Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aşağı Gövhər ağa məscidi — Şuşa şəhərinin Qapan meydanında yerləşən cümə məscididir. Məscid Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır.
| Aşağı Gövhər ağa məscidi | |
|---|---|
 Aşağı Gövhər ağa məscidi və Aşağı məscid mədrəsəsi 2024-cü ildə restavrasiya işlərindən sonra | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Şuşa |
| Yerləşir | Şuşa rayonu |
| Aidiyyatı | Şuşa Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Memar | Kərbəlayi Səfixan Qarabaği |
| Sifarişçi | Gövhər ağa |
| Tikilmə tarixi | 1874-1875 |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| Minarələri | 2 |
| Vəziyyəti | yenidən qurma işləri aparılır |
UNESCO Ehtiyat Siyahısı | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i,iv,v,vi |
| Təyin edilib | 2001 |
| İstinad nöm. | 1574 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 345 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Şuşa şəhərində iki cümə məscidinin olması E. Avalov tərəfindən şəhərdə iki islam icmasının fəaliyyət göstərməsi ilə izah edilir. Məscid ilk dəfə Şuşanın 1855-ci ilə aid baş planında yaxınlıqda yerləşən mədrəsə ilə birlikdə qeyd edilir. Avalov 60 Şəhərin ikinci cümə məscidi olan Aşağı Gövhər ağa məscidi həm Aşağı məscid, həm də Kiçik məscid adları ilə tanınmışdır. 1874-1875-ci illərdə Yuxarı məscid kimi, Aşağı məscid kompleksində də əsaslı yenidənqurma işləri aparılmışdır. Yeni məscidin inşası memar Kərbəlayi Səfixan Qarabaği tərəfindən Gövhər ağanın maddi dəstəyi əsasında həyata keçirildiyinə görə, sonradan Aşağı məscid həm də Aşağı Gövhər ağa məscidi adı ilə tanınmağa başlamışdır.
İki yaruslu məscidin əsas – şimal fasadında üç tağlı arkadalı eyvan yerləşir. Aşağı Gövhər ağa məscidinin orta tağı yarımdairəvi olan yan tağlardan fərqli olaraq oxvaridir. Yan tağlar üstündə əsas fasad boyunca yüksələn həmin tağ məscidin parad girişini vurğulayır. Yuxarı məsciddən fərqli olaraq Aşağı məscidin minarələri əsas fasadı yox, cənubda yerləşən və kiçik Qapan meydanına açılan ikinci fasadı əhatə edir.
Tarixi
Məscid ilk dəfə Şuşanın 1855-ci ilə aid baş planında yaxınlıqda yerləşən mədrəsə ilə birlikdə qeyd edilir. Avalov 60 Şəhərin ikinci cümə məscidi olan Aşağı Gövhər ağa məscidi həm Aşağı məscid, həm də Kiçik məscid adları ilə tanınmışdır. Birinci ad onun Yuxarı Gövhər ağa məscidi ilə müqayisədə coğrafi yerləşməsini, ikinci ad isə onun Cümə məscidi ilə müqayisədə ölçülərini bildirir. E. Avalov bildirir ki, 1855 -ci ilin baş planına əsasən Aşağı məscidin ölçüəri həqiqətən də Yuxarı məscidin ölçülərindən kiçik olmuşdur.
Aşağı məscidin əsas girişi şimal-qərb istiqamətdə yerləşir və onun oxu üzbəüz yerləşən mədrəsə binasının girişinin oxu ilə üst-üstə düşür. Bu baxımdan Aşağı məscid kompleksinin həlli Yuxarı məscid kompleksinin kiçildilmiş formasını xatırladır. Lakin, əsas fasadı qarşısında yaxşı planlaşdırılmış Meydan olan Yuxarı məsciddən fərqli olaraq, Aşağı məscidin əsas fasadı küçənin genişləndirilməsi nəticəsində meydana çıxan və planlaşdırılmamış sahə vardır.
1874-1875-ci illərdə Yuxarı məscid kimi, Aşağı məscid kompleksində də əsaslı yenidənqurma işləri aparılmışdır. Yeni məscidin inşası memar Kərbəlayi Səfixan Qarabaği tərəfindən Gövhər ağanın maddi dəstəyi əsasında həyata keçirildiyinə görə, sonradan Aşağı məscid həm də Aşağı Gövhər ağa məscidi adı ilə tanınmağa başlamışdır.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Şuşanın eyni memarlıq-planlaşdırma prinsipi əsasında inşa edilmiş hər iki cümə məscidi hazırda demək olar ki, eyni ölçülərə malikdir: Yuxarı məscid planda 26.5x21.5 metr, Aşağı məscid isə 22.2x23.7 metr ölçüyə malikdir.
İki yaruslu məscidin əsas – şimal fasadında üç tağlı arkadalı eyvan yerləşir. Aşağı Gövhər ağa məscidinin orta tağı yarımdairəvi olan yan tağlardan fərqli olaraq oxvaridir. Yan tağlar üstündə əsas fasad boyunca yüksələn həmin tağ məscidin parad girişini vurğulayır.Kərbəlayi Səfixan Qarabaği inşa etdiyi binaların bir çoxunun əsas fasadında əksər hallarda Şahbulaq məscidində olduğu kimi yarımdairəvi tağlı daş arkadalardan istifadə etmişdir.
Məscidin üç nefli iki otaqlı ibadət zalı planda kvadrat formasına malik olmaqla 19.62x17.74 metr ölçüyə malikdir. İbadət zalı çatmatağ tavan və beş gümbəzlə örtülmüşdür. Tavanın kompozisiya mərkəzi dörd oxvari tağ üzərində dayanan 5 metr diametrə malik oxvari günbəzlə vurğulanmışdır.
Şimaldan cənuba uzanan əsas ox yarımsferik oxvari apsida ilə tamamlanır. Apsidanın mərkəzində stalaktitlərlə bəzədilmiş mehrab yerləşir. Məscidin ikinci mərtəbəsində uzunu boyunca yanlarda qadınlar üçün nəzərdə tutulmuş eyvanlar uzanır. Pəncərə yerləri şuavari tağ formasında həll edilmişdir.
Yuxarı məsciddən fərqli olaraq Aşağı məscidin minarələri əsas fasadı yox, cənubda yerləşən və kiçik Qapan meydanına açılan ikinci fasadı əhatə edir. Belə memarlıq-planlaşdırma həllinin seçilməsi təsadüfi olmayıb, cənubda meydanın olması ilə əlaqəlidir. Əsas fasadın yerləşdiyi şimal tərəfdə isə geniş meydan və ya baxış nöqtəsi yoxdur.
Aşağı məscidin dairəvi minarələri kərpicdən inşa edilməklə hörülmüşdür. Yuxarı məsciddən fərqli olaraq burada minarələrin bəzədilməsi zamanı müxtəlif həndəsi naxışlara yer verilməmişdir, yalnız həndəsi formada yazılmış “Allah” ifadəsi burulan lent kimi kərarlanır. Oxşar ornament həlli Azərbaycan memarlığında geniş yayılmaqla Bərdə imamzadəsi, Şeyx Səfi türbəsi, Naxçıvan imamzadəsi və Gəncə imamzadəsinin minarələrində də rast gəlinir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Авалов, 1977. səh. 62
- Авалов, 1977. səh. 60
- Xəzani, Mir Mehdi. Kitab-tarixi-Qarabağ. Bakı: Azərbaycan Elmlər Akademiyası nəşriyyatı. 1950. 2022-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-24.
- Авалов, 1977. səh. 61
