Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kültigin və ya Köl Tigin (4 mart 685 – 27 fevral 731, Ötüken) — Şərqi Göytürk xaqanlığının başçısı olan Bilgə xaqanla birlikdə dövləti idarə edən şəxs.
| Kül Tigin | |
|---|---|
| Qədim Türkcə: 𐰚𐰇𐰠𐱅𐰃𐰏𐰤 | |
 | |
İkinci Göytürk Xaqanlığının hərbi rəhbəri | |
| 717 – 27 fevral 731 | |
Bilgə xaqan | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | (46 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Atası | İltəriş xaqan |
| Anası | İlbilgə xatun |
| Dini | Tenqriçilik |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | İkinci Göytürk xaqanlığı |
| Döyüşlər | |
Qapağan xaqanın qardaşı oğlu, İltəriş xaqanın oğlu, Bilgə xaqanın qardaşı, İstəmi xaqanın nəvəsidir.
Etimologiyası
Rütbə tələffüz zamanı yavaş-yavaş öz mənasından uzaqlaşmağa doğru getmişdir. [Kül Tigin] olaraq tələffüz edilən şəxsin rütbəsinin adı Kül>Köl>Göl şəklində tələffüz olunur, açıqlama olaraq isə "Göl kimi böyük şəhzadə" anlamına gəlir. Xülasə, əsl tələffüz forması [Göl Tigin]dir.
Həyatı
Atası İltəris xaqan öləndə Bilgə 8, Kültigin isə 7 yaşında idi. Qardaşı ilə birlikdə əmisi Qapağan xaqan tərəfindən böyüdüldü.Qapağan xaqanın bir sıra uğurlar qazanmasında Bilgə xaqan və Kültiginin rolu böyük idi. Qapağan xaqan öləndə türklərin qayda-qanununa zidd hərəkət edərək, oğlunu vəliəhd elan etdi, lakin daha sonra Kültigin hakimiyyəti ələ keçirməyə nail oldu və o, Qapağan xaqanın oğlunun hakimiyyətini dəstəkləyənləri edam etdirdi. Daha sonra Bilgə xaqan Kültiginin israrı ilə xaqan oldu. Bu zaman Bilgə xaqanın yaşı 32, Kültigininki isə 31 idi.
İltəris xaqanın zamanında Bilgə və Kültigin baş vəzir Tonyukukun ən yaxın köməkçiləri idilər. Hətta onlar hakimiyyətə gəldikdə də Qapağan xaqanın dövründə nüfuzu düşmüş Tonyukuku yenidən baş vəzir etdilər. Və dövləti idarə etməyə yaxından kömək göstərirdi. Bilgə və Kültigin dövlətin ən ağır işlərini görmüş, Çin ordusunu məğlubiyyətə uğratmaqda böyük rol oynamışdılar.50 minlik Çin ordusunu məğlub etdikdən sonra Çin ordusunun generalı Onqu 16 yaşlı Kültigin əsir almışdı. Bu kimi uğurları və davranışları ilə xalq tərəfindən sevilmişdirlər.
Ölümü
731-ci ildə Kültigin Doğuz oğuzlarla döyüşdə həlak oldu. Bilgə xaqan onun şərəfinə böyük abidə ucaltdı. Buradakı yazıda deyilirdi:
 | Kiçik qardaşım Kültigin vəfat etdi. Yasa batdım. Görən gözüm görməz kimi, bilən ağlım bilməz kimi oldu. Qayğı və həyəcan içində qaldım. Zamanı Tanrı yaşar. İnsan oğlu daima ölmək üçün törəmiş...İki şadın və kiçik qardaşoğlumun, oğlumun, bəylərimin, millətimin halı fəna olacaq deyə düşüncəyə daldım... |  |
Bu abidə, Baykal gölünün cənubunda yerləşən Koşo Çaydam gölü yaxınlığındadır. Mərmər üstündə Göytürk yazısı ilə "Kültigin qoyun ilində 17-ci gündə uçdu" deyə yazılıb.
Qardaşı Bilgə xaqan türk xalqının düşmənləri tərəfindən 734-cü ildə zəhərlənərək öldürüldü. Bilgə xaqanın və Kültiginin etdikləri Orxon abidələrində yazılıb.
Kültigin Abidəsi
Kültigin abidəsi, Kül Tigin'in böyük qardaşı və Göktürklerin xaqanı Bilgə Xağan tərəfindən, 732-ci ildə, qardaşı adına, qardaşının xidmətlərindən ötəri ona duyduğu minnəti göstərmək məqsədiylə, tikilmişdir. Bu kitabədə Bilgə xağan danışır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Talât Tekin. Orhon Yazıtları. Ankara: , Türk Dil Kurumu Yayınları. 2006. səh. 30.
- Doğan Avcıoğlu. Türklerin Tarihi. 2. cilt. Tekin Yayınevi. 1997. səh. 345.
