Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Ku Kluks Klan — 1865-ci ildə quldarlığın ləğvinin elan edilməsindən sonra plantasiya sahibləri tərəfindən zəncilərin vətəndaşlıq hüququ uğrunda mübarizələrinə qarşı ABŞ-də yaradılmış irqçi terrorçu təşkilatdır.
Yaranması
1865-ci ilin milad gecəsində altı cavan, şuluq zabit – Makkord, Lester, Kennedi, Krou, Couns, Rid ABŞ-nin Tennesi ştatındakı balaca şəhərinin məhkəmə binasında yığışıb, bir az məzələnmək üçün özlərinə gizli bir təşkilat yaratmaq qərarına gəldilər. (Yeri gəlmişkən, Amerikada hələ Böyük İslahat dövrünə qədər də belə gizli təşkilatlar vardı. Həmin təşkilatlardan heç biri inkişaf edə bilmədiyi üçün gizli təşkilatlara maraq yeni bir şey deyildi).O vaxt bu altı zabitin heç bir konkret məqsədi yox idi. Onlar, sadəcə, Amerikada Vətəndaş Müharibəsində iştirak etdiklərinə görə, müharibədən sonra vətəndaş hüquqlarından məhrum olmuşdular. Eləcə, bikarlıq idi. Təşkilata nəsə sirli bir don geyindirmək və "köhnə gizli təşkilat ənənələri"nə sadiq qalmaq məqsədilə, zabitlər onu "Qızıl Çevrə Qardaşlığı" adlandırdılar. Amma o vaxtlar fəaliyyət göstərən "Qızıl Çevrə Cəngavərləri" təşkilatının adına oxşadığından, tezcə də vaz keçdilər. Adda nəsə bir "çevrə" sözünün olması istəyi güclü idi. Buna görə də, aralarında klassik ədəbiyyat vurğunu olan biri təklif etdi ki, qədim yunan sözcüyündən "kiklos"a ("çevrə" mənasında) müraciət etsinlər.
Əslən Şotlandiyadan olan kapitan Kennedi isə "klan"ı ("qəbilə birliyi" mənasında) təklif etdi. Beləliklə, "kukluks-klan" yəni "çevrə klanı" və ya "çevrə birliyi" adı yarandı. Adı və adın yazılışını isə bir qədər dəyişdilər: Kiklos-Klan əvəzinə Ku-Kluks-Klan. Bu, sadəcə ada bir az da sirlilik vermək üçün idi, axı üç "K" hərfi daha dəbdəbəli və sirli səslənirdi. Həm də qədim şotland inanclarına görə, üç "K" hərfi qəbirdən qalxmış skeletlərin sümüklərinin şaqqıltısı kimi səslənirdi. Bu uğurlu ad ən yaşlısı 30 yaşında olan zabitləri elə vəcdə gətirdi ki, onlar belə vacib hadisəni qeyd etmək üçün atlanıb, Pülaskonun küçələrinə çıxmaq qərarına gəldilər. Onlardan biri şənlik daha təsirli olsun deyə təklif etdi ki, kabusa oxşamaq üçün hamısı atlarını ağ örtüyə bürüyüb, özləri də ağ cübbələr geyinsinlər. Ağ atlı, ağ cübbəli həmin gecədə Ku-Kluks-Klan yarandı…Uzun müddət bu gənclər eləcə ağ cübbə geyinərək, ağ örtülü atların belinə minib, gecələr küçələrə çıxaraq, qonşuları qorxutmaqla məşğul oldular. Doğrudan da maraqlı mənzərə idi – bəyaz ay işığına bürünmüş tarlalarda qəfildən ağ atların belinə minmiş ağ cübbəli adamlar peyda olurdular. Çoxları bu ağ atlıların öldürülmüş əsgərlərin ruhları olduğunu düşünürdü, "narahat əsgər ruhları" barədə əfsanələr yaranırdı. Klan üzvlərinin sayı isə durmadan artırdı və buna görə də at minib, qonum-qonşu qorxutmaq kimi bəsit məşğuliyyət klan üzvlərini bezdirməyə başladı. Dördillik müharibə görmüş gənclik üçün əyalət hoqqaları maraqsız idi. Təzə, iti hisslər yaşamaq istəyi güc gəlirdi. Və klan zənciləri hədəfə aldı.
