Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hermofroditizm(Yunan tanrısı Hermofroditin adı ilə q.yun. Ἑρμαφρόδιτος, Hermaphroditos; lat. Hermaphroditus) — bədəndə kişi və qadın cinsi xüsusiyyətlərinin və eyni vaxtda və ya ardıcıl olmasıdır.
Növləri
Müxtəlif növ heyvanlara və bitkilərə xas olan təbii hermafroditizm (birevli) və ayrı cinsiyyətli heyvanların anormal (patoloji) hermafroditizmi fərqlənir.
Təbii hermafroditizm
Hermafroditizm təbiətdə - həm bitki aləmində, həm də heyvanlar arasında olduqca geniş yayılmışdır. Yüksək bitkilərin əksəriyyəti hermafroditlərdir; heyvanlarda hermafroditizm əsasən onurğasızlar arasında yayılmışdır - bir sıra bağırsaqboşluqlular, yastı qurdların böyük əksəriyyəti, bəzi həlqəvi qurdlar və yumru qurdlar, molyusklar, xərçəngkimilər (xüsusən bığayaqlı xərçəng növlərinin çoxunda) və həşəratlar (koksidlər).
Onurğalılar arasında bir çox balıq növü hermafroditdir və hermafroditizm ən çox mərcan qayalarında yaşayan balıqlarda özünü göstərir.
Təbii hermafroditizm ilə fərd həm erkək, həm də dişi qamet istehsal edə bilir. Eyni zamanda, hər iki qamet tipinin (funksional hermafroditizm) və ya yalnız bir qamet tipinin (afunksional hermafroditizm) mayalanma qabiliyyətinə malik olması mümkündür.
Hermafroditizm cinsi çoxalma növlərindən biridir: hermafrodit orqanizmlər zamanı birləşərək zigota əmələ gətirən kişi və qadın qametləri istehsal edir. Cinsi çoxalmanın əsas təkamül üstünlüyü, çarpaz mayalanma (ekzoqamiya) zamanı ana fərdlərin genetik materialının rekombinasiyasıdır. Təkamül prosesində, əksər növlər özünü mayalandırmaya (avtoqamiya) maneə törətmək üçün müxtəlif hermafroditizm formaları inkişaf etdirmişlər, lakin bir çox yosunlarda, göbələklərdə və çiçəkli bitkilərdə və heyvanlar aləmində- helmintlər (parazitar qurdlar) arasında özünü mayalanma geniş yayılmışdır.
Zoologiyada hermafroditizmin iki növü vardır :
Sinxron hermafroditizm
Sinxron hermafroditizmdə (bərabər zamanlı hermafroditizm) fərd eyni zamanda həm kişi, həm də dişi qamet istehsal edə bilir.
Bitki aləmində bu vəziyyət bir çox göbələk növlərində, yosun və çiçəkli bitkilərdə (öz-özünə tozlanma) rast gəlinən özünü mayalandırmaya gətirib çıxarır.
Heyvanlar aləmində, sinxron hermafroditizm ilə özünü mayalandırma helmintlərdə, hidralarda və mollyuskalarda, eləcə də bəzi balıqlarda (Rivulus marmoratus) baş verir. Ancaq əksər hallarda cinsi orqanların quruluşu ilə qarşısı alınır. Belə ki, ya fərdin öz spermatozoidlərini qadın cinsiyyət orqanına ötürməsi fiziki olaraq qeyri-mümkündür (mollyusklar, xüsusən (lat. Aplysialar), kirpikli qurdlarlar), ya da öz fərqli qametlərini canlı bir zigota birləşdirməyi qeyri -mümkündür (bəzi asisidlər).
Buna görə, ekzoqam sinxron hermafroditizmlə iki növ cinsi davranış müşahidə olunur:
- qarşılıqlı mayalandırma - cütləşən fərdlərin hər biri eyni zamanda həm kişi, həm də qadın rolunu oynayır (ən çox onurğasızlar, nümunə olaraq torpaq qurdları lat. Lumbricina, üzüm silbizləri göstərilə bilər)
- ardıcıl mayalandırma - fərdlərdən biri kişi, digəri isə qadın rolunu oynayır; bu halda qarşılıqlı mayalandırma baş vermir (məsələn, lat. Hypoplectrus və lat. Serranus cinsinin lat. Percidae balıqlarında).