- Türk Dilinin Beş Min İli, səh.10, Səlahi Dikər
- Erdem, KONUR,"Orhun Yazıtlarında Sosyal ve Siyasi Mesajlar 2016-09-23 at the Wayback Machine", Edebiyat ve Sanat Akademisi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kultigin ve ya Kol Tigin 4 mart 685 27 fevral 731 Otuken Serqi Goyturk xaqanliginin bascisi olan Bilge xaqanla birlikde dovleti idare eden sexs Kul TiginQedim Turkce 𐰚𐰇𐰠𐱅𐰃𐰏𐰤 Ikinci Goyturk Xaqanliginin herbi rehberi717 27 fevral 731Hokmdar Bilge xaqanSexsi melumatlarDogum tarixi 4 mart 684Vefat tarixi 27 fevral 731 46 yasinda Vefat yeri OtukenFealiyyeti herbi lider d Atasi Ilteris xaqanAnasi Ilbilge xatunDini TenqricilikHerbi xidmetMensubiyyeti Ikinci Goyturk xaqanligiDoyusler Bolcu doyusu Qapagan xaqanin qardasi oglu Ilteris xaqanin oglu Bilge xaqanin qardasi Istemi xaqanin nevesidir EtimologiyasiRutbe teleffuz zamani yavas yavas oz menasindan uzaqlasmaga dogru getmisdir Kul Tigin olaraq teleffuz edilen sexsin rutbesinin adi Kul gt Kol gt Gol seklinde teleffuz olunur aciqlama olaraq ise Gol kimi boyuk sehzade anlamina gelir Xulase esl teleffuz formasi Gol Tigin dir HeyatiAtasi Ilteris xaqan olende Bilge 8 Kultigin ise 7 yasinda idi Qardasi ile birlikde emisi Qapagan xaqan terefinden boyuduldu Qapagan xaqanin bir sira ugurlar qazanmasinda Bilge xaqan ve Kultiginin rolu boyuk idi Qapagan xaqan olende turklerin qayda qanununa zidd hereket ederek oglunu veliehd elan etdi lakin daha sonra Kultigin hakimiyyeti ele kecirmeye nail oldu ve o Qapagan xaqanin oglunun hakimiyyetini destekleyenleri edam etdirdi Daha sonra Bilge xaqan Kultiginin israri ile xaqan oldu Bu zaman Bilge xaqanin yasi 32 Kultigininki ise 31 idi Ilteris xaqanin zamaninda Bilge ve Kultigin bas vezir Tonyukukun en yaxin komekcileri idiler Hetta onlar hakimiyyete geldikde de Qapagan xaqanin dovrunde nufuzu dusmus Tonyukuku yeniden bas vezir etdiler Ve dovleti idare etmeye yaxindan komek gosterirdi Bilge ve Kultigin dovletin en agir islerini gormus Cin ordusunu meglubiyyete ugratmaqda boyuk rol oynamisdilar 50 minlik Cin ordusunu meglub etdikden sonra Cin ordusunun generali Onqu 16 yasli Kultigin esir almisdi Bu kimi ugurlari ve davranislari ile xalq terefinden sevilmisdirler Olumu731 ci ilde Kultigin Doguz oguzlarla doyusde helak oldu Bilge xaqan onun serefine boyuk abide ucaltdi Buradaki yazida deyilirdi Kicik qardasim Kultigin vefat etdi Yasa batdim Goren gozum gormez kimi bilen aglim bilmez kimi oldu Qaygi ve heyecan icinde qaldim Zamani Tanri yasar Insan oglu daima olmek ucun toremis Iki sadin ve kicik qardasoglumun oglumun beylerimin milletimin hali fena olacaq deye dusunceye daldim Bu abide Baykal golunun cenubunda yerlesen Koso Caydam golu yaxinligindadir Mermer ustunde Goyturk yazisi ile Kultigin qoyun ilinde 17 ci gunde ucdu deye yazilib Qardasi Bilge xaqan turk xalqinin dusmenleri terefinden 734 cu ilde zeherlenerek olduruldu Bilge xaqanin ve Kultiginin etdikleri Orxon abidelerinde yazilib Kultigin AbidesiKultigin abidesi Kul Tigin in boyuk qardasi ve Gokturklerin xaqani Bilge Xagan terefinden 732 ci ilde qardasi adina qardasinin xidmetlerinden oteri ona duydugu minneti gostermek meqsediyle tikilmisdir Bu kitabede Bilge xagan danisir Hemcinin baxOrxon abideleri Serqi Goyturk xaqanligi Bilge xaqanIstinadlarTalat Tekin Orhon Yazitlari Ankara Turk Dil Kurumu Yayinlari 2006 seh 30 Dogan Avcioglu Turklerin Tarihi 2 cilt Tekin Yayinevi 1997 seh 345 Turk Dilinin Bes Min Ili seh 10 Selahi Diker Erdem KONUR Orhun Yazitlarinda Sosyal ve Siyasi Mesajlar 2016 09 23 at the Wayback Machine Edebiyat ve Sanat Akademisi