Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Heron (təq. 10, İsgəndəriyyə, Roma Misiri[d] – təq. 75, İsgəndəriyyə, Roma Misiri[d]) – bizim eranın əvvəlində (I əsr) İsgəndəriyyədə yaşamış, öz dövrünün ən məşhur mühəndisilərindən biri, yunan riyaziyyatçısı və mexaniki.
| Heron | |
|---|---|
| q.yun. Ἥρων ὁ Ἀλεξανδρεύς | |
 | |
| Doğum adı | Ἥρων |
| Doğum tarixi | təq. 10 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | təq. 75 |
| Vəfat yeri |
|
| Elm sahələri | həndəsə, mexanika, texniki elmlər, optika, riyaziyyat, geodeziya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Heronun tərcümeyi halı üzün müddət müəmmalı olaraq qalmışdır. Əsərlərində özünü "Heron Ktesibiu" adlandırması tarixçilər arasında çaşqınlığa səbəb olmuşdur. Tərcümədə "Heron Ktesibios oğlu" alınması onun məşhur alim, bizim eranın III əsrində yaşamış Ktesibiosun oğlu olmasına şübhə yaratmışdır. Heron öz başqa əsərlərində ayın üzünün tutulmasından yazır ki, bu da onun bizim eranın əvvəlində yaşamasına dəlalət edir. Çünki ayın üzünün tutulması hesablamalara görə bizim eranın əvvəlində, 62-ci il martın 12-də baş vermişdir. Onun Ktesibiosun oğlu olması qaranlıq qalmaqdadır. Tarixçilər güman edirlər ki, onun atasının adı sadəcə olaraq "Ktesibios" olmuşdur.
Heron gördüyü işlərinin nəticələrini "Mexanika" (yun."Mechanica"), "" (yun."Pneumatica"), "Mudafiə maşınları" (yun. "Belopoeica"), "Avtomatika" (yun."Automatics") və "Ölçmə alətləri" (yun."Dioptra") əsərlərində təsvir etmişdir. Bundan başqa o "Ölçmə" (yun."Metrica") adlı həndəsə haqqında və "Güzgü" adlı optika haqqında iki kitab yazmışdır. "Mexanika" kitabında Heron əsasən qaldırıcı mexanizmlər haqqında məlumat verir. O bu əsərdə müxtəlif mexanizmlərin köməyi ilə qol effektinin praktikada təsirini araşdıraraq ling, paz, sonsuz vint və dişli çarxların kombinasiyasını təsvir edir. Bir riyaziyyatçı kimi Heron, təsir edən qüvvənin və qolun qiymətindən asılı olaraq lingdə qol qaydasının işləməsini göstərmişdir. Heron həmçinin kranların və böyük həçmli tikinti daşlarının kəlbətin və pazların köməyi ilə qaldırılmasını da izah edir. "Müdafiə maşınları" əsərində Heron o dövrə qədər məlum olan katapultların işləmə prinsipini göstərərək, böyük katapultlarda ağır daşları atdıqdan sonra katapultun əvvəlki vəziyyətə gətirilməsini sürətləndirmək üçün əlavə mexanizm təklif etmişdir.
Heronun ən məşhur ixtirası, 18-ci əsrdə buxar maşının əsası sayılan buxar püskürdücü maşın-Aeolipile olmuşdur. O, öz "Pnevmatika" kitabında bu maşının işləmə prinsipini belə izah edir: " Ocağın üstünə bir qazan qoy; iki tutqac arasında bərkidilmiş kürə fırlanacaq. İçərisində su olan və üstü qapaqla örtülmüş qazanın altında ocaq yandırılır. Kürə qazanla, əyilmiş boru vasitəsilə əlaqələndirilir. Borunun ucları tutqacda hərəkətli yerləşdirilir, onun digər ucu qazanla birləşdirilir. Kürəyə əyilmiş, bir- birinin əksinə yönəlmiş iki boru bərkidilir. Belə ki, borular tutqacları birləşdirən müstəviyə perpendikulyar yerləşdirilir. Qazan qızdıqda görmək olur ki, borular vasitəsilə kürəyə daxil olan buxar əyilmiş borulardan xaricə püskürdülür və kürə fırlanmağa başlayır, rəqs edən fiqurlarda olduğu kimi!"
