Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcüstan vətəndaş müharibəsi (gürc. საქართველოს სამოქალაქო ომი) — Cənubi Osetiya (1988-1992) və Abxaziya (1992-1993) bölgələrində etnik qruplar arasındakı qarşıdurmalardan başqa 1991-ci ilin Dekabr ayının 22-dən, 1993-cü ilin Dekabr ayının 31-ə qədər davam edən şiddətli hərbi zərbələrdən ibarət olan hərbi münaqişə.
| Gürcüstan vətəndaş müharibəsi | ||||
|---|---|---|---|---|
| Tarix | 22 Dekabr, 1991 — 31 Dekabr, 1993 | |||
| Yeri | Gürcüstan (Tbilisi, Sameqrelo); Abxaziya; Cənubi Osetiya) | |||
| Nəticəsi | Zviad Qamsaxurdiyanın məğlubiyyəti
| |||
| Ərazi dəyişikliyi | Abxaziya və Cənubi Osetiya "de fakto" müstəqillik əldə edir | |||
| Münaqişə tərəfləri | ||||
| ||||
| Komandan(lar) | ||||
| ||||
| Ümumi itkilər | ||||
| ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | ||||
Etnik Münaqişələr
Etnik azlıq separatçı hərəkatlərı başda Osetinlər və Abxazlar olmaqla 1990-cı illərin əvvəllərində yeni nizam içində tanınmağı tələb etdi. Yeni qazanılan milli imtiyazlarını müdafiə edən Gürcüstan, separatizmi zorla məhdudlaşdırmaq üçün hərbi təşəbbüslərlə cavab verdi. 1991-ci ilin Yanvar ayının 5-də Gürcüstanın Milli Gözətçiləri, Cənubi Osetiyanın paytaxtı Tsxinvaliyə daxil oldu və şəhər içində döyüş baş verdi. Gürcüstan-Cənubi Osetiya münaqişələri, Qamsaxurdiya hökumətinin qarşılaşdığı ilk böyük böhran idi.
SSRİ-nin dağıldığı zaman, Amerika Birləşmiş Ştatları hökuməti (Franklin Delano Ruzvelt həmən ilin axırlarında Kreml ilə diplomatik əlaqələr qurmuşdur) ölkənin 1933-cü ildəki sərhədlərini qanuni olaraq tanıyır. Çünki bu, Corc Herert Uoker Buş administrasiyası Baltik ölkələrinin SSRİ-dən ayrılmasını dəstəkləyirdi, amma Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan habelə Qafqaz haqqında bitərəf idi və bunu SSRİ-nin daxili işləri olaraq hesab edirdi.
Vətəndaş İğtişaşı
Müxalifətin Zviad Qamsaxurdiya hökuməti əleyhinə olan fəaliyyəti, 1991-ci ilin payız fəslində, sonradan şiddətli vuruşmalara çevrilən kəskin bir siyasi mübahisə yaratdı. 2 sentyabrda Tbilisidə reallaşan geniş bir müxalifət nümayişinin polis tərəfindən dağılmasının ardından bir neçə müxalif həbs olundu və müxalifət tərəfdarı qəzetlər bağlanıldı. Ölkədəki ən böyük hərbiləşmiş güc olan Gürcüstan Milli Gözətçiləri, Qamsaxurdiye tərəfdarı və Qamsaxurdiye əleyhdarı olaraq iki yerə parçalandı. Bir başqa güclü hərbiləşdirilmiş təşkilat olan Mxedriyoni, Yaba Ioseliyani tərəfindən idarə edilirdi. Bu təşkilat müxalifət tərəfdarı idi.
