Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Kosa və keçəl — Azərbaycan xüsusilə Novruz bayramında məşhur personajlardır.
Novruz şənliklərinin əsas personajları təbii ki, Kosa və Keçəldir. Onların oyunbazlığı bayrama xüsusi Kosa və Keçəl obrazları qışla yazın mübarizəsini əks etdirir: “Keçəllə Kosanın məzhəkəli tamaşası müqabilində yazla qışın bir-birilə mübarizəsi əks olunur. Qış öz yerini yaza təhvil vermək istəmir, yaz isə bu yeri əldə etməyə çalışır. Kosa ilə keçəlin məzhəkəsinin rəmzi bundan ibarətdir. Çox qədim mənbələrdə Novruz mərasimi ilə bağlı bu obrazlardan istifadə olunub. Onlar ta qədim zamanlarda açıq havada keçirilən meydan tamaşasını gözəlləşdiriblər. Bu personajlar barədə Hüseynqulu Sarabskinin ”Köhnə Bakı" əsərində yazılanlar Novruz ənənələrinin orijinal variantına yaxındır, onların oyunbazlığının geniş mətni həmin əsərdə əks olunub. Vaxtilə indiki “Azad qadın”ın heykəli, yerləşdiyi ərazi də daxil olmaqla, “beşmərətəbə”nin yaxınlığında böyük bazarlar olardı, həmin yerdə Novruz şənlikləri keçirilərdi. Sarabski də öz əsərində həmin bazar meydanında Bakının qədim bayram ənənələrindən bəhs edib. Keçəl burada oyunbaz rolundadır. Gözübağlıca, kəndirbaz oyunlarında da keçəlin rolu var. Bəzən Kosanı, Keçəli bu bayramda inkar edirlər, amma bu düzgün deyil. Keçəl bəzi tamaşalarda keçi adı ilə çıxış edir, amma bu şənlikdə keçi, keçəl, kosanın öz yeri var. Novruz Bayramında bu obrazlar təbiətin oyanış dövründə gülüş, səmimiyyət doğurur. Kosa torpağın rəmzidi, qışla yazın arasında nə qədər mübarizə getsə də, nəticədə Kosa-torpaq ölmür, dirilir, təbiət oyanır. Axı hər şeydən əvvəl bu şənlik əkinçilik bayramını əks etdirmək üçündür. Yazın gəlişiylə Kosa dirilir. Təbiətin gözəlliklərini göstərmək, torpağı əkmək-becərmək üçün bu oyunlar quraşdırılır və bununla da tamaşa gözəl sonluqla yekunlaşır”. (Mənbə)
Novruzda yumurta boyayırlar. Ağ, göy, yaşıl, qırmızı boyanması dörd fəslin rəmzi, əmin-amanlq kimi yozulur. Novruzda xüsusi şirniyyatlar bişirirlər – qoğal, şəkərbura, paxlava. Qoğal – Günəşin, şəkərbura – Ayın, paxlava isə – alovun rəmzi sayılır. Əvvəlcədən hazırlanmış səməni halvası da süfrədə olur. Bayramqabağı göyərdilmiş səməni də, göyərdilmiş buğda-noxud da süfrəyə qoyulur. Bayram günlərində cavanların və uşaqların ən sevdiyi və çox yayılmış oyunlardan biri ― Kos-kosadır. Cavanlar bir yerə toplaşırlar. Bir nəfər zirək və hazırcavab oğlana tərsinə kürk geyindirirlər, üzünü möhkəm- möhkəm unlayır, başına bir uzun motal papaq qoyur, ayaqlarının altına ayaq formasında ağac sarıyırlar. Boynuna zınqırov salır, paltarın altından qarnına yastıq bağlayır, bir çömçəni qırmızı bəzəyib əlinə verir və qapı- qapı gəzdirib oynadaraq pay toplayırlar. Kosanı gəzdirənlər bu mahnını oxuyurlar:
- Ay kos-kosa, gəlsənə,
- Gəlib salam versənə,
- Çömçəni doldursana,
- Kosanı yola salsana.
- Ay uyruğu-uyruğu, Saqqalı it quyruğu,
- Kosam bir oyun eylər,
- Quzunu qoyun eylər,
- Yığar bayram xonçasın,
- Hər yerdə düyün eylər.
