Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Böyük Zimbabve — Zimbabvenin cənub-şərq təpələrində yerləşən şəhər dağıntıları. Şəhər, son Dəmir dövründə ərazidə hakimiyyətdə olmuş Zimbabve Krallığının paytaxtı idi. Şəhərdə tikinti XI əsrdə başlamış və XV əsrdə tərk edilənə qədər davam etmişdir. Tikililər əcdadları tərəfindən tikilmişdir. Daş şəhər, ən çoxu 18 min nəfərin yaşaya biləcəyi 7,22 kvadrat kilometr ərazini əhatə edir. Ərazi UNESCO tərəfindən Ümumdünya irsi olaraq tanınıb.
| Böyük Zimbabve | |
|---|---|
| Great Zimbabwe | |
 | |
| Yer |  Zimbabve |
| Tip | Yaşayış məntəqəsi |
| Hissəsi | Zimbabve Krallığı |
| Ərazi | 7,22 kvadrat kilometr |
| Tarix | |
| Əsası qoyulub | XI əsr |
| Tərk edilib | XV əsr |
| Era | Son Dəmir dövrü |
| Mədəniyyətlər | Zimbabve Krallığı |
| Yer qeydləri | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Böyük Zimbabvenin yerli monarx üçün kral sarayı olaraq xidmət etdiyi güman edilir. Belə olduqda, bura siyasi hakimiyyətin iqamətgahı kimi istifadə olunmuş ola bilər. Binanın ən görkəmli xüsusiyyətləri arasında bəziləri beş metr hündürlüyündə olan divarlar var. Divarlar aralarında heç bir maddədən istifadə etməklə quru daşlardan tikilmişdir. Sonda şəhər tərk edildi və sadəcə dağıntıları qaldı.
Böyük Zimbabve xarabalıqları haqqında ən erkən yazılı qeyd, müasir Mozambik sahillərindəki Sofala Portuqaliya qarnizonunun kapitanı olan və şəhəri Symbaoe kimi qeyd edən Visente Piqadoya aiddir. Avropalıların əraziyə ilk təsdiq edilmiş ziyarətləri 19-cu əsrin sonlarında, ərazi üzərindəki araşdırmalar isə 1871-ci ildə başlamışdı. Sonralar Rodeziya hökuməti tərəfindən arxeoloqlara yerli Afrika xalqının inşa edilməsini inkar etmək üçün siyasi təzyiq göstərilçəsi ilə abidənin tədqiqatları arxeoloji dünyada mübahisəli oldu.
Böyük Zimbabve, Zimbabve hökuməti tərəfindən milli bir abidə olaraq qəbul edilmiş və müasir müstəqil dövlət bu adı daşımağa başlamışdır. Böyük sözü, ərazini indi "Zimbabve" adı ilə tanınan yüzlərlə kiçik dağıntıdan fərqləndirir. Afrikanın cənubunda monumental və quru daşdan tikilmiş divarları olan 200 belə abidə daha var. Böyük Zimbabve bunların ən böyüyüdür.
Adı
Zimbabve, ilk dəfə 1531-ci ildə Visente Piqado tərəfindən qeyd edilmiş dağıntıların Şona dilindəki adıdır. Piqado qeyd etmişdir:
 | Ölkənin yerli sakinləri, bu tikililəri dillərində "məhkəmə" mənasını verən Symbaoe adlandırırlar. |  |
Adın etimologiyası üçün iki nəzəriyyə mövcuddur. Birincisi, sözün Şonanın Karanqa ləhcəsindəki "böyük daş evlər" (dzimba = imba-nın, "ev" cəm halı və mwe = bwe-nin "daş" cəm halı) kimi tərcümə olunan Dzimba-dza-mabwe sözlərindən götürüldüyünü təklif edir. İkinci təklif isə, Zimbabvenin, Şonanın Zezuru ləhcəsindəki "ziyarətgahlı evlər" mənasını verən dzimba-hwe-nin ixtisarı olduğunu və bu ifadənin adətən başçıların evlərinə və ya qəbirlərinə tətbiq olunduğunu təklif edir.
