Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Şah Abbasın Kartli və Katexiyaya yürüşləri — Səfəvi şahı I Abbasın Osmanlı-Səfəvi müharibəsi (1603-1618) zamanı şərqi gürcü vassal krallıqları olan Kartli və Kaxetiyada 1614-1617-ci illər arasında etdiyi 4 yürüşdür. Yürüşlər I Abbasın əvvəldən ən sadiq gürcü qulamları olan Kartli kralı III Luarsab və Kaxetiya kralı olan I Teymuraz tərəfindən göstərilən itaətsizliyə və ardından çıxarılan üsyana cavab olaraq başladıldı. Tiflis tamamilə dağıdıldı, üsyan yatırıldı. 100.000-ə qədər gürcü qətlə yetirildi və 130.000 ilə 200.000 arası şəxs İrana sürgün edildi. Bunun nəticəsində Kaxetiya və Kartlidə Səfəvi hakimiyyəti möhkəmləndirildi.
| I Şah Abbasın Kartli və Katexiyaya yürüşləri | |||
|---|---|---|---|
| Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1603-1618) | |||
 Səfəvi şahı I Abbas | |||
| Tarix | 1614-1617 | ||
| Yeri | |||
| Səbəbi | Kartli və Kaxetiyanın vassal hökmdarlarının Şah I Abbasa tabe olmaması. | ||
| Nəticəsi | Səfəvilər III Luarsab və I Teymurazın üsyanlarını yatırdılar. Tiflis yenidən ələ keçirildi və yağmalandı. Kartli və Kaxetiyada Səfəvi hakimiyyəti bərpa edildi. Gürcülər kütləvi formada qırğına və deportasiyaya məruz qaldılar. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Arxa plan
1606-cı ildə I Abbas Kartli zadəganlarının və Teymurazın anası olan Ketevanın istəyi ilə ikisi də mülayim gənclər kimi görünən II Luarsab və I Teymurazı səfəvilərin vassalı olan Kartli və Kaxetiya krallıqlarına hökmdar təyin etdi. Ancaq 1612-ci ildə Teymuraz və Luarsabın Karabağ valisi də daxil olmaqla, Səfəvi zadəganlarını edam etməsi ilə Gürcüstan ilə Şah arasındakı münasibətlər pozuldu. 1613-cü ildə Şah onları Mazandarandakı ov mərasiminə qatılmağa dəvət edərkən, onlar ya həbs ediləcəklərindən, ya da edam ediləcəklərindən qorxduqlarına görə getmədilər. 1614-cü ilin yazında müharibə başladı. Buna görə də, Osmanlı ilə imzalanmış İstanbul sülh müqaviləsi (1612) sona çatdı.
İşğal
Səfəvi orduları 1614-cü ilin mart ayında iki bölgəni işğal etdi və iki müttəfiq kral Osmanlı vassalı olan İmeretiyə sığındı. Səfəvi saray tarixçisi İsgəndər bəy Münşinin bildirdiyinə görə, I Abbas ən güvəndiyi iki təbbəəsi və qulamının ona olan xəyanətindən dolayı qəzəblənmişdi. 30.000 Kaxetiya kəndlisini Səfəvi imperiyasına sürgün etdi və kral II Aleksandrın nəvəsi İsa xanı Kartli taxtına təyin etdi. İsa xan İsfahandakı sarayda müsəlman olaraq böyüdülmüşdü və Şaha sadiq olacağı düşünülürdü.
I Abbas qaçaq kralları ona verməzsə, İmeretini yandırmaqla təhdid etdi, İmereti, Meqrelya və Quriya hökmdarları bu tələbi birlikdə rədd etdilər. Ancaq Luarsab könüllü olaraq şaha təslim oldu, Abbas başlanğıcda ona yaxşı davrandı, ancaq Luarsab və Teymurazın osmanlılarla ittifaq qurduğunu öyrəndikdə Luarsabın İslamı qəbul etməsini istədi, rədd edən Luarsab həbs edildi.
Teymuraz 1615-ci ildə Osmanlı-Səfəvi düşmənliyinin yenidən canlanmasından yararlanaraq şərqi Gürcüstana geri döndü və oradakı Səfəvi ordusunu məğlub etdi. Ancaq Osmanlı ordusu Səfəvilər üzərinə yürüşü ertələdikdən sonra Abbas Teymurazın üzərinə ordu göndərdi. Tiflisdə müqavimət göstərilsə də, bütün şərqi Gürcüstan yenidən səfəvilərə tabe edildi.
Sürgünlər
Kaxetiyada edilən cəza yürüşündə Abbasın ordusu 60-70 min və 100.000 gürcünü öldürdü. İki qatını isə İrana sürgün etdi. Kaxetiya əhalisinin 3\2 hissəsi yox edildi. 1617-ci ildə daha çox qaçqın toplandı. 1619-cu ildə Abbas ona sadiq olan Simonu və ya (Səmayun xan) Kaxetiyanın kukla hökmdarı olaraq təyin etdi. Lakin üsyançıların çox olduğu yerlərə şah özü vali təyin etdi.
Sonrası
I Abbas şərqi Gürcüstan üzərində bir müddət nəzarəti ələ keçirdi, lakin Giorgi Saakadze, kral Teymuraz 1625 və 1626-cı ildə bölgədə Səfəvi nəzarətini azaltmada daha təsirli olan yeni üsyanlara rəhbərlik etdi.
Həmçinin bax
Mənbə
İstinadlar
- Rayfield, Donald. Edge of Empires. London: Reaktion Books Ltd. 2012. ISBN .
- Eskandar Beg, pp. 900-901, tr. Savory, II, p. 1116
- Blow, 2009. səh. 174
- Mikaberidze, 2015. səh. 291, 536
- Malekšāh Ḥosayn, p. 509
- Mitchell, 2011. səh. 69
- Savory, 1980. səh. 183–184
- Monshi, 1978. səh. 1116
- Khanbaghi, 2006. səh. 131
- Kacharava, 2011. səh. 231
Ədəbiyyat
- Blow, David. Shah Abbas: The Ruthless King Who became an Iranian Legend. London, UK: I. B. Tauris & Co. Ltd. 2009. ISBN . LCCN 2009464064.
- Matthee, Rudi. Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. I.B.Tauris. 2011. 1–371. ISBN .
- Mikaberidze, Alexander. Historical Dictionary of Georgia (e). Rowman & Littlefield. 2015. ISBN .
- Parizi, Mohammad-Ebrahim Bastani. GANJ-ʿALĪ KHAN // Encyclopaedia Iranica, Vol. X, Fasc. 3. 2000. 284–285.
- Ghafouri Ali History of the Iran's battles, from the Medes up to today 2009 ISBN .
- Asadollah Matoufi 4000 years history of Iran army, Persian title: Tārīkh-i chahār hazār sālah-i artish-i Īrān 2003 ISBN .
- Roemer, H.R. The Safavid period // The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Timurid and Safavid periods. Cambridge: Cambridge University Press. 1986. 189–351. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Sah Abbasin Kartli ve Katexiyaya yurusleri Sefevi sahi I Abbasin Osmanli Sefevi muharibesi 1603 1618 zamani serqi gurcu vassal kralliqlari olan Kartli ve Kaxetiyada 1614 1617 ci iller arasinda etdiyi 4 yurusdur Yurusler I Abbasin evvelden en sadiq gurcu qulamlari olan Kartli krali III Luarsab ve Kaxetiya krali olan I Teymuraz terefinden gosterilen itaetsizliye ve ardindan cixarilan usyana cavab olaraq basladildi Tiflis tamamile dagidildi usyan yatirildi 100 000 e qeder gurcu qetle yetirildi ve 130 000 ile 200 000 arasi sexs Irana surgun edildi Bunun neticesinde Kaxetiya ve Kartlide Sefevi hakimiyyeti mohkemlendirildi I Sah Abbasin Kartli ve Katexiyaya yurusleriSefevi Osmanli muharibesi 1603 1618 Sefevi sahi I AbbasTarix 1614 1617YeriSebebi Kartli ve Kaxetiyanin vassal hokmdarlarinin Sah I Abbasa tabe olmamasi Neticesi Sefeviler III Luarsab ve I Teymurazin usyanlarini yatirdilar Tiflis yeniden ele kecirildi ve yagmalandi Kartli ve Kaxetiyada Sefevi hakimiyyeti berpa edildi Gurculer kutlevi formada qirgina ve deportasiyaya meruz qaldilar Munaqise terefleriSefevi imperiyasi Kingdom of Kartli Kaxetiya kralligiKomandan lar I Sah Abbas Georgi Saakadze Murav Beg III Luarsab I TeymurazItkilerBilinmir texminen 100 000 130 000 160 000 200 000 gurcu Irana kocmeye mecbur edilmisdir Arxa plan1606 ci ilde I Abbas Kartli zadeganlarinin ve Teymurazin anasi olan Ketevanin isteyi ile ikisi de mulayim gencler kimi gorunen II Luarsab ve I Teymurazi sefevilerin vassali olan Kartli ve Kaxetiya kralliqlarina hokmdar teyin etdi Ancaq 1612 ci ilde Teymuraz ve Luarsabin Karabag valisi de daxil olmaqla Sefevi zadeganlarini edam etmesi ile Gurcustan ile Sah arasindaki munasibetler pozuldu 1613 cu ilde Sah onlari Mazandarandaki ov merasimine qatilmaga devet ederken onlar ya hebs edileceklerinden ya da edam edileceklerinden qorxduqlarina gore getmediler 1614 cu ilin yazinda muharibe basladi Buna gore de Osmanli ile imzalanmis Istanbul sulh muqavilesi 1612 sona catdi IsgalSefevi ordulari 1614 cu ilin mart ayinda iki bolgeni isgal etdi ve iki muttefiq kral Osmanli vassali olan Imeretiye sigindi Sefevi saray tarixcisi Isgender bey Munsinin bildirdiyine gore I Abbas en guvendiyi iki tebbeesi ve qulaminin ona olan xeyanetinden dolayi qezeblenmisdi 30 000 Kaxetiya kendlisini Sefevi imperiyasina surgun etdi ve kral II Aleksandrin nevesi Isa xani Kartli taxtina teyin etdi Isa xan Isfahandaki sarayda muselman olaraq boyudulmusdu ve Saha sadiq olacagi dusunulurdu I Abbas qacaq krallari ona vermezse Imeretini yandirmaqla tehdid etdi Imereti Meqrelya ve Quriya hokmdarlari bu telebi birlikde redd etdiler Ancaq Luarsab konullu olaraq saha teslim oldu Abbas baslangicda ona yaxsi davrandi ancaq Luarsab ve Teymurazin osmanlilarla ittifaq qurdugunu oyrendikde Luarsabin Islami qebul etmesini istedi redd eden Luarsab hebs edildi Teymuraz 1615 ci ilde Osmanli Sefevi dusmenliyinin yeniden canlanmasindan yararlanaraq serqi Gurcustana geri dondu ve oradaki Sefevi ordusunu meglub etdi Ancaq Osmanli ordusu Sefeviler uzerine yurusu erteledikden sonra Abbas Teymurazin uzerine ordu gonderdi Tiflisde muqavimet gosterilse de butun serqi Gurcustan yeniden sefevilere tabe edildi SurgunlerKaxetiyada edilen ceza yurusunde Abbasin ordusu 60 70 min ve 100 000 gurcunu oldurdu Iki qatini ise Irana surgun etdi Kaxetiya ehalisinin 3 2 hissesi yox edildi 1617 ci ilde daha cox qacqin toplandi 1619 cu ilde Abbas ona sadiq olan Simonu ve ya Semayun xan Kaxetiyanin kukla hokmdari olaraq teyin etdi Lakin usyancilarin cox oldugu yerlere sah ozu vali teyin etdi SonrasiI Abbas serqi Gurcustan uzerinde bir muddet nezareti ele kecirdi lakin Giorgi Saakadze kral Teymuraz 1625 ve 1626 ci ilde bolgede Sefevi nezaretini azaltmada daha tesirli olan yeni usyanlara rehberlik etdi Hemcinin baxIstanbul sulh muqavilesi 1612 Serab sulh muqavilesi Baxtrioni usyaniMenbeIstinadlar Rayfield Donald Edge of Empires London Reaktion Books Ltd 2012 ISBN 978 1 78023 030 6 Eskandar Beg pp 900 901 tr Savory II p 1116 Blow 2009 seh 174 Mikaberidze 2015 seh 291 536 Maleksah Ḥosayn p 509 Mitchell 2011 seh 69 Savory 1980 seh 183 184 Monshi 1978 seh 1116 Khanbaghi 2006 seh 131 Kacharava 2011 seh 231 Edebiyyat Blow David Shah Abbas The Ruthless King Who became an Iranian Legend London UK I B Tauris amp Co Ltd 2009 ISBN 978 1 84511 989 8 LCCN 2009464064 Matthee Rudi Persia in Crisis Safavid Decline and the Fall of Isfahan I B Tauris 2011 1 371 ISBN 978 0857731814 Mikaberidze Alexander Historical Dictionary of Georgia e Rowman amp Littlefield 2015 ISBN 978 1442241466 Parizi Mohammad Ebrahim Bastani GANJ ʿALi KHAN Encyclopaedia Iranica Vol X Fasc 3 2000 284 285 Ghafouri Ali History of the Iran s battles from the Medes up to today 2009 ISBN 9789644237386 Asadollah Matoufi 4000 years history of Iran army Persian title Tarikh i chahar hazar salah i artish i iran 2003 ISBN 9646820034 Roemer H R The Safavid period The Cambridge History of Iran Volume 5 The Timurid and Safavid periods Cambridge Cambridge University Press 1986 189 351 ISBN 9780521200943