Heronun düzəltdiyi buxar kürəsi "Aeolipile" adlanan, bizə məlum olan buxar maşınının işləmə prinsipi ilə eyni olmuşdur. Heron o dövrdə malik olduğu bilik əsasında buxar maşınını düzəltməyə qadir olmuşdur. Ancaq onun düzəltdiyi bu qurğular oyunçaqdan başqa bir maraq doğurmamışdır. Onun işləri uzun müddət çox kiçik oxucu dairəsinə məlum olduğuna baxmayaraq bu günə kimi gəlib çata bilmişdir. Orta əsrdə Heron Avropada renessans dövründə mühəndislər tərəfindən çox böyük maraqla öyrənilməyə başlamışdır. XVII əsrin 70-ci illərində, uzun müddət Çində, Pekində missioner kimi səyahətdə olmuş Ferdinand Verbiest 60 sm uzunluğunda buxar arabası hazırlamışdır. Onun arabası bir neçə santimeter olsa da yol qət edə bilmişdir. Worçesterli Markis (ingl. Marquis of Worcester) də Heronun buxar maşınının işləmə prinsipinə istinad edərək su üzərində hərəkət edə bilən buxar maşını düzəltməyə cəhd etmişdir. Bir çox mühəndislərin apardığı təcrübələrdən sonra, nəhayət 1765-ci ildə ingilis mühəndisi Ceyms Vatta (ingl. James Vatt) çoxlarının arzuladığı buxar maşınını düzəltmək nəsib olur.
Mənbə
- Beck, Th. Beiträge zur Geschichte des Maschinenbaues. Reprograf. Nachdr. d. Ausg. Berlin 1899, Hildensheim : Oms, 1970, 559 S.
- Rezo Əliyev. Maşınqayırmanın tarixinə dair. Bakı"Təhsil" NPM, 2008, 542 s.
- Vüsal Məmmədov(ZAZALI)
- "Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat.", Bakı, "Şərq-Qərb", 2008. səh.606
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #119107430 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Heron teq 10 Isgenderiyye Roma Misiri d teq 75 Isgenderiyye Roma Misiri d bizim eranin evvelinde I esr Isgenderiyyede yasamis oz dovrunun en meshur muhendisilerinden biri yunan riyaziyyatcisi ve mexaniki Heronq yun Ἥrwn ὁ Ἀle3andreysDogum adi ἭrwnDogum tarixi teq 10Dogum yeri Isgenderiyye Roma Misiri d Roma imperiyasiVefat tarixi teq 75Vefat yeri Isgenderiyye Roma Misiri d Roma imperiyasiElm saheleri hendese mexanika texniki elmler optika riyaziyyat geodeziya Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHeronun tercumeyi hali uzun muddet muemmali olaraq qalmisdir Eserlerinde ozunu Heron Ktesibiu adlandirmasi tarixciler arasinda casqinliga sebeb olmusdur Tercumede Heron Ktesibios oglu alinmasi onun meshur alim bizim eranin III esrinde yasamis Ktesibiosun oglu olmasina subhe yaratmisdir Heron oz basqa eserlerinde ayin uzunun tutulmasindan yazir ki bu da onun bizim eranin evvelinde yasamasina delalet edir Cunki ayin uzunun tutulmasi hesablamalara gore bizim eranin evvelinde 62 ci il martin 12 de bas vermisdir Onun Ktesibiosun oglu olmasi qaranliq qalmaqdadir Tarixciler guman edirler ki onun atasinin adi sadece olaraq Ktesibios olmusdur Heron gorduyu islerinin neticelerini Mexanika yun Mechanica yun Pneumatica Mudafie masinlari yun Belopoeica Avtomatika yun Automatics ve Olcme aletleri yun Dioptra eserlerinde tesvir etmisdir Bundan basqa o Olcme yun Metrica adli hendese haqqinda ve Guzgu adli optika haqqinda iki kitab yazmisdir Mexanika kitabinda