Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kilva-Ksivani — Şərqi Afrikada, müasir Tanzaniyanın cənub sahilində yerləşən Hind okeanı adasında yaşayış məskəni. Tarixən bura, 13-15 əsrlərdə Suahili sahili boyu uzanan bir orta əsrlər sultanlığı olan Kilva sultanlığının mərkəzi idi. Kilva Ksivani, yaxınlıqdakı Sonqo-Mnara ilə birlikdə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.
| Kilva-Kisivani | |
|---|---|
| Kilwa Kisiwani | |
 | |
 | |
| Ölkə | |
| Tikilmə tarixi | 900 |
| Rəsmi adı: Ruins of Kilwa Kisiwani and Ruins of Songo Mnara | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | (iii) |
| Təyin edilib | 1981 (5-ci sessiya) |
| İstinad nöm. | 144 |
| Ölkə |  Tanzaniya |
| Region | Afrika |
| Təhlükədə | 2004-2014 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarix və arxeologiya
Kilva-Ksivani, Kilva arxipelaqında, Süahili sahili boyunca yerləşən bir arxeoloji şəhər-dövlət sahəsidir. Bura ən azı 8-ci əsrdən tutulmuş və sahil boyunca ən güclü yaşayış məntəqələrindən birinə çevrilmişdi. Ərazidəki mövsümi külək fasilələri ticarət dövriyyəsinə təsir etmiş ola bilər. Ərəbistan yarımadası, habelə Hindistan və Çin ilə ticarət əlaqələri Kilvanın böyüməsinə və inkişafına təsir göstərmişdi və burada mədəniyyətə uyğunlaşdırılmış İslam mətnləri və adətləri mövcudları olsa da, şəhər Afrika mənşəli idi.
Suahili yaşayış məntəqələrinin bir çoxunda qruplar arasındakı sosial münasibətləri əks etdirən mürəkkəb planlar göstərilsə də, Kilvada şəhərin qurulması ilə bağlı hələ də cavabsız qalan bir çox sual var.
Qəbiristanlıqlar bölgə üçün adi olaraq şəhərin kənarında yerləşirdi və böyük, açıq yerlər, ehtimal ki, sosial yığıncaqlar üçün istifadə olunurdu. Ticarət üçün əhəmiyyətli olan şəhərdə 13-cü əsrdə istehkamlar artdı və daha çox mal axını oldu. Bunların baş verməsi üçün şəhərə nəzarət edən, malların hərəkətinə nəzarət edən bir siyasi idarəetmə forması olmalı idi. Ticarət şəbəkələrinin çoxu Ərəbistan yarımadasında idi. Kilva-Kisivani, sərvət və ticarət sahəsindəki ən yüksək nöqtəsinə eramızın XIII-XV əsrləri arasında çatdı.
Əvvəllər hamısı taxta və suvaqdan ibarət olan tikililərin 13-cü əsrdə daş tikililərə çevrilməsi həmin dövrdə sərvətin artmasını sübut edir. Burada yaşayan şəxslərin sosial-iqtisadi vəziyyətlərini yaşadıqları tikili tipindən aydın görmək mümükündür. Kilvanın ixrac etdiyi mallar arasında ədviyyat, tısbağa çanağı, hind qozu yağı, fil sümüyü və ətirli qatran, həmçinin qızıl var idi. Bu zaman ətrafında, Kilva qızıl ticarət üzərində nəzarəti ələ keçirmişdi. Varlılar aşağı təbəqədən olanlara nisbətən daha çox ticarət mallarına sahib idilər. Dəbdəbəli paltarlar kimi bəzi əşyalar arxeoloji qeydlərdə qorunmasa da, dəbdəbəli paltarlar və xarici keramika, onların sahib olduqları bir neçə əşyanın arasında idi. Təxminən 500 il ərzində Kilvada pul sikkələri kəsilirdi. Bu, təxminən 1100-1600-cü illərə qədər davam etdi və sikkələr Böyük Zimbabve də daxil olmaqla bütün regionda tapıldı.
