Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gədik Əhməd Paşa (XV əsr, Serbiya despotluğu – 27 noyabr 1482 və ya 18 dekabr 1482, Ədirnə) — Fateh Sultan Mehmed səltənətində, 1474-1476 illəri arasında sədrəzəmlik etmiş Osmanlı dövlət adamıdır.
| Gədik Əhməd Paşa | |
|---|---|
Osmanlı sədrəzəmi[d] | |
| 1474 – 1477 | |
| Əvvəlki | Vəli Mahmud Paşa |
| Sonrakı | Nişançı Qaraman Mehmed Paşa |
| 1478 – 1480 | |
| Əvvəlki | Vəli Mahmud Paşa |
| Sonrakı | Məsih Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XV əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 27 noyabr 1482 və ya 18 dekabr 1482 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | baş kəsmə |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, hərbi qulluqçu |
| Dini | islam |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | Osmanlı ordusu |
| Rütbəsi | Admiral |
Həyatı
Bilindiyi qədəriylə Albaniyanın Avlonya şəhərində doğulmuşdur. II. Murad dövründə iç oğlanı olaraq saraya girmiş olması dəvşirmə mənşəli olduğunu ağla gətirməklə birlikdə, dəvşirmə olmaması da mümkündür. Alban mənşəli olması fikri xüsusilə, bir dəfə Albaniya səfərinə çıxmaq istəməməsi ilə əlaqələndirilir. Ancaq bu davranışının soydaşlarına qarşı döyüşmək istəməmək xaricində səbəbləri də ola bilər.
II. Mehmed zamanında qısa bir müddət Rumeli Bəylərbəyliyi etdikdən sonra 1461-ci ildə İshaq Paşanın yerinə Anadolu Bəylərbəyliyinə gətirilmişdir. İlk olaraq 1461-ci ildə Qoyluhisarın fəthi ilə özünü göstərdi. 1469'da Qaramanoğullarından Konya Ərəylisi və Aksarayı ələ keçirdi; II. Mehmedin oğlu Şahzadə Mustafanı Qaraman hakimi olaraq Konyaya yerləşdirdi. Ertəsi il Əyriboğazın fəthi ilə nəticələnən səfərə qatıldı. Ardından vəzirliyə yüksəldildi. 1471'də Alanya, ertəsi il Silifkə, Mokan və Gorios qalalarını aldı. Ağqoyunlu dövlətinin hərbi köməyiylə torpaqlarını geri almağa çalışan Qaramanoğlu Pir Əhməd və qardaşı Qaramanoğlu Qasım Bəyi məğlubiyyətə uğratdı. Osmanlılar ilə Ağqoyunlular arasında Otluqbeli Döyüşünün (1473) zəfərlə nəticələnməsində əhəmiyyətli rol oynadı.
1474-cü ildə edam edilən Vəli Mahmud Paşanın yerinə sədrəzəm oldu. Yenə Qaramanoğullarından Ərmənək və Manyan hisarlarını aldı.
1475'də Kırımdakı Genuya koloniyalarının fəthi ilə vəzifələndirildi. İyun 1475'də Kəfə, Sudak və Azovu aldı. Kəfədə Genuyalılar tərəfindən həbsə atılmış olan Kırım Xanı Məngli Gərayı zindandan çıxardı və onunla bir müqavilə bağladı. Buna görə, Məngli Gəray Kırım Xanı olaraq Osmanlı himayəsini qəbul etdi. Müvəffəqiyyətləri səbəbindən özünü üstün görməyə başlayan Gədik Əhməd Paşa, 1476 da vəzifələndirildiyi İşkodra səfərinə çıxmaqdan qaçınması üzərinə sədrəzəmlikdən alınaraq Rumeli hisarı'na həbs edildi. 1478'də sərbəst buraxıldı və Kaptan-ı dəryalığa gətirildi. 1479'da Kefalonya, Zanta və Ayamavra adalarını fəth etdi.
1480-ci ildə İtaliya sahillərinə çıxaraq Neapol Krallığının əlində olan Otrantonu fəth etdi. Ertəsi il Otrantodan hərəkətlə yeni fəthlərə hazırlanarkən II. Mehmedin ölümü üzərinə geri çağırıldı.