- yalançı və ya psevdohermofroditizm.
Əsl hermofriditizmə nadir hallarda rast gəlinir. Bu zaman cinsi vəzlərdə toxum və yumurtalıqlarda yumurta olur. Daxili cinsiyyət üzvləri və ikinci cinsiyyət əlamətlərində kişi və qadın tipli əlamətlər üstünlük təşkil edir.
Yalançı hermofroditizm (psevdohemofroditizm) zamanı xarici cinsiyyət üzvlərinin quruluşu cinsiyyət vəzlərinin xarakterinə uyğun gəlmir. Yalançı qadın hermofroditizmdə daxili cinsiyyət üzvləri düzgün quruluşa malik olur. Bu zaman yumurtalıqlar, uşaqlıq boruları və uşaqlıq yolu öz normal yerində olur. Xarici cinsiyyət orqanları isə quruluşuna görə kişi tipli olur. Bu zaman aşağıdakılar müşahidə edilir:
- klitor böyük olur
- böyük cinsiyyət dodaqları xayalara bənzəyir
- uşaqlıq yolu uretra ilə birləşir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Fusco G, . The Biology of Reproduction (ingilis). Cambridge University Press. 2019-10-10. 111–113. ISBN . 1 April 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 29 March 2021.
- Lehtonen J, Parker GA. "Gamete competition, gamete limitation, and the evolution of the two sexes". Molecular Human Reproduction. 20 (12). December 2014: 1161–8. doi:10.1093/molehr/gau068. PMID 25323972.
- Avise JC. Hermaphroditism: A Primer on the Biology, Ecology, and Evolution of Dual Sexuality (ingilis). Columbia University Press. 2011-03-18. 1–7. ISBN . 2022-05-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-11.
- "Canlılarda təbii cinsiyyət dəyişməsi". 2021-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-09-20.
- Дерягин Г. Б. Криминальная сексология. Курс лекций для юридических факультетов. — М., 2008. — С. 62. .
- "Hermofroditizm nədir?". 2021-09-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-09-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hermofroditizm Yunan tanrisi Hermofroditin adi ile q yun Ἑrmafroditos Hermaphroditos lat Hermaphroditus bedende kisi ve qadin cinsi xususiyyetlerinin ve eyni vaxtda ve ya ardicil olmasidir Hermafroditizmin simvolu NovleriMuxtelif nov heyvanlara ve bitkilere xas olan tebii hermafroditizm birevli ve ayri cinsiyyetli heyvanlarin anormal patoloji hermafroditizmi ferqlenir Tebii hermafroditizmHermafroditizm tebietde hem bitki aleminde hem de heyvanlar arasinda olduqca genis yayilmisdir Yuksek bitkilerin ekseriyyeti hermafroditlerdir heyvanlarda hermafroditizm esasen onurgasizlar arasinda yayilmisdir bir sira bagirsaqbosluqlular yasti qurdlarin boyuk ekseriyyeti bezi helqevi qurdlar ve yumru qurdlar molyusklar xercengkimiler xususen bigayaqli xerceng novlerinin coxunda ve heseratlar koksidler Onurgalilar arasinda bir cox baliq novu hermafroditdir ve hermafroditizm en cox mercan qayalarinda yasayan baliqlarda ozunu gosterir Tebii hermafroditizm ile ferd hem erkek hem de disi qamet istehsal ede bilir Eyni zamanda her iki qamet tipinin funksional hermafroditizm ve ya yalniz bir qamet tipinin afunksional hermafroditizm mayalanma qabiliyyetine malik olmasi mumkundur Hermafroditizm cinsi coxalma novlerinden biridir hermafrodit orqanizmler zamani birleserek zigota emele getiren kisi ve qadin qametleri istehsal edir Cinsi coxalmanin esas tekamul ustunluyu carpaz mayalanma ekzoqamiya zamani ana ferdlerin genetik materialinin rekombinasiyasidir Tekamul