Şəhərdə dəniz məhsulları bol idi və qida üçün istifadə olunurdu. Qida məhsulları həmçinin, ətrafdakı ərazilərdən də gətirilirdi. Bütün ehtiyatları və ticarət imkanları olan Kilvaya dəniz böyük təsir göstərdiyinə görə limanların arxeoloji araşdırması olduqca vacib hesab olunur. Kilvada əhəngdaşının üzərindəki torpaq qatı keyfiyyətsiz idi və buna görə də torpaqdan əldə edilən qida məhsulları daha hündür yerlərdən gətirilirdi. Lakin, bölgədəki torpaq, yelkən istehsalında istifadə edilə bilən pambıq üçün uyğun olmuş ola bilər. Şəhərdə pambığın bu ərazidə istifadə olunduğunu və emal edildiyini göstərən 12 əsrə aid alət tapılmışdır.
Keramika
Əvvəlcə diqqətin çox hissəsi Kilva limanlarının arxeologiyasına yönəldilsə də, hal-hazırda diqqət daha çox Kilvanın ətraf bölgələrinə yönəldilmişdir. Ərazidə keramika əsərləri çoxdur və onları iki qrupa bölmək olar: regional və sahil. Regional qrupa daxil olan bütün keramika yerli istehsaldır və paylanma sahəsi məhduddur. Bu şüşəsiz keramikanın istifadəsi mütləq olaraq yalnız yemək qabları kimi olmasa da, "mətbəx əşyaları" kimi adlandırılmışdır. Bölgədə yerli istehsal edilən saxsı qabların hamısı Kilvanın özündə aşkar edilmişdir.
"Mətbəx əşyaları" bütün regionda görülə bilsə də, əsasən Kilvanın özündə görülən keramikalar da var. Bunlara modelləşdirilmiş formalar və qırmızı-cilalı əşyalar daxil idi. Qırmızı-cilalı əşyalar sahil qrupuna daxil idi. Yanlız şəhərlə məhdudlaşan digər keramika növləri, Ərəbistan yarımadasından və Çindən idxal olunan keramik qablar idi. İdxal olunan keramika materiallarına kənd yerlərində rast gəlinmir. Onlardan daha çox kübar təbəqə tərəfindən sosial status əlaməti olaraq istifadə olunurdu. Bu əşyalar göstərilmələri üçün hazırlanan divar nişlərində saxlanılırdı. İdxal olunan keramika, Suahili sahili boyunca mühüm rəmzi rol oynayırdı. İdxal olunan keramikaya əlavə olunan simvolizm o qədər güclü idi ki, bu, müasir suahili mədəniyyətinə də keçmişdi. Sahildənkənar ərazilərdə idxal olunan malların olmaması, Kilva şəhərləşmə prosesini davam etdirərkən yerli icmaların kəskin dəyişikliyə uğramadığını göstərir.
Qoruma
2004-cü ildə Kilva-Kisivani, Təhlükədə olan Ümumdünya irsi siyahısına yazıldı. Əsas səbəb hər iki adanın eroziya və vegetasiya kimi müxtəlif səbəblərə görə arxeoloji və monumental irsinin pisləşməsi idi.
Yağış sularının yuyulması nəticəsində torpağa dəyən ziyan uçurumun kənarındakı strukturların dağılması riskini artırır. Uçurumda çoxalan bitki örtüyü yağışın yuyucu effektini məhdudlaşdırsa da, strukturların dağılmasına səbəb olmuşdur. 2008-ci ildə Dünya Abidələri Fondu Kilvanı "100 ən böyük təhlükə altında olan obyekt" siyahısına daxil etdi və 2008-ci ildən bəri müxtəlif tikililərdə qorunma işlərinə dəstək verir.
Xarici təsirlər
1200-cü ildə, Omanda aşkar edilən Əl-Maqama Əl Kilviyyə adlı bir sənəd, yaxınlarda İraqın cənubundakı Qurabiyyə təlimindən təsirlənən Kilvanı İbadiliyə qaytarmaq üçün bir missiyanın təfərrüatını verir.
