Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Harun Mahmudoviç Batukayev (23 sentyabr 1914, Qroznı, Terek vilayəti – 1999) — ilk peşəkar çeçen rejissoru, Çeçen-İnquş Dram Teatrının baş rejissoru, Cambul şəhərində Rus Regional Dram Teatrının qurucusu, Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq artisti.
| Harun Batukayev | |
|---|---|
| Harun Mahmudoviç Batukayev | |
 | |
| Doğum tarixi | 23 sentyabr 1914 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1999 |
| Fəaliyyəti | teatr rejissoru |
| Fəaliyyət illəri | 1936-1994 |
| Təhsili |
|
| Teatr | X.Nuradilov adına Çeçenistan Dövlət Dram Teatrı Çeçen Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı |
Həyatı
Harun Batukayev 23 sentyabr 1914-cü ildə Staraya Sunjada tacir ailəsində anadan olub. İbtidai sinif müəllimləri kurslarını bitirmişdir. Şali kəndində kənd müəllimi olaraq çalışmışdır.
Batukayev məktəbdə dram dərnəyi yaratmışdır. Bu dərnəyin uşaqları daim hər cür incəsənət yarışmalarında qalib gəlirdilər. Onda həvəskar rejissor istedadı görüldü və Proletbat klubuna rəhbərlik etmək üçün Qroznıya dəvət edildi. Batukayev tamaşaların mətnlərini və ssenarilərini özü yazıb, səhnədə quruluş vermişdir. Tədricən onun rəhbərlik etdiyi klub populyarlaşdı.
Batukayevin potensialını görən şəhər rəhbərliyi onu Moskvaya oxumağa göndərdi. O, 1936-cı ildə Moskva Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunun rejissorluq fakültəsini bitirdi.
Peşəkar karyerasının başlanması
Qroznıya qayıdaraq Çeçenistan Dövlət Dram Teatrının direktoru oldu. Onun ilk əsəri — "Cəsur Kikila" pyesi Çeçen-İnquşetiyanın mədəni həyatında əhəmiyyətli bir hadisə idi. Tamaşa üzərində işləmək üçün bəstəkar Ömər Dimayev, şair Arbi Mamakayev, aktyorlar Yaraqi Zubayrayev, Əbuhacı Tulikov, İsmail İbrahimov, Aset İsayeva, cəlb edilmişdir. Tamaşa hər dəfə anşlaqla keçirdi. Çeçen səhnəsi bu vaxta qədər hələ belə uğuru görməmişdi.
"Cəsur Kikila" tamaşasından sonra eyni adlı əsəri əsasında "Kolxozçunun bayramı" səhnələşdirildi. Tamaşanın musiqisini Ömər Dimayev, şeirlərini isə Arbi Mamakayev yazmışdır. Xüsusi olaraq ifa üçün yazılan mahnıların bir qismi xalq arasında populyarlaşdı və müstəqil şəkildə yayılmağa başladı. Bu tamaşa da tamaşaçılar tərəfindən çox bəyənildi.
1937-ci ildə Çeçen ədəbiyyatının qurucularından Səid Baduyev "Petimat" pyesini teatra gətirdi. Premyera ərəfəsində, tamaşa artıq hazır olanda Baduyev həbs edildi. Onun bütün əsərləri qadağan edildi. Baduyevin əsərləri Çeçen-İnquş teatrının repertuarının əsasını təşkil etdiyindən, teatrın həyatı demək olar ki, tamamilə iflic oldu.