Azad və qorxunc zəncilərə qarşı
Ku-Kluks-Klan və ona bənzər bir çox təşkilatların yaranmasının günahı Federal hökumətin radikal çevrələrinin "hoqqası" olan Böyük İslahatda idi. Ştatlar vacib bir məqamı – İslahatı yaşamışdı. Cənubi Amerika ilə sərhəd bölgələri üçün isə "Cənubun yenidənqurulması" Amerika tarixindəki ən bədxah zaman idi. Həmin illərdə Cənubda zəncilər məsələsi çox qarışıq, mürəkkəb bir iş idi.Müharibəyə qədərki illərdə Cənublular zəncilərlə çiyin-çiyinə yanaşı yaşamağa öyrəşmişdilər. Zəncilər kitablarda və kinolardakı kimi axmaq, fağır adamlar deyildilər – onlardan çoxu hətta cəmiyyətdə nüfuz qazanmış, adlı-sanlı adamlar idi. Nə qədər təəccüblü səslənsə də, Cənubda hətta qaradərili quldarlar da vardı. Eyni zamanda, fərqli irqlərdən olanların nikahı. Düzdü, qaradərili ilə ağdərilinin ailə qurması cəmiyyət tərəfindən elə də yaxşı qarşılanmırdı, amma iş açılıb-ağardılmırdısa, niyə də olmasın? Ağdərili quldarların "qarakişmiş" məşuqələri tədricən onların tam hüquqlu arvadları olurdular. Bir sözlə, əgər Şimali Amerikada qara irqə nifrət edən cəmiyyət tək-tük konkret zəncilərə hörmət edirdilərsə, Cənubi Amerikalılar qara irqə dözümlü yanaşır amma "qınından çıxıb, qınını bəyənməyən" tək-tük zəncilərə nifrət edirdilər. Müharibədən sonra Cənub ağır bir zərbə aldı – bu zərbənin adı isə "azadlıq əldə eləmiş zəncilər" idi.Hər şey Vısotskinin mahnısında olduğu kimiydi: "Mne vçera dali svobodu…Çto ya s ney delat budu?" (Dünən mənə azadlıq verdilər… Bilmirəm onu neyləyim?). Zəncilər təkcə azadlıq almışdılar, başqa heç nə. Onların heç bir sosial təminatları yox idi. O vaxta qədər zənci ağasının qapısında, tarlasında işləyirdi, başının üstündə damı vardı, xəstələnəndə ağası onun qayğısına qalırdı. Ağa ilə qul arasında hətta müəyyən sərhədləri olan dostluq münasibətləri vardı.İndisə, zəncilər təkcə ağalarından azad olmamışdılar: həm də başqa hər şey əllərindən alınmışdı. İndi onların işi yox idi.Azadlıq isə qarın doyurmaz. Belə olanda zəncilərin çoxu ayrı-ayrı dəstələrə bölünərək, quldurluq etməyə başladılar. Bəziləri isə özlərini cəmiyyətin ağdərili təbəqəsinə bərabər hesab edərək, əvvəlki ağalarından haqq-hesab – onların varidatlarından və hakimiyyətlərdən pay tələb elədilər. Sözsüz ki, keçmiş qulların bu hərəkətləri ağdərili ağaların qəzəbinə səbəb oldu və onlar ən sərt tədbirlərə əl atdılar. (Marqaret Mitçelin romanının motivləri əsasında çəkilən "Küləklə sovrulanlar" filminə yəqin ki, hamı baxıb. Bu filmdə yuxarıda barəsində danışılan hadisələr çox ustalıqla ifadə olunub). "Özünü müdafiə edən ağlar" tədricən təşkilatlanmağa və dəqiq bir struktur yaratmağa başladılar. Tarix özünü müdafiə edən ağların şuluq zabitlərlə nə vaxt ittifaq bağladığı barədə susur. Amma bu dəqiqdi ki, ittifaqın məqsədi qaraların dərsini vermək və əl-ayağını yığışdırmaq məqsədi güdürdü. Beləliklə, Kukluks-Klanın elə bu gün də aktual olan əsas məqsədi – qatı irqçilik meydana gəldi. Təşkilatlanma və sistem
Ağ cübbələr, qorxunc atlılar
Zəncilərə qarşı müqavimətin məhz Tennesidə alovlanması təsadüfi deyildi. Tennesinin qubernatoru təyin edilən, əvvəllər duelçi və hərbçi olan Brounlou müharibədə iştirak etmiş ağdərililərin hüquqlarını məhdudlaşdırır, əsl "islahatçı" kimi qaradərililərin tərəfini tuturdu. Ştat demək olar ki, qaraların əlində idi. Zəncilərin buradakı özbaşınalığı sərhəd bilmirdi. Zəncilərin quldurluqları, oğurluğu, fırıldaqları, zorakılıqları, ağdərili keçmiş ağaları təhqir etmələri kimi sərt hərəkətləri davam edirdi. Brounlou ağdərililərə özlərini müdafiə etmək məqsədilə olsa belə, silah gəzdirməyə icazə vermirdi. Qaradərililərin isə əksinə, silah gəzdirmək və hərbçilərin sıralarına daxil olmaq kimi hüquqları vardı. Ağdərililər hətta siyasi tədbirlərdə də az-az iştirak edirdilər. Bir sözlə, keçmiş duelçi və hərbçi Brounlounun qanadı altına sığınmış zəncilər ağdərililəri istədikləri kimi əzir, ştatda ağalıq edirdilər.Qara irqlə mübarizənin burada başlanması məhz bu səbəblərdən idi.KKK-ya rəhbərlik Natan Bedford Forrestə – keçmiş kavaleriya generalına tapşırıldı. Müharibədən əvvəl Forrest plantasiya sahibi və ticarətçi idi. Müharibə başlayanda kavaleriya sıralarına sıravi əsgər kimi daxil oldu. Fitri savaş istedadına görə tezliklə irəli getdi və müharibəni general-leytenant rütbəsi ilə başa vurdu.1867-ci ildə Pülaskoda birinci qurultaya yığışan üzvlər Ku-Kluks-Klanın müxtəlif ştatlardakı şöbələrinin strukturunu müəyyən elədilər. Struktur belə idi:Klan Gizli İmperiya idi. Onun başında Böyük Cadügər (Forrest) və onun on köməkçisi dayanırdı.İmperiya Şahlıqlara bölünürdü və hər şahlığın başında Böyük Əjdaha ilə 8 Hidr dayanırdı.Hər Şahlıq Böyük Titan və 6 Zəhərli İlanın idarə etdiyi Dominionlara bölünürdü.Öz növbəsində Dominionlar da başlarında Böyük Təpəgöz və 2 Gecə Şahininin dayandığı Yuvalara ayrılırdı. Yuvalar isə Vampirlərin rəhbərlik elədiyi Mağaralara bölünürdü.Bu vaxta qədər hər hansı bir intizama tabe olmayan Klançılar özlərinə məxsus "Nizamnamə" də qəbul etdilər. Əsas məqsədlərini və qarşıda duran məsələləri müəyyən etdilər. Amma hətta bu addımlardan sonra da KKK-nı çətin ki, yaxşı təşkilatlanmış, mərkəzləşmiş və intizamlı bir inqilabi hərəkat adlandırmaq olardı. Çünki hər nə qədər sözdə mərkəzə tabe olsalar da, Klançıların tədbirləri çox özbaşına olurdu.