Təsvir
Yaşayış məntəqəsi
Alimlərin əksəriyyəti hesab edir ki, məntəqə Zimbabvedəki müasir Şonaların əcdadları olan Qokomer mədəniyyətinin üzvləri tərəfindən inşa edilmişdir.
Böyük Zimbabve ərazisisində eramızın IV əsrinə qədər məskunlaşılmışdır. Dördüncü-yeddinci əsrlər arasında Qokemer və ya Ziva mədəniyyətlərinin icmaları vadidə əkinçilik edir, dəmir çıxarırı və işləyir, lakin daş konstruksiyalar inşa etmirdilər. Bura ərazidə aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində müəyyən edilən dəmir dövrünə aid ən erkən yaşayış yerləridir.
Tikinti və inkişaf
Daş tikililərin inşası XI əsrdə başlamış və 300 ildən çox davam etmişdir. Böyük Zimbabvenin dağıntıları Cənubi Afrikada yerləşən ən qədim və ən böyük quruluşdur və Cənubi Afrikadakı Mapunqubve yaxınlığında ikinci ən qədimdir. Kompleksin adətən "Böyük əlavə" olaraq adlandırılan ən nəhəng tikilisinin 36 fut (11 m)-ə qədər hündürlükdəki divarları təxminən 820 fut (250 m) uzanır və bu da onu Böyük Səhranın cənubundakı ən böyük qədim tikili edir. Devid Biç, şəhərin və Zimbabve Krallığının 1200–1500-cü illər arasında çiçəkləndiyinə inanır. Lakin, onun məhv edilməsi üçün bir qədər daha erkən tarix 1500-cü illərin əvvəllərində portuqal tarixçi Juan de Barruşaa ötürülən təsvirlə izah olunur. Şəhərin inkişafı, Mapunqubvenin iqlim dəyişikliyi səbəbindən təxminən 1300-cü ildən başlayan enişi ilə əlaqələndirilir. Bu həmçinin Böyük Zimbabvedə qızılın daha çox olması ilə də əlaqəli ola bilər.
Ənənəvi hesablamalara görə, Böyük Zimbabvedə inkişafın zirvəsində 18000 nəfərə qədər əhali yaşayırdı. Bununla birlikdə, daha bir son araşdırma, əhalinin ehtimal ki, heç 10000 nəfəri keçmədiyi qənaətinə gəldi. Bu günə qədər gəlib çatmış dağıntılar tamamilə daşdan tikilib və 730 hektar ərazini əhatə edir.
Dağıntılar
1531-ci ildə Sofala Portuqaliya Qarnizonunun kapitanı Visente Piqado Zimbabveni belə təsvir etmişdir:
| | Limpopo və Zambezi çayları arasındakı daxili düzənlikdə qızıl mədənləri arasında ecazkar ölçüdə daşlardan tikilmiş bir qala var və onları birləşdirən heç bir tikinti qarışığı görünmür.... Digərlərinə daşdan tikilməsi və tikinti qarışığının olmamasında bənzəyən bu tikili, demək olar ki, təpələr ilə əhatə olunmuşdur və onlardan biri hündürlüyü 22 metrdən çox olan bir qüllədir. Ölkənin yerli sakinləri, bu tikililəri dillərində "məhkəmə" mənasını verən Symbaoe adlandırırlar. | |
Dağıntılar üç fərqli memarlıq qrupu təşkil edir. Onlar Təpə kompleksi, Vadi kompleksi və Böyük əlavə kimi tanınırlar. Təpə kompleksi ən qədimidir və IX əsrdən XIII əsrə qədər tutulmuşdur. Böyük əlavə XII–XV əsrlərdə, Vadi kompleksi isə XIV–XVI əsrlərdə tutulmuşdu.Böyük əlavə bir sıra tikilini əhatə edən və daha gənc bir xarici divarın əhatə etdiyi daxili divardan ibarətdir. İki divar arasında diametri 5.5 m (18 ft), hündürlüyü isə 9 m (30 ft) olan Konus qüllə inşa edilmişdir.Vadi Kompleksi, müxtəlif dövrlərə aid olan Yuxarı və Aşağı Vadi qalıqlarına bölünür.