Teatr repertuarını yeniləməli oldu. 1938-ci ilin yeni teatr mövsümü üçün eyni adlı əsəri əsasında "Aset", Bilal Səidovun "Zeynəb" pyesi əsasında "Zeynəb", gürcü dramaturqu Georgi Mdivaninin "Şərəf" tamaşaları hazırlandı. 1939-cu ildə Mixail Lermontovun 125 illiyi münasibətilə teatr "Dövrümüzün Qəhrəmanı" romanının "Bela" hissəsini səhnələşdirməyi qərara aldı. Batukayev bu tamaşaya böyük əmək sərf etdi. Tamaşa üzərində işləmək üçün rəssam E.Bernhard və bəstəkar A.Aleksandrov cəlb olundu. Bu tamaşada Batukayev özü də Azamat rolunu oynadı. Tamaşa, Batukayevin əvvəlki əsərləri kimi, tamaşaçılar və tənqidçilər tərəfindən rəğbətlə qarşılandı.
Harun Batukayev Çeçen xalqının tarixindən bəhs edən bir tamaşa səhnələşdirmək arzusunda idi. Uzun müddət idi ki, belə bir tamaşa səhnələşdirilməmişdi. Kömək üçün o, şair Maqomed Qadayevə müraciət etdi. Uzun müzakirələrdən sonra "" dastanı seçildi. Ancaq bu məqamda Böyük Vətən müharibəsi başladı. Bir çox aktyor cəbhəyə çağırıldı. Batukayev də cəbhəyə getmək istəyində idi, lakin respublika rəhbərliyi onun xahişini rədd etdi. Ön cəbhədə konsert briqadalarının təşkili ona həvalə edildi. elə bu məqamda "Adin Surxo" pyesi lazımlı olduğu üzə çıxdı. Bu tamaşa teatr sənətçilərinin bütün cəbhə səhnələrini gəzdikləri proqramın vacib bir hissəsinə çevrildi.
Deportasiya illəri
23 fevral 1944-cü ildə çeçenlər və inquşlar deportasiya edildi. Batukayev və ailəsi Qazaxıstan SSRin Cambul bölgəsinə göndərildilər. Ailəsini dolandırmaq üçün Leninogorsk mədənlərindən birində şaxtaçı olaraq işə düzəlməli oldu.
Batukayev Çeçen-İnquş teatrının artistlərini axtardı və 1946-cı ilin sonunda azərbaycanlı bəstəkar eyni adlı operettası əsasında Leninogorskda çeçen dilində "Arşin Mal Alan" operettasını səhnələşdirdi. Aktyor çatışmazlığı səbəbindən hər bir artist qadın rolları da daxil olmaqla bir neçə rol oynadılar. Tamaşaçılar tamaşaya təkrar-təkrar gəlirdi.
Əsərin uğurlu olmasını öyrənən şəhər rəhbərliyinin istəyi ilə tamaşa rus dilində səhnələşdirildi. Bu yeni tamaşa da eyni uğuru qazandı. Sonra tamaşa qazax dilində səhnələşdirildi. Qazax dilində Arşın mal alan eyni uğuru qazandı. Bunun ardınca şəhər rəhbərliyi ona Rus Dram teatrını yaratmağı tapşırdılar. Batukayev əvvəlcə imtina etsə də, sonradan razılaşmalı oldu. Beləliklə, Harun Batukayev Cambul şəhərində Rus Dram Teatrının yaradıcısı oldu. Hətta onun işi o qədər uğurlu idi ki, reabilitasiya qərarı veriləndə, o yeni tamaşa üzərində çalışması səbəbindən öz doğma torpağına qayıtması bir qədər gecikdi.
Vətənə qayıdış
Harun Batukayev 1958-ci ildə nəhayət vətəninə qayıda bildi. O vaxta qədər Çeçen-İnquş Teatrı Xalid Oşaevin eyni adlı əsəri əsasında "Aslanbek Şeripov" tamaşasını səhnələşdirmişdi. Batukayev "Cəsur Kikila" və "Petimat" tamaşalarını bərpa etməyə başladı. Bundan əlavə, Maqomed Musayevin pyesi əsasında hazırlanan "Terek dalğaları", Xalid Oşaevin eyni adlı əsəri əsasında hazırlanan "Axmar-Xacı" tamaşaları üzərində işləməyə başladı.