İyun 1481-ci ildə II. Bəyazid ilə Cem Sultan arasında Yenişəhərdə keçirilən döyüşə son anda qatılan və döyüşün II. Bəyazidin qazanmasında rol oynayan Gədik Əhməd Paşa, buna baxmayaraq Cem tərəfdarı olduğuna dair şübhələri yox edə bilmədi və həbsə atıldı.
Gədik Əhməd Paşanın həbsə atılması qapıqullarının qiyamına gətirib çıxardı. Bunun üzərinə sərbəst buraxılan Gədik Əhməd Paşa, Qaramanoğlu Qasım Bəyin üsyanını yatırmaq üçün Qaramanda olan Şahzadə Abdullaha köməyə göndərildi. Qasım bəy qış səbəbiylə Suriyaya qaçdı və, Gədik Əhməd Paşa üsyanın yatırılmasından gözlənilən müvəffəqiyyəti təmin edə bilmədi.
18 Noyabr 1482 gecəsində Ədirnədəki Yeni Sarayda padşah tərəfindən verilən ziyafət sonunda orada olanlara xalat geydirilib hörmət olunarkən Gədik Əhməd Paşa qara xalat geydirilib boğdurularaq öldürülmüşdür.
Gədik Əhməd Paşanın qətli üzərinə yeniçərilər Ədirnə Subaşısını öldürsələr də üsyan yatırıldı. Gədik Əhməd Paşa Ədirnədə dəfn edilmişdir.
Əsərləri
Gədik Əhməd Paşa Afyonkarahisarda bir külliyyə, Ladikdə bir məscid və bir körpü, Kütahyada bir məktəb və Böyük Bedəstəni tikdirmişdir. İstanbuldakı əsərlərindən yalnız yaşadığı Gədikpaşa səmtinə adını verən hamamı günümüzə çatmışdır.
Fateh Sultan Mehmed tərəfindən özünə təqdim edilən adını daşıyan vəqf günümüzə qədər gəlmişdir. Fatehin fərmanı ilə vəqfin rəhbərliyi, 15. əsrdən Cümhuriyyətə qədər Gədik Əhməd Paşanın övladları tərəfindən idarə olunmuşdur.
Bir rəvayətə görə 17. əsrdən etibarən Aydın bölgəsinin hakim ailələrindən olan Arpazlı ailəsi Gədik Əhməd Paşanın nəslindəndir.
Mənbə
- http://www.biolex.ios-regensburg.de/BioLexViewview.php?ID=404.
- [Osmanlı Tarihi, II. Cilt, 10. baskı, sf: 178-179-533, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2011, Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı]
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gedik Ehmed Pasa XV esr Serbiya despotlugu 27 noyabr 1482 ve ya 18 dekabr 1482 Edirne Fateh Sultan Mehmed seltenetinde 1474 1476 illeri arasinda sedrezemlik etmis Osmanli dovlet adamidir Gedik Ehmed PasaOsmanli sedrezemi d 1474 1477EvvelkiVeli Mahmud PasaSonrakiNisanci Qaraman Mehmed PasaKaptan i derya1478 1480EvvelkiVeli Mahmud PasaSonrakiMesih PasaSexsi melumatlarDogum tarixi XV esrDogum yeri Serbiya despotluguVefat tarixi 27 noyabr 1482 ve ya 18 dekabr 1482Vefat yeri Edirne Osmanli imperiyasiVefat sebebi bas kesmeFealiyyeti siyasetci herbi qulluqcuDini islamHerbi xidmetQosun novu Osmanli ordusuRutbesi AdmiralHeyatiBilindiyi qederiyle Albaniyanin Avlonya seherinde dogulmusdur II Murad dovrunde ic oglani olaraq saraya girmis olmasi devsirme menseli oldugunu agla getirmekle birlikde devsirme olmamasi da mumkundur Alban menseli olmasi fikri xususile bir defe Albaniya seferine cixmaq istememesi ile elaqelendirilir Ancaq bu davranisinin soydaslarina qarsi doyusmek istememek xaricinde sebebleri de ola biler II Mehmed zamaninda qisa bir muddet Rumeli Beylerbeyliyi etdikden sonra 1461 ci ilde Ishaq Pasanin yerine Anadolu Beylerbeyliyine getirilmisdir Ilk olaraq 1461 ci ilde Qoyluhisarin fethi ile ozunu gosterdi 1469 da Qaramanogullarindan Konya Ereylisi ve Aksarayi ele kecirdi II Mehmedin oglu Sahzade Mustafani Qaraman