Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mapunqubve krallığı və ya Mapunqubve (1075–1220) — Cənubi Afrikada, Böyük Zimbabvenin cənubundakı Şaşe və Limpopo çaylarının axınında yerləşən orta əsrlər dövləti idi. Dövlətin adı venda və ya kalanqa dilindən götürülmüşdür. Bu ad "çaqqallar təpəsi" mənasını verə bilər. Krallıq, 13-cü əsrdə Zimbabve krallığının yaranması ilə sona çatacaq bir inkişafın ilkin mərhələsində idi. Mapunqubve krallığı təxminən 80 il hakimiyyətdə oldu və paytaxt əhalisi ən yüksək dönəmində təxminən 5000 nəfər idi.
Mənşəyi
Leopard təpəsi mədəniyyəti olaraq adlandırılan ən böyük yaşayış məskəni "K2" olaraq tanınır və Mapunqubvedəki məskunlaşmanın bir-başa sələfidir. K2 mədəniyyətindən olan insanlar, ehtimal ki, müxtəlif kənd təsərrüfatı imkanları təmin etdiyi üçün əcdadları kimi Şaşe-Limpopo bölgəsini seçmişdirlər. Bu ərazi həmçinin, qiymətli fil sümüyünün idxalını təmin edən əsas fil ölkəsi idi. Qızıl və fil sümüyü ticarətinə nəzarət K2 mədəniyyətinin siyasi gücünü xeyli artırdı. 1075-ci ilə qədər K2 əhalisi ərazidə bir qədər də irəliləyərək Mapunqubve təpəsində məskunlaşdı.
Adın mənşəyi
Krallığın paytaxtı Mapunqubve adlanırdı və krallıq da adını buradan almışdı. Şəhərin ərazisi indi Ümumdünya irsi, Cənubi Afrika Milli irsi,milli park və arxeoloji sahədir. Mapunqubve adının mənşəyi və mənası ilə bağlı mübahisələr var. Yerli mənbələrə görə Mapunqubve "çaqqallar yeri" və ya alternativ olaraq "çaqqalların yemləndiyi yer" deməkdir.
Mədəniyyət və cəmiyyət
Mapunqubve cəmiyyətinin, arxeoloqlar tərəfindən Afrikanın cənubundakı ilk sinifləndirilmiş sosial sistem olduğu düşünülür. Yəni rəhbərlər sakinlərindən daha yüksək dərəcədə idilər. Mapunqubvenin memarlığı və ərazi quruluşu da "Cənubi Afrikada müqəddəs rəhbərliyə dair ən erkən sübutlar" təqdim edir.
Mapungubwe-də həyat ailə və kənd təsərrüfatı üzərində qurulmuşdu. Açılış mərasimləri, məişət fəaliyyəti və digər sosial funksiyalar üçün xüsusi ərazilər yaradılmışdı. Mal-qara, sakinlərin evlərinə yaxın yerləşən və kraal adlanan damda yaşayırdı.
Cəmiyyət haqqında fərziyyələr daha çox tikililərin qalıqlarına əsaslanmağa davam edir. Çünki, Mapunqubvelilər heç bir yazılı dəlil qoymayıblar.
Krallıq, ehtimal ki, üç pilləli iyerarxiya idi: cəmiyyət alçaq ərazilərdə yaşayanlar, kiçik təpələrdə məskunlaşan rayon rəhbərləri və Mapunqubve təpəsində yerləşən ali hakimiyyət orqanı olmaqla üç yerə bölünmüşdü. Krallıqdakı kübarlar təpələrdə dəfn edilirdi. Kralın xanımları padşahdan uzaq ərazilərdə yaşayırdılar. Əhəmiyyətli kişilər paytaxtın kənarındakı nüfuzlu evlərdə məskunlaşmışdılar. Mapunqubvedə əhalinin artması keramika, xüsusən dulusçuluq üzrə mütəxəssislərin yetişməsinə səbəb olmuş ola bilər. Kral təpəsindəki kübarların dəfnlərində qızıl əşyalar aşkar edilmişdir.