Tamaşaçını itirməmək və partiya orqanlarının ideoloji təzyiqini aşmamaq üçün kənd təsərrüfatı mövzusuna keçdi. Dağıstan dramaturqu Əmir Qurbanovun "Kaysarın toyu" tamaşası səhnəyə bel əyol tapdı.
Bundan əlavə, balkar dramaturqu İ.Bataşovun eyniadlı pyesi əsasında hazırlanan "Sultan Yolu" tamaşaları, Nurdin Muzayevin və digərlərinin eyniadlı pyesi əsasında hazırlanmış "Ən Bahalı" tamaşalarına da quruluş verdi.
Nurdin Muzayev və V.Vaynşteynin müharibədən əvvəlki illərdə yazdıqları "Mexaş-Mirzə" komediyası bərpa edildi.
 | Tamaşanın rejissoru Harun Batukayev tamaşanın üslubunu yaxşı hiss etdi və bir çox yaradıcı ixtira göstərdi. Bunun sübutu tamaşaçıların tamaşa boyu şiddətlə reaksiya verməsi, tez -tez alqışları, yüksək gülüşü idi. 1 aprel 1961-ci ildə "" qəzeti belə yazırdı |  |
Harun Batukayev tez-tez dramaturqla birlikdə işləyirdi, xam dramatik materialı səhnəyə çıxarır və bundan möhkəm bir tamaşa alınırdı. Buna görə də dramaturqlar özü ona müraciət edirdi. Batukayevin yaşadığı illər Çeçen dramaturgiyasının çiçəkləndyi dövrə düşmüşdü.
1960-cı illərin ortalarından 1990-cı illərin əvvəllərinə qədər respublika kukla teatrında çalışdı. Birinci çeçen müharibəsi zamanı mərmi atılması ilə yaşadığı ev yandı. İkinci çeçen müharibəsi başlayanda İnquşetiyaya, Troitskaya kəndinə köçdü və burada 1999-cu ilin oktyabrında vəfat etdi. Harun Batukayev elə o kənddə də dəfn edildi.
İstinadlar
- checheninfo
- "Arxivlənmiş surət". 2021-11-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
- "Абдулла Гапаев. …И родился театр. Часть II. Дата обращения: 24 декабря 2014. Архивировано 24 декабря 2014 года". 2014-12-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
Ədəbiyyat
- Абдулла Гапаев. Режиссёр Батукаев Гарун Махмудович (1914-1990) // Вайнах. № 5—6. 2015.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Harun Mahmudovic Batukayev 23 sentyabr 1914 Qrozni Terek vilayeti 1999 ilk pesekar cecen rejissoru Cecen Inqus Dram Teatrinin bas rejissoru Cambul seherinde Rus Regional Dram Teatrinin qurucusu Cecen Inqus Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin xalq artisti Harun BatukayevHarun Mahmudovic BatukayevDogum tarixi 23 sentyabr 1914 1914 09 23 Dogum yeri Qrozni Qrozni dairesi d Terek vilayeti Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1999Fealiyyeti teatr rejissoruFealiyyet illeri 1936 1994Tehsili Rusiya Teatr Seneti Universiteti d Teatr X Nuradilov adina Cecenistan Dovlet Dram Teatri Cecen Dovlet Genc Tamasacilar TeatriHeyatiHarun Batukayev 23 sentyabr 1914 cu ilde Staraya Sunjada tacir ailesinde anadan olub Ibtidai sinif muellimleri kurslarini bitirmisdir Sali kendinde kend muellimi olaraq calismisdir Batukayev mektebde dram derneyi yaratmisdir Bu derneyin usaqlari daim her cur incesenet yarismalarinda qalib gelirdiler Onda heveskar rejissor istedadi goruldu ve Proletbat klubuna rehberlik etmek ucun Qrozniya devet edildi Batukayev tamasalarin metnlerini ve ssenarilerini ozu yazib sehnede qurulus