədim daş dövrü tarixinin dünya şöhrətli tədqiqatçısı."Xalq qəzeti" 03 aprel 2012-ci il
Mənbə
- Qarabağ daş dövründə. Beynəlxalq elmi konfransının materialları. Bakı,2010 (rus və ingilis dillərində)
- Əsədulla Cəfərov. Azərbaycan arxeologiya elminin patriarxı. "Xalq qəzeti" 01 aprel 2012-ci il
- Qafar Cəbiyev.Azərbaycanda qədim daş dövrü tarixinin dünya şöhrətli tədqiqatçısı."Xalq qəzeti" 03 aprel 2012-ci il
- Bəxtiyar Qaraca.Damcılı bulaq, sirli Azıx və patriarxın arzuları. "Azərbaycan" qəzeti, 09 yanvar 2014-cü il
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Memmedeli Huseynov Azerbaycanli alim paleontoloq Azerbaycan paleontologiyasi mektebinin banisi arxeoloq Tarix elmler doktoru 1985 professor 1987 Azerbaycan arxeologiya elminin patriarxlarindan Azix paleolit dusergesinin ilk tedqiqatcisi 1971 1994 illerde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu Das dovru arxeologiyasi sobesine rehberlik etmisdir O eyni zamanda 1976 1993 cu illerde Baki Dovlet Universitetinin Tarix fakultesinde teskil olunmus Arxeologiya ve Etnoqrafiya kafedrasinin mudiri olmusdur Memmedeli HuseynovMemmedeli Murad oglu HuseynovDogum tarixi 3 aprel 1922Dogum yeri Molla Ceferli kendi Qazax rayonu Azerbaycan SSRVefat tarixi 5 iyul 1994 72 yasinda Vetendasligi AzerbaycanElm sahesi arxeologiyaElmi derecesi tarix elmleri doktoruElmi adi professorIs yerleri Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Baki Dovlet UniversitetiAlma mater Azerbaycan Dovlet UniversitetiTehsili aliHeyatiAzix magarasi Memmedeli Murad oglu Huseynov 3 aprel 1922 ci ilde Qazax rayonunun Mollaceferli kendinde anadan olmusdur Memmedeli Huseynov 1946 1951 ci illerde Azerbaycan Dovlet Universitetinin indiki Baki Dovlet Universiteti tarix fakultesinde ali tehsil almisdir O ali tehsilini basa vurduqdan sonra Azerbaycan Tarixi Muzeyinde indiki Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi emek fealiyyetine baslamisdir Memmedeli Huseynov 1971 1994 illerde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu Das dovru arxeologiyasi sobesine rehberlik etmisdir O eyni zamanda 1976 1993 cu illerde Baki Dovlet Universitetinin Tarix fakultesinde teskil olunmus Arxeologiya ve Etnoqrafiya kafedrasinin mudiri olmusdur Memmedeli Huseynov 1960 ci ilde Tbilisideki Arxeologiya Etnoqrafiya ve Tarix institutunun Elmi Surasinda Aveydag paleolit dusergeleri adli namizedlik dissertasiyasini mudafie ederek tarix elmleri namizedi alimlik derecesi almisdir O 1985 ci ilin oktyabr ayinda Kiyev seherinde Azerbaycanin qedim paleoliti adli doktorluq dissertasiyasini mudafie ederek tarix elmleri doktoru alimlik derecesini almisdir Ona 1987 ci ilde professor adi verilmisdir Memmedeli Huseynov 5 iyul 1994 cu ilde vefat etmisdir Elmi fealiyyetiMemmedeli Huseynovun rehberliyi altinda 1956 ci ilde Elmler Akademiyasinin Azerbaycan Tarixi muzeyinde paleolit arxeoloji ekspedisiyasi teskil olunmusdur Onun rehberliyi altinda 1956 1958 ci illerde Qazax rayonu erazisinde olan Damcili magarasi dusergesinde arxeoloji qazinti isleri aparilmis ve paleolit medeniyyetine aid zengin maddi medeniyyet numuneleri tapilmisdir Memmedeli Huseynov 1958 ci ilde Qazax rayonu erazisinde kesfiyyat isleri aparmis ve Dassalahli mustye dusergesini askar etmisdir Dassalahli dusergesinde aparilan arxeoloji qazintilar zamani mustye medeniyyetine aid zengin elmi materiallar tapilmisdir Memmedeli Huseynov 1960 ilde o Qarabagin Qurucay ve Kondelencay sahillerinde arxeoloji kesfiyyat isleri aparmis ve coxtebeqeli Azix ve Taglar paleolit dusergelerini askar etmisdir Qurucay ve Kondelencay vadilerinde hemcinin Qarabagin dagliq hissesinde karst magaralari olduqca zengindir Lakin helelik bu diyarda en zengin maddi medeniyyet numunelerine malik paleolit meskenleri Azix ve Taglar magaralarinda qeyde alinib arxeoloji cehetden en muasir elmi bilikler seviyyesinde tedqiq olunmusdur Coxtebeqeli Azix ve Taglar paleolit dusergeleri Qurucayin sol sahilinde olub Fuzuli seherinden 16 kilometr aralida Tug cokekliyinde yerlesir 1960 1986 ci illerde Azix qedim insan dusergesinde aparilan kompleks arxeoloji tedqiqatlar zamani burada 10 arxeoloji tebeqe qeyde alinaraq tedqiq olunmusdur Elmi arasdirmalar zamani Azix dusergesinin III V X tebeqelerinden 7 minden artiq das memulati ve ovlanmis heyvanlarin 900 minden