Diqqətəlayiq tapıntılar
Abidədən toplanmış ən əhəmiyyətli əsərlər səkkiz Zimbabve quşudur. Bunlar insan hündürlüyündəki monolitlərin zirvələrindəki şistdən oyulmuşdur. Digər sənət əsərlərinə talkoxlorit (sabun daşı) heykəlciklər (bunlardan biri Britaniya Muzeyindədir), dulusçuluq, dəmir barmaqlıqlar, əl ilə işlənmiş fil sümüyü, dəmir və mis məftillər, dəmir toxa, tunc nizə başlıqları, mis külçələr və çubuqlar, qızıl muncuqlar, bilərziklər və s.daxildir. Krallığın beynəlxalq ticarət əlaqələrini təsdiqləyən digər xarici əsərlər arasında Çin və Farsdan gəlmiş şüşə muncuq və çini də var idi. Bu gün də qalmaqda olan böyük şəhərin böyük daş dağıntılarına səkkiz, sabun daşından oyulmuş monolit quşlar daxildir. Şona mədəniyyətində Terathopius ecaudatus-un yaxşı bir əlamət, qoruyucu ruh və tanrıların elçisini təmsil etdiyidüşünülür.
Ticarət
Arxeoloji dəlillər, şəhərin Kilva ilə əlaqəli olduğunu və Çinə qədər uzanan bir ticarət şəbəkəsinin bir hissəsini yaratdığını göstərən tapıntılarla birlikdə Böyük Zimbabvenin ticarət mərkəzinə çevrildiyini göstərir. Kilva-Kisivanidə tapılan mis sikkələrin, Suahili sahillərində tapılan eyni saf filizdən olduğu göründü. Bu beynəlxalq ticarətdə əsasən qızıl və fil sümüyü rol oynayırdı. Bəzi hesablamalar yerdən 20 milyon unsiyadan çox qızıl çıxdığını göstərir. Bu beynəlxalq ticarət, maldarlığın xüsusilə vacib olduğu yerli kənd təsərrüfatı ticarətinə əlavə idi. Şəhəri təmin edən iri mal-qara sürüsü mövsümi olaraq köç edirdi və icma tərəfindən idarə edildi. Zimbabvedə Çin saxsı qabları, Ərəbistanın pulları, şüşə muncuqlar və digər yerli olmayan əşyalar aşkar edilmişdir. Bu güclü beynəlxalq ticarət əlaqələrinə baxmayaraq, Böyük Zimbabve və Kilva kimi mərkəzlər arasında memarlıq üslubları mübadiləsini təklif edən bir dəlil yoxdur.
Tənəzzül
Sahənin təxminən 1450-ci illər ətrafındakı tənəzzülünün və tərk edilməsinin səbəbləri kimi, şimaldakı ərazilərlə müqayisədə ticarətin aşağı düşməsi, qızıl mədənlərinin tükənməsi, siyasi qeyri-sabitlik və iqlim dəyişikliyi nəticəsində yaranan qıtlıq və su azlığı irəli sürülmüşdür.
Qalereya
-
![image]()
Konus qüllə -
![image]()
Böyük əlavə -
![image]()
Böyük əlavə (yaxından) -
![image]()
Böyük əlavə (uzaqdan) -
![image]()
Vadidən Təpə kompleksi -
![image]()
Qapıdakı taxta lintel -
![image]()
-
![image]()
Zimbabve quşu və eyvana bənzəyən qranit daşı.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Devid Biç. "Cognitive Archaeology and Imaginary History at Great Zimbabwe". Current Anthropology. 39. 1998: 47–72. doi:10.1086/204698.
