Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Həzi Əhəd oğlu Aslanov (22 yanvar (4 fevral) 1910, Lənkəran, Lənkəran qəzası – 25 yanvar 1945) — sovet-Azərbaycan hərbçisi, general-mayor. 2 dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı olmuş yeganə azərbaycanlı.
| Həzi Aslanov | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 22 yanvar (4 fevral) 1910 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 25 yanvar 1945(34 yaşında) |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Uşağı | |
| Təhsili | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
| Xidmət illəri | 1929-cu ildən |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |    |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
8-ci çağırış Bakı Sovetinin üzvü olub. 1937-ci ildə Ukrayna SSR-ın şəhər sovetinin deputatı seçilib. İkinci dünya müharibəsinə qədər, Sovet Ordusunda, vzvod komandiri, tank rotasının komandiri, əlahiddə tank batalyonu məktəbinin rəisi, batalyon komandirinin tədris-atıclıq hissə üzrə köməkçisi, batalyon komandiri, 10-cu tank-mühəndis diviziyası komandirinin texniki hissə üzrə köməkçisi hərbi vəzifələrində çalışıb.
1940-cı ilin noyabrında vaxtından əvvəl mayor rütbəsi verilib. 1941-ci ildə Donbas ətrafında düşmən hücumlarını beş ay dəf etdiyindən və onu ağır tələfata uğratdığından sonra Moskvaya çağırılıb və Krıma 55-ci əlahiddə tank briqadasında, briqada komandirinin müavini vəzifəsinə təyin edilib.
Həyatı
Uşaqlığı və gəncliyi
Həzi Aslanov 1910-cu il yanvarın 22-də Lənkəran şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini Lənkəran şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbində alıb. 1923-cü ildə atası Əhəd kişi Kərbəla ziyarətində olarkən həlak olub və orada da dəfn edilib. 13 yaşında atasını itirən Həzi, atasının çalışdığı kərpic zavodunda fəhlə kimi işləməyə başlayıb. İl yarımdan sonra komsomol putyovkası ilə Zaqafqaziya hərbi hazırlıq məktəbinə göndərilib. Zaqafqaziya hərbi hazırlıq məktəbinin məktəb rota qəzetinin redaktoru olub. Məktəb müdavimi ikən komsomol təşkilatının katibi seçilib. Daha sonra 8-ci çağırış Bakı Sovetinin üzvü seçilib. 1929-cu ildə oranı bitirdikdən sonra Leninqrad süvari məktəbinə daxil olub. İki illik təhsildən sonra Kotovski adına 3-cü Bessarabiya süvari diviziyasının 15-ci süvari alayına vzvod komandiri təyin olunub.
Sonralar xidmətini 12-ci zirehli avtomobil divizonunda davam etdirib və texnikayla döyüş texnikasını öyrənib. Bir müddət sonra rota komandiri olub. Döyüş hazırlığı və siyasi hazırlıqda xidmət etdiyi rota haqqında dairə qəzetlərində müsbət məqalələr dərc olunmağa başlayıb. 1934-cü ildə hərbi hissənin Kiyev hərbi dairəsinin komandanı bölmələrin və hissələrin manevrlərə hazırlığını yoxladığı zaman Həzi Aslanovun tank rotası təlimdə fərqlənib. Komandan Həzi Aslanova qiymətli hədiyyə təqdim edib və bu hadisə onun tankçı kimi ilk hərbi uğuru olub. Bu hadisədən qısa müddət sonra Həzi Aslanov Kiyevdə avtomobil batalyonuna komandir təyin olunub. 1937-ci ildə Ukrayna SSR Obruç şəhər sovetinin üzvü (deputatı) seçilib. İkinci dünya müharibəsinə qədər, Sovet Ordusunda, vzvod komandiri, tank rotasının komandiri, əlahidə tank batalyonu məktəbinin rəisi, batalyon komandirinin tədris-atıclıq hissə üzrə köməkçisi, batalyon komandiri, 10-cu tank-mühəndis diviziyası komandirinin texniki hissə üzrə köməkçisi hərbi vəzifələrində çalışmışdır. Həzi Aslanova 1939-cu ilin axırlarında kapitan, 1940-cı ilin noyabrında isə vaxtından əvvəl mayor rütbəsi verilib.
İkinci dünya müharibəsi
Böyük Vətən Müharibəsi başlananda Həzi Aslanov, Ukraynada Lvov vilayətində xidmət edirdi. 1941-ci il iyunun 23-nə keçən gecə alman zirehli qoşunları ilə Həzi Aslanovun batalyonu qeyri bərabər döyüşə girir. Özü bu haqda belə yazır:
"1941-ci il iyunun 23-nə keçən gecə alman aviasiyası basqın etdi. Bomba tökməyə başladı. Dan yeri ağaranda biz qeyri-bərabər döyüşə girdik."