- Novruz-novruz bahara,
- Güllər-güllər nubara,
- Bağçanızda gül olsun,
- Gül olsun, bülbül olsun,
- Bal olmasın, yağ olsun,
- Evdəkilər sağ olsun,
- Xanım dursun ayağa,
- Kosaya pay versin ağa.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Kosa ve kecel Azerbaycan xususile Novruz bayraminda meshur personajlardir Novruz senliklerinin esas personajlari tebii ki Kosa ve Keceldir Onlarin oyunbazligi bayrama xususi Kosa ve Kecel obrazlari qisla yazin mubarizesini eks etdirir Kecelle Kosanin mezhekeli tamasasi muqabilinde yazla qisin bir birile mubarizesi eks olunur Qis oz yerini yaza tehvil vermek istemir yaz ise bu yeri elde etmeye calisir Kosa ile kecelin mezhekesinin remzi bundan ibaretdir Cox qedim menbelerde Novruz merasimi ile bagli bu obrazlardan istifade olunub Onlar ta qedim zamanlarda aciq havada kecirilen meydan tamasasini gozellesdiribler Bu personajlar barede Huseynqulu Sarabskinin Kohne Baki eserinde yazilanlar Novruz enenelerinin orijinal variantina yaxindir onlarin oyunbazliginin genis metni hemin eserde eks olunub Vaxtile indiki Azad qadin in heykeli yerlesdiyi erazi de daxil olmaqla besmeretebe nin yaxinliginda boyuk bazarlar olardi hemin yerde Novruz senlikleri kecirilerdi Sarabski de oz eserinde hemin bazar meydaninda Bakinin qedim bayram enenelerinden behs edib Kecel burada oyunbaz rolundadir Gozubaglica kendirbaz oyunlarinda da kecelin rolu var Bezen Kosani Keceli bu bayramda inkar edirler amma bu duzgun deyil Kecel bezi tamasalarda keci adi ile cixis edir amma bu senlikde keci kecel kosanin oz yeri var Novruz Bayraminda bu obrazlar tebietin oyanis dovrunde gulus semimiyyet dogurur Kosa torpagin remzidi qisla yazin arasinda ne qeder mubarize getse de neticede Kosa torpaq olmur dirilir tebiet oyanir Axi her seyden evvel bu senlik ekincilik bayramini eks etdirmek ucundur Yazin gelisiyle Kosa dirilir Tebietin gozelliklerini gostermek torpagi ekmek becermek ucun bu oyunlar qurasdirilir ve bununla da tamasa gozel sonluqla yekunlasir Menbe Novruzda yumurta boyayirlar Ag goy yasil qirmizi boyanmasi dord feslin remzi emin amanlq kimi yozulur Novruzda xususi sirniyyatlar bisirirler qogal sekerbura paxlava Qogal Gunesin sekerbura Ayin paxlava ise alovun remzi sayilir Evvelceden hazirlanmis semeni halvasi da sufrede olur Bayramqabagi goyerdilmis semeni de goyerdilmis bugda noxud da sufreye qoyulur Bayram gunlerinde cavanlarin ve usaqlarin en sevdiyi ve cox yayilmis oyunlardan biri Kos kosadir Cavanlar bir yere toplasirlar Bir nefer zirek ve hazircavab oglana tersine kurk geyindirirler uzunu mohkem mohkem unlayir basina bir uzun motal papaq qoyur ayaqlarinin altina ayaq formasinda agac sariyirlar Boynuna zinqirov salir paltarin altindan qarnina yastiq baglayir bir comceni qirmizi bezeyib eline verir ve qapi qapi gezdirib oynadaraq pay toplayirlar Kosani gezdirenler bu mahnini oxuyurlar Ay kos kosa gelsene Gelib salam versene Comceni doldursana Kosani yola salsana Ay uyrugu uyrugu Saqqali it quyrugu Kosam bir oyun eyler Quzunu qoyun eyler Yigar bayram xoncasin Her yerde duyun eyler Novruz novruz bahara Guller guller nubara Bagcanizda gul olsun Gul olsun bulbul olsun Bal olmasin yag olsun Evdekiler sag olsun Xanim dursun ayaga Kosaya pay versin aga