- "Great Zimbabwe (11th–15th century) – Thematic Essay". The Metropolitan Museum of Art. 2020-01-04 tarixində . İstifadə tarixi: 12 yanvar 2009.
- Fleminger, David. Mapungubwe Cultural Landscape. 30 Degrees South. 2008. səh. 57. ISBN . 2020-08-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-24.
- Frederikse, Julie. (1) Before the war // None But Ourselves. Biddy Partridge (photographer). Harare: Oral Traditions Association of Zimbabwe with Anvil Press. 1990 [1982]. 10–11. ISBN .
- M. Sibanda, H. Moyana et al. 1992. The African Heritage. History for Junior Secondary Schools. Book 1. Zimbabwe Publishing House. ISBN
- Shadreck Chirikure; Innocent Pikirayi. "Inside and outside the dry stone walls: revisiting the material culture of Great Zimbabwe". Antiquity. 82 (318). 2008: 976–993. doi:10.1017/S0003598X00097726.
- Newitt, M. D. D. East Africa. 2. Ashgate. 2002. 39. ISBN .
- Michel Lafon. "Shona Class 5 revisited: a case against *ri as Class 5 nominal prefix" (PDF). Zambezia. 21. 1994: 51–80. 2011-06-16 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-07-24.. See also Lawrence J. Vale. "Mediated monuments and national identity". Journal of Architecture. 4 (4). 1999: 391–408. doi:10.1080/136023699373774.
- Qarleyk, 1973. səh. 13
- Summers, 1970. səh. 163
- McCall-Theal, G. Records of South-eastern Africa. VI (book 10). Cape Town: Cape Colony Printers. 1900. 264–273.
- Huffman, Thomas N. "Climate change during the Iron Age in the Shashe-Limpopo Basin, southern Africa". Journal of Archaeological Science. 35 (7). 2008: 2032–2047. doi:10.1016/j.jas.2008.01.005.
- Gilbert Pwiti. "Trade and economies in southern Africa: the archaeological evidence" (PDF). Zambezia. 18. 1991: 119–129. 2011-06-16 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-07-24.
- Kuklick, Henrika. Contested monuments: the politics of archaeology in southern Africa // George W. Stocking (redaktor). Colonial situations: essays on the contextualization of ethnographic knowledge. Univ of Wisconsin Press. 1991. 135–170. ISBN .
- Chirikure, S.; və b. "What was the population of Great Zimbabwe (CE1000 – 1800)". PLoS ONE. 12 (6). 2017: e0178335. doi:10.1371/journal.pone.0178335. PMC 5470674. PMID 28614397.
- Qarleyk, 1973. səh. 29
- Qarleyk, 2002. səh. 158
- "figure". British Museum. 2019-02-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-24.
- Qarleyk, 2002. səh. 159–162
- Summers, 1970. səh. 166
- "Great Zimbabwe National Monument". 2022-08-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-24.
- Nelson, Jo. Historium. Big Picture Press. 2019. 10.
- Qarleyk, 2002. səh. 184–185
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2021-09-24 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-07-24.
- Robert Qeyr. The origin of the Zimbabwean Civilization. Galaxie Press, Rhodesia. 1972. 2011-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-24.
- Qarleyk, 2002. səh. 185
- Karin Holmgren; Helena Öberg. "Climate Change in Southern and Eastern Africa during the past millennium and its implications for societal development". Environment, Development and Sustainability. 8. 2006: 1573–2975. doi:10.1007/s10668-005-5752-5.
Ədəbiyyat
- Qarleyk, Pyotr. Great Zimbabwe: New Aspects of Archaeology. London: Thames & Hudson. 1973. ISBN .