prosesinde ekser novler ozunu mayalandirmaya avtoqamiya manee toretmek ucun muxtelif hermafroditizm formalari inkisaf etdirmisler lakin bir cox yosunlarda gobeleklerde ve cicekli bitkilerde ve heyvanlar aleminde helmintler parazitar qurdlar arasinda ozunu mayalanma genis yayilmisdir Zoologiyada hermafroditizmin iki novu vardir Sinxron hermafroditizm Ilbiz Sinxron hermafrodit Sinxron hermafroditizmde beraber zamanli hermafroditizm ferd eyni zamanda hem kisi hem de disi qamet istehsal ede bilir Bitki aleminde bu veziyyet bir cox gobelek novlerinde yosun ve cicekli bitkilerde oz ozune tozlanma rast gelinen ozunu mayalandirmaya getirib cixarir Heyvanlar aleminde sinxron hermafroditizm ile ozunu mayalandirma helmintlerde hidralarda ve mollyuskalarda elece de bezi baliqlarda Rivulus marmoratus bas verir Ancaq ekser hallarda cinsi orqanlarin qurulusu ile qarsisi alinir Bele ki ya ferdin oz spermatozoidlerini qadin cinsiyyet orqanina oturmesi fiziki olaraq qeyri mumkundur mollyusklar xususen lat Aplysia lar kirpikli qurdlarlar ya da oz ferqli qametlerini canli bir zigota birlesdirmeyi qeyri mumkundur bezi asisidler Buna gore ekzoqam sinxron hermafroditizmle iki nov cinsi davranis musahide olunur qarsiliqli mayalandirma cutlesen ferdlerin her biri eyni zamanda hem kisi hem de qadin rolunu oynayir en cox onurgasizlar numune olaraq torpaq qurdlari lat Lumbricina uzum silbizleri gosterile biler ardicil mayalandirma ferdlerden biri kisi digeri ise qadin rolunu oynayir bu halda qarsiliqli mayalandirma bas vermir meselen lat Hypoplectrus ve lat Serranus cinsinin lat Percidae baliqlarinda yalanci ve ya psevdohermofroditizm Esl hermofriditizme nadir hallarda rast gelinir Bu zaman cinsi vezlerde toxum ve yumurtaliqlarda yumurta olur Daxili cinsiyyet uzvleri ve ikinci cinsiyyet elametlerinde kisi ve qadin tipli elametler ustunluk teskil edir Yalanci hermofroditizm psevdohemofroditizm zamani xarici cinsiyyet uzvlerinin qurulusu cinsiyyet vezlerinin xarakterine uygun gelmir Yalanci qadin hermofroditizmde daxili cinsiyyet uzvleri duzgun qurulusa malik olur Bu zaman yumurtaliqlar usaqliq borulari ve usaqliq yolu oz normal yerinde olur Xarici cinsiyyet orqanlari ise qurulusuna gore kisi tipli olur Bu zaman asagidakilar musahide edilir klitor boyuk olur boyuk cinsiyyet dodaqlari xayalara benzeyir usaqliq yolu uretra ile birlesir Hemcinin baxKinandromorfizm Cinsi dimorfizmIstinadlarFusco G The Biology of Reproduction ingilis Cambridge University Press 2019 10 10 111 113 ISBN 978 1 108 49985 9 1 April 2021 tarixinde Istifade tarixi 29 March 2021 Lehtonen J Parker GA Gamete competition gamete limitation and the evolution of the two sexes Molecular Human Reproduction 20 12 December 2014 1161 8 doi 10 1093 molehr gau068 PMID 25323972 Avise JC Hermaphroditism A Primer on the Biology Ecology and Evolution of Dual Sexuality ingilis Columbia University Press 2011 03 18 1 7 ISBN 978 0 231 52715 6 2022 05 08 tarixinde Istifade tarixi 2022 04 11 Canlilarda tebii cinsiyyet deyismesi 2021 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2021 09 20 Deryagin G B Kriminalnaya seksologiya Kurs lekcij dlya yuridicheskih fakultetov M 2008 S 62 ISBN 978 5 93004 274 0 Hermofroditizm nedir 2021 09 16 tarixinde Istifade tarixi 2021 09 16