Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Güclü qarşılıqlı təsir və ya güclü nüvə qüvvəsi kvarkları proton, neytron və digər hadron zərrəciklərində saxlayan fundamental qarşılıqlı təsirdir. Güclü qarşılıqlı təsir, həmçinin neytronları və protonları bir yerdə tutaraq atom nüvələri yaradır, hansı ki, bu nüvə qüvvəsi olaraq adlandırılır. Bütövlükdə proton və ya neytron kütləsinin böyük hissəsi güclü qarşılıqlı təsir enerjisinin nəticəsidir: fərdi kvarklar proton kütləsinin yalnız 1 %-ni təşkil edir. 10−15 m aralığında (nuklon radiusundan bir qədər çox) güclü qüvvə elektromaqnetizmdən təxminən 137 dəfə, 106 dəfə və cazibə qüvvəsindən 1038 dəfə güclüdür.
Güclü qarşılıqlı təsir iki diapazonda müşahidə olunur və iki qüvvə daşıyıcısı tərəfindən vasitəçilik edilir. Daha böyük miqyasda (təxminən 1-3 ) protonları və neytronları (nuklonları) birləşdirərək atomun nüvəsini yaradan qüvvədir ( tərəfindən daşınır). Daha kiçik miqyasda (nükleonun radiusu təxminən 0,8 fm-dən az) kvarkları bir yerdə saxlayaraq protonları, neytronları və digər hadron zərrəciklərini yaradan qüvvədir (qlüonların daşıdığı). Bu qüvvə eyni zamanda olaraq adlanır. Güclü qüvvə o qədər yüksək enerjiyə malikdir ki, güclü qüvvə ilə bağlanmış hadronlar yeni kütləyə sahib zərrəciklər yarada bilər. Belə ki, əgər hadronlar yüksək enerjili zərrəciklərlə toqquşdurularsa, onlar sərbəst hərəkət edən şüalanma (qlüonlar) yaymaq əvəzinə yeni hadronlar əmələ gətirirlər. Güclü qüvvənin bu xassəsinə rəng məhdudiyyəti deyilir və o, güclü qüvvənin sərbəst “emissiyasının” qarşısını alır: emissiya əvəzinə praktikada kütləvi zərrəciklər jeti istehsal olunur.
Atom nüvələri səviyyəsində eyni güclü qarşılıqlı təsir qüvvəsi (nüklon daxilində kvarkları birləşdirən) proton və neytronları birləşdirərək atom nüvəsini yaradır. Bu konteksdə ona nüvə qüvvəsi (və ya qalıq güclü qüvvə) deyilir. Beləliklə, protonlar və neytronlar daxilindəki güclü qarşılıqlı təsirdən yaranan qalıq da nüvələri birləşdirir. Beləliklə, qalıq güclü qarşılıqlı təsir nuklonlar arasında məsafədən asılı davranışa tabe olur ki, bu da nuklonlardakı kvarkları birləşdirməsindəki davranışından tamamilə fərqlidir. Bundan əlavə, nüvvə qüvvəsinin nüvə birləşməsi və nüvə parçalanmasında bağlanma enerjiləri arasında fərqlər mövcuddur. Nüvə birləşməsi Günəşdə və digər ulduzlarda enerji istehsalının çox hissəsini təşkil edir. Nüvə parçalanması, radioaktiv elementlərin və izotopların parçalanmasına imkan verir, baxmayaraq ki, bu, tez-tez vasitəsilə həyata keçirilir. Süni olaraq nüvə qüvvəsi ilə əlaqəli enerji qismən nüvə enerjisi və nüvə silahlarında, həm uran və ya plutonium əsaslı parçalanma silahlarında, həm də hidrogen bombası kimi sintez əsaslı silahlarda sərbəst buraxılır.
Güclü qarşılıqlı təsir, kvarklar, antikvarklar və digər qlüonlar arasında hərəkət edən qlüon adlanan kütləsiz zərrəciklərin mübadiləsi vasitəsilə həyata keçirilir. Qlüonların kvarklarla və digər qlüonlarla adlanan yük növü vasitəsilə qarşılıqlı əlaqədə olduğu düşünülür. Rəng yükü elektromaqnit yükünün analoqudur, lakin o, bir deyil, üç növdə (±qırmızı, ±yaşıl və ±mavi) olur və bu da fərqli davranış qaydaları ilə fərqli qüvvə növü ilə nəticələnir. Bu qaydalar kvark-qluon qarşılıqlı təsirləri nəzəriyyəsi olan (QCD) nəzəriyyəsində ətraflı təsvir edilir.
İstinadlar
- Relative strength of interaction varies with distance. See for instance Matt Strassler's essay, "The strength of the known forces" 2017-05-17 at the Wayback Machine.
- "The four forces: the strong interaction Duke University Astrophysics Dept website". 2022-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-26.
- on Binding energy: see Binding Energy, Mass Defect 2017-06-18 at the Wayback Machine, Furry Elephant physics educational site, retr 2019-11-26
- on Binding energy: see , M. Ragheb 1/27/2012, University of Illinois
Əlavə oxu
- Christman, J.R. "MISN-0-280: The Strong Interaction" (PDF). 2001.
- . Introduction to Elementary Particles. John Wiley & Sons. 1987. ISBN .
- ; Quarks and Leptons: An Introductory Course in Modern Particle Physics. John Wiley & Sons. 1984. ISBN .