Dəhşət
Ku-Kluks-Klançıların "uniforma"ları zəncilərin canlarına qorxu salmaqla yanaşı, həm də tanınmamağı, gizli qalmağı təmin edən göz və ağız yerləri deşikli, iti uclu başlıq bərkidilmiş ağ cübbələrdən ibarət idi.Klançılar qaradərililərə təsir etmək üçün bir çox hoqqalara əl atırdılar. Məsələn, qaradərilinin birinin evinin yanında dayanan ağ cübbəli atlı ev sahibini çağırıb, ondan su istəyirdi. Zənci qurudulmuş boş balqabağın içində gətirdiyi suyu ona verirdi. Atlı suyu birnəfəsə boşaldıb, yenə istəyirdi. Axırda zənci dolu verdəni gətirirdi. Atlı vedrəni də birnəfəsə başına çəkib, yenə su istəyirdi. Onlarla litr su boşaltdıqdan sonra isə dərindən nəfəs alıb, deyirdi: "Mən Şilo yaxınlığında öldürüləndən bəri su içməmişdim. Cəhənnəmdə isə adam yaman susayır!" Fırıldaq isə sadə idi. Su başlıqdakı ağız yerinə bərkidilmiş borucuğa tökülür, oradan da atın belinə bağlanmış tuluğa axırdı. Olan dəhşətə gəlmiş zənciyə olurdu. Ağ cübbəli atlı zənciyə təşəkkür edib gedəndən sonra xurafatçı qaradərililərin arasında növbəti, qoxulu bir əfsanə yaranırdı.Beləliklə, KKK real qüvvəyə çevrildi. Onları görən zəncilər qaçıb gizlənir, evlərinə girib, qapıları kilidləyirdilər. Onların sayı durmadan artırdı. Amma 1866-cı ildə zəncilərdən biri atəş açaraq, ağ cübbəli "xəyalət"i yaralayandan sonra klanın mifi bir qədər dağıldı. Bundan sonra klançıların çoxu ağ cübbələri qırmızı və qara cübbələrə dəyişdilər.
Mübarizə
Klan hətta pis təşkilatlansa belə, ağlara nifrət edən qubernator Brounlounun "qara dayağı"na – zəncilərdən ibarət polis dəstələrinə böyük zərbə vura və aralarına çaxnaşma sala bilirdi. Brounlou heç cür Klançılarla bacara bilmirdi. 1867-ci ilin axırları və 1868-ci illərin əvvəllərində klançıların terror aktlarından ehtiyatlanan, keçmiş qullar – zəncilərin çoxu Tennesini tərk etdi. Qubernator Brounlou müxtəlif sərt tədbirlər görsə də, nəticə sıfır idi. Böyük Əjdahaların qəbul etdikləri qanunlar Klanın möhkəmlənməsinə təkan verdi. Tezliklə, Klan Amerikanın digər ştatlarında – Alabama, Şimali və Cənubi Karolinada da öz mövqelərini möhkəmlətdi. Klanı məhv etməyi qarşısına məqsəd qoyan Brounlou məşhur detektiv Selmur Bermora müraciət etdi. Amma bir neçə həftədən sonra ikincinin cəsədini Dak çayından tapdılar. Öz irqini "satan" ağlar da artıq yataqlarında rahat yata bilmirdilər. Ştat rəhbərliyində elə adamlar vardı ki, gecəni dolu tapança ilə yatırdılar.Artıq qaradərililər seçki qutularına yaxın gedə bilmirdilər. Və nəhayət, Brounlounun radikal-respublikaçı rejimi öz yerini daha "sağçı", ağ irqin maraqlarını ifadə edən demokratlar partiyasına verdi.