- Qarleyk, Pyotr. Great Zimbabwe. Harare: Zimbabwe Publishing House. 1982. ISBN .
- Qarleyk, Pyotr. Early Art and Architecture of Africa. Oxford: Oxford University Press. 2002. ISBN .
- Matenqa, Eduard. Soapstone Birds of Great Zimbabwe: Symbols of a Nation. Harare: African Publishing Group. 2008. ISBN .
- Pikirayi, İnnokent. The Zimbabwe culture: origins and decline of southern Zambezian states. Rowman Altamira. 2001. ISBN .
- Summers, Roqer. The Rhodesian Iron Age // J.D. Fage; Roland Oliver (redaktorlar ). Papers in African Prehistory. Kembric: Cambridge University Press. 1970. ISBN .
- Ukko, Pyotr C. Theory in Archaeology: A World Perspective. Routledge. 1995. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk Zimbabve Zimbabvenin cenub serq tepelerinde yerlesen seher dagintilari Seher son Demir dovrunde erazide hakimiyyetde olmus Zimbabve Kralliginin paytaxti idi Seherde tikinti XI esrde baslamis ve XV esrde terk edilene qeder davam etmisdir Tikililer ecdadlari terefinden tikilmisdir Das seher en coxu 18 min neferin yasaya bileceyi 7 22 kvadrat kilometr erazini ehate edir Erazi UNESCO terefinden Umumdunya irsi olaraq taninib Boyuk ZimbabveGreat Zimbabwe20 16 12 c e 30 55 59 s u Yer ZimbabveTip Yasayis menteqesiHissesi Zimbabve KralligiErazi 7 22 kvadrat kilometrTarixEsasi qoyulub XI esrTerk edilib XV esrEra Son Demir dovruMedeniyyetler Zimbabve KralligiYer qeydleriBoyuk Zimbabve Vikianbarda elaqeli mediafayllar Boyuk Zimbabvenin yerli monarx ucun kral sarayi olaraq xidmet etdiyi guman edilir Bele olduqda bura siyasi hakimiyyetin iqametgahi kimi istifade olunmus ola biler Binanin en gorkemli xususiyyetleri arasinda bezileri bes metr hundurluyunde olan divarlar var Divarlar aralarinda hec bir maddeden istifade etmekle quru daslardan tikilmisdir Sonda seher terk edildi ve sadece dagintilari qaldi Boyuk Zimbabve xarabaliqlari haqqinda en erken yazili qeyd muasir Mozambik sahillerindeki Sofala Portuqaliya qarnizonunun kapitani olan ve seheri Symbaoe kimi qeyd eden Visente Piqadoya aiddir Avropalilarin eraziye ilk tesdiq edilmis ziyaretleri 19 cu esrin sonlarinda erazi uzerindeki arasdirmalar ise 1871 ci ilde baslamisdi Sonralar Rodeziya hokumeti terefinden arxeoloqlara yerli Afrika xalqinin insa edilmesini inkar etmek ucun siyasi tezyiq gosterilcesi ile abidenin tedqiqatlari arxeoloji dunyada mubahiseli oldu Boyuk Zimbabve Zimbabve hokumeti terefinden milli bir abide olaraq qebul edilmis ve muasir musteqil dovlet bu adi dasimaga baslamisdir Boyuk sozu erazini indi Zimbabve adi ile taninan yuzlerle kicik dagintidan ferqlendirir Afrikanin cenubunda monumental ve quru dasdan tikilmis divarlari olan 200 bele abide daha var Boyuk Zimbabve bunlarin en boyuyudur AdiZimbabve ilk defe 1531 ci ilde Visente Piqado terefinden qeyd edilmis dagintilarin Sona dilindeki adidir Piqado qeyd etmisdir Olkenin yerli sakinleri bu tikilileri dillerinde mehkeme menasini veren Symbaoe adlandirirlar Adin etimologiyasi ucun iki nezeriyye movcuddur Birincisi sozun Sonanin Karanqa lehcesindeki boyuk das evler dzimba imba nin ev cem hali ve mwe bwe nin das cem hali kimi tercume