artiq sumuk qaliqlari tapilmisdir Qarabag diyarinda aparilan elmi tedqiqatlar zamani subuta yetirilmisdir ki hele cox qedim zamanlardan bu erazide canli heyatin inkisafi ucun elverisli tebii cografi serait olmusdur Erazide aparilan kompleks elmi tedqiqatlar gostermisdir ki hele 2 5 milyon il bundan evvel Qurucay vadisi muxtelif heyvanlarla zengin olmusdur Eyni zamanda Qurucay vadisi Azix ve Taglar dusergeleri yerlesen eraziden qedim insanlar emek aletleri hazirlamaq ucun xammal menbeyi kimi istifade etmisler Memmedeli Huseynov 1968 ilde Azix magara dusergesinin orta asel tebeqesinden das aletler ve daslasmis heyvan sumukleri ile bir yerde 350 400 min il yasi olan ibtidai insanin alt cene sumuyunun bir hissesini de tapmaqla dunyaya ses saldi Sonraki illerde tedqiqatlarin davam etdirilmesi neticesinde Azixda ve umumiyyetle Qurucay vadisinde erken insanin hele 2 milyon il bundan once meskunlasdigi arxeoloq Memmedeli Huseynov terefinden tutarli elmi delillerle subuta yetirildi Memmedeli Huseynov Azix dusergesinin das memulatini Esedulla Ceferov ile birlikde tedqiq etmis dusergenin VII X tebeqelerinin maddi medeniyyet numunelerinin ozunemexsus cehetlerini mueyyen etmisdir Dunyanin hec bir paleolit dusergesinden bele emek aletleri tapilmadigina gore asagi tebeqelerin arxeoloji tapintilarina Qurucay medeniyyeti adi vermisler Hazirda Qurucay medeniyyeti Yaxin Serq ve Qafqaz erazisinde en qedim arxeoloji medeniyyet hesab olunur Azix dusergesinin VII X tebeqelerinden askar olunmus Qurucay medeniyyeti magarada qedim insanlarin ilkin meskunlasmasindan xeber verir Ibtidai insanlarin heyatinda magaranin yaxinligindan axan Qurucayin muhum rolu olmusdur Qedim insanlar emek aletleri hazirlamaq ucun cay daslarini mehz Qurucaydan toplayib Azix dusergesine getirmisler Eyni zamanda Azix dusergesinin sakinleri Qurucay deresinde ovculuq ve yigiciliqla da mesgul olmuslar Hele en qedim zamanlardan Qurucay deresinde ibtidai insanlarin yasamasi ucun zeruri butun nemetler olmusdur VII X tebeqelerde aparilan tediqatlar zamani tapilmis maddi medeniyyet numuneleri yeni bir arxeoloji medeniyyetden xeber verirdi Aparilan elmi tedqiqatlar zamani Qurucay medeniyyetinin bir nece inkisaf merhelesi kecmesi mueyyen olunmusdur Medeniyyetin ilkin merhelesinde emek aletleri kobud ve besit hazirlandigi halda sonraki inkisaf merhelelerinde onlarin hazirlanma texnikasi tekmillesmis ve yeni yeni emek aletleri duzeldilmisdir Kompleks elmi tedqiqatlar zamani mueyyen olunmusdur ki Azix qedim insan dusergesinde Qurucay medeniyyeti dovru uzunmuddetli inkisafdan sonra qedim asel medeniyyeti ile evez olunmusdur Memmedeli Huseynovun rehberliyi altinda aparilan tedqiqatlar zamani respublika erazisinde zengin paleolit dusergeleri askar olunmus ve neticede Azerbaycan paleolit mektebi yaradilmisdir Memmedeli Huseynov 6 kitab ve 100 den cox elmi eserin muellifidir Azerbaycan arxeologiyasi Alti cildde I cild Baki 2008 kitabi Azerbaycan paleolit mektebinin banisi professor Memmedeli Murad oglu Huseynovun eziz xatiresine hesr olunmusdur 23 Iyun 2014 ilde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde arxeoloq paleontologiya elminin inkisafinda boyuk xidmetleri olan Memmedeli Huseynovun xatiresine hesr olunmus fotosergi acilmisdir EserleriYeralti aleme seyahet Baki 1966 Azerbaycan arxeologiyasi Das dovru Baki 1975 Sledy pervyh zhilish v Ashelskom sloe Azyhskoj peshery Arheologicheskie otkrytiya 1973 goda Moskva 1974 Ochagi azyhantropov Baku hazarskogo mindelriss vozrasta Uchenie zapiski AGU 1974 1 Azerbaycanin qedim paleoliti Baki 2010Istinadlar Azerbaycan arxeologiya elminin patriarxi 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2016 12 30 Esedulla Ceferov Azerbaycan arxeologiya elminin patriarxi Xalq qezeti 01 aprel 2012 ci il Qafar Cebiyev Azerbaycanda qedim das dovru tarixinin dunya sohretli tedqiqatcisi Xalq qezeti 03 aprel 2012 ci ilMenbeQarabag das dovrunde Beynelxalq elmi konfransinin materiallari Baki 2010 rus ve ingilis dillerinde Esedulla Ceferov Azerbaycan arxeologiya elminin patriarxi Xalq qezeti 01 aprel 2012 ci il Qafar Cebiyev Azerbaycanda qedim das dovru tarixinin dunya sohretli tedqiqatcisi Xalq qezeti 03 aprel 2012 ci il Bextiyar Qaraca Damcili bulaq sirli Azix ve patriarxin arzulari Azerbaycan qezeti 09 yanvar 2014 cu il