hakimi olaraq Konyaya yerlesdirdi Ertesi il Eyribogazin fethi ile neticelenen sefere qatildi Ardindan vezirliye yukseldildi 1471 de Alanya ertesi il Silifke Mokan ve Gorios qalalarini aldi Agqoyunlu dovletinin herbi komeyiyle torpaqlarini geri almaga calisan Qaramanoglu Pir Ehmed ve qardasi Qaramanoglu Qasim Beyi meglubiyyete ugratdi Osmanlilar ile Agqoyunlular arasinda Otluqbeli Doyusunun 1473 zeferle neticelenmesinde ehemiyyetli rol oynadi 1474 cu ilde edam edilen Veli Mahmud Pasanin yerine sedrezem oldu Yene Qaramanogullarindan Ermenek ve Manyan hisarlarini aldi 1475 de Kirimdaki Genuya koloniyalarinin fethi ile vezifelendirildi Iyun 1475 de Kefe Sudak ve Azovu aldi Kefede Genuyalilar terefinden hebse atilmis olan Kirim Xani Mengli Gerayi zindandan cixardi ve onunla bir muqavile bagladi Buna gore Mengli Geray Kirim Xani olaraq Osmanli himayesini qebul etdi Muveffeqiyyetleri sebebinden ozunu ustun gormeye baslayan Gedik Ehmed Pasa 1476 da vezifelendirildiyi Iskodra seferine cixmaqdan qacinmasi uzerine sedrezemlikden alinaraq Rumeli hisari na hebs edildi 1478 de serbest buraxildi ve Kaptan i deryaliga getirildi 1479 da Kefalonya Zanta ve Ayamavra adalarini feth etdi 1480 ci ilde Italiya sahillerine cixaraq Neapol Kralliginin elinde olan Otrantonu feth etdi Ertesi il Otrantodan hereketle yeni fethlere hazirlanarken II Mehmedin olumu uzerine geri cagirildi Iyun 1481 ci ilde II Beyazid ile Cem Sultan arasinda Yeniseherde kecirilen doyuse son anda qatilan ve doyusun II Beyazidin qazanmasinda rol oynayan Gedik Ehmed Pasa buna baxmayaraq Cem terefdari olduguna dair subheleri yox ede bilmedi ve hebse atildi Gedik Ehmed Pasanin hebse atilmasi qapiqullarinin qiyamina getirib cixardi Bunun uzerine serbest buraxilan Gedik Ehmed Pasa Qaramanoglu Qasim Beyin usyanini yatirmaq ucun Qaramanda olan Sahzade Abdullaha komeye gonderildi Qasim bey qis sebebiyle Suriyaya qacdi ve Gedik Ehmed Pasa usyanin yatirilmasindan gozlenilen muveffeqiyyeti temin ede bilmedi 18 Noyabr 1482 gecesinde Edirnedeki Yeni Sarayda padsah terefinden verilen ziyafet sonunda orada olanlara xalat geydirilib hormet olunarken Gedik Ehmed Pasa qara xalat geydirilib bogdurularaq oldurulmusdur Gedik Ehmed Pasanin qetli uzerine yeniceriler Edirne Subasisini oldurseler de usyan yatirildi Gedik Ehmed Pasa Edirnede defn edilmisdir EserleriGedik Ehmed Pasa Afyonkarahisarda bir kulliyye Ladikde bir mescid ve bir korpu Kutahyada bir mekteb ve Boyuk Bedesteni tikdirmisdir Istanbuldaki eserlerinden yalniz yasadigi Gedikpasa semtine adini veren hamami gunumuze catmisdir Fateh Sultan Mehmed terefinden ozune teqdim edilen adini dasiyan veqf gunumuze qeder gelmisdir Fatehin fermani ile veqfin rehberliyi 15 esrden Cumhuriyyete qeder Gedik Ehmed Pasanin ovladlari terefinden idare olunmusdur Bir revayete gore 17 esrden etibaren Aydin bolgesinin hakim ailelerinden olan Arpazli ailesi Gedik Ehmed Pasanin neslindendir Menbehttp www biolex ios regensburg de BioLexViewview php ID 404 Osmanli Tarihi II Cilt 10 baski sf 178 179 533 Turk Tarih Kurumu Yayinlari 2011 Ord Prof Ismail Hakki Uzuncarsili Hemcinin baxII Mehmed II Beyazid Cem Sultan Sedrezem Yukselis donemi Osmanli sedrezemleri