Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gəncə xalçaları — Gəncə xalçaçılıq məktəbinin Gəncə qrupuna daxil olan xovlu Azərbaycan xalçalarıdır. Xalçalar adını Gəncə şəhərinin adından almışdır. Gəncə xalçaları Gəncə xalçaçılıq məktəbinin yüksək keyfiyyətli xalçalar kateqoriyasına aiddir.
| Xalça | |
| Gəncə xalçaları | |
|---|---|
    | |
 Azərbaycan Xalça Muzeyi | |
| Xalça haqqında məlumatlar | |
| Məktəbi | Gəncə xalçaçılıq məktəbi |
| Növü | Xovlu xalça |
| Ölkə | Azərbaycan |
| Şəhər | Gəncə |
| Toxunması haqqında məlumatlar | |
| Üslubu | Gəncə xalçaçılıq məktəbi |
Tarixi
X–XI əsrlərdə Gəncədə istehsal edilən məhsullar içərisində yun parçalar, geyim və ipək xalçalar geniş yayılmışdır. Gəncədə istər yun, istərsə də parça istehsalı kimi ipək mallar istehsalı da o dərəcədə inkişaf etmişdi ki, monqolların, daha sonra isə qıpçaq qoşunlarının hücumları zaman şəhər əhalisi qiymətli parçalar müqabilində özlərini xilas edə bilmişdilər. Gəncənin mühüm ticarət və sənətkarlıq mərkəzi olduğunu təsdiq edən Zəkəriyyə əl-Qəzvini (XIII əsr) özünün "Əsar əl-biləd və əxbər əl-ibad" əsərində Gəncə ipəyinin öz gözəlliyinə görə başqa ölkələrindən üstün olduğunu yazır. O bu əsərində V iqlimə aid etdiyi Arran şəhərləri arasında Gəncəyə xüsusi yer verərək burada ipəyin keyfiyyəti haqqında belə yazır: "Şəhər əhalisi barama qurdlarının bəslənməsi və ipək istehsalı ilə məşğuldur. Gəncə ipəyi öz gözəlliyinə görə başqa ölkələrdəkindən üstündür. Şəhərin özündə bir arx var, ona tərəf iki yolla düşürlər-biri Bab əl-Məqbərə, digəri isə Bab əl-Bərdə adı ilə tanınır. Əhali Bab əl-Məqbərə yanındakı su ilə ipəyi yuduqda, onun qiyməti Bab əl-Bərdə yanında yuyulmuş ipəyin qiymətindən yuxarı qalxır. Bab əl-Məqbərə yanında su götürüb Bab əl-Bərdənin yanına gətirsən, bundan heç nə çıxmayacaq, tərsinə eləsən-əla ipək hasil olacaq".
Gəncə şəhəri əsrlər boyu yüksək keyfiyyətli xalçaların hazınlandığı məkan kimi tanınır. Gəncə xalçaçılıq məktəbi ətraf rayonların xalçaçılıq sənətinə, xüsusən Qazax, Tovuz, Göyçə, Zəngəzur ərazilərində xalçaçılıq sənətinə böyük təsir göstərmişdir. Gəncə xalçaları təkcə şəhərin özündə deyil, Qarabağlı, Borsunlu, Şadılı, Qaradağlı, Şəmkir və bir sıra digər xalçaçılıq məntəqələrində də istehsal olunurdu.
Bədii analiz
Gəncə xalçaları kompozisiyasına, rəng seçiminə, xonçaların düzümünə görə müxtəlif cür olurlar, lakin bu xalçanın özünəməxsus xüsusiyyəti var ki, bu xüsusiyyətinə görə Gəncə xalçası digər xalçalardan fərqlənir. Birinci növ Gəncə xalçalarının ara sahəsi diaqonal xətlər əmələ gətirən və bu xətlər üzərində sıra ilə çevrilmiş butalar olan xalça yalnız Gəncə xalçasına məxsusdur. XIX əsrdən etibarən Qarabağ xalçaçılıq məktəbinə aid, xüsusilə Şuşa tipli xalçalarda da Gəncə xalçalarının təsiri ilə oxşar naxışlar müşahidə olunmağa başlayır.