1941-ci ilin sentyabr ayının axırlarında Ukraynanın sağ sahil hissəsində vəziyyət SSRİ ordusu üçün ağırlaşdı və qoşunlar ağır tələfata uğrayıb Xarkov vilayətinə qədər geri çəkildilər. SSRİ Ali Baş Komandanlıq Qərargahının əmri ilə 51-ci əlahiddə ordunun birləşmələri Krım bərzəxlərini əllərində saxlamalı və Alman qoşunlarının Krımı ələ keçirməsinin qarşısını almalı idi. və Xarkov sənaye rayonunun ətrafını qorumaq üçün çoxzolaqlı müdafiə sistemi və istehkamlar yaratmaq üçün Qərargah, Mayor Aslanov da daxil bir krup komandiri göndərdi. Özü bu haqda belə yazır:
"Şiddətli döyüşlərlə Xarkova qədər geri çəkildik."
Mayor Aslanov öz döyüşçüləri ilə Donbas ətrafında düşmənin şiddətli hücumlarını düz beş ay dəf etdi və onu ağır tələfata uğratdı. Bununla yanaşı ağır itkilər də verdi. Bu hadisədən çox keçməmiş Mayor Aslanov Moskvaya çağırılır və Krıma 55-ci əlahiddə tank briqadasında, briqada komandirinin müavini vəzifəsinə təyin edilir. Mayor Aslanov 55-ci əlahiddə tank briqada komandirinin müavini kimi Kerç yaxınlığında almanlarla ağır döyüşlərə girir. Özü bu haqda belə yazır:
"Kerç, Semisotka və 8 mart kəndi yaxınlığında almanlarla bərk vuruşduq."
1941-ci ilin payızında cəbhənin bir sıra yerlərində — Leninqrad və Tixvin, Rostov və Krım yaxınlığında şiddətli döyüşlərdə SSRİ ordusu Alman ordusuna güclü zərbələr endirdi. Lakin noyabrın ayının axırlarında Moskva yaxınlğında ağır vəziyyət yaranmağa başladı.
Moskva uğrunda döyüşlərdə
1941-ci ilin dekabrında mayor Aslanov Moskva yaxınlığındakı tarixi döyüşdə iştirak etdi. Moskva ətrafında alman ordsunun 60-dan artıq diviziyası şəhəri ələ keçirmək üçün cəmləşdirilmişdi.
Mojaysk tərəfdə döyüşən sovet atıcı bölmələrindən biri mühasirəyə düşür və bu atıcı bölməni mühasirədən azad etmək üçün mayor Aslanova əmr verilir. Güclü döyüş taktikası ilə Aslanov mühasirə yaradan alman ordusunun top və pulemyot atəş nöqtələrini məhv etməyi bacarır. Bu əməliyyat zamanı Aslanovun olduğu tankın sürücü-mexaniki ağır yaralanır və Aslanov tankı özü idarə edərək taqımlara komandanlığı davam etdirə bilir. Mühasirədən 40-dan artıq döyüş avtomobili və yüzlərlə şəxsi heyət azad olunur. Həzi Aslanov Moskva ətrafında gedən döyüşlərdəki qəhrəmanlığına görə Qırmızı Ulduz ordeninə layiq görüldü.