Çöküş
Qubernator Brounloudan sonra Klan da çox yaşamadı. Bir vaxtlar qüdrətli təşkilat olan KKK-ın tədricən çökməyinin səbəbi onun həddən artıq gizliliyi və müxtəlif yerlərdəki bölmələrinin özbaşınalığı oldu. Mistika, fetişizm və sirr pərdəsi əhalinin KKK-nın əsl məramını anlamağına mane oldu. Onların fəaliyyətini təkcə düşmənləri işıqlandırırdılar ki, bu da Klanın əleyhinə işləyirdi. Üstəlik, Klanın müxtəlif yerlərdəki bölmələrinin rəhbərləri mübarizəni öz bildiyi kimi aparırdı, bəziləri hətta öz sıralarına zənciləri qəbul edirdilər. Bütün bunlardan əlavə, klanı tərk etmiş və ya klanla heç bir əlaqəsi olmayan adamlar da klançıların uniformalarını geyinərək, cinayətlər törədir və bunu KKK-nını ayağına yazırdılar. Bəzən də bunu qəsdən edirdilər. Bir sözlə, KKK-nın nüfuzuna böyük xələl gəlmişdi.Bunu anlayan general Forrest 1871-ci ildə rəsmi olaraq, KKK-nı buraxdı. Ehtimallar isə fərqlidir. Bəziləri dediyinə görə, Klan onu məyus etmişdi. Bəziləri isə iddia edirdi ki, Forrest bu addımı Federal qüvvələrin təsiri altında atıb.Amma təşkilat rəhbərlərindən heç biri həbs olunmadı. Təəccüblü deyil – KKK-nın o vaxtkı məqsədləri federal hakimiyyət nümayəndələrinin çoxunun arzusu ilə üst-üstə düşürdü. Qudurmuş zəncilər bütün ağdərililərin canını boğazına yığmışdı. Və bütün ağdərililərin içində "bir bunların dərsini verib, yerində otuzduran tapılaydı!" istəyi vardı.Elə buna görə də, Klanın daha mövcud olmadığına baxmayaraq, milyonlarla ağdərilinin içində qaralarla mübarizə arzusu alovlanırdı. Bu, hələ son deyildi…
Dirilmə
"Aqrar sivilizasiyanın yaratdığı şərəf və vicdan prinsipləri ilə idarə olunan müharibəyəqədərki aqrar Amerika gedir, yerinə isə nəhəng şəhərlərində insanın özünü itirdiyi, əriyib, yox olduğu, tənhalaşdığı "texnika Amerikası" gəlirdi…" Kukluks-klan ideyaları növbəti dəfə ötən əsrin 10-cu illərində təşəkkül tapdı. 1915-ci ildə KKK-çıların ikinci dəfə yaranmış bölmələri Atlantaya yerləşdi. Zəncilərə qarşı mübarizəyə antikommunizm, mühacirlərə, əcnəbilərə, təşkilatlanmış həmkarlar ittifaqlarına qarşı olan çıxışlar, yəhudi qırğınları da əlavə olundu. Bunun nəticəsində 20-ci illərdə KKK-çıların sayı 4 milyonu keçdi. 2-ci KKK-nı isə Forrestin birinci Klanını diriltməyə cəhd edən Uilyam Simmons yaratmış və başına keçmişdi. Simmonsun KKK-nı diriltmək məqsədi alındı. Bu da niyəsiİyirminci əsrin əvvəli Amerika üçün sənaye və urbanizasiyanın inkişafı ilə başladı. Ouen Uistlerin 1903-cü ildə nəşr olunan "Virciniyalı" romanının üç yüz min tirajla satılması təsadüf deyildi. Roman bir növ kənd həyatındakı ekzotik dəyərlərin əldən çıxmasına, nəhəng addımlarla gələn sənaye sivilizasiyasına etiraz idi. Uistler qəhrəman kimi nahaq yerə virciniyalını seçməmişdi – məhz virciniyalı müharibəyəqədərki Cənubun özündə daşıdığı, texnika əsrində itirilməkdə olan dəyərlərin daşıyıcısı idi. Müharibəyəqədərki aqrar sivilizasiyanın yaratdığı şərəf və vicdan prinsipləri ilə idarə olunan aqrar Amerika gedir, yerinə isə nəhəng şəhərlərində insanın özünü itirdiyi, əriyib, yox olduğu, tənhalaşdığı texnika Amerikası gəlirdi…Xalq köhnə dəyərlərinə doğru can atdı. Bu, nostaljinin bir növü, texnika əsrində yoxa çıxan insani cizgilərin yenidən işarması idi. Texnika və sənaye inkişafının durmadan artması bir tərəfdən aqrar sivilizasiya dəyərləri üçün darıxdırır, bir tərəfdən isə Amerikanı "millətçi"liyə tərəf itələyirdi. Təkcə Cənub deyil, bütün Amerika özünün ağ irqi, anqlosaksonu, protestantı ilə fəxr edirdi. Özündə millətçilik ideyaları daşıyan romanlar isə İllinoysdan Luizianaya qədər hər yerdə sevilərək oxunur, sənaye ilə birlikdə millətçilik də inkişaf edirdi. Simasız şəhər həyatında, emiqrasiya axınlarında cazibədar heç nə yox idi. Və köhnə dəyərlər amerikalını özünə tərəf çəkdi. Amerikalı isə bu dəyərləri tarixdə və vətənpərvərlikdə, həmçinin "yüzfaizlik, təpədən-dırnağa qədər amerikalı" olmaqda tapmağa çalışdı. Ku-Kluks-Klanın iyirminci illərdəki populyarlığını və sıralarının durmadan sıxlaşmağı da bununla izah olunur. Çünki Klan sıravi amerikalıya məhz həmin dəyərləri vəd edirdi. Zəncilərə, yəhudilərə, qırmızılara və "100 faizlik Amerika cəmiyyətində arzuolunmaz olan digər ünsürlər"ə qarşı mühribəyə çıxan Klanda bir "pioner" ruhu vardı.Amma nəticədə Klan yenə də terror bataqlığına (bir çox təşkilatlar kimi ) yuvarlandı və sıraları seyrəldi.Hazırda Amerikadakı klançıların sayı 6-7 min nəfərdir. 