- Modern Elementary Particle Physics. Perseus Books. 1987. ISBN .
- Morris, R. The Last Sorcerers: The Path from Alchemy to the Periodic Table. Joseph Henry Press. 2003. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Guclu qarsiliqli tesir ve ya guclu nuve quvvesi kvarklari proton neytron ve diger hadron zerreciklerinde saxlayan fundamental qarsiliqli tesirdir Guclu qarsiliqli tesir hemcinin neytronlari ve protonlari bir yerde tutaraq atom nuveleri yaradir hansi ki bu nuve quvvesi olaraq adlandirilir Butovlukde proton ve ya neytron kutlesinin boyuk hissesi guclu qarsiliqli tesir enerjisinin neticesidir ferdi kvarklar proton kutlesinin yalniz 1 ni teskil edir 10 15 m araliginda nuklon radiusundan bir qeder cox guclu quvve elektromaqnetizmden texminen 137 defe 106 defe ve cazibe quvvesinden 1038 defe gucludur Helium atomunun nuvesi Iki proton eyni yuke malikdir lakin qaliq nuve quvvesi onlari birlesdirir Guclu qarsiliqli tesir iki diapazonda musahide olunur ve iki quvve dasiyicisi terefinden vasitecilik edilir Daha boyuk miqyasda texminen 1 3 protonlari ve neytronlari nuklonlari birlesdirerek atomun nuvesini yaradan quvvedir terefinden dasinir Daha kicik miqyasda nukleonun radiusu texminen 0 8 fm den az kvarklari bir yerde saxlayaraq protonlari neytronlari ve diger hadron zerreciklerini yaradan quvvedir qluonlarin dasidigi Bu quvve eyni zamanda olaraq adlanir Guclu quvve o qeder yuksek enerjiye malikdir ki guclu quvve ile baglanmis hadronlar yeni kutleye sahib zerrecikler yarada biler Bele ki eger hadronlar yuksek enerjili zerreciklerle toqqusdurularsa onlar serbest hereket eden sualanma qluonlar yaymaq evezine yeni hadronlar emele getirirler Guclu quvvenin bu xassesine reng mehdudiyyeti deyilir ve o guclu quvvenin serbest emissiyasinin qarsisini alir emissiya evezine praktikada kutlevi zerrecikler jeti istehsal olunur Atom nuveleri seviyyesinde eyni guclu qarsiliqli tesir quvvesi nuklon daxilinde kvarklari birlesdiren proton ve neytronlari birlesdirerek atom nuvesini yaradir Bu konteksde ona nuve quvvesi ve ya qaliq guclu quvve deyilir Belelikle protonlar ve neytronlar daxilindeki guclu qarsiliqli tesirden yaranan qaliq da nuveleri birlesdirir Belelikle qaliq guclu qarsiliqli tesir nuklonlar arasinda mesafeden asili davranisa tabe olur ki bu da nuklonlardaki kvarklari birlesdirmesindeki davranisindan tamamile ferqlidir Bundan elave nuvve quvvesinin nuve birlesmesi ve nuve parcalanmasinda baglanma enerjileri arasinda ferqler movcuddur Nuve birlesmesi Gunesde ve diger ulduzlarda enerji istehsalinin cox hissesini teskil edir Nuve parcalanmasi radioaktiv elementlerin ve izotoplarin parcalanmasina imkan verir baxmayaraq ki bu tez tez vasitesile heyata kecirilir Suni olaraq nuve quvvesi ile elaqeli enerji qismen nuve enerjisi ve nuve silahlarinda hem uran ve ya plutonium esasli parcalanma silahlarinda hem de hidrogen bombasi kimi sintez esasli silahlarda serbest buraxilir Guclu qarsiliqli tesir kvarklar antikvarklar ve diger qluonlar arasinda hereket eden qluon adlanan kutlesiz zerreciklerin mubadilesi vasitesile heyata kecirilir Qluonlarin kvarklarla ve diger qluonlarla adlanan yuk novu vasitesile qarsiliqli elaqede oldugu dusunulur Reng yuku elektromaqnit yukunun analoqudur lakin o bir deyil uc novde qirmizi yasil ve mavi olur ve bu da ferqli davranis qaydalari ile ferqli quvve novu ile neticelenir Bu qaydalar kvark qluon qarsiliqli tesirleri nezeriyyesi olan QCD nezeriyyesinde etrafli tesvir edilir Fizika portaliIstinadlarRelative strength of interaction varies with distance See for instance Matt Strassler s essay The strength of the known forces 2017 05 17 at the Wayback Machine The four forces the strong interaction Duke University Astrophysics Dept website 2022 07 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 26 on Binding energy see Binding Energy Mass Defect 2017 06 18 at the Wayback Machine Furry Elephant physics educational site retr 2019 11 26 on Binding energy see M Ragheb 1 27 2012 University of IllinoisElave oxuChristman J R MISN 0 280 The Strong Interaction PDF 2001 Introduction to Elementary Particles John Wiley amp Sons 1987 ISBN 978 0 471 60386 3 Quarks and Leptons An Introductory Course in Modern Particle Physics John Wiley amp Sons 1984 ISBN 978 0 471 88741 6 Modern Elementary Particle Physics Perseus Books 1987 ISBN 978 0 201 11749 3 Morris R The Last Sorcerers The Path from Alchemy to the Periodic Table Joseph Henry Press 2003 ISBN 978 0 309 50593 2