Xarkov və Stalinqrad ətrafında gedən döyüşlərdə Həzinin başçılığı ilə 55-ci tank briqadasının tankçıları düşmənə ağır zərbələr endirdilər. Aslanovun tankçıları vuruşa–vuruşa 40 km-dən artıq yol gedib Stalinqrad-Salsk dəmir yolunu tutub almanları Stalinqrad qruplaşmasının əsas magistralından məhrum etdilər. Tanklar düşmənin xeyli qüvvəsini və texnikasını sıradan çıxardı. Aslanovun döyüşçüləri Kotelnikovo yaxınlığında gedən döyüşlərdə böyük şücaət göstərdilər. Düşmənin 30 əks-hücumunu dəf etdilər, bir batalyon piyada qoşunu, 30 tankı, 50 avtomobili sıradan çıxartdılar. Bu döyüşdə göstərdiyi şücaətə görə podpolkovnik H. Aslanov 1942-ci il 22 dekabrda Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü. O daim öz hərbi biliyini artırmağa səy göstərirdi. 1943-cü il dekabrın 17-dən 1944-cü il aprelin 6-na kimi o Zirehli tank qoşunları Akademiyasının birillik təhsil proqramını 3 aya mənimsədi. Sonra o yenidən doğma 35-ci qvardiya tank briqadasına qayıtdı. 1944-cü il 13 martda ona tank qoşunları general mayoru adı verildi. 1944-cü il iyunun axırlarında belorusiya və I Pribaltika cəbhəsinin qoşunları hücuma keçdilər. Belarusiyanın iri şəhər və dəmiryollarını azad etdikdən sonra Aslanovun tankları Vilnüsə hucumları davam etdirdilər. Aslanovun briqadası iyunun 24-dən iyulun 13-dək düşmənə ağır zərbələr endirdi. Bu döyüşdəki qələbəyə görə 35-ci qvardiya tank briqadası Qımızı bayraq ordeninə, general özü isə ikinci dərəcəli Suvorov ordeninə layiq görüldü. 1944-cü il avqustun 1-də Aslanovun briqadası başqa ordu hissələri ilə birlikdə Yelqava şəhərini düşməndən təmizlədilər. O Volqadan başlamış Baltikədək bütün döyüşlərdə özünü bacarıqlı sərkərdə, fitri istedad sahibi kimi göstərmişdi. Təkcə 1944-cü ilin hücum döyüşləri dövründə 8 dəfə Ali Baş Komandanlıq tərəfindən təşəkkür almışdır. Böyük Vətən müharibəsinin ilk günlərindən döyüşlərdə iştirak edən kapitan Aslanov Moskva ətrafındakı vuruşmalarda (1941) göstərdiyi igidliyə və komandanlığın tapşırığını ləyaqətlə yerinə yetirdiyinə görə Qırmızı Ulduz ordeni ilə təltif edilmişdir. O, 55-ci əlahiddə tank polku feldmarşal Manşteynin tank ordusunun darmadağın edilməsində xüsusi məharət göstərmişdir. Həzi Aslanova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı vermək haqqında SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fərmanında yazılmışdır ki, cəbhə komandanlığının döyüş tapşırığını nümunəvi surətdə yerinə yetirdiyinə, bu işdə qəhrəmanlıq və şücaət göstərdiyinə, ona tabe olan hissələrə bacarıqla və mətanətlə komandanlıq etdiyinə görə Həzi Əhəd oğlu Aslanova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilir. Aslanovun polkuna isə qvardiya adı verilmişdir. Aslanovun polku Rostov, Taqanroq şəhərlərinin azad olunmasında və Kursk vuruşmasında fəal iştirak etmişdir. 1944-cü ildə Aslanovun 35-ci qvardiya tank briqadası Belorusiyanı, Pribaltika respublikalarını azad etmək uğrundakı vuruşmalarda xüsusilə fərqlənmişdi.
Ölümü
Stalinqraddan Baltik sahillərinədək döyüş yolu keçən Həzi Aslanov 24 yanvar 1945-ci ildə Latviyanın Priyekule yaxınlığında ( rayonu) döyüş meydanından kənarda, komandirlərin döyüşü müşahidə məntəqəsinin yaxınlığında , 15 nəfərə yaxın iri rütbəli zabitin əhatəsində müəmmalı şəkildə uzaqdan açılan zenit qurğusunun atəşi ilə yaralanmış, 23 saat sağ qalmış, onu Moskvaya müalicəyə aparmaq üçün təyyarə göndərilmiş ama Həzi Aslanov yolda vəfat etmişdir. Həzi Aslanova ikinci dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adının verilməsində müstəsna xidmətləri olmuş yazıçı-jurnalist Musa Bağırovun " Sərkərdənin taleyi " adlı sənədli kitabında deyilir:"" Beqiaşvili Həzi Aslanovun şəxsi həkimi olmuşdu…Beqiaşvili ilə mən Tbilisidə onun evində görüşdüm. O dedi: "H. Aslanov yaralananda mən orda yox idim. Lakin 5 dəqiqə sonra özümü ora çatdırdım. Vəziyyəti ağır idi. Ona təcili surətdə təzə qan köçürmək lazım idi. Mən Həzinin yanına uzandım ki, öz qanımdan 500 qram ona köçürülsün. O, yavaş-yavaş özünə gəlməyə başladı. Hətta bizimlə zarafat da edirdi. Onu Moskvaya aparmaq üçün xüsusi təyyarə gəldi. Həzinin xahişi ilə onu Moskvaya qədər mən müşayiət etməli idim. Amma məni zorla onun yanından ayırıb başqa iş dalınca göndərdilər. Bu, əlbəttə, qəsdən edilirdi. Həzi Aslanov ölməməli idi. Yaralanandan sonra o, düz 23 saat sağ qaldı. Bu müddətdə onu Moskvaya aparmaq üçün ayrılan təyyarə də o yatan evin arxasında dayanmışdı". Beqiaşvilinin fikirincə, H. Aslanov qətlə yetirilib". Həzi Aslanovun qətlini onun daxil olduğu Pribaltika cəbhəsinin komandanı, erməni İvan Xristoforovoç Baqqramyan təşkil etmişdir. Çünki, H. Aslanovun ölümü döyüşün getdiyi yerdən çox uzaqda, komanda məntəqəsində və öz ordumuzun açdığı mərmi atəşindən sonra mümkün olmuşdur.
