Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Heydər Gəray (bilinmir – 1487) — Krım xanlığının və Gəraylar sülaləsinin banisi Hacı Gərayın böyük oğlu. Müxtəlif vaxtlarda 2 dəfə Krım taxtı uğrunda ayaqlanmış, bu səbəblə tarixi mənbələrdə xan olaraq qeyd edilmir.
| Heydər Gəray | |
|---|---|
| 1456 – 1456 (2 ay) | |
| Əvvəlki | I Hacı Gəray |
| Sonrakı | I Hacı Gəray |
| mart – dekabr 1475 | |
| Əvvəlki | I Məngli Gəray |
| Sonrakı | Nurdövlət Gəray |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | bilinmir |
| Vəfat tarixi | 1487 |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
| Atası | I Hacı Gəray |
| Ailəsi | Gəraylar |
| Dini | sünni islam |
Həyatı
Heydər Gəray xanlığın və ailənin banisi Hacı Gərayın ən böyük oğlu idi. Anasının kim olduğu bilinmir. Doğum tarixi və gənclik illəri barədə məlumat yoxdur. Ancaq atası Hacı Gəray xan olduqca sərt daxili siyasət yeridirdi. Bu səbəblə yerli əyanları özündən narazı salmışdı. Digər yandan Osmanlılarla ittifaq quraraq Kəfə qalasını mühasirəyə almış, qalanı ala bilməsə də genuyalıları vergi verməyə məcbur etmişdi.
Məhz bu hadisədən 2 il sonra 1456-cı ildə Heydər Gəray genuyalıların və yerli əsilzadələrin dəstəyini alaraq atasına qarşı ayaqlandı və taxt mübarizəsinə başladı. Xarici dəstəyə baxmayaraq bu mübarizəsi cəmi 2 ay davam etdi və ələ keçirilərək Sudak qalasına həbs edildi.
Atasının vəfatından sonra qardaşları Nurdövlət və Məngli Gəray arasında taxt mübarizəsi başladı. Ancaq 1475-ci ilin martında yerli əyanlar Məngli Gərayı devirdi və həbs tutulan Heydər Gəray Krım taxtına oturdu. Taxta keçdikdən sonra Şirin qəbiləsindən Əminək bəylə birlikdə Litva knyazlığına məxsus bəzi qalalara hücum etdi ancaq müvəffəqiyyət qazana bilmədi.
Heydər Gərayın ikinci səltənəti də uzun çəkmədi. Həmin ilin sonunda Osmanlılar Krımın cənub bölgələrini ələ keçirdilər və burada həbs tutulan Nurdövlət Gərayı azad edərək yenidən Krım xanı təyin etdilər. İki qardaşın münasibətləri yaxşı olmasa da, Heydər Gəray kiçik qardaşına tabe olmağa məcbur oldu. Nurdövlət Gərayın üçüncü və son səltənəti olan bu dövrdə iki qardaş yerli bəylərlə mübarizəyə davam etdilər. Ancaq Osmanlı dəstəyini alan Məngli Gəraya məğlub olaraq 1479-cu ildə ölkəni tərk etdilər.
Əvvəlcə Litva knyazlığına gələn qardaşlar daha sonra Kiyevə, ardından Moskvaya üz tutdular. Burada Knyaz III İvan tərəfindən yaxşı qarşılansalar da, çox keçmədən Heydər Gəray bilinməyən bir səbəblə ölkənin şimal torpaqlarına sürgünə göndərildi. 1487-ci ildə Voloqda vilayətində Belozerski qalasında vəfat etdi.
Ailəsi və övadlarının olub-olmaması barədə məlumat yoxdur.
Mənbə
- Oleksa Gaivoronsky. Poveliteli Dvukh Materikov, second edition, Kiev 2010, volume I, pp 58, 63, 65, 67,74.
- Gaivoronsky, p74 says that there were rumors that the Poles were planning to use him and Ivan decided to be safe, but his only source is Velyaminov-Zernov, which is very old.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Heyder Geray bilinmir 1487 Krim xanliginin ve Geraylar sulalesinin banisi Haci Gerayin boyuk oglu Muxtelif vaxtlarda 2 defe Krim taxti ugrunda ayaqlanmis bu sebeble tarixi menbelerde xan olaraq qeyd edilmir Heyder GerayII Krim xani1456 1456 2 ay EvvelkiI Haci GeraySonrakiI Haci Geraymart dekabr 1475EvvelkiI Mengli GeraySonrakiNurdovlet GeraySexsi melumatlarDogum tarixi bilinmirVefat tarixi 1487Fealiyyeti suveren d Atasi I Haci GerayAilesi GeraylarDini sunni islamHeyatiHeyder Geray xanligin ve ailenin banisi Haci Gerayin en boyuk oglu idi Anasinin kim oldugu bilinmir Dogum tarixi ve genclik illeri barede melumat yoxdur Ancaq atasi Haci Geray xan olduqca sert daxili siyaset yeridirdi Bu sebeble yerli eyanlari ozunden narazi salmisdi Diger yandan Osmanlilarla ittifaq quraraq Kefe qalasini muhasireye almis qalani ala bilmese de genuyalilari vergi vermeye mecbur etmisdi Mehz bu hadiseden 2 il sonra 1456 ci ilde Heyder Geray genuyalilarin ve yerli esilzadelerin desteyini alaraq atasina qarsi ayaqlandi ve taxt mubarizesine basladi Xarici desteye baxmayaraq bu mubarizesi cemi 2 ay davam etdi ve ele kecirilerek Sudak qalasina hebs edildi Atasinin vefatindan sonra qardaslari Nurdovlet ve Mengli Geray arasinda taxt mubarizesi basladi Ancaq 1475 ci ilin martinda yerli eyanlar Mengli Gerayi devirdi ve hebs tutulan Heyder Geray Krim taxtina oturdu Taxta kecdikden sonra Sirin qebilesinden Eminek beyle birlikde Litva knyazligina mexsus bezi qalalara hucum etdi ancaq muveffeqiyyet qazana bilmedi Heyder Gerayin ikinci selteneti de uzun cekmedi Hemin ilin sonunda Osmanlilar Krimin cenub bolgelerini ele kecirdiler ve burada hebs tutulan Nurdovlet Gerayi azad ederek yeniden Krim xani teyin etdiler Iki qardasin munasibetleri yaxsi olmasa da Heyder Geray kicik qardasina tabe olmaga mecbur oldu Nurdovlet Gerayin ucuncu ve son selteneti olan bu dovrde iki qardas yerli beylerle mubarizeye davam etdiler Ancaq Osmanli desteyini alan Mengli Geraya meglub olaraq 1479 cu ilde olkeni terk etdiler Evvelce Litva knyazligina gelen qardaslar daha sonra Kiyeve ardindan Moskvaya uz tutdular Burada Knyaz III Ivan terefinden yaxsi qarsilansalar da cox kecmeden Heyder Geray bilinmeyen bir sebeble olkenin simal torpaqlarina surgune gonderildi 1487 ci ilde Voloqda vilayetinde Belozerski qalasinda vefat etdi Ailesi ve ovadlarinin olub olmamasi barede melumat yoxdur MenbeOleksa Gaivoronsky Poveliteli Dvukh Materikov second edition Kiev 2010 volume I pp 58 63 65 67 74 Gaivoronsky p74 says that there were rumors that the Poles were planning to use him and Ivan decided to be safe but his only source is Velyaminov Zernov which is very old Yaz Azi Girej rus Enciklopedicheskij leksikonSPb 1835 T 1 S 240 Yaz Ajdar rus Enciklopedicheskij leksikonSPb 1835 T 1 S 304