İkinci növ Gəncə xalçalarının ara sahəsi bir neçə göllə bəzədilmişdir. Bu göllər əksər hallarda xaçabənzər və səkkizbucaqlı formada olur. Ulduzabənzər formada olub strukturu formalaşdıran səkkizbucaqlı göllər Muğan xalçasından götürülmüşdür. XX əsrin əvvəllərinə kimi Gəncə yaxınlığındakı kəndlərdə qarmağabənzər xaç elementləriylə bəzədilmiş "Köhnənaxış", "Muğan" xalçaları da istehsal olunurdu. Bu naxışlar Orta Asiyada, xüsusən Türkmənistanda istehsal olunan xalçalarda da təsadüf edilir.
Texniki xüsusiyyətlər
Gəncə xalçaları müxtəlif ölçü və formatlarda toxunurdu. Bu region üçün əsasən çox da enli olmayan uzun xalçalar və gəbələr (100x150 sm) xarakterikdir. Gəncə xalçalarında bir kvadrat desimetrdə ilmələrin sıxlığı 35x35 ilmədən 40x40 ilməyə qədər yerləşir. Bir kvadrat metrdə isə 120 min ilmədən 160 min ilməyə təsadüf edilir. Xovun hündürlüyü 6–8 mm-dir.
-
![image]()
Göllü uzun Gəncə xalçası -
![image]()
Göllü Gəncə xalçası -
![image]()
Göllü Gəncə xalçası, XIX əsr -
![image]()
Diaqonal xəttli/butalı Gəncə xalçası, Azərbaycan Xalça Muzeyi\ -
![image]()
Şəbəkəli Gəncə xalçası, XIX əsr
İstinadlar
- Лятиф Керимов. Азербайджанский ковёр. Том III. II. Б.: "Гянджлик", 1983. səh. 108
- Лятиф Керимов. Азербайджанский ковёр. Том III. II., Б.: "Гянджлик", 1983. səh. 111
- Gəncə-Qazax xalçaları. Bakı: "Təhsil". 2022. səh. 4-5.
- Лятиф Керимов. Азербайджанский ковёр. Том III. II., Б.: "Гянджлик", 1983. səh. 109
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gence xalcalari Gence xalcaciliq mektebinin Gence qrupuna daxil olan xovlu Azerbaycan xalcalaridir Xalcalar adini Gence seherinin adindan almisdir Gence xalcalari Gence xalcaciliq mektebinin yuksek keyfiyyetli xalcalar kateqoriyasina aiddir XalcaGence xalcalariGence xalcasi Azerbaycan Xalca MuzeyiXalca haqqinda melumatlarMektebi Gence xalcaciliq mektebiNovu Xovlu xalcaOlke AzerbaycanSeher GenceToxunmasi haqqinda melumatlarUslubu Gence xalcaciliq mektebiTarixiX XI esrlerde Gencede istehsal edilen mehsullar icerisinde yun parcalar geyim ve ipek xalcalar genis yayilmisdir Gencede ister yun isterse de parca istehsali kimi ipek mallar istehsali da o derecede inkisaf etmisdi ki monqollarin daha sonra ise qipcaq qosunlarinin hucumlari zaman seher ehalisi qiymetli parcalar muqabilinde ozlerini xilas ede bilmisdiler Gencenin muhum ticaret ve senetkarliq merkezi oldugunu tesdiq eden Zekeriyye el Qezvini XIII esr ozunun Esar el biled ve exber el ibad eserinde Gence ipeyinin oz gozelliyine gore basqa olkelerinden ustun oldugunu yazir O bu eserinde V iqlime aid etdiyi Arran seherleri arasinda Genceye xususi yer vererek burada ipeyin keyfiyyeti haqqinda bele yazir Seher ehalisi barama qurdlarinin beslenmesi ve