Həzi Aslanovun qəbri Bakıda Şəhidlər Xiyabanındadır.
Mükafatları
Həzi Aslanov Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində göstərdiyi şəxsi igidlik və qoçaqlığına görə 3 Qırmızı Bayraq ordeni, 2-ci dərəcəli Suvorov ordeni, Aleksandr Nevski ordeni, 1-ci dərəcəli Vətən müharibəsi ordeni, 2 Qırmızı Ulduz ordeni kavaleri və medallarla təltif olunmuşdur.
1944-cü ildə general-mayor H. Aslanov Belorusiya cəbhəsindəki şücaətinə görə ikinci dəfə yüksək ada təqdim edilsə də, SSRİ hərbi rəhbərliyində təmsil olunan erməni generalı İ. Baqramyan buna maneəçilik törədib. Ölümündən 46 il sonra, 1991-ci ildə H. Aslanova ikinci dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilir.
Xatirəsi
- Bakıdakı qəbri üzərində qəhrəmanın abidəsi ucaldılmışdır.
- 1969-cu ildə Həzinin vətəni Lənkəranda onun ev-muzeyi açılmış, 1983-cü il 8 mayda Lənkəran şəhərinin qoyulmuşdur.
- Lənkəran şəhərində adına küçə, xiyaban və açılmışdır.
- Bakıdakı küçələrdən və metrostansiyalardan biri Həzi Aslanovun adını daşıyır.
- Bərdə şəhərindəki küçələrdən biri Həzi Aslanovun adını daşıyır.
- 29 dekabr 2019-cu ildə Azərbaycan prezidenti Həzi Aslanovun 110 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında sərəncam imzalamışdır.
- Bakının Xətai rayonunda adını daşıdığı qəsəbə var.
Ədəbiyyatda
Aşağıdakı bədii əsərlər Həzi Aslanova həsr olunmuşdur:
- Səməd Vurğun - "Qəhrəmanın ölümü";
- Mircəlal Paşayev - Həzi Aslanov haqqında silsilə oçerklər;
- İslam Səfərli - "Təzə çiçəklər";
- Məmməd Təhməzov - "General Həzi";
- Boris Dubrovin - "Həzi Aslanov haqqında ballada".
Filmoqrafiya
İstinadlar
- Azi Akhad ogly Aslanov // TracesOfWar.
- James B. Minahan. Azeri // Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. 2014. səh. 18. ISBN . 2023-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-06-13. (ing.)
- В. А. Жилин. Сталинградская битва. Хроника, факты, люди. Книга первая. Moskva: ОЛМА Медиа Групп. 2002. səh. 62. ISBN . (rus.)
- "ВОЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА --[ Мемуары ]-- Иванов С. П. Штаб армейский, штаб фронтовой". militera.lib.ru. 2020-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-07-03.
- "ВОЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА --[ Проза ]-- Сб. Фронтовые очерки о Великой Отечественной войне. 1 т." militera.lib.ru. 2021-05-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-07-03.
- SSRİ Müdafiə Nazirliyinin arxivi, H. Ə. Aslanovun şəxsi işi, № 565322, vərəq 11–12
- Sovet İttifaqının Böyük Vətən Müharibəsi tarixi, 1941-1945-ci illər. 2-ci cild. 1961. səh. 219.
- Qardaş xalqların vahid ailəsində. . 1964. səh. 220.
- CBC TV. "109 лет со дня рождения азербайджанского военачальника Ази Асланова" (rus). Youtube.com. 22.01.2019. 2022-05-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-22.
- President.Az. "Həzi Aslanovun 110 illiyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı" (az.). President.az. 29.12.2019. 2021-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-12-30.
Həmçinin bax
- Герои Советского Союза. Краткий биографический словарь. Т.1. М., 1987
- Жилин В.А. Герои-танкисты 1941–1942 гг. М.:Яуза, Эксмо, 2008
- Жилин В.А. Герои-танкисты 1943–1945. М.:Эксмо, Яуза, 2008.
- Золотые Звёзды Азербайджана. Баку, 1975
- Həyatı ilə əbədi şöhrət qazanan böyük sərkərdə
- Указ Президиума Верховного Совета СССР "О присвоении звания Героя Советского Союза начальствующему составу Красной Армии" от 22 декабря 1942 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1942. — 25 декабря (№ 46 (205)). — С. 1.