XII əsrə qədər Əbu-Məvahib sülaləsinin hakimiyyəti altında olan Kilva Suahili sahilindəki ən güclü şəhərə çevrildi. 15-ci əsrdə gücünün zirvəsində olan Kilva sultanlığı Malindi, Mombasa, Pemba adası, Zanzibar, Mafiya adası, Komor, Sofala şəhər dövlətləri və Madaqaskaradakı kanal üstündəki ticarət postları üzərində səlahiyyət qazandı.
İbn Bətutə 1331-ci ildə şəhərə səfərini qeyd etmiş və hökmdarı Sultan əl-Həsən ibn Süleymanın səxavəti, təvazökarlığı və dini haqqında müsbət fikirlər söylədmişdir. O, həmçinin şəhərin planlaşdırılmasından heyran qalmışdı və bunun Kilvanın sahil boyunca uğur qazanmasının səbəbi olduğuna inanmışdı.
16-cı əsrin əvvəllərində Vasko da Qama bu varlı İslam dövlətindən xərac aldı. 1505-ci ildə Fransisko de Almeydanın rəhbərlik etdiyi başqa bir Portuqaliya qüvvəsi, adanı mühasirəyə aldıqdan sonra nəzarəti ələ keçirdi. Şəhər 1512-ci ildə bir ərəb muzdlusunun Portuqaliya öz postunu tərk etdikdən sonra Kilvanı ələ keçirməsinə qədər portuqalların əlində qaldı. Şəhər daha sonra əvvəlki inkişafını bərpa etsə də, 1784-cü ildə Zanzibarın Oman hökmdarları tərəfindən fəth edildi. Fransızlar Omanı fəth etdikdən sonra adanın şimal ucunda qala inşa edib ərazinin idarə etsələr də, şəhər özü 1840-cı illərdə tərk edildi. Kilva-Kisivani daha sonra, 1886-1918-ci illər arasında Almaniya Şərqi Afrikası koloniyasının bir hissəsi olmuşdur.
3D lazer skanerləri ilə sənədləşmə
Zamani Layihəsi 2005-2009-cu illər arasında Kilva-Kisivaninin bəzi suahili dağıntılarını yerüstü 3D lazer saneri ilə sənədləşdirdi. Bəzi 3D modellər, panoram turu, yüksəkliklər, bölmə və planlar www.zamaniproject.org saytında mövcuddur.
İstinadlar
- http://www.mnrt.go.tz/uploads/ANTIQUITIES_SITES_LOCATION_AND_ACCESSBILITY.pdf.
- Elkiss, Terry A. "Kilwa Kisiwani: The Rise of an East African City-State". African Studies Review. 16 (1). 1973: 119–130. doi:10.2307/523737. JSTOR 523737.
- Pollard, Edward John. "THe maritime landscape of Kilwa Kisiwani and its region, Tanzania, 11th to 15th century CE". Journal of Anthropological Archaeology. 27 (3). 2008: 265–280. doi:10.1016/j.jaa.2008.07.001.
- Fleisher, Jeffery; Wynne-Jones, Stephanie. "Finding Meaning in Ancient Swahili Spatial Practices". Afr Archaeol Rev. 29 (2–3). 2012: 171–207. doi:10.1007/s10437-012-9121-0.
- Chami, Felix A. "A Review of Swahili Archaeology". African Archaeological Review. 15 (3). 1998: 199–218. doi:10.1023/a:1021612012892.
- Wynne-Jones, Stephanie. "Creating urban communities at Kilwa Kisiwani, Tanzania, CE 800-1300". Antiquity. 81 (312). 2007: 368–380. doi:10.1017/s0003598x00095247.
- Dunn, Ross E. The adventures of Ibn Battuta, a Muslim traveler of the fourteenth century (Rev. ed. with a new pref.). Berkeley: University of California Press. 2005. ISBN .
- "Site - Kilwa Kisiwani - Swahili Ruins". zamaniproject.org. 2022-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-02.
- Rüther, Heinz; Rajan, Rahim S. "Documenting African Sites: The Aluka Project". Journal of the Society of Architectural Historians. 66 (4). 2007: 437–443. doi:10.1525/jsah.2007.66.4.437. ISSN 0037-9808. JSTOR 10.1525/jsah.2007.66.4.437.
