Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kosa – Kos-kosa oyununun və Novruz bayramının qəhrəmanı. Üzündə tük bitməyən və ya çox seyrək tük olan adama kosa deyərlər
| Kosa | |
|---|---|
 Kosa təsviri. Əzim Əzimzadə | |
| Yaranması | İbrahim peyğəmbərin dövrü |
| Xüsusiyyətləri | tək göz, türk bitməyən və ya seyrək tük bitən üz, çəlimsizlik |
| Vasitələri | üzlük (maska), uzun papaq, tərs geyilmiş kürk, zınqırov, fallusa bənzədilmiş sümük |
| Əlaqələri |
|
| Simvolizə etdiyi anlayışlar |
|
Azərbaycan mədəniyyətində yeri
Əvvəllər yaz girəndə köhnə ilin çıxıb, təzə ilin gəlməsini simvolizə etmək üçün qoca Kosa istifadə edilərdi. Qoca Kosanın bir gözlü olması onun o biri dünya ilə olan bağlılığından xəbər verərdi. Cənubi Azərbaycanda kosa oyununa "Ağ Kosa, Qara Kosa" deyilər və bu adətin İbrahim peyğəmbərə qədər gedib çıxdığı hesab edilərdi. Həmədanda isə Kosanın bərəkət gətirməsi inancı mövcuddur.
Ehtimal edilir ki, Günəşin övladları olan Duman, Bulud və Qışın birləşməsindən Kosa obrazı yaranmışdır.
Kos-kosa oyunu
Kos-kosa oyunu qışın ölümü, yazın başlanğıcını gülünc bir şəkildə təsvir edir. Bu oyunu məhəllə uşaqları evlərinin qabağında oynayaraq pul və ərzaq toplayarlar. Rəqs etməyi bacaran bir uşağa tərs çevrilmiş kürk geyindirərlər. Üzünə kağızdan düzəldilmiş üzlük (maska) taxar, başına uzun papaq taxıb Kosa edərlər. Kosanı məhəllədə gəzdirib, mahnı oxuyaraq onu oynadarlar. Araşdırmaçılar Kosa paltarında şaman geyimi simvolları olduğunu fikirləşirlər.
Kosanın üzlüyü (maskası) Təbiət ruhuna olan bağlılığı bildirir, kürkü tərsinə geyinməsində də müqəddəslik mənası vardır. Çirkin və çəlimsiz olması ətrafdakı insanları güldürmək üçün deyil, Kosanın gizli dünya, şər məkan ilə əlaqəsi kimi izah edilə bilər. Kosanın belinə zınqırovlu kəmər bağlaması, üstəlik boynundan zınqırov asması mifoloji aspektdə ritual mahiyyətli oyun kimi fallik məzmun daşıdığına işarə olaraq başa düşülür.
Azərbaycanda Kos-kosa oyununun bir çox versiyası yayılmışdır. Kosanın sümüyə bez parçası dolayaraq fallus (kişi cinsiyyət orqanının incəsənətdəki adı) şəklinə gətirməsi və bu mövzudakı mətnlərdə rast gəlinən məlumatlar oyunun fallik tipli olmasını göstərir. Bu da oyunun bərəkət və bolluq mövzusundan qaynaqlandığını göstərir. Kosa rolunu oynayanın oğlunun olması isə Umay Anadan övlad istəməklə funksional olaraq oxşarlıq təşkil edir
Novruz bayramı
Müasir dövrdə Kosa Keçəl ilə birlikdə Novruz bayramının əsas personajıdır. Kosa qışı, Keçəl isə yazı simvolizə edir. Keçəl Kosadan payını ala bilmədikdə onu yuxuya verir. Bundan sonra keçi vasitəsilə camaatdan pay yığır.
-
![image]()
Kosa personajı 2019-cu il poçt markasında -
![image]()
Kosa personajı 2020-ci il poçt markasında
İstinadlar
- Beydili, 2003. səh. 329
- Ramazan QAFARLI. MİF, ƏFSANƏ, NAĞIL VƏ EPOS (EPİK. ƏNƏNƏDƏ JARLARARASI ƏLAQƏ). Bakı, 1999.
- Beydili, 2003. səh. 326-328
- Наиля Керимова. Театр и музыка. — Язычы, 1982. — С. 9–14. — 101 с.
- R.Əliyev. "Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı" (az.). Bakı nəşriyyatı.