olunan Dzimba dza mabwe sozlerinden goturulduyunu teklif edir Ikinci teklif ise Zimbabvenin Sonanin Zezuru lehcesindeki ziyaretgahli evler menasini veren dzimba hwe nin ixtisari oldugunu ve bu ifadenin adeten bascilarin evlerine ve ya qebirlerine tetbiq olundugunu teklif edir TesvirYasayis menteqesi Alimlerin ekseriyyeti hesab edir ki menteqe Zimbabvedeki muasir Sonalarin ecdadlari olan Qokomer medeniyyetinin uzvleri terefinden insa edilmisdir Boyuk Zimbabve erazisisinde eramizin IV esrine qeder meskunlasilmisdir Dorduncu yeddinci esrler arasinda Qokemer ve ya Ziva medeniyyetlerinin icmalari vadide ekincilik edir demir cixariri ve isleyir lakin das konstruksiyalar insa etmirdiler Bura erazide aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde mueyyen edilen demir dovrune aid en erken yasayis yerleridir Tikinti ve inkisaf Das tikililerin insasi XI esrde baslamis ve 300 ilden cox davam etmisdir Boyuk Zimbabvenin dagintilari Cenubi Afrikada yerlesen en qedim ve en boyuk qurulusdur ve Cenubi Afrikadaki Mapunqubve yaxinliginda ikinci en qedimdir Kompleksin adeten Boyuk elave olaraq adlandirilan en neheng tikilisinin 36 fut 11 m e qeder hundurlukdeki divarlari texminen 820 fut 250 m uzanir ve bu da onu Boyuk Sehranin cenubundaki en boyuk qedim tikili edir Devid Bic seherin ve Zimbabve Kralliginin 1200 1500 cu iller arasinda ciceklendiyine inanir Lakin onun mehv edilmesi ucun bir qeder daha erken tarix 1500 cu illerin evvellerinde portuqal tarixci Juan de Barrusaa oturulen tesvirle izah olunur Seherin inkisafi Mapunqubvenin iqlim deyisikliyi sebebinden texminen 1300 cu ilden baslayan enisi ile elaqelendirilir Bu hemcinin Boyuk Zimbabvede qizilin daha cox olmasi ile de elaqeli ola biler Enenevi hesablamalara gore Boyuk Zimbabvede inkisafin zirvesinde 18000 nefere qeder ehali yasayirdi Bununla birlikde daha bir son arasdirma ehalinin ehtimal ki hec 10000 neferi kecmediyi qenaetine geldi Bu gune qeder gelib catmis dagintilar tamamile dasdan tikilib ve 730 hektar erazini ehate edir Dagintilar 1531 ci ilde Sofala Portuqaliya Qarnizonunun kapitani Visente Piqado Zimbabveni bele tesvir etmisdir Limpopo ve Zambezi caylari arasindaki daxili duzenlikde qizil medenleri arasinda ecazkar olcude daslardan tikilmis bir qala var ve onlari birlesdiren hec bir tikinti qarisigi gorunmur Digerlerine dasdan tikilmesi ve tikinti qarisiginin olmamasinda benzeyen bu tikili demek olar ki tepeler ile ehate olunmusdur ve onlardan biri hundurluyu 22 metrden cox olan bir qulledir Olkenin yerli sakinleri bu tikilileri dillerinde mehkeme menasini veren Symbaoe adlandirirlar Dagintilar uc ferqli memarliq qrupu teskil edir Onlar Tepe kompleksi Vadi kompleksi ve Boyuk elave kimi taninirlar Tepe kompleksi en qedimidir ve IX esrden XIII esre qeder tutulmusdur Boyuk elave XII XV esrlerde Vadi kompleksi ise XIV XVI esrlerde tutulmusdu Boyuk elave bir sira tikilini ehate eden ve daha genc bir xarici divarin ehate etdiyi daxili divardan ibaretdir Iki divar arasinda diametri 5 5 m 18 ft hundurluyu ise 9 m 30 ft olan Konus qulle insa edilmisdir Vadi Kompleksi muxtelif dovrlere aid olan Yuxari