- Rüther, Heinz. "An African Heritage Database: The Virtual Preservation of Africa's Past" (PDF). International Society for Photogrammetry and Remote Sensing. 2002. 2020-02-26 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2019.
- Wild, Sarah. "Africa's great heritage sites are being mapped out with point precision lasers". Quartz Africa (ingilis). 2022-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-30.
Əlavə oxu
- Chittick, H. Neville, Kilwa: an Islamic trading city on the East African coast (2 Vols), Nairobi: British Institute in Eastern Africa, 1974
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kilva Ksivani Serqi Afrikada muasir Tanzaniyanin cenub sahilinde yerlesen Hind okeani adasinda yasayis meskeni Tarixen bura 13 15 esrlerde Suahili sahili boyu uzanan bir orta esrler sultanligi olan Kilva sultanliginin merkezi idi Kilva Ksivani yaxinliqdaki Sonqo Mnara ile birlikde UNESCO nun Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir Kilva KisivaniKilwa Kisiwani8 58 54 c e 39 31 01 s u Olke TanzaniyaTikilme tarixi 900UNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Ruins of Kilwa Kisiwani and Ruins of Songo MnaraTipiMedeniKriteriya iii Teyin edilib1981 5 ci sessiya Istinad nom 144OlkeTanzaniyaRegionAfrikaTehlukede2004 2014 Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarix ve arxeologiyaKilva Ksivani Kilva arxipelaqinda Suahili sahili boyunca yerlesen bir arxeoloji seher dovlet sahesidir Bura en azi 8 ci esrden tutulmus ve sahil boyunca en guclu yasayis menteqelerinden birine cevrilmisdi Erazideki movsumi kulek fasileleri ticaret dovriyyesine tesir etmis ola biler Erebistan yarimadasi habele Hindistan ve Cin ile ticaret elaqeleri Kilvanin boyumesine ve inkisafina tesir gostermisdi ve burada medeniyyete uygunlasdirilmis Islam metnleri ve adetleri movcudlari olsa da seher Afrika menseli idi Suahili yasayis menteqelerinin bir coxunda qruplar arasindaki sosial munasibetleri eks etdiren murekkeb planlar gosterilse de Kilvada seherin qurulmasi ile bagli hele de cavabsiz qalan bir cox sual var Qebiristanliqlar bolge ucun adi olaraq seherin kenarinda yerlesirdi ve boyuk aciq yerler ehtimal ki sosial yigincaqlar ucun istifade olunurdu Ticaret ucun ehemiyyetli olan seherde 13 cu esrde istehkamlar artdi ve daha cox mal axini oldu Bunlarin bas vermesi ucun sehere nezaret eden mallarin hereketine nezaret eden bir siyasi idareetme formasi olmali idi Ticaret sebekelerinin coxu Erebistan yarimadasinda idi Kilva Kisivani servet ve ticaret sahesindeki en yuksek noqtesine eramizin XIII XV esrleri arasinda catdi Evveller hamisi taxta ve suvaqdan ibaret olan tikililerin 13 cu esrde das tikililere cevrilmesi hemin dovrde servetin artmasini subut edir Burada yasayan sexslerin sosial iqtisadi veziyyetlerini yasadiqlari tikili tipinden aydin gormek mumukundur Kilvanin ixrac etdiyi mallar arasinda edviyyat tisbaga canagi hind qozu yagi fil sumuyu ve etirli qatran hemcinin qizil var idi Bu zaman etrafinda Kilva qizil ticaret uzerinde nezareti ele kecirmisdi Varlilar asagi tebeqeden olanlara nisbeten daha cox ticaret mallarina sahib idiler Debdebeli paltarlar kimi bezi esyalar arxeoloji qeydlerde qorunmasa da debdebeli paltarlar ve xarici keramika onlarin sahib olduqlari bir nece esyanin arasinda idi Texminen 500 il erzinde Kilvada pul sikkeleri kesilirdi Bu texminen 