250 milyonluq bir ölkədə. Faizin nə qədər olduğu göz qarşısındadır. Günümüzdə Klanı real qüvvə hesab etmək olmaz. Onların başındakı birincilik çələngi çoxdan skinhedlər və müxtəlif qatı millətçi qruplaşmaların başına qoyulub. Klanın internetdəki təsiredici səhifələrinə baxmayaraq, günümüzdə onlar heç bir ciddi söz sahibi deyillər. Klan – azsaylı, marginal bir qrupdur. Üstəlik, daha vahid Klan da yoxdur. Özlərini Klançılar hesab edən və bu ada iddia edən başqa qrupları "ikinci dərəcəli" və "təbəə" adlandıran ayrı-ayrı qruplaşmalar var. Buna görə də Amerikadakı Klandan danışanda gərək mütləq dəqiqləşdirmə aparasan – Texas, Delaver, Miçiqan? Ən maraqlısı isə budur ki, hazırda Klan ideyaları Şimalda Cənubdakından daha çox yayılıb.KKK ideyaları təkcə Amerikada yayılmayıb. "Ali irq" təəssübkeşləri başda Rusiya olmaqla, dünyanın bir neçə ölkəsində təşkilatlanır və köhnə, sirli, cazibədar "Kukluks-Klan" adını qəbul edirlər.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ku Kluks Klan 1865 ci ilde quldarligin legvinin elan edilmesinden sonra plantasiya sahibleri terefinden zencilerin vetendasliq huququ ugrunda mubarizelerine qarsi ABS de yaradilmis irqci terrorcu teskilatdir Yaranmasi bayragi 1865 ci ilin milad gecesinde alti cavan suluq zabit Makkord Lester Kennedi Krou Couns Rid ABS nin Tennesi statindaki balaca seherinin mehkeme binasinda yigisib bir az mezelenmek ucun ozlerine gizli bir teskilat yaratmaq qerarina geldiler Yeri gelmisken Amerikada hele Boyuk Islahat dovrune qeder de bele gizli teskilatlar vardi Hemin teskilatlardan hec biri inkisaf ede bilmediyi ucun gizli teskilatlara maraq yeni bir sey deyildi O vaxt bu alti zabitin hec bir konkret meqsedi yox idi Onlar sadece Amerikada Vetendas Muharibesinde istirak etdiklerine gore muharibeden sonra vetendas huquqlarindan mehrum olmusdular Elece bikarliq idi Teskilata nese sirli bir don geyindirmek ve kohne gizli teskilat eneneleri ne sadiq qalmaq meqsedile zabitler onu Qizil Cevre Qardasligi adlandirdilar Amma o vaxtlar fealiyyet gosteren Qizil Cevre Cengaverleri teskilatinin adina oxsadigindan tezce de vaz kecdiler Adda nese bir cevre sozunun olmasi isteyi guclu idi Buna gore de aralarinda klassik edebiyyat vurgunu olan biri teklif etdi ki qedim yunan sozcuyunden kiklos a cevre menasinda muraciet etsinler Vasinqtonda kecirilen parad 1928 Eslen Sotlandiyadan olan kapitan Kennedi ise klan i qebile birliyi menasinda teklif etdi Belelikle kukluks klan yeni cevre klani ve ya cevre birliyi adi yarandi Adi ve adin yazilisini ise bir qeder deyisdiler Kiklos Klan evezine Ku Kluks Klan Bu sadece ada bir az da sirlilik vermek ucun idi axi uc K herfi daha debdebeli ve sirli seslenirdi Hem de qedim sotland inanclarina gore uc K herfi qebirden qalxmis skeletlerin sumuklerinin saqqiltisi kimi seslenirdi Bu ugurlu ad en yaslisi 30 yasinda olan zabitleri ele vecde getirdi ki onlar bele vacib hadiseni qeyd etmek ucun atlanib Pulaskonun kucelerine cixmaq qerarina geldiler Onlardan biri senlik daha tesirli olsun deye teklif etdi ki kabusa oxsamaq ucun hamisi atlarini ag ortuye buruyub ozleri de ag cubbeler geyinsinler Ag atli ag cubbeli hemin gecede Ku Kluks Klan yarandi Uzun muddet bu gencler elece ag cubbe geyinerek ag ortulu atlarin beline minib geceler kucelere cixaraq qonsulari qorxutmaqla mesgul oldular Dogrudan da maraqli menzere idi beyaz ay isigina burunmus tarlalarda qefilden ag atlarin beline minmis ag cubbeli adamlar peyda olurdular Coxlari bu ag atlilarin oldurulmus esgerlerin ruhlari oldugunu dusunurdu narahat esger ruhlari barede efsaneler yaranirdi Klan uzvlerinin sayi ise durmadan artirdi ve buna gore de at minib qonum qonsu qorxutmaq kimi besit mesguliyyet klan uzvlerini bezdirmeye basladi Dordillik muharibe gormus genclik ucun eyalet hoqqalari maraqsiz idi Teze iti hissler yasamaq isteyi guc gelirdi Ve klan zencileri hedefe aldi Azad ve qorxunc zencilere qarsi Ku Kluks Klan ve ona benzer bir cox teskilatlarin yaranmasinin gunahi Federal hokumetin radikal cevrelerinin hoqqasi olan Boyuk Islahatda idi Statlar vacib bir meqami Islahati yasamisdi