ve Asagi Vadi qaliqlarina bolunur Diqqetelayiq tapintilar Zimbabve olu kecid qusunun sabun dasi heykelinin sureti Abideden toplanmis en ehemiyyetli eserler sekkiz Zimbabve qusudur Bunlar insan hundurluyundeki monolitlerin zirvelerindeki sistden oyulmusdur Diger senet eserlerine talkoxlorit sabun dasi heykelcikler bunlardan biri Britaniya Muzeyindedir dulusculuq demir barmaqliqlar el ile islenmis fil sumuyu demir ve mis meftiller demir toxa tunc nize basliqlari mis kulceler ve cubuqlar qizil muncuqlar bilerzikler ve s daxildir Kralligin beynelxalq ticaret elaqelerini tesdiqleyen diger xarici eserler arasinda Cin ve Farsdan gelmis suse muncuq ve cini de var idi Bu gun de qalmaqda olan boyuk seherin boyuk das dagintilarina sekkiz sabun dasindan oyulmus monolit quslar daxildir Sona medeniyyetinde Terathopius ecaudatus un yaxsi bir elamet qoruyucu ruh ve tanrilarin elcisini temsil etdiyidusunulur Ticaret Arxeoloji deliller seherin Kilva ile elaqeli oldugunu ve Cine qeder uzanan bir ticaret sebekesinin bir hissesini yaratdigini gosteren tapintilarla birlikde Boyuk Zimbabvenin ticaret merkezine cevrildiyini gosterir Kilva Kisivanide tapilan mis sikkelerin Suahili sahillerinde tapilan eyni saf filizden oldugu gorundu Bu beynelxalq ticaretde esasen qizil ve fil sumuyu rol oynayirdi Bezi hesablamalar yerden 20 milyon unsiyadan cox qizil cixdigini gosterir Bu beynelxalq ticaret maldarligin xususile vacib oldugu yerli kend teserrufati ticaretine elave idi Seheri temin eden iri mal qara surusu movsumi olaraq koc edirdi ve icma terefinden idare edildi Zimbabvede Cin saxsi qablari Erebistanin pullari suse muncuqlar ve diger yerli olmayan esyalar askar edilmisdir Bu guclu beynelxalq ticaret elaqelerine baxmayaraq Boyuk Zimbabve ve Kilva kimi merkezler arasinda memarliq uslublari mubadilesini teklif eden bir delil yoxdur Tenezzul Sahenin texminen 1450 ci iller etrafindaki tenezzulunun ve terk edilmesinin sebebleri kimi simaldaki erazilerle muqayisede ticaretin asagi dusmesi qizil medenlerinin tukenmesi siyasi qeyri sabitlik ve iqlim deyisikliyi neticesinde yaranan qitliq ve su azligi ireli surulmusdur QalereyaKonus qulle Boyuk elave Boyuk elave yaxindan Boyuk elave uzaqdan Vadiden Tepe kompleksi Qapidaki taxta lintel Zimbabve qusu ve eyvana benzeyen qranit dasi Hemcinin baxKhamiIstinadlarDevid Bic Cognitive Archaeology and Imaginary History at Great Zimbabwe Current Anthropology 39 1998 47 72 doi 10 1086 204698 Great Zimbabwe 11th 15th century Thematic Essay The Metropolitan Museum of Art 2020 01 04 tarixinde Istifade tarixi 12 yanvar 2009 Fleminger David Mapungubwe Cultural Landscape 30 Degrees South 2008 seh 57 ISBN 978 0 9584891 5 7 2020 08 12 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 24 Frederikse Julie 1 Before the war None But Ourselves Biddy Partridge photographer Harare Oral Traditions Association of Zimbabwe with Anvil Press 1990 1982 10 11 ISBN 0 7974 0961 0 M Sibanda H Moyana et al 1992 The African Heritage History for Junior Secondary Schools Book 1 Zimbabwe Publishing House ISBN 978 0 908300 00 6 Shadreck Chirikure Innocent Pikirayi Inside