Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lokomotiv (lat. loco, locus «yer» sözündəndir) ― dəmir yol xətlərində hərəkət edən və özü yükgötürməyən dartıcı qurğu.
Lokomotivin transmissiyası bir neçə çarx üzərində oturdulmuş gövdədən ibarətdir. Müxtəlif enerji mənbəyi ilə işləyən mühərriklərdən alınan hərəkət çarxların fırlanmasına sərf edilir. Onların dəmir yolunda fırlanması nəticəsində lokomotov irəliyə hərkət edir. Beləliklə o, arxasına qoşulmuş vaqonların nəql edilməsinə imkan yaradır.
Tarixi haqqında
XİX əsrdə İngiltərədə sənaye inqilabının təsiri altında baş verən buxar maşınlarının yaranması və sənayenin müxtəlif sahələrində tətbiq olunması mühəndisləri onun nəqliyyatda tətbiq etmək üzərində düşünməyə vadar edir. Bu sahədə bir neçə mühəndis tədqiqat işləri apararaq müxtəlif layihələr üzərində işləyirlər. 1814-cü ildə ingilis mühəndisi Corc Stivenson, Riçard Trevitik və başqa mühəndislərin apardıqları sınaqlara əsaslanaraq ilk dəfə praktikada tətbiq oluna biləcək, buxar maşını ilə işləyən lokomotivi düzəldirlər.
Yalnız 1825-ci bu lokomotivin Stokton və Dərlinqton (ingl. Stockton, Darlington), məntəqləri arasında açılmış ilk ictimai qatar yolunda istifadəsi baş verir . Stefensonun düzəltdiyi qatarın sürəti təxminən 48 km/saat olmuşdur. Lokomotivlərin nəqliyyatda tətbiqi ilə yeni bir dövr açıldı. Bu, insanların və eləcə də yüklərin bir məntəqədən başqa məntəqəyə daşınması vaxtını və xərcini aşağı salaraq inkişaf etməkdə olan sənaye üçün vacib rol oynamışdır.
XIX əsrin əvvəlində Rusiyada da Avropanın bir çox başqa dövlətlərində olduğu kimi buxar maşının nəqliyyatda istifadə olunması üzərində işlər görülməyə başlanır. Nijni Tagil zavodlarında öncə buxar maşınlarının hazırlanması və tətbiqi ilə məşğul olan rus mexanikləri Efim Çerepanov və oğlu Miron Çerepanov Rusiyada 1834-çü ildə ilk buxarla işləyən lokomotiv düzəldirlər. Çerepanovların düzəltdikləri buxar qatarı 3,5 t yükü 13–16 km/saat sürətilə dartma qabiliyyətinə malik idi. Bu qatar çuqundan düzəldilmiş, uzunluğu 800 m olan yolda sınaqdan keçirilir. Stefensonun lokomotivindən fərqli olaraq Çerepanovlar yüksək buxar təzyiqi yaratmaq üçün qazanda çoxlu borular quraşdırırlar. Bundan əlavə, buxarın yenidən geriyə vurulması üçün əks-əlaqə sistemi tətbiq olunur. 1835-ci ildə onlar ikinci, daha güclü buxar lokomotivini düzəldirlər. Çerepanovlar Demidov adlı mülkiyyətçinin zavodunda təhkimçi kimi çalışdıqlarından, uzun müddət onların işlərinə lazımi diqqət yetirilməmişdir.
Lokomotivlərdə elektrik mühərrikinin tətbiqi isə alman mühəndisi Verner fon Simensin adı ilə bağlıdır. Onun əslində şaxta üçün düəzltdiyi kiçik ölçülü dörd çarxlı, 50 sm enində dəmir yolu ilə hərkət edə bilən lokomotiv elektrik lokomotivinin atası sayılır. Bu lokomotiv dəmir yolu kənarlarında yerləşdirilmiş naqillərdən cərəyan mühərriyə ötürülürdü.
Birinci dünya müharibəsi ərəfəsində (1914-1918) Avropada daş kömürə olan ehtiyac artdığından elektrik mühərriki iləş işləyən lokomotivlər buxarla işləyənləri sıxşdırmağa başlayır və getdikcə elm və tyexnikanın inkiaşfə sayəsində geniş tətbiq olunur.
Şəkillər
- Lokomotiv
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Mənbə
- Ralf Roman Rossberg: Geschichte der Eisenbahn. Sigloch Edition, Künzelsau 1999, ,
- Железные дороги СССР. Прошлое и настоящее / Сост. и спец. съемка Б. С. Баратова.- М.: Планета, 1989.- 199 с.: цв. Ил.