Cenubi Amerika ile serhed bolgeleri ucun ise Cenubun yenidenqurulmasi Amerika tarixindeki en bedxah zaman idi Hemin illerde Cenubda zenciler meselesi cox qarisiq murekkeb bir is idi Muharibeye qederki illerde Cenublular zencilerle ciyin ciyine yanasi yasamaga oyresmisdiler Zenciler kitablarda ve kinolardaki kimi axmaq fagir adamlar deyildiler onlardan coxu hetta cemiyyetde nufuz qazanmis adli sanli adamlar idi Ne qeder teeccublu seslense de Cenubda hetta qaraderili quldarlar da vardi Eyni zamanda ferqli irqlerden olanlarin nikahi Duzdu qaraderili ile agderilinin aile qurmasi cemiyyet terefinden ele de yaxsi qarsilanmirdi amma is acilib agardilmirdisa niye de olmasin Agderili quldarlarin qarakismis mesuqeleri tedricen onlarin tam huquqlu arvadlari olurdular Bir sozle eger Simali Amerikada qara irqe nifret eden cemiyyet tek tuk konkret zencilere hormet edirdilerse Cenubi Amerikalilar qara irqe dozumlu yanasir amma qinindan cixib qinini beyenmeyen tek tuk zencilere nifret edirdiler Muharibeden sonra Cenub agir bir zerbe aldi bu zerbenin adi ise azadliq elde elemis zenciler idi Her sey Visotskinin mahnisinda oldugu kimiydi Mne vcera dali svobodu Cto ya s ney delat budu Dunen mene azadliq verdiler Bilmirem onu neyleyim Zenciler tekce azadliq almisdilar basqa hec ne Onlarin hec bir sosial teminatlari yox idi O vaxta qeder zenci agasinin qapisinda tarlasinda isleyirdi basinin ustunde dami vardi xestelenende agasi onun qaygisina qalirdi Aga ile qul arasinda hetta mueyyen serhedleri olan dostluq munasibetleri vardi Indise zenciler tekce agalarindan azad olmamisdilar hem de basqa her sey ellerinden alinmisdi Indi onlarin isi yox idi Azadliq ise qarin doyurmaz Bele olanda zencilerin coxu ayri ayri destelere bolunerek quldurluq etmeye basladilar Bezileri ise ozlerini cemiyyetin agderili tebeqesine beraber hesab ederek evvelki agalarindan haqq hesab onlarin varidatlarindan ve hakimiyyetlerden pay teleb elediler Sozsuz ki kecmis qullarin bu hereketleri agderili agalarin qezebine sebeb oldu ve onlar en sert tedbirlere el atdilar Marqaret Mitcelin romaninin motivleri esasinda cekilen Kulekle sovrulanlar filmine yeqin ki hami baxib Bu filmde yuxarida baresinde danisilan hadiseler cox ustaliqla ifade olunub Ozunu mudafie eden aglar tedricen teskilatlanmaga ve deqiq bir struktur yaratmaga basladilar Tarix ozunu mudafie eden aglarin suluq zabitlerle ne vaxt ittifaq bagladigi barede susur Amma bu deqiqdi ki ittifaqin meqsedi qaralarin dersini vermek ve el ayagini yigisdirmaq meqsedi gudurdu Belelikle Kukluks Klanin ele bu gun de aktual olan esas meqsedi qati irqcilik meydana geldi Teskilatlanma ve sistem Ag cubbeler qorxunc atlilar Zencilere qarsi muqavimetin mehz Tenneside alovlanmasi tesadufi deyildi Tennesinin qubernatoru teyin edilen evveller duelci ve herbci olan Brounlou muharibede istirak etmis agderililerin huquqlarini mehdudlasdirir esl islahatci kimi qaraderililerin terefini tuturdu Stat demek olar ki qaralarin elinde idi Zencilerin buradaki ozbasinaligi serhed bilmirdi Zencilerin quldurluqlari ogurlugu firildaqlari zorakiliqlari agderili kecmis agalari tehqir etmeleri kimi sert hereketleri davam edirdi Brounlou agderililere ozlerini mudafie etmek meqsedile olsa bele silah gezdirmeye icaze vermirdi Qaraderililerin ise eksine silah gezdirmek ve herbcilerin siralarina daxil olmaq kimi huquqlari vardi Agderililer hetta siyasi tedbirlerde de az az istirak edirdiler Bir sozle kecmis duelci ve herbci Brounlounun qanadi altina siginmis zenciler agderilileri istedikleri kimi ezir statda agaliq edirdiler Qara irqle mubarizenin burada baslanmasi mehz bu sebeblerden idi KKK ya rehberlik Natan Bedford Forreste kecmis kavaleriya generalina tapsirildi Muharibeden evvel Forrest plantasiya sahibi ve ticaretci idi Muharibe baslayanda kavaleriya siralarina siravi esger kimi daxil oldu Fitri savas istedadina gore tezlikle ireli getdi ve muharibeni general leytenant rutbesi ile basa vurdu 1867 ci ilde Pulaskoda birinci qurultaya yigisan uzvler Ku Kluks Klanin muxtelif statlardaki sobelerinin strukturunu mueyyen elediler Struktur bele idi Klan Gizli Imperiya idi Onun basinda Boyuk Caduger Forrest ve onun on komekcisi dayanirdi Imperiya Sahliqlara bolunurdu ve her