and outside the dry stone walls revisiting the material culture of Great Zimbabwe Antiquity 82 318 2008 976 993 doi 10 1017 S0003598X00097726 Newitt M D D East Africa 2 Ashgate 2002 39 ISBN 0754601811 Michel Lafon Shona Class 5 revisited a case against ri as Class 5 nominal prefix PDF Zambezia 21 1994 51 80 2011 06 16 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 07 24 See also Lawrence J Vale Mediated monuments and national identity Journal of Architecture 4 4 1999 391 408 doi 10 1080 136023699373774 Qarleyk 1973 seh 13 Summers 1970 seh 163 McCall Theal G Records of South eastern Africa VI book 10 Cape Town Cape Colony Printers 1900 264 273 Huffman Thomas N Climate change during the Iron Age in the Shashe Limpopo Basin southern Africa Journal of Archaeological Science 35 7 2008 2032 2047 doi 10 1016 j jas 2008 01 005 Gilbert Pwiti Trade and economies in southern Africa the archaeological evidence PDF Zambezia 18 1991 119 129 2011 06 16 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 07 24 Kuklick Henrika Contested monuments the politics of archaeology in southern Africa George W Stocking redaktor Colonial situations essays on the contextualization of ethnographic knowledge Univ of Wisconsin Press 1991 135 170 ISBN 978 0 299 13124 1 Chirikure S ve b What was the population of Great Zimbabwe CE1000 1800 PLoS ONE 12 6 2017 e0178335 doi 10 1371 journal pone 0178335 PMC 5470674 PMID 28614397 Qarleyk 1973 seh 29 Qarleyk 2002 seh 158 figure British Museum 2019 02 13 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 24 Qarleyk 2002 seh 159 162 Summers 1970 seh 166 Great Zimbabwe National Monument 2022 08 29 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 24 Nelson Jo Historium Big Picture Press 2019 10 Qarleyk 2002 seh 184 185 Arxivlenmis suret PDF 2021 09 24 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 07 24 Robert Qeyr The origin of the Zimbabwean Civilization Galaxie Press Rhodesia 1972 2011 09 28 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 24 Qarleyk 2002 seh 185 Karin Holmgren Helena Oberg Climate Change in Southern and Eastern Africa during the past millennium and its implications for societal development Environment Development and Sustainability 8 2006 1573 2975 doi 10 1007 s10668 005 5752 5 EdebiyyatQarleyk Pyotr Great Zimbabwe New Aspects of Archaeology London Thames amp Hudson 1973 ISBN 978 0 8128 1599 3 Qarleyk Pyotr Great Zimbabwe Harare Zimbabwe Publishing House 1982 ISBN 978 0 949932 18 1 Qarleyk Pyotr Early Art and Architecture of Africa Oxford Oxford University Press 2002 ISBN 0 19 284261 7 Matenqa Eduard Soapstone Birds of Great Zimbabwe Symbols of a Nation Harare African Publishing Group 2008 ISBN 978 1 77901 135 0 Pikirayi Innokent The Zimbabwe culture origins and decline of southern Zambezian states Rowman Altamira 2001 ISBN 978 0 7591 0091 6 Summers Roqer The Rhodesian Iron Age J D Fage Roland Oliver redaktorlar Papers in African Prehistory Kembric Cambridge University Press 1970 ISBN 978 0 521 09566 2 Ukko Pyotr C Theory in Archaeology A World Perspective Routledge 1995 ISBN 978 0 203 97328 8