Heron esasen qaldirici mexanizmler haqqinda melumat verir O bu eserde muxtelif mexanizmlerin komeyi ile qol effektinin praktikada tesirini arasdiraraq ling paz sonsuz vint ve disli carxlarin kombinasiyasini tesvir edir Bir riyaziyyatci kimi Heron tesir eden quvvenin ve qolun qiymetinden asili olaraq lingde qol qaydasinin islemesini gostermisdir Heron hemcinin kranlarin ve boyuk hecmli tikinti daslarinin kelbetin ve pazlarin komeyi ile qaldirilmasini da izah edir Mudafie masinlari eserinde Heron o dovre qeder melum olan katapultlarin isleme prinsipini gostererek boyuk katapultlarda agir daslari atdiqdan sonra katapultun evvelki veziyyete getirilmesini suretlendirmek ucun elave mexanizm teklif etmisdir Aeolipile buxar masini Heronun en meshur ixtirasi 18 ci esrde buxar masinin esasi sayilan buxar puskurducu masin Aeolipile olmusdur O oz Pnevmatika kitabinda bu masinin isleme prinsipini bele izah edir Ocagin ustune bir qazan qoy iki tutqac arasinda berkidilmis kure firlanacaq Icerisinde su olan ve ustu qapaqla ortulmus qazanin altinda ocaq yandirilir Kure qazanla eyilmis boru vasitesile elaqelendirilir Borunun uclari tutqacda hereketli yerlesdirilir onun diger ucu qazanla birlesdirilir Kureye eyilmis bir birinin eksine yonelmis iki boru berkidilir Bele ki borular tutqaclari birlesdiren musteviye perpendikulyar yerlesdirilir Qazan qizdiqda gormek olur ki borular vasitesile kureye daxil olan buxar eyilmis borulardan xarice puskurdulur ve kure firlanmaga baslayir reqs eden fiqurlarda oldugu kimi Heronun duzeltdiyi buxar kuresi Aeolipile adlanan bize melum olan buxar masininin isleme prinsipi ile eyni olmusdur Heron o dovrde malik oldugu bilik esasinda buxar masinini duzeltmeye qadir olmusdur Ancaq onun duzeltdiyi bu qurgular oyuncaqdan basqa bir maraq dogurmamisdir Onun isleri uzun muddet cox kicik oxucu dairesine melum olduguna baxmayaraq bu gune kimi gelib cata bilmisdir Orta esrde Heron Avropada renessans dovrunde muhendisler terefinden cox boyuk maraqla oyrenilmeye baslamisdir XVII esrin 70 ci illerinde uzun muddet Cinde Pekinde missioner kimi seyahetde olmus Ferdinand Verbiest 60 sm uzunlugunda buxar arabasi hazirlamisdir Onun arabasi bir nece santimeter olsa da yol qet ede bilmisdir Worcesterli Markis ingl Marquis of Worcester de Heronun buxar masininin isleme prinsipine istinad ederek su uzerinde hereket ede bilen buxar masini duzeltmeye cehd etmisdir Bir cox muhendislerin apardigi tecrubelerden sonra nehayet 1765 ci ilde ingilis muhendisi Ceyms Vatta ingl James Vatt coxlarinin arzuladigi buxar masinini duzeltmek nesib olur MenbeBeck Th Beitrage zur Geschichte des Maschinenbaues Reprograf Nachdr d Ausg Berlin 1899 Hildensheim Oms 1970 559 S Rezo Eliyev Masinqayirmanin tarixine dair Baki Tehsil NPM 2008 542 s Vusal Memmedov ZAZALI Usaqlar ucun ensiklopediya Riyaziyyat Baki Serq Qerb 2008 seh 606Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Deutsche Nationalbibliothek Record 119107430 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016