- Козлов А.Г. Творцы науки и техники на Урале XVII - начала XX в. Свердловск, 1981.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lokomotiv lat loco locus yer sozundendir demir yol xetlerinde hereket eden ve ozu yukgoturmeyen dartici qurgu Nyorkda kecirilen dunya sergisinde muxtelif lokomotivler New York World s Fair 1939 1940Stivensonun Roket lokomotivi 1829Simensin numayis etdirdiyi elketrik oturmeli lokomotiv 1879 Lokomotivin transmissiyasi bir nece carx uzerinde oturdulmus govdeden ibaretdir Muxtelif enerji menbeyi ile isleyen muherriklerden alinan hereket carxlarin firlanmasina serf edilir Onlarin demir yolunda firlanmasi neticesinde lokomotov ireliye herket edir Belelikle o arxasina qosulmus vaqonlarin neql edilmesine imkan yaradir Tarixi haqqindaXIX esrde Ingilterede senaye inqilabinin tesiri altinda bas veren buxar masinlarinin yaranmasi ve senayenin muxtelif sahelerinde tetbiq olunmasi muhendisleri onun neqliyyatda tetbiq etmek uzerinde dusunmeye vadar edir Bu sahede bir nece muhendis tedqiqat isleri apararaq muxtelif layiheler uzerinde isleyirler 1814 cu ilde ingilis muhendisi Corc Stivenson Ricard Trevitik ve basqa muhendislerin apardiqlari sinaqlara esaslanaraq ilk defe praktikada tetbiq oluna bilecek buxar masini ile isleyen lokomotivi duzeldirler Yalniz 1825 ci bu lokomotivin Stokton ve Derlinqton ingl Stockton Darlington menteqleri arasinda acilmis ilk ictimai qatar yolunda istifadesi bas verir Stefensonun duzeltdiyi qatarin sureti texminen 48 km saat olmusdur Lokomotivlerin neqliyyatda tetbiqi ile yeni bir dovr acildi Bu insanlarin ve elece de yuklerin bir menteqeden basqa menteqeye dasinmasi vaxtini ve xercini asagi salaraq inkisaf etmekde olan senaye ucun vacib rol oynamisdir XIX esrin evvelinde Rusiyada da Avropanin bir cox basqa dovletlerinde oldugu kimi buxar masinin neqliyyatda istifade olunmasi uzerinde isler gorulmeye baslanir Nijni Tagil zavodlarinda once buxar masinlarinin hazirlanmasi ve tetbiqi ile mesgul olan rus mexanikleri Efim Cerepanov ve oglu Miron Cerepanov Rusiyada 1834 cu ilde ilk buxarla isleyen lokomotiv duzeldirler Cerepanovlarin duzeltdikleri buxar qatari 3 5 t yuku 13 16 km saat suretile dartma qabiliyyetine malik idi Bu qatar cuqundan duzeldilmis uzunlugu 800 m olan yolda sinaqdan kecirilir Stefensonun lokomotivinden ferqli olaraq Cerepanovlar yuksek buxar tezyiqi yaratmaq ucun qazanda coxlu borular qurasdirirlar Bundan elave buxarin yeniden geriye vurulmasi ucun eks elaqe sistemi tetbiq olunur 1835 ci ilde onlar ikinci daha guclu buxar lokomotivini duzeldirler Cerepanovlar Demidov adli mulkiyyetcinin zavodunda tehkimci kimi calisdiqlarindan uzun muddet onlarin islerine lazimi diqqet yetirilmemisdir Lokomotivlerde elektrik muherrikinin tetbiqi ise alman muhendisi Verner fon Simensin adi ile baglidir Onun eslinde saxta ucun duezltdiyi kicik olculu dord carxli 50 sm eninde demir yolu ile herket ede bilen lokomotiv elektrik lokomotivinin atasi sayilir Bu lokomotiv demir yolu kenarlarinda yerlesdirilmis naqillerden cereyan muherriye oturulurdu Birinci dunya muharibesi erefesinde 1914 1918 Avropada das komure olan ehtiyac artdigindan elektrik muherriki iles isleyen lokomotivler buxarla isleyenleri sixsdirmaga baslayir ve getdikce elm ve tyexnikanin inkiasfe sayesinde genis tetbiq olunur SekillerLokomotivMenbeRalf Roman Rossberg Geschichte der Eisenbahn Sigloch Edition Kunzelsau 1999 ISBN 3 89393 174 0 Zheleznye dorogi SSSR Proshloe i nastoyashee Sost i spec semka B S Baratova M Planeta 1989 199 s cv Il Kozlov A G Tvorcy nauki i tehniki na Urale XVII nachala XX v Sverdlovsk 1981