Yenidən kəşf
1932-ci ilin Yeni il gecəsi, yerli fermer və kəşfiyyatçıolan ESJ Van Qraan və Pretoriya Universitetinin keçmiş tələbəsi olan oğlu, eşitdikləri bir əfsanəni izləyərək üçün yola çıxdılar.
1985-ci ildə nəşr olunan bir məqaləyə görə, təpənin başında yerləşən qalanın qalıqları üzərində araşdırma aparılmış və 11-ci əsrə aid edilmişdi. Arxeoloji sahə nəzarətdə olan ziyarət və turlar istisna olmaqla, ictimaiyyət üçün açıq idi. Lakin aşkar edilən bəzi əşyalar Pretoriya Universitetinin Arxeologiya şöbəsində nümayiş olundu. Mapunqubve təpəsi və K2, 1980-ci illərdə hökumət tərəfindən milli abidələr elan edildi.
Mapunqubve 2003-cü ildə CAR-ın 6-cı sinif tədris planına əlavə edilmişdir.
Qalereya
-
![image]()
Mapunqubve Milli Parkına giriş; Limpopo əyaləti, CAR -
![image]()
Soldan Botsvana, sağdan isə Zimbabve olmaqla CAR-dan çəkilmiş foto. Soldan sağa axan çay Limpopo çayıdır. Üfüqdə itən çay isə Şaşedir. -
![image]()
Mapunqubva Milli Parkına xas olan qumdaşı süxur formalaşmaları -
![image]()
Mapunqubve təpəsinə şimaldan baxış -
![image]()
Mapunqubvedə arxeoloji qazıntı sahəsi. -
![image]()
Mapunqubve qızıl kərgədanı
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2020-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-06.
- Huffman, 2007. səh. 376
- Hrbek, 1988. səh. 322
- Hrbek, 1988. səh. 323
- Hrbek, 1988. səh. 326
- Hrbek, 1988. səh. 324
- . South African Heritage Resources Agency. 19 avqust 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2013.
- (PDF). 22 noyabr 2009 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 iyul 2010.
- Hrbek, 1988. səh. 325
- "Mapungubwe National Park and World Heritage Site: History of the Park". SANParks. 2012-02-24 tarixində . İstifadə tarixi: 17 noyabr 2009.
- Whose history counts : decolonising African pre-colonial historiography. Bam, June., Ntsebeza, Lungisile., Zinn, Allan. Stellenbosch [South Africa]. 29 noyabr 2018. 179–199. ISBN . OCLC 1083646254.
Mənbə
- Fouché, L. Mapungubwe: Ancient Bantu Civilisation on the Limpopo. Cambridge: Cambridge University Press. 1937. 183 pages.
- Gardner, G.A. "Hottentot Culture on the Limpopo". South African Archeological Journal. 4 (16). 1949: 116–121. doi:10.2307/3886997. JSTOR 3886997.
- Gardner, G.A. "Mapungubwe: 1935 – 1940". South African Archeological Journal. 10 (39). 1955: 73–77. doi:10.2307/3887555. JSTOR 3887555.
- Hall, Martin; Rebecca Stefoff. Great Zimbabwe. Oxford: Oxford University Press. 2006. 48 pages. ISBN .
- Hrbek, Ivan; Fasi, Muhammad. Africa from the Seventh to the Eleventh Century. London: Unesco. 1988. 869 pages. ISBN .
- Huffman, Thomas. Handbook to the Iron Age: The archaeology of pre-colonial farming societies in southern Africa. Scottsville: University of KwaZulu-Natal Press. 2007. 504 pages. ISBN .
- Walton, J. "Mapungubwe and Bambandyanalo". South African Archeological Journal. 11 (41). 1956: 27. doi:10.2307/3886782. JSTOR 3886782.