sahligin basinda Boyuk Ejdaha ile 8 Hidr dayanirdi Her Sahliq Boyuk Titan ve 6 Zeherli Ilanin idare etdiyi Dominionlara bolunurdu Oz novbesinde Dominionlar da baslarinda Boyuk Tepegoz ve 2 Gece Sahininin dayandigi Yuvalara ayrilirdi Yuvalar ise Vampirlerin rehberlik elediyi Magaralara bolunurdu Bu vaxta qeder her hansi bir intizama tabe olmayan Klancilar ozlerine mexsus Nizamname de qebul etdiler Esas meqsedlerini ve qarsida duran meseleleri mueyyen etdiler Amma hetta bu addimlardan sonra da KKK ni cetin ki yaxsi teskilatlanmis merkezlesmis ve intizamli bir inqilabi herekat adlandirmaq olardi Cunki her ne qeder sozde merkeze tabe olsalar da Klancilarin tedbirleri cox ozbasina olurdu Dehset Ku Kluks Klancilarin uniforma lari zencilerin canlarina qorxu salmaqla yanasi hem de taninmamagi gizli qalmagi temin eden goz ve agiz yerleri desikli iti uclu basliq berkidilmis ag cubbelerden ibaret idi Klancilar qaraderililere tesir etmek ucun bir cox hoqqalara el atirdilar Meselen qaraderilinin birinin evinin yaninda dayanan ag cubbeli atli ev sahibini cagirib ondan su isteyirdi Zenci qurudulmus bos balqabagin icinde getirdiyi suyu ona verirdi Atli suyu birnefese bosaldib yene isteyirdi Axirda zenci dolu verdeni getirirdi Atli vedreni de birnefese basina cekib yene su isteyirdi Onlarla litr su bosaltdiqdan sonra ise derinden nefes alib deyirdi Men Silo yaxinliginda oldurulenden beri su icmemisdim Cehennemde ise adam yaman susayir Firildaq ise sade idi Su basliqdaki agiz yerine berkidilmis borucuga tokulur oradan da atin beline baglanmis tuluga axirdi Olan dehsete gelmis zenciye olurdu Ag cubbeli atli zenciye tesekkur edib gedenden sonra xurafatci qaraderililerin arasinda novbeti qoxulu bir efsane yaranirdi Belelikle KKK real quvveye cevrildi Onlari goren zenciler qacib gizlenir evlerine girib qapilari kilidleyirdiler Onlarin sayi durmadan artirdi Amma 1866 ci ilde zencilerden biri ates acaraq ag cubbeli xeyalet i yaralayandan sonra klanin mifi bir qeder dagildi Bundan sonra klancilarin coxu ag cubbeleri qirmizi ve qara cubbelere deyisdiler Mubarize Klan hetta pis teskilatlansa bele aglara nifret eden qubernator Brounlounun qara dayagi na zencilerden ibaret polis destelerine boyuk zerbe vura ve aralarina caxnasma sala bilirdi Brounlou hec cur Klancilarla bacara bilmirdi 1867 ci ilin axirlari ve 1868 ci illerin evvellerinde klancilarin terror aktlarindan ehtiyatlanan kecmis qullar zencilerin coxu Tennesini terk etdi Qubernator Brounlou muxtelif sert tedbirler gorse de netice sifir idi Boyuk Ejdahalarin qebul etdikleri qanunlar Klanin mohkemlenmesine tekan verdi Tezlikle Klan Amerikanin diger statlarinda Alabama Simali ve Cenubi Karolinada da oz movqelerini mohkemletdi Klani mehv etmeyi qarsisina meqsed qoyan Brounlou meshur detektiv Selmur Bermora muraciet etdi Amma bir nece hefteden sonra ikincinin cesedini Dak cayindan tapdilar Oz irqini satan aglar da artiq yataqlarinda rahat yata bilmirdiler Stat rehberliyinde ele adamlar vardi ki geceni dolu tapanca ile yatirdilar Artiq qaraderililer secki qutularina yaxin gede bilmirdiler Ve nehayet Brounlounun radikal respublikaci rejimi oz yerini daha sagci ag irqin maraqlarini ifade eden demokratlar partiyasina verdi Cokus Qubernator Brounloudan sonra Klan da cox yasamadi Bir vaxtlar qudretli teskilat olan KKK in tedricen cokmeyinin sebebi onun hedden artiq gizliliyi ve muxtelif yerlerdeki bolmelerinin ozbasinaligi oldu Mistika fetisizm ve sirr perdesi ehalinin KKK nin esl meramini anlamagina mane oldu Onlarin fealiyyetini tekce dusmenleri isiqlandirirdilar ki bu da Klanin eleyhine isleyirdi Ustelik Klanin muxtelif yerlerdeki bolmelerinin rehberleri mubarizeni oz bildiyi kimi aparirdi bezileri hetta oz siralarina zencileri qebul edirdiler Butun bunlardan elave klani terk etmis ve ya klanla hec bir elaqesi olmayan adamlar da klancilarin uniformalarini geyinerek cinayetler toredir ve bunu KKK nini ayagina yazirdilar Bezen de bunu qesden edirdiler Bir sozle KKK nin nufuzuna boyuk xelel gelmisdi Bunu anlayan general Forrest 1871 ci ilde resmi olaraq KKK ni buraxdi Ehtimallar ise ferqlidir Bezileri dediyine gore Klan onu meyus etmisdi Bezileri ise iddia edirdi ki Forrest bu addimi Federal quvvelerin tesiri