Rəsm-keçidlər və barrikada inşaatı sonrakı üç ayı qeyd etdi. 22 Sentyabrda Tbilisidə ilk ölüm hadisələri baş verdi. 24 Sentyabrda Tbilisidə fövqəladə hal elan edildi. Qamsaxurdiya əleyhdarı qruplar 4 oktyabrda Qamsaxurdiya tərəfdarlarına hücum etdi, prezidentin bir tərəfdarı öldürüldü. 1991-ci ilin Oktyabr ayının sonlarına doğru, müxalifətdəki Milli Demokrat Partiyası (MDP) Qiyorqi Çanturiya rəhbərliyindəki liderlərin çoxu həbs olunmuşdu. Müdafiə naziri Tengiz Kitovaninin silahlı tərəfdarları Tbilisinin xarici məhəllələrinə geri çəkildiklərində və 1991-ci ilin Dekabr ayına qədər müxalifətlə güc mübarizəsi yoğunlaştığında prezident Qamsaxurdiyanın böhranın sülh içində həlli üçün heç bir imkan qoymadığını iddia etdilər.
Çevriliş
1991-ci ilin Dekabr ayının 20-də, Kitovaninin əsgərləri, Qamsaxurdiyaya qarşı edilən son hücumunu başlatmaq üçün geri qayıtdı. Silahlı müxaliflər, "Mxedriyoni"-nin rəhbəri olan Yaba Ioseliyanini həbsdən çıxardılar və mərkəzi Tbilisidə barrikada qurdular. 22 dekabrda üsyançılar bir neçə rəsmi binanı zəbt etdilər və Qamsaxurdiya və tərəfdarları tərəfindən zəbt edilən parlament binasına hücum etdilər. Eyni zamanda, şəhərin çoxunu onsuz da zəbt edən üsyançılar, Tbilisidə və ətrafında Qamsaxurdiya tərəfdarı etirazları vəhşicəsinə basdırdılar. Xalqa atəş açıb bir neçə insanı öldürüb yaraladılar.
1992-ci ilin Yanvar ayının 6-da hökumətin digər üzvləri ilə birlikdə olan prezident Qamsaxurdiya, əvvəlcə Ermənistana və daha sonra Çeçenistana qaçaraq sonrakı 18 ay ərzində sürgündəki hökumətə rəhbərlik etdi.
Cənubi Osetiya və Abxaziya Müharibələri
1992-ci ilin Fevral ayında Cənubi Osetiyada Rusiyanın da qoşulduğu qarşıdurmalar daha da şiddətləndi. Vətəndaş müharibəsi, siyasi xaosu və Rusiya ilə qarşıdurmaları qarşısını almaq üçün prezident Eduard Şevardnadze danışıqlar təşkil etməyi qəbul etdi. 1992-ci ilin İyul ayının 14-də atəşkəs elan edildi və Rusiya, Gürcüstan və Cənubi Osetiya əsgərlərindən ibarət olan bir yoxlama komissiyası quruldu.
1992-ci ilin yay fəslində, müstəqillik tələbi olan başqa bir bölgə olan, Abxaziyada da qarşıdurmalar şiddətlənməyə başladı. 1992-ci ilin Avqust ayının 14-də Gürcüstan ordusu Abxaziyanı işğal etdi. 1993-cü ilin Sentyabr ayında isə dünyanın fərqli yerlərindən gələn könüllülərdən ibarət abxaz qüvvələri davam etdirdikləri müqavimət sonrasında 1993-cü ilin Sentyabr ayının 17-də Abxaziyanın paytaxtı Suxumini yenidən zəbt etdilər. Gürcüstan vətəndaş müharibəsi əsnasında və sonrasında yaşanan hadisələr ölkənin demoqrafik quruluşunu dəyişdirdi. Gürcüstan ordusu ilə birlikdə hərəkət edən və İosif Stalin dövründən bəri ərazidə yaşayan gürcülər, Gürcüstana geri dönmək məcburiyyətində qaldılar. Müharibə hər iki tərəfdə təxminən 20 min ölüm və təxminən 260 min məcburi köçkün yaratdı.
Nəticəsi
Üç il davam edən vətəndaş müharibəsi Gürcüstana həm siyasi, həm maliyyə, həm də ictimai olaraq olduqca ağır və mənfi təsirləri oldu. 1995-ci ildə vəziyyət bir az daha düzəlmişdirsə də radikal "Zviadistlərin" terorizm və təxribat hərəkatlərı gərginliyin yüksəlməsinə səbəb oldu. Bu terorçular 1998-ci ilin Fevral ayında Eduard Şevardnadzeyə baş tutmayan sui-qəsd planlamışdılar.