vermisdir Tedricen onun rehberlik etdiyi klub populyarlasdi Batukayevin potensialini goren seher rehberliyi onu Moskvaya oxumaga gonderdi O 1936 ci ilde Moskva Dovlet Teatr Seneti Institutunun rejissorluq fakultesini bitirdi Pesekar karyerasinin baslanmasiQrozniya qayidaraq Cecenistan Dovlet Dram Teatrinin direktoru oldu Onun ilk eseri Cesur Kikila pyesi Cecen Inqusetiyanin medeni heyatinda ehemiyyetli bir hadise idi Tamasa uzerinde islemek ucun bestekar Omer Dimayev sair Arbi Mamakayev aktyorlar Yaraqi Zubayrayev Ebuhaci Tulikov Ismail Ibrahimov Aset Isayeva celb edilmisdir Tamasa her defe anslaqla kecirdi Cecen sehnesi bu vaxta qeder hele bele uguru gormemisdi Cesur Kikila tamasasindan sonra eyni adli eseri esasinda Kolxozcunun bayrami sehnelesdirildi Tamasanin musiqisini Omer Dimayev seirlerini ise Arbi Mamakayev yazmisdir Xususi olaraq ifa ucun yazilan mahnilarin bir qismi xalq arasinda populyarlasdi ve musteqil sekilde yayilmaga basladi Bu tamasa da tamasacilar terefinden cox beyenildi 1937 ci ilde Cecen edebiyyatinin qurucularindan Seid Baduyev Petimat pyesini teatra getirdi Premyera erefesinde tamasa artiq hazir olanda Baduyev hebs edildi Onun butun eserleri qadagan edildi Baduyevin eserleri Cecen Inqus teatrinin repertuarinin esasini teskil etdiyinden teatrin heyati demek olar ki tamamile iflic oldu Teatr repertuarini yenilemeli oldu 1938 ci ilin yeni teatr movsumu ucun eyni adli eseri esasinda Aset Bilal Seidovun Zeyneb pyesi esasinda Zeyneb gurcu dramaturqu Georgi Mdivaninin Seref tamasalari hazirlandi 1939 cu ilde Mixail Lermontovun 125 illiyi munasibetile teatr Dovrumuzun Qehremani romaninin Bela hissesini sehnelesdirmeyi qerara aldi Batukayev bu tamasaya boyuk emek serf etdi Tamasa uzerinde islemek ucun ressam E Bernhard ve bestekar A Aleksandrov celb olundu Bu tamasada Batukayev ozu de Azamat rolunu oynadi Tamasa Batukayevin evvelki eserleri kimi tamasacilar ve tenqidciler terefinden regbetle qarsilandi Harun Batukayev Cecen xalqinin tarixinden behs eden bir tamasa sehnelesdirmek arzusunda idi Uzun muddet idi ki bele bir tamasa sehnelesdirilmemisdi Komek ucun o sair Maqomed Qadayeve muraciet etdi Uzun muzakirelerden sonra dastani secildi Ancaq bu meqamda Boyuk Veten muharibesi basladi Bir cox aktyor cebheye cagirildi Batukayev de cebheye getmek isteyinde idi lakin respublika rehberliyi onun xahisini redd etdi On cebhede konsert briqadalarinin teskili ona hevale edildi ele bu meqamda Adin Surxo pyesi lazimli oldugu uze cixdi Bu tamasa teatr senetcilerinin butun cebhe sehnelerini gezdikleri proqramin vacib bir hissesine cevrildi Deportasiya illeri23 fevral 1944 cu ilde cecenler ve inquslar deportasiya edildi Batukayev ve ailesi Qazaxistan SSRin Cambul bolgesine gonderildiler Ailesini dolandirmaq ucun Leninogorsk medenlerinden birinde saxtaci olaraq ise duzelmeli oldu Batukayev Cecen Inqus teatrinin artistlerini axtardi ve 1946 ci ilin sonunda azerbaycanli bestekar eyni adli operettasi esasinda