- Novruz bayramı ensiklopediyası, Bakı, 2008 , "Şərq Qərb", 208 səh.
Mənbə
- Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, 2003, Yurt Yayınevi (türk.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kosa Kos kosa oyununun ve Novruz bayraminin qehremani Uzunde tuk bitmeyen ve ya cox seyrek tuk olan adama kosa deyerlerKosaKosa tesviri Ezim EzimzadeYaranmasi Ibrahim peygemberin dovruXususiyyetleri tek goz turk bitmeyen ve ya seyrek tuk biten uz celimsizlikVasiteleri uzluk maska uzun papaq ters geyilmis kurk zinqirov fallusa benzedilmis sumukElaqeleri Tebiet ruhu maskasi vasitesile Gizli dunya ser mekan ve ya o biri dunya fiziki xususiyyetleri ile Simvolize etdiyi anlayislar Kos kosa oyununda samanizm mehsuldarliq Kosa ve kecel tamasasinda qisAzerbaycan medeniyyetinde yeriEvveller yaz girende kohne ilin cixib teze ilin gelmesini simvolize etmek ucun qoca Kosa istifade edilerdi Qoca Kosanin bir gozlu olmasi onun o biri dunya ile olan bagliligindan xeber vererdi Cenubi Azerbaycanda kosa oyununa Ag Kosa Qara Kosa deyiler ve bu adetin Ibrahim peygembere qeder gedib cixdigi hesab edilerdi Hemedanda ise Kosanin bereket getirmesi inanci movcuddur Ehtimal edilir ki Gunesin ovladlari olan Duman Bulud ve Qisin birlesmesinden Kosa obrazi yaranmisdir Kos kosa oyunu Esas meqale Kos kosaKos Kosa oyunu Kos kosa oyunu qisin olumu yazin baslangicini gulunc bir sekilde tesvir edir Bu oyunu mehelle usaqlari evlerinin qabaginda oynayaraq pul ve erzaq toplayarlar Reqs etmeyi bacaran bir usaga ters cevrilmis kurk geyindirerler Uzune kagizdan duzeldilmis uzluk maska taxar basina uzun papaq taxib Kosa ederler Kosani mehellede gezdirib mahni oxuyaraq onu oynadarlar Arasdirmacilar Kosa paltarinda saman geyimi simvollari oldugunu fikirlesirler Kosanin uzluyu maskasi Tebiet ruhuna olan bagliligi bildirir kurku tersine geyinmesinde de muqeddeslik menasi vardir Cirkin ve celimsiz olmasi etrafdaki insanlari guldurmek ucun deyil Kosanin gizli dunya ser mekan ile elaqesi kimi izah edile biler Kosanin beline zinqirovlu kemer baglamasi ustelik boynundan zinqirov asmasi mifoloji aspektde ritual mahiyyetli oyun kimi fallik mezmun dasidigina isare olaraq basa dusulur Azerbaycanda Kos kosa oyununun bir cox versiyasi yayilmisdir Kosanin sumuye bez parcasi dolayaraq fallus kisi cinsiyyet orqaninin incesenetdeki adi sekline getirmesi ve bu movzudaki metnlerde rast gelinen melumatlar oyunun fallik tipli olmasini gosterir Bu da oyunun bereket ve bolluq movzusundan qaynaqlandigini gosterir Kosa rolunu oynayanin oglunun olmasi ise Umay Anadan ovlad istemekle funksional olaraq oxsarliq teskil edir Novruz bayrami Esas meqale Kosa ve kecel Muasir dovrde Kosa Kecel ile birlikde Novruz bayraminin esas personajidir Kosa qisi Kecel ise yazi simvolize edir Kecel Kosadan payini ala bilmedikde onu yuxuya verir Bundan sonra keci vasitesile camaatdan pay yigir Kosa personaji 2019 cu il poct markasinda Kosa personaji 2020 ci il poct markasindaIstinadlarBeydili 2003 seh 329 Ramazan QAFARLI MIF EFSANE NAGIL VE EPOS EPIK ENENEDE JARLARARASI ELAQE Baki 1999 Beydili 2003 seh 326 328 Nailya Kerimova Teatr i muzyka Yazychy 1982 S 9 14 101 s R Eliyev Azerbaycan sifahi xalq edebiyyati az Baki nesriyyati Novruz bayrami ensiklopediyasi Baki 2008 Serq Qerb 208 seh MenbeTurk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili 2003 Yurt Yayinevi turk