2004-cü ilin Yanvar ayının 26-da edilən seçki ilə iqtidara gələn yeni prezidenti Mixeil Saakaşvilinin bu vəziyyəti düzəltmək və ictimai uzlaşmağı təmin etmək üçün etdiyi ilk işlərdən biri Zviad Qamsaxurdiya dövrü ilə üzləşmək və bu dövr sonrasında həbs olunanların həbsdən çıxarması oldu. Gürcüstan ilə ona bağlı Abxaziya və Cənubi Osetiya arasındakı gərginlik 2008-ci ildəki Rusiya-Gürcüstan müharibəsinə səbəb oldu.
Həmçinin Bax
Xarici Keçidlər
- 1991-1992 Çevrilişi 2010-12-28 at the Wayback Machine
- Gürcestan və Abxaziya. 1992-1993:Georgia and Abkhazia, 1992-1993: Datçaların Müharibəsi
- Abxaz müharibəsindəki hadisə tarixçəsi 2004-11-03 at the Wayback Machine
- 1998 qiyamı
- 1998 terrorist aktları
- Gürcü Döyüşcüsü - Ordu tarixi, quru, dəniz, hava qüvvələri, şəkillər
İstinadlar
- "Pretty Fat Turkey" 2013-07-21 at the Wayback Machine, TIME Jurnalı, 27 Noyabr, 1933
- America Abroad 2013-08-13 at the Wayback Machine, Time Jurnalı, 10 İyun, 1991
- "Programs - The Jamestown Foundation Volume 1, Issue 57" 2008-08-25 at the Wayback Machine. jamestown.org. 22 İyul, 2004. 2015-ci ilin İyun ayının 28-də alındı.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcustan vetendas muharibesi gurc საქართველოს სამოქალაქო ომი Cenubi Osetiya 1988 1992 ve Abxaziya 1992 1993 bolgelerinde etnik qruplar arasindaki qarsidurmalardan basqa 1991 ci ilin Dekabr ayinin 22 den 1993 cu ilin Dekabr ayinin 31 e qeder davam eden siddetli herbi zerbelerden ibaret olan herbi munaqise Gurcustan vetendas muharibesi Cecenistan Abxaziya ve Cenubi Osetiya Gurcustan hokumeti Abxaz seperatcilarin zebt etdiyi erazi Zviadci usyancilar terefinden zebt edilen eraziTarix 22 Dekabr 1991 31 Dekabr 1993Yeri Gurcustan Tbilisi Sameqrelo Abxaziya Cenubi Osetiya Neticesi Zviad Qamsaxurdiyanin meglubiyyeti Abxaz ve Cenubi Osetin separatcilari iddia etdikleri erazinin boyuk bir qismini ele kecirdi Danistay Gurcustani idare edecekErazi deyisikliyi Abxaziya ve Cenubi Osetiya de fakto musteqillik elde edirMunaqise terefleriQamsaxurdiyanin surgundeki hokumeti Gurcustan Milli Nezaretcileri Zviadistler Danistay Gurcustan Mudafie Nazirliyinin quvveleri Gurcustanin Daxili Qosunlari Gurcustan Milli Nezaretcileri Mxedriyoni RusiyaCenubi Osetin seperatcilar Abxaz separatcilar Qafqaz Dag Xalqlari Konfederasiyasi Rusiya Sovet Federativ Sosialist RespublikasiKomandan lar Zviad Qamsaxurdiya Eduard Sevardnadze Boris YeltsinLyudviq Cibirov Samil BasayevUmumi itkiler 20 000 olum 260 000 mecburi kockun Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtnik MunaqiselerEtnik azliq separatci herekatleri basda Osetinler ve Abxazlar olmaqla 1990 ci illerin evvellerinde yeni nizam icinde taninmagi teleb etdi Yeni qazanilan milli imtiyazlarini mudafie eden Gurcustan separatizmi zorla mehdudlasdirmaq ucun herbi tesebbuslerle cavab verdi 1991 ci ilin Yanvar ayinin 5 de Gurcustanin