ipek istehsali ile mesguldur Gence ipeyi oz gozelliyine gore basqa olkelerdekinden ustundur Seherin ozunde bir arx var ona teref iki yolla dusurler biri Bab el Meqbere digeri ise Bab el Berde adi ile taninir Ehali Bab el Meqbere yanindaki su ile ipeyi yuduqda onun qiymeti Bab el Berde yaninda yuyulmus ipeyin qiymetinden yuxari qalxir Bab el Meqbere yaninda su goturub Bab el Berdenin yanina getirsen bundan hec ne cixmayacaq tersine elesen ela ipek hasil olacaq Gence seheri esrler boyu yuksek keyfiyyetli xalcalarin hazinlandigi mekan kimi taninir Gence xalcaciliq mektebi etraf rayonlarin xalcaciliq senetine xususen Qazax Tovuz Goyce Zengezur erazilerinde xalcaciliq senetine boyuk tesir gostermisdir Gence xalcalari tekce seherin ozunde deyil Qarabagli Borsunlu Sadili Qaradagli Semkir ve bir sira diger xalcaciliq menteqelerinde de istehsal olunurdu Bedii analizGence xalcalari kompozisiyasina reng secimine xoncalarin duzumune gore muxtelif cur olurlar lakin bu xalcanin ozunemexsus xususiyyeti var ki bu xususiyyetine gore Gence xalcasi diger xalcalardan ferqlenir Birinci nov Gence xalcalarinin ara sahesi diaqonal xetler emele getiren ve bu xetler uzerinde sira ile cevrilmis butalar olan xalca yalniz Gence xalcasina mexsusdur XIX esrden etibaren Qarabag xalcaciliq mektebine aid xususile Susa tipli xalcalarda da Gence xalcalarinin tesiri ile oxsar naxislar musahide olunmaga baslayir Ikinci nov Gence xalcalarinin ara sahesi bir nece golle bezedilmisdir Bu goller ekser hallarda xacabenzer ve sekkizbucaqli formada olur Ulduzabenzer formada olub strukturu formalasdiran sekkizbucaqli goller Mugan xalcasindan goturulmusdur XX esrin evvellerine kimi Gence yaxinligindaki kendlerde qarmagabenzer xac elementleriyle bezedilmis Kohnenaxis Mugan xalcalari da istehsal olunurdu Bu naxislar Orta Asiyada xususen Turkmenistanda istehsal olunan xalcalarda da tesaduf edilir Texniki xususiyyetlerGence xalcalari muxtelif olcu ve formatlarda toxunurdu Bu region ucun esasen cox da enli olmayan uzun xalcalar ve gebeler 100x150 sm xarakterikdir Gence xalcalarinda bir kvadrat desimetrde ilmelerin sixligi 35x35 ilmeden 40x40 ilmeye qeder yerlesir Bir kvadrat metrde ise 120 min ilmeden 160 min ilmeye tesaduf edilir Xovun hundurluyu 6 8 mm dir Gollu uzun Gence xalcasi Gollu Gence xalcasi Gollu Gence xalcasi XIX esr Diaqonal xettli butali Gence xalcasi Azerbaycan Xalca Muzeyi Sebekeli Gence xalcasi XIX esrIstinadlarLyatif Kerimov Azerbajdzhanskij kovyor Tom III II B Gyandzhlik 1983 seh 108 Lyatif Kerimov Azerbajdzhanskij kovyor Tom III II B Gyandzhlik 1983 seh 111 Gence Qazax xalcalari Baki Tehsil 2022 seh 4 5 Lyatif Kerimov Azerbajdzhanskij kovyor Tom III II B Gyandzhlik 1983 seh 109