1100 1600 cu illere qeder davam etdi ve sikkeler Boyuk Zimbabve de daxil olmaqla butun regionda tapildi Seherde deniz mehsullari bol idi ve qida ucun istifade olunurdu Qida mehsullari hemcinin etrafdaki erazilerden de getirilirdi Butun ehtiyatlari ve ticaret imkanlari olan Kilvaya deniz boyuk tesir gosterdiyine gore limanlarin arxeoloji arasdirmasi olduqca vacib hesab olunur Kilvada ehengdasinin uzerindeki torpaq qati keyfiyyetsiz idi ve buna gore de torpaqdan elde edilen qida mehsullari daha hundur yerlerden getirilirdi Lakin bolgedeki torpaq yelken istehsalinda istifade edile bilen pambiq ucun uygun olmus ola biler Seherde pambigin bu erazide istifade olundugunu ve emal edildiyini gosteren 12 esre aid alet tapilmisdir Keramika Kilva Kisivani olu kecid sahillerindeki qala Qereza Burada 3D modele baxin Evvelce diqqetin cox hissesi Kilva limanlarinin arxeologiyasina yoneldilse de hal hazirda diqqet daha cox Kilvanin etraf bolgelerine yoneldilmisdir Erazide keramika eserleri coxdur ve onlari iki qrupa bolmek olar regional ve sahil Regional qrupa daxil olan butun keramika yerli istehsaldir ve paylanma sahesi mehduddur Bu susesiz keramikanin istifadesi mutleq olaraq yalniz yemek qablari kimi olmasa da metbex esyalari kimi adlandirilmisdir Bolgede yerli istehsal edilen saxsi qablarin hamisi Kilvanin ozunde askar edilmisdir Metbex esyalari butun regionda gorule bilse de esasen Kilvanin ozunde gorulen keramikalar da var Bunlara modellesdirilmis formalar ve qirmizi cilali esyalar daxil idi Qirmizi cilali esyalar sahil qrupuna daxil idi Yanliz seherle mehdudlasan diger keramika novleri Erebistan yarimadasindan ve Cinden idxal olunan keramik qablar idi Idxal olunan keramika materiallarina kend yerlerinde rast gelinmir Onlardan daha cox kubar tebeqe terefinden sosial status elameti olaraq istifade olunurdu Bu esyalar gosterilmeleri ucun hazirlanan divar nislerinde saxlanilirdi Idxal olunan keramika Suahili sahili boyunca muhum remzi rol oynayirdi Idxal olunan keramikaya elave olunan simvolizm o qeder guclu idi ki bu muasir suahili medeniyyetine de kecmisdi Sahildenkenar erazilerde idxal olunan mallarin olmamasi Kilva seherlesme prosesini davam etdirerken yerli icmalarin keskin deyisikliye ugramadigini gosterir Qoruma2004 cu ilde Kilva Kisivani Tehlukede olan Umumdunya irsi siyahisina yazildi Esas sebeb her iki adanin eroziya ve vegetasiya kimi muxtelif sebeblere gore arxeoloji ve monumental irsinin pislesmesi idi Yagis sularinin yuyulmasi neticesinde torpaga deyen ziyan ucurumun kenarindaki strukturlarin dagilmasi riskini artirir Ucurumda coxalan bitki ortuyu yagisin yuyucu effektini mehdudlasdirsa da strukturlarin dagilmasina sebeb olmusdur 2008 ci ilde Dunya Abideleri Fondu Kilvani 100 en boyuk tehluke altinda olan obyekt siyahisina daxil etdi ve 2008 ci ilden beri muxtelif tikililerde qorunma islerine destek verir Xarici tesirler1572 ci olu kecid ilde Kilva seherinin Corc Braun ve Frans Hoqenberqin atlasi Civitates orbis terrarum dan sekli 1200 cu ilde Omanda askar edilen El Maqama El Kilviyye adli bir sened yaxinlarda Iraqin cenubundaki Qurabiyye teliminden tesirlenen Kilvani Ibadiliye qaytarmaq ucun bir missiyanin teferruatini verir XII esre qeder Ebu Mevahib sulalesinin hakimiyyeti altinda olan Kilva Suahili sahilindeki en guclu sehere cevrildi 15 ci esrde gucunun zirvesinde olan