altinda atib Amma teskilat rehberlerinden hec biri hebs olunmadi Teeccublu deyil KKK nin o vaxtki meqsedleri federal hakimiyyet numayendelerinin coxunun arzusu ile ust uste dusurdu Qudurmus zenciler butun agderililerin canini bogazina yigmisdi Ve butun agderililerin icinde bir bunlarin dersini verib yerinde otuzduran tapilaydi isteyi vardi Ele buna gore de Klanin daha movcud olmadigina baxmayaraq milyonlarla agderilinin icinde qaralarla mubarize arzusu alovlanirdi Bu hele son deyildi Dirilme Aqrar sivilizasiyanin yaratdigi seref ve vicdan prinsipleri ile idare olunan muharibeyeqederki aqrar Amerika gedir yerine ise neheng seherlerinde insanin ozunu itirdiyi eriyib yox oldugu tenhalasdigi texnika Amerikasi gelirdi Kukluks klan ideyalari novbeti defe oten esrin 10 cu illerinde tesekkul tapdi 1915 ci ilde KKK cilarin ikinci defe yaranmis bolmeleri Atlantaya yerlesdi Zencilere qarsi mubarizeye antikommunizm muhacirlere ecnebilere teskilatlanmis hemkarlar ittifaqlarina qarsi olan cixislar yehudi qirginlari da elave olundu Bunun neticesinde 20 ci illerde KKK cilarin sayi 4 milyonu kecdi 2 ci KKK ni ise Forrestin birinci Klanini diriltmeye cehd eden Uilyam Simmons yaratmis ve basina kecmisdi Simmonsun KKK ni diriltmek meqsedi alindi Bu da niyesiIyirminci esrin evveli Amerika ucun senaye ve urbanizasiyanin inkisafi ile basladi Ouen Uistlerin 1903 cu ilde nesr olunan Virciniyali romaninin uc yuz min tirajla satilmasi tesaduf deyildi Roman bir nov kend heyatindaki ekzotik deyerlerin elden cixmasina neheng addimlarla gelen senaye sivilizasiyasina etiraz idi Uistler qehreman kimi nahaq yere virciniyalini secmemisdi mehz virciniyali muharibeyeqederki Cenubun ozunde dasidigi texnika esrinde itirilmekde olan deyerlerin dasiyicisi idi Muharibeyeqederki aqrar sivilizasiyanin yaratdigi seref ve vicdan prinsipleri ile idare olunan aqrar Amerika gedir yerine ise neheng seherlerinde insanin ozunu itirdiyi eriyib yox oldugu tenhalasdigi texnika Amerikasi gelirdi Xalq kohne deyerlerine dogru can atdi Bu nostaljinin bir novu texnika esrinde yoxa cixan insani cizgilerin yeniden isarmasi idi Texnika ve senaye inkisafinin durmadan artmasi bir terefden aqrar sivilizasiya deyerleri ucun darixdirir bir terefden ise Amerikani milletci liye teref iteleyirdi Tekce Cenub deyil butun Amerika ozunun ag irqi anqlosaksonu protestanti ile fexr edirdi Ozunde milletcilik ideyalari dasiyan romanlar ise Illinoysdan Luizianaya qeder her yerde sevilerek oxunur senaye ile birlikde milletcilik de inkisaf edirdi Simasiz seher heyatinda emiqrasiya axinlarinda cazibedar hec ne yox idi Ve kohne deyerler amerikalini ozune teref cekdi Amerikali ise bu deyerleri tarixde ve vetenperverlikde hemcinin yuzfaizlik tepeden dirnaga qeder amerikali olmaqda tapmaga calisdi Ku Kluks Klanin iyirminci illerdeki populyarligini ve siralarinin durmadan sixlasmagi da bununla izah olunur Cunki Klan siravi amerikaliya mehz hemin deyerleri ved edirdi Zencilere yehudilere qirmizilara ve 100 faizlik Amerika cemiyyetinde arzuolunmaz olan diger unsurler e qarsi muhribeye cixan Klanda bir pioner ruhu vardi Amma neticede Klan yene de terror bataqligina bir cox teskilatlar kimi yuvarlandi ve siralari seyreldi Hazirda Amerikadaki klancilarin sayi 6 7 min neferdir 250 milyonluq bir olkede Faizin ne qeder oldugu goz qarsisindadir Gunumuzde Klani real quvve hesab etmek olmaz Onlarin basindaki birincilik celengi coxdan skinhedler ve muxtelif qati milletci qruplasmalarin basina qoyulub Klanin internetdeki tesiredici sehifelerine baxmayaraq gunumuzde onlar hec bir ciddi soz sahibi deyiller Klan azsayli marginal bir qrupdur Ustelik daha vahid Klan da yoxdur Ozlerini Klancilar hesab eden ve bu ada iddia eden basqa qruplari ikinci dereceli ve tebee adlandiran ayri ayri qruplasmalar var Buna gore de Amerikadaki Klandan danisanda gerek mutleq deqiqlesdirme aparasan Texas Delaver Miciqan En maraqlisi ise budur ki hazirda Klan ideyalari Simalda Cenubdakindan daha cox yayilib KKK ideyalari tekce Amerikada yayilmayib Ali irq teessubkesleri basda Rusiya olmaqla dunyanin bir nece olkesinde teskilatlanir ve kohne sirli cazibedar Kukluks Klan adini qebul edirler Xarici kecidlerVikianbarda Ku Kluks Klan ile elaqeli mediafayllar var