Leninogorskda cecen dilinde Arsin Mal Alan operettasini sehnelesdirdi Aktyor catismazligi sebebinden her bir artist qadin rollari da daxil olmaqla bir nece rol oynadilar Tamasacilar tamasaya tekrar tekrar gelirdi Eserin ugurlu olmasini oyrenen seher rehberliyinin isteyi ile tamasa rus dilinde sehnelesdirildi Bu yeni tamasa da eyni uguru qazandi Sonra tamasa qazax dilinde sehnelesdirildi Qazax dilinde Arsin mal alan eyni uguru qazandi Bunun ardinca seher rehberliyi ona Rus Dram teatrini yaratmagi tapsirdilar Batukayev evvelce imtina etse de sonradan razilasmali oldu Belelikle Harun Batukayev Cambul seherinde Rus Dram Teatrinin yaradicisi oldu Hetta onun isi o qeder ugurlu idi ki reabilitasiya qerari verilende o yeni tamasa uzerinde calismasi sebebinden oz dogma torpagina qayitmasi bir qeder gecikdi Vetene qayidisHarun Batukayev 1958 ci ilde nehayet vetenine qayida bildi O vaxta qeder Cecen Inqus Teatri Xalid Osaevin eyni adli eseri esasinda Aslanbek Seripov tamasasini sehnelesdirmisdi Batukayev Cesur Kikila ve Petimat tamasalarini berpa etmeye basladi Bundan elave Maqomed Musayevin pyesi esasinda hazirlanan Terek dalgalari Xalid Osaevin eyni adli eseri esasinda hazirlanan Axmar Xaci tamasalari uzerinde islemeye basladi Tamasacini itirmemek ve partiya orqanlarinin ideoloji tezyiqini asmamaq ucun kend teserrufati movzusuna kecdi Dagistan dramaturqu Emir Qurbanovun Kaysarin toyu tamasasi sehneye bel eyol tapdi Bundan elave balkar dramaturqu I Batasovun eyniadli pyesi esasinda hazirlanan Sultan Yolu tamasalari Nurdin Muzayevin ve digerlerinin eyniadli pyesi esasinda hazirlanmis En Bahali tamasalarina da qurulus verdi Nurdin Muzayev ve V Vaynsteynin muharibeden evvelki illerde yazdiqlari Mexas Mirze komediyasi berpa edildi Tamasanin rejissoru Harun Batukayev tamasanin uslubunu yaxsi hiss etdi ve bir cox yaradici ixtira gosterdi Bunun subutu tamasacilarin tamasa boyu siddetle reaksiya vermesi tez tez alqislari yuksek gulusu idi 1 aprel 1961 ci ilde qezeti bele yazirdi Harun Batukayev tez tez dramaturqla birlikde isleyirdi xam dramatik materiali sehneye cixarir ve bundan mohkem bir tamasa alinirdi Buna gore de dramaturqlar ozu ona muraciet edirdi Batukayevin yasadigi iller Cecen dramaturgiyasinin ciceklendyi dovre dusmusdu 1960 ci illerin ortalarindan 1990 ci illerin evvellerine qeder respublika kukla teatrinda calisdi Birinci cecen muharibesi zamani mermi atilmasi ile yasadigi ev yandi Ikinci cecen muharibesi baslayanda Inqusetiyaya Troitskaya kendine kocdu ve burada 1999 cu ilin oktyabrinda vefat etdi Harun Batukayev ele o kendde de defn edildi Istinadlarchecheninfo Arxivlenmis suret 2021 11 06 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 04 Abdulla Gapaev I rodilsya teatr Chast II Data obrasheniya 24 dekabrya 2014 Arhivirovano 24 dekabrya 2014 goda 2014 12 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 04 EdebiyyatAbdulla Gapaev Rezhissyor Batukaev Garun Mahmudovich 1914 1990 Vajnah 5 6 2015