Kilva sultanligi Malindi Mombasa Pemba adasi Zanzibar Mafiya adasi Komor Sofala seher dovletleri ve Madaqaskaradaki kanal ustundeki ticaret postlari uzerinde selahiyyet qazandi Ibn Betute 1331 ci ilde sehere seferini qeyd etmis ve hokmdari Sultan el Hesen ibn Suleymanin sexaveti tevazokarligi ve dini haqqinda musbet fikirler soyledmisdir O hemcinin seherin planlasdirilmasindan heyran qalmisdi ve bunun Kilvanin sahil boyunca ugur qazanmasinin sebebi olduguna inanmisdi 16 ci esrin evvellerinde Vasko da Qama bu varli Islam dovletinden xerac aldi 1505 ci ilde Fransisko de Almeydanin rehberlik etdiyi basqa bir Portuqaliya quvvesi adani muhasireye aldiqdan sonra nezareti ele kecirdi Seher 1512 ci ilde bir ereb muzdlusunun Portuqaliya oz postunu terk etdikden sonra Kilvani ele kecirmesine qeder portuqallarin elinde qaldi Seher daha sonra evvelki inkisafini berpa etse de 1784 cu ilde Zanzibarin Oman hokmdarlari terefinden feth edildi Fransizlar Omani feth etdikden sonra adanin simal ucunda qala insa edib erazinin idare etseler de seher ozu 1840 ci illerde terk edildi Kilva Kisivani daha sonra 1886 1918 ci iller arasinda Almaniya Serqi Afrikasi koloniyasinin bir hissesi olmusdur 3D lazer skanerleri ile senedlesmeZamani Layihesi 2005 2009 cu iller arasinda Kilva Kisivaninin bezi suahili dagintilarini yerustu 3D lazer saneri ile senedlesdirdi Bezi 3D modeller panoram turu yukseklikler bolme ve planlar www zamaniproject org saytinda movcuddur Istinadlarhttp www mnrt go tz uploads ANTIQUITIES SITES LOCATION AND ACCESSBILITY pdf Elkiss Terry A Kilwa Kisiwani The Rise of an East African City State African Studies Review 16 1 1973 119 130 doi 10 2307 523737 JSTOR 523737 Pollard Edward John THe maritime landscape of Kilwa Kisiwani and its region Tanzania 11th to 15th century CE Journal of Anthropological Archaeology 27 3 2008 265 280 doi 10 1016 j jaa 2008 07 001 Fleisher Jeffery Wynne Jones Stephanie Finding Meaning in Ancient Swahili Spatial Practices Afr Archaeol Rev 29 2 3 2012 171 207 doi 10 1007 s10437 012 9121 0 Chami Felix A A Review of Swahili Archaeology African Archaeological Review 15 3 1998 199 218 doi 10 1023 a 1021612012892 Wynne Jones Stephanie Creating urban communities at Kilwa Kisiwani Tanzania CE 800 1300 Antiquity 81 312 2007 368 380 doi 10 1017 s0003598x00095247 Dunn Ross E The adventures of Ibn Battuta a Muslim traveler of the fourteenth century Rev ed with a new pref Berkeley University of California Press 2005 ISBN 0520243854 Site Kilwa Kisiwani Swahili Ruins zamaniproject org 2022 02 21 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 02 Ruther Heinz Rajan Rahim S Documenting African Sites The Aluka Project Journal of the Society of Architectural Historians 66 4 2007 437 443 doi 10 1525 jsah 2007 66 4 437 ISSN 0037 9808 JSTOR 10 1525 jsah 2007 66 4 437 Ruther Heinz An African Heritage Database The Virtual Preservation of Africa s Past PDF International Society for Photogrammetry and Remote Sensing 2002 2020 02 26 tarixinde PDF Istifade tarixi 2 oktyabr 2019 Wild Sarah Africa s great heritage sites are being mapped out with point precision lasers Quartz Africa ingilis 2022 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 30 Elave oxuChittick H Neville Kilwa an Islamic trading city on the East African coast 2 Vols Nairobi British Institute in Eastern Africa 1974