Qeydlər
- Kerç yarımadasında kənd.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hezi Ehed oglu Aslanov 22 yanvar 4 fevral 1910 Lenkeran Lenkeran qezasi 25 yanvar 1945 sovet Azerbaycan herbcisi general mayor 2 defe Sovet Ittifaqi Qehremani olmus yegane azerbaycanli Hezi AslanovSexsi melumatlarDogum tarixi 22 yanvar 4 fevral 1910Dogum yeri Lenkeran Lenkeran qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 25 yanvar 1945 1945 01 25 34 yasinda Defn yeri Sehidler XiyabaniVetendasligi SSRIUsagi Tofiq Aslanov Arif AslanovTehsili Heyder Eliyev adina Azerbaycan Ali Herbi Mektebi Lenkeran seher 1 nomreli tam orta mektebHerbi fealiyyetiMensubiyyeti Sovet Sosialist Respublikalari IttifaqiXidmet illeri 1929 cu ildenDoyusler SSRI Finlandiya muharibesi 1939 1940 Boyuk Veten muharibesi SSRI nin Polsani isgali Ikinci Dunya muharibesiTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllar 8 ci cagiris Baki Sovetinin uzvu olub 1937 ci ilde Ukrayna SSR in seher sovetinin deputati secilib Ikinci dunya muharibesine qeder Sovet Ordusunda vzvod komandiri tank rotasinin komandiri elahidde tank batalyonu mektebinin reisi batalyon komandirinin tedris aticliq hisse uzre komekcisi batalyon komandiri 10 cu tank muhendis diviziyasi komandirinin texniki hisse uzre komekcisi herbi vezifelerinde calisib 1940 ci ilin noyabrinda vaxtindan evvel mayor rutbesi verilib 1941 ci ilde Donbas etrafinda dusmen hucumlarini bes ay def etdiyinden ve onu agir telefata ugratdigindan sonra Moskvaya cagirilib ve Krima 55 ci elahidde tank briqadasinda briqada komandirinin muavini vezifesine teyin edilib HeyatiUsaqligi ve gencliyi Hezi Aslanov 1910 cu il yanvarin 22 de Lenkeran seherinde anadan olub Ibtidai tehsilini Lenkeran seher 1 nomreli tam orta mektebinde alib 1923 cu ilde atasi Ehed kisi Kerbela ziyaretinde olarken helak olub ve orada da defn edilib 13 yasinda atasini itiren Hezi atasinin calisdigi kerpic zavodunda fehle kimi islemeye baslayib Il yarimdan sonra komsomol putyovkasi ile Zaqafqaziya herbi hazirliq mektebine gonderilib Zaqafqaziya herbi hazirliq mektebinin mekteb rota qezetinin redaktoru olub Mekteb mudavimi iken komsomol teskilatinin katibi secilib Daha sonra 8 ci cagiris Baki Sovetinin uzvu secilib 1929 cu ilde orani bitirdikden sonra Leninqrad suvari mektebine daxil olub Iki illik tehsilden sonra Kotovski adina 3 cu Bessarabiya suvari diviziyasinin 15 ci suvari alayina vzvod komandiri teyin olunub Bas Leytenant Aslanov Sonralar xidmetini 12 ci zirehli avtomobil divizonunda davam etdirib ve texnikayla doyus texnikasini oyrenib Bir muddet sonra rota komandiri olub Doyus hazirligi ve siyasi hazirliqda xidmet etdiyi rota haqqinda daire qezetlerinde musbet meqaleler derc olunmaga baslayib 1934 cu ilde herbi hissenin Kiyev herbi dairesinin komandani bolmelerin ve hisselerin manevrlere hazirligini yoxladigi zaman Hezi Aslanovun tank rotasi telimde ferqlenib Komandan Hezi Aslanova qiymetli hediyye teqdim edib ve bu hadise onun tankci kimi ilk herbi uguru olub Bu hadiseden qisa muddet sonra Hezi Aslanov Kiyevde avtomobil batalyonuna komandir teyin olunub 1937 ci ilde Ukrayna SSR Obruc seher sovetinin uzvu deputati secilib Ikinci dunya muharibesine qeder Sovet Ordusunda vzvod komandiri tank rotasinin komandiri elahide tank batalyonu mektebinin reisi batalyon komandirinin tedris aticliq hisse uzre komekcisi batalyon komandiri 10 cu tank muhendis diviziyasi komandirinin texniki hisse uzre komekcisi herbi vezifelerinde calismisdir Hezi Aslanova 1939 cu ilin axirlarinda kapitan 1940 ci ilin noyabrinda ise vaxtindan evvel mayor