Milli Gozetcileri Cenubi Osetiyanin paytaxti Tsxinvaliye daxil oldu ve seher icinde doyus bas verdi Gurcustan Cenubi Osetiya munaqiseleri Qamsaxurdiya hokumetinin qarsilasdigi ilk boyuk bohran idi SSRI nin dagildigi zaman Amerika Birlesmis Statlari hokumeti Franklin Delano Ruzvelt hemen ilin axirlarinda Kreml ile diplomatik elaqeler qurmusdur olkenin 1933 cu ildeki serhedlerini qanuni olaraq taniyir Cunki bu Corc Herert Uoker Bus administrasiyasi Baltik olkelerinin SSRI den ayrilmasini destekleyirdi amma Azerbaycan Gurcustan Ermenistan habele Qafqaz haqqinda biteref idi ve bunu SSRI nin daxili isleri olaraq hesab edirdi Vetendas IgtisasiMuxalifetin Zviad Qamsaxurdiya hokumeti eleyhine olan fealiyyeti 1991 ci ilin payiz feslinde sonradan siddetli vurusmalara cevrilen keskin bir siyasi mubahise yaratdi 2 sentyabrda Tbiliside reallasan genis bir muxalifet numayisinin polis terefinden dagilmasinin ardindan bir nece muxalif hebs olundu ve muxalifet terefdari qezetler baglanildi Olkedeki en boyuk herbilesmis guc olan Gurcustan Milli Gozetcileri Qamsaxurdiye terefdari ve Qamsaxurdiye eleyhdari olaraq iki yere parcalandi Bir basqa guclu herbilesdirilmis teskilat olan Mxedriyoni Yaba Ioseliyani terefinden idare edilirdi Bu teskilat muxalifet terefdari idi Resm kecidler ve barrikada insaati sonraki uc ayi qeyd etdi 22 Sentyabrda Tbiliside ilk olum hadiseleri bas verdi 24 Sentyabrda Tbiliside fovqelade hal elan edildi Qamsaxurdiya eleyhdari qruplar 4 oktyabrda Qamsaxurdiya terefdarlarina hucum etdi prezidentin bir terefdari olduruldu 1991 ci ilin Oktyabr ayinin sonlarina dogru muxalifetdeki Milli Demokrat Partiyasi MDP Qiyorqi Canturiya rehberliyindeki liderlerin coxu hebs olunmusdu Mudafie naziri Tengiz Kitovaninin silahli terefdarlari Tbilisinin xarici mehellelerine geri cekildiklerinde ve 1991 ci ilin Dekabr ayina qeder muxalifetle guc mubarizesi yogunlastiginda prezident Qamsaxurdiyanin bohranin sulh icinde helli ucun hec bir imkan qoymadigini iddia etdiler Cevrilis1991 ci ilin Dekabr ayinin 20 de Kitovaninin esgerleri Qamsaxurdiyaya qarsi edilen son hucumunu baslatmaq ucun geri qayitdi Silahli muxalifler Mxedriyoni nin rehberi olan Yaba Ioseliyanini hebsden cixardilar ve merkezi Tbiliside barrikada qurdular 22 dekabrda usyancilar bir nece resmi binani zebt etdiler ve Qamsaxurdiya ve terefdarlari terefinden zebt edilen parlament binasina hucum etdiler Eyni zamanda seherin coxunu onsuz da zebt eden usyancilar Tbiliside ve etrafinda Qamsaxurdiya terefdari etirazlari vehsicesine basdirdilar Xalqa ates acib bir nece insani oldurub yaraladilar 1992 ci ilin Yanvar ayinin 6 da hokumetin diger uzvleri ile birlikde olan prezident Qamsaxurdiya evvelce Ermenistana ve daha sonra Cecenistana qacaraq sonraki 18 ay erzinde surgundeki hokumete rehberlik etdi Cenubi Osetiya ve Abxaziya MuharibeleriEsas meqaleler Cenubi Osetiya muharibesi 1991 1992 Rusiya Gurcustan muharibesi 2008 ve Abxaziyada gurculere qarsi etnik temizleme 1992 ci ilin Fevral ayinda Cenubi Osetiyada Rusiyanin da qosuldugu qarsidurmalar daha da siddetlendi Vetendas muharibesi siyasi xaosu ve Rusiya ile qarsidurmalari qarsisini almaq ucun prezident Eduard Sevardnadze danisiqlar teskil etmeyi qebul etdi 1992 ci ilin Iyul ayinin 14 de ateskes elan edildi ve Rusiya Gurcustan ve Cenubi Osetiya esgerlerinden ibaret olan bir yoxlama komissiyasi quruldu 1992 ci ilin yay feslinde musteqillik telebi olan basqa bir bolge olan Abxaziyada da qarsidurmalar siddetlenmeye basladi 1992 ci ilin Avqust ayinin 14 de Gurcustan ordusu Abxaziyani isgal etdi 1993 cu ilin Sentyabr ayinda ise dunyanin ferqli yerlerinden gelen konullulerden ibaret abxaz quvveleri davam etdirdikleri muqavimet sonrasinda 1993 cu ilin Sentyabr ayinin 17 de Abxaziyanin paytaxti Suxumini yeniden zebt etdiler Gurcustan vetendas muharibesi esnasinda ve sonrasinda yasanan hadiseler olkenin demoqrafik qurulusunu deyisdirdi Gurcustan ordusu ile birlikde hereket eden ve Iosif Stalin dovrunden beri erazide yasayan gurculer Gurcustana geri donmek mecburiyyetinde qaldilar Muharibe her iki terefde texminen 20 min olum ve texminen 260 min mecburi kockun yaratdi NeticesiEsas meqale Rusiya Gurcustan muharibesi 2008 Uc il davam eden vetendas muharibesi Gurcustana hem siyasi hem maliyye hem de ictimai olaraq olduqca agir ve menfi tesirleri oldu 1995 ci ilde veziyyet bir az daha duzelmisdirse de radikal Zviadistlerin terorizm ve texribat herekatleri gerginliyin yukselmesine sebeb oldu Bu terorcular 1998 ci ilin Fevral ayinda Eduard Sevardnadzeye bas tutmayan sui qesd planlamisdilar 2004 cu ilin Yanvar ayinin 26 da edilen secki ile iqtidara gelen yeni prezidenti Mixeil Saakasvilinin bu veziyyeti duzeltmek ve ictimai uzlasmagi temin etmek ucun etdiyi ilk islerden biri Zviad Qamsaxurdiya dovru ile uzlesmek ve bu dovr sonrasinda hebs olunanlarin hebsden cixarmasi oldu Gurcustan ile ona bagli Abxaziya ve Cenubi Osetiya arasindaki gerginlik 2008 ci ildeki Rusiya Gurcustan muharibesine sebeb oldu Hemcinin BaxGurcustan tarixi Cenubi Osetiya muharibesi 1991 1992 Rusiya Gurcustan muharibesi 2008 Xarici Kecidler1991 1992 Cevrilisi 2010 12 28 at the Wayback Machine Gurcestan ve Abxaziya 1992 1993 Georgia and Abkhazia 1992 1993 Datcalarin Muharibesi Abxaz muharibesindeki hadise tarixcesi 2004 11 03 at the Wayback Machine 1998 qiyami 1998 terrorist aktlari Gurcu Doyuscusu Ordu tarixi quru deniz hava quvveleri sekillerIstinadlar Pretty Fat Turkey 2013 07 21 at the Wayback Machine TIME Jurnali 27 Noyabr 1933 America Abroad 2013 08 13 at the Wayback Machine Time Jurnali 10 Iyun 1991 Programs The Jamestown Foundation Volume 1 Issue 57 2008 08 25 at the Wayback Machine jamestown org 22 Iyul 2004 2015 ci ilin Iyun ayinin 28 de alindi