- Walton, J. "Mapungubwe and Bambandyanalo". South African Archeological Journal. 11 (44). 1956: 111. doi:10.2307/3886587. JSTOR 3886587.
- Duffey, Sian Tiley-Nel et al. The Art and Heritage Collections of the University of Pretoria.Univ. of Pretoria, 2008.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mapunqubve kralligi ve ya Mapunqubve 1075 1220 Cenubi Afrikada Boyuk Zimbabvenin cenubundaki Sase ve Limpopo caylarinin axininda yerlesen orta esrler dovleti idi Dovletin adi venda ve ya kalanqa dilinden goturulmusdur Bu ad caqqallar tepesi menasini vere biler Kralliq 13 cu esrde Zimbabve kralliginin yaranmasi ile sona catacaq bir inkisafin ilkin merhelesinde idi Mapunqubve kralligi texminen 80 il hakimiyyetde oldu ve paytaxt ehalisi en yuksek doneminde texminen 5000 nefer idi Mapunqubve kralligiMapunqubve cedeni landsaftiMapungubwe Cultural Landscape Olke CARTip MedeniKriteriya ii iii iv v Kecid 1099bisRegion Afrika Daxil edilmesi 2003 27 sessiya Genislendirilmesi 2014Ingilis dilindeki resmi siyahi UNESCO nun tesnifatina gore bolgeMenseyiLeopard tepesi medeniyyeti olaraq adlandirilan en boyuk yasayis meskeni K2 olaraq taninir ve Mapunqubvedeki meskunlasmanin bir basa selefidir K2 medeniyyetinden olan insanlar ehtimal ki muxtelif kend teserrufati imkanlari temin etdiyi ucun ecdadlari kimi Sase Limpopo bolgesini secmisdirler Bu erazi hemcinin qiymetli fil sumuyunun idxalini temin eden esas fil olkesi idi Qizil ve fil sumuyu ticaretine nezaret K2 medeniyyetinin siyasi gucunu xeyli artirdi 1075 ci ile qeder K2 ehalisi erazide bir qeder de irelileyerek Mapunqubve tepesinde meskunlasdi Adin menseyiKralligin paytaxti Mapunqubve adlanirdi ve kralliq da adini buradan almisdi Seherin erazisi indi Umumdunya irsi Cenubi Afrika Milli irsi milli park ve arxeoloji sahedir Mapunqubve adinin menseyi ve menasi ile bagli mubahiseler var Yerli menbelere gore Mapunqubve caqqallar yeri ve ya alternativ olaraq caqqallarin yemlendiyi yer demekdir Medeniyyet ve cemiyyetMapunqubve cemiyyetinin arxeoloqlar terefinden Afrikanin cenubundaki ilk siniflendirilmis sosial sistem oldugu dusunulur Yeni rehberler sakinlerinden daha yuksek derecede idiler Mapunqubvenin memarligi ve erazi qurulusu da Cenubi Afrikada muqeddes rehberliye dair en erken subutlar teqdim edir Mapungubwe de heyat aile ve kend teserrufati uzerinde qurulmusdu Acilis merasimleri meiset fealiyyeti ve diger sosial funksiyalar ucun xususi eraziler yaradilmisdi Mal qara sakinlerin evlerine yaxin yerlesen ve kraal adlanan damda yasayirdi Cemiyyet haqqinda ferziyyeler daha cox tikililerin qaliqlarina esaslanmaga davam edir Cunki Mapunqubveliler hec bir yazili delil qoymayiblar Kralliq ehtimal ki uc pilleli iyerarxiya idi cemiyyet alcaq erazilerde yasayanlar kicik tepelerde meskunlasan rayon rehberleri ve Mapunqubve tepesinde yerlesen ali hakimiyyet orqani olmaqla uc yere bolunmusdu Kralliqdaki kubarlar tepelerde defn edilirdi Kralin xanimlari padsahdan uzaq erazilerde yasayirdilar Ehemiyyetli kisiler paytaxtin kenarindaki nufuzlu evlerde meskunlasmisdilar Mapunqubvede ehalinin artmasi keramika xususen dulusculuq uzre mutexessislerin yetismesine sebeb olmus ola biler Kral tepesindeki kubarlarin defnlerinde qizil esyalar askar edilmisdir Yeniden kesf1932 ci ilin Yeni il gecesi yerli fermer ve kesfiyyatciolan ESJ Van Qraan ve Pretoriya Universitetinin kecmis telebesi olan oglu esitdikleri bir efsaneni izleyerek ucun yola cixdilar 1985 ci ilde nesr olunan bir meqaleye gore tepenin basinda yerlesen qalanin qaliqlari uzerinde arasdirma aparilmis ve 11 ci esre aid edilmisdi Arxeoloji sahe nezaretde olan ziyaret ve turlar istisna olmaqla ictimaiyyet ucun aciq idi Lakin askar edilen bezi esyalar Pretoriya Universitetinin Arxeologiya sobesinde numayis olundu Mapunqubve tepesi ve K2 1980 ci illerde hokumet terefinden milli abideler elan edildi Mapunqubve 2003 cu ilde CAR in 6 ci sinif tedris planina elave edilmisdir QalereyaMapunqubve Milli Parkina giris Limpopo eyaleti CAR Soldan Botsvana sagdan ise Zimbabve olmaqla CAR dan cekilmis foto Soldan saga axan cay Limpopo cayidir Ufuqde iten cay ise Sasedir Mapunqubva Milli Parkina xas olan qumdasi suxur formalasmalari Mapunqubve tepesine simaldan baxis Mapunqubvede arxeoloji qazinti sahesi Mapunqubve qizil kergedaniIstinadlar Arxivlenmis suret 2020 10 17 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 06 Huffman 2007 seh 376 Hrbek 1988 seh 322 Hrbek 1988 seh 323 Hrbek 1988 seh 326 Hrbek 1988 seh 324 South African Heritage Resources Agency 19 avqust 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 sentyabr 2013 PDF 22 noyabr 2009 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 iyul 2010 Hrbek 1988 seh 325 Mapungubwe National Park and World Heritage Site History of the Park SANParks 2012 02 24 tarixinde Istifade tarixi 17 noyabr 2009 Whose history counts decolonising African pre colonial historiography Bam June Ntsebeza Lungisile Zinn Allan Stellenbosch South Africa 29 noyabr 2018 179 199 ISBN 9781928314110 OCLC 1083646254 MenbeFouche L Mapungubwe Ancient Bantu Civilisation on the Limpopo Cambridge Cambridge University Press 1937 183 pages Gardner G A Hottentot Culture on the Limpopo South African Archeological Journal 4 16 1949 116 121 doi 10 2307 3886997 JSTOR 3886997 Gardner G A Mapungubwe 1935 1940 South African Archeological Journal 10 39 1955 73 77 doi 10 2307 3887555 JSTOR 3887555 Hall Martin Rebecca Stefoff Great Zimbabwe Oxford Oxford University Press 2006 48 pages ISBN 0 19 515773 7 Hrbek Ivan Fasi Muhammad Africa from the Seventh to the Eleventh Century London Unesco 1988 869 pages ISBN 92 3 101709 8 Huffman Thomas Handbook to the Iron Age The archaeology of pre colonial farming societies in southern Africa Scottsville University of KwaZulu Natal Press 2007 504 pages ISBN 978 1 86914 108 0 Walton J Mapungubwe and Bambandyanalo South African Archeological Journal 11 41 1956 27 doi 10 2307 3886782 JSTOR 3886782 Walton J Mapungubwe and Bambandyanalo South African Archeological Journal 11 44 1956 111 doi 10 2307 3886587 JSTOR 3886587 Duffey Sian Tiley Nel et al The Art and Heritage Collections of the University of Pretoria Univ of Pretoria 2008 Vikianbarda Mapunqubve Milli Parki ile elaqeli mediafayllar var