rutbesi verilib Ikinci dunya muharibesi Boyuk Veten Muharibesi baslananda Hezi Aslanov Ukraynada Lvov vilayetinde xidmet edirdi 1941 ci il iyunun 23 ne kecen gece alman zirehli qosunlari ile Hezi Aslanovun batalyonu qeyri beraber doyuse girir Ozu bu haqda bele yazir 1941 ci il iyunun 23 ne kecen gece alman aviasiyasi basqin etdi Bomba tokmeye basladi Dan yeri agaranda biz qeyri beraber doyuse girdik 1941 ci ilin sentyabr ayinin axirlarinda Ukraynanin sag sahil hissesinde veziyyet SSRI ordusu ucun agirlasdi ve qosunlar agir telefata ugrayib Xarkov vilayetine qeder geri cekildiler SSRI Ali Bas Komandanliq Qerargahinin emri ile 51 ci elahidde ordunun birlesmeleri Krim berzexlerini ellerinde saxlamali ve Alman qosunlarinin Krimi ele kecirmesinin qarsisini almali idi ve Xarkov senaye rayonunun etrafini qorumaq ucun coxzolaqli mudafie sistemi ve istehkamlar yaratmaq ucun Qerargah Mayor Aslanov da daxil bir krup komandiri gonderdi Ozu bu haqda bele yazir Siddetli doyuslerle Xarkova qeder geri cekildik Mayor Aslanov oz doyusculeri ile Donbas etrafinda dusmenin siddetli hucumlarini duz bes ay def etdi ve onu agir telefata ugratdi Bununla yanasi agir itkiler de verdi Bu hadiseden cox kecmemis Mayor Aslanov Moskvaya cagirilir ve Krima 55 ci elahidde tank briqadasinda briqada komandirinin muavini vezifesine teyin edilir Mayor Aslanov 55 ci elahidde tank briqada komandirinin muavini kimi Kerc yaxinliginda almanlarla agir doyuslere girir Ozu bu haqda bele yazir Kerc Semisotka ve 8 mart kendi yaxinliginda almanlarla berk vurusduq 1941 ci ilin payizinda cebhenin bir sira yerlerinde Leninqrad ve Tixvin Rostov ve Krim yaxinliginda siddetli doyuslerde SSRI ordusu Alman ordusuna guclu zerbeler endirdi Lakin noyabrin ayinin axirlarinda Moskva yaxinlginda agir veziyyet yaranmaga basladi Moskva ugrunda doyuslerde 1941 ci ilin dekabrinda mayor Aslanov Moskva yaxinligindaki tarixi doyusde istirak etdi Moskva etrafinda alman ordsunun 60 dan artiq diviziyasi seheri ele kecirmek ucun cemlesdirilmisdi Mojaysk terefde doyusen sovet atici bolmelerinden biri muhasireye dusur ve bu atici bolmeni muhasireden azad etmek ucun mayor Aslanova emr verilir Guclu doyus taktikasi ile Aslanov muhasire yaradan alman ordusunun top ve pulemyot ates noqtelerini mehv etmeyi bacarir Bu emeliyyat zamani Aslanovun oldugu tankin surucu mexaniki agir yaralanir ve Aslanov tanki ozu idare ederek taqimlara komandanligi davam etdire bilir Muhasireden 40 dan artiq doyus avtomobili ve yuzlerle sexsi heyet azad olunur Hezi Aslanov Moskva etrafinda geden doyuslerdeki qehremanligina gore Qirmizi Ulduz ordenine layiq goruldu Xarkov ve Stalinqrad etrafinda geden doyuslerde Hezinin basciligi ile 55 ci tank briqadasinin tankcilari dusmene agir zerbeler endirdiler Aslanovun tankcilari vurusa vurusa 40 km den artiq yol gedib Stalinqrad Salsk demir yolunu tutub almanlari Stalinqrad qruplasmasinin esas magistralindan mehrum etdiler Tanklar dusmenin xeyli quvvesini ve texnikasini siradan cixardi Aslanovun doyusculeri Kotelnikovo yaxinliginda geden doyuslerde boyuk sucaet gosterdiler Dusmenin 30 eks hucumunu def etdiler bir batalyon piyada qosunu 30 tanki 50 avtomobili siradan cixartdilar Bu doyusde gosterdiyi sucaete gore podpolkovnik H Aslanov 1942 ci il 22 dekabrda Sovet Ittifaqi Qehremani adina layiq goruldu O daim oz herbi biliyini artirmaga sey gosterirdi 1943 cu il dekabrin 17 den 1944 cu il aprelin 6 na kimi o Zirehli tank qosunlari Akademiyasinin birillik tehsil proqramini 3 aya menimsedi Sonra o yeniden dogma 35 ci qvardiya tank briqadasina qayitdi 1944 cu il 13 martda ona tank qosunlari general mayoru adi verildi 1944 cu il iyunun axirlarinda belorusiya ve I Pribaltika cebhesinin qosunlari hucuma kecdiler Belarusiyanin iri seher ve demiryollarini azad etdikden sonra Aslanovun tanklari Vilnuse hucumlari davam etdirdiler Aslanovun briqadasi iyunun 24 den iyulun 13 dek dusmene agir zerbeler endirdi Bu doyusdeki qelebeye gore 35 ci qvardiya tank briqadasi Qimizi bayraq ordenine general ozu ise ikinci dereceli Suvorov ordenine layiq goruldu 1944 cu il avqustun 1 de Aslanovun briqadasi basqa ordu hisseleri ile birlikde Yelqava seherini dusmenden temizlediler O Volqadan baslamis Baltikedek butun doyuslerde ozunu bacariqli serkerde fitri istedad sahibi kimi gostermisdi Tekce 1944 cu ilin hucum doyusleri dovrunde 8 defe Ali Bas Komandanliq terefinden tesekkur almisdir Boyuk Veten muharibesinin ilk gunlerinden doyuslerde istirak eden kapitan Aslanov Moskva etrafindaki vurusmalarda 1941 gosterdiyi igidliye ve komandanligin tapsirigini leyaqetle yerine yetirdiyine gore Qirmizi Ulduz ordeni ile teltif edilmisdir O 55 ci elahidde tank polku feldmarsal Mansteynin tank ordusunun darmadagin edilmesinde xususi meharet gostermisdir Hezi Aslanova Sovet Ittifaqi Qehremani adi vermek haqqinda SSRI Ali Soveti Reyaset Heyetinin Fermaninda yazilmisdir ki cebhe komandanliginin doyus tapsirigini numunevi suretde yerine yetirdiyine bu isde qehremanliq ve sucaet gosterdiyine ona tabe olan hisselere bacariqla ve metanetle komandanliq etdiyine gore Hezi Ehed oglu Aslanova Sovet Ittifaqi Qehremani adi verilir Aslanovun polkuna ise qvardiya adi verilmisdir Aslanovun polku Rostov Taqanroq seherlerinin azad olunmasinda ve Kursk vurusmasinda feal istirak etmisdir 1944 cu ilde Aslanovun 35 ci qvardiya tank briqadasi Belorusiyani Pribaltika respublikalarini azad etmek ugrundaki vurusmalarda xususile ferqlenmisdi Olumu Hezi Aslanovun son defe yaralanarken geyindiyi herbi formasi Stalinqraddan Baltik sahillerinedek doyus yolu kecen Hezi Aslanov 24 yanvar 1945 ci ilde Latviyanin Priyekule yaxinliginda rayonu doyus meydanindan kenarda komandirlerin doyusu musahide menteqesinin yaxinliginda 15 nefere yaxin iri rutbeli zabitin ehatesinde muemmali sekilde uzaqdan acilan zenit qurgusunun atesi ile yaralanmis 23 saat sag qalmis onu Moskvaya mualiceye aparmaq ucun teyyare gonderilmis ama Hezi Aslanov yolda vefat etmisdir Hezi Aslanova ikinci defe Sovet Ittifaqi Qehremani adinin verilmesinde mustesna xidmetleri olmus yazici jurnalist Musa Bagirovun Serkerdenin taleyi adli senedli kitabinda deyilir Beqiasvili Hezi Aslanovun sexsi hekimi olmusdu Beqiasvili ile men Tbiliside onun evinde gorusdum O dedi H Aslanov yaralananda men orda yox idim Lakin 5 deqiqe sonra ozumu ora catdirdim Veziyyeti agir idi Ona tecili suretde teze qan kocurmek lazim idi Men Hezinin yanina uzandim ki oz qanimdan 500 qram ona kocurulsun O yavas yavas ozune gelmeye basladi Hetta bizimle zarafat da edirdi Onu Moskvaya aparmaq ucun xususi teyyare geldi Hezinin xahisi ile onu Moskvaya qeder men musayiet etmeli idim Amma meni zorla onun yanindan ayirib basqa is dalinca gonderdiler Bu elbette qesden edilirdi Hezi Aslanov olmemeli idi Yaralanandan sonra o duz 23 saat sag qaldi Bu muddetde onu Moskvaya aparmaq ucun ayrilan teyyare de o yatan evin arxasinda dayanmisdi Beqiasvilinin fikirince H Aslanov qetle yetirilib Hezi Aslanovun qetlini onun daxil oldugu Pribaltika cebhesinin komandani ermeni Ivan Xristoforovoc Baqqramyan teskil etmisdir Cunki H Aslanovun olumu doyusun getdiyi yerden cox uzaqda komanda menteqesinde ve oz ordumuzun acdigi mermi atesinden sonra mumkun olmusdur Hezi Aslanovun defn merasimi Hezi Aslanovun qebri Bakida Sehidler Xiyabanindadir MukafatlariHezi Aslanov Boyuk Veten muharibesi cebhelerinde gosterdiyi sexsi igidlik ve qocaqligina gore 3 Qirmizi Bayraq ordeni 2 ci dereceli Suvorov ordeni Aleksandr Nevski ordeni 1 ci dereceli Veten muharibesi ordeni 2 Qirmizi Ulduz ordeni kavaleri ve medallarla teltif olunmusdur 1944 cu ilde general mayor H Aslanov Belorusiya cebhesindeki sucaetine gore ikinci defe yuksek ada teqdim edilse de SSRI herbi rehberliyinde temsil olunan ermeni generali I Baqramyan buna maneecilik toredib Olumunden 46 il sonra 1991 ci ilde H Aslanova ikinci defe Sovet Ittifaqi Qehremani adi verilir XatiresiAzerbaycan Respublikasi Prezidenti terefinden Hezi Aslanovun qebri uzerine qoyulmus 9 may 2013 Bakidaki qebri uzerinde qehremanin abidesi ucaldilmisdir 1969 cu ilde Hezinin veteni Lenkeranda onun ev muzeyi acilmis 1983 cu il 8 mayda Lenkeran seherinin qoyulmusdur Lenkeran seherinde adina kuce xiyaban ve acilmisdir Bakidaki kucelerden ve metrostansiyalardan biri Hezi Aslanovun adini dasiyir Berde seherindeki kucelerden biri Hezi Aslanovun adini dasiyir 29 dekabr 2019 cu ilde Azerbaycan prezidenti Hezi Aslanovun 110 illik yubileyinin qeyd edilmesi haqqinda serencam imzalamisdir Bakinin Xetai rayonunda adini dasidigi qesebe var EdebiyyatdaAsagidaki bedii eserler Hezi Aslanova hesr olunmusdur Semed Vurgun Qehremanin olumu Mircelal Pasayev Hezi Aslanov haqqinda silsile ocerkler Islam Seferli Teze cicekler Memmed Tehmezov General Hezi Boris Dubrovin Hezi Aslanov haqqinda ballada FilmoqrafiyaGeneral Hezi Aslanov film 1945 General Aslanov film 1970 Sizi dunyalar qeder sevirdim film 1985 IstinadlarAzi Akhad ogly Aslanov TracesOfWar James B Minahan Azeri Ethnic Groups of North East and Central Asia An Encyclopedia ABC CLIO 2014 seh 18 ISBN 9781610690188 2023 06 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 06 13 ing V A Zhilin Stalingradskaya bitva Hronika fakty lyudi Kniga pervaya Moskva OLMA Media Grupp 2002 seh 62 ISBN 5 224 03719 0 rus VOENNAYa LITERATURA Memuary Ivanov S P Shtab armejskij shtab frontovoj militera lib ru 2020 08 04 tarixinde Istifade tarixi 2013 07 03 VOENNAYa LITERATURA Proza Sb Frontovye ocherki o Velikoj Otechestvennoj vojne 1 t militera lib ru 2021 05 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 07 03 SSRI Mudafie Nazirliyinin arxivi H E Aslanovun sexsi isi 565322 vereq 11 12 Sovet Ittifaqinin Boyuk Veten Muharibesi tarixi 1941 1945 ci iller 2 ci cild 1961 seh 219 Qardas xalqlarin vahid ailesinde 1964 seh 220 CBC TV 109 let so dnya rozhdeniya azerbajdzhanskogo voenachalnika Azi Aslanova rus Youtube com 22 01 2019 2022 05 28 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 22 President Az Hezi Aslanovun 110 illiyinin qeyd edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencami az President az 29 12 2019 2021 11 28 tarixinde Istifade tarixi 2019 12 30 Hemcinin baxGeroi Sovetskogo Soyuza Kratkij biograficheskij slovar T 1 M 1987 Zhilin V A Geroi tankisty 1941 1942 gg M Yauza Eksmo 2008 Zhilin V A Geroi tankisty 1943 1945 M Eksmo Yauza 2008 Zolotye Zvyozdy Azerbajdzhana Baku 1975 Heyati ile ebedi sohret qazanan boyuk serkerde Ukaz Prezidiuma Verhovnogo Soveta SSSR O prisvoenii zvaniya Geroya Sovetskogo Soyuza nachalstvuyushemu sostavu Krasnoj Armii ot 22 dekabrya 1942 goda Vedomosti Verhovnogo Soveta Soyuza Sovetskih Socialisticheskih Respublik gazeta 1942 25 dekabrya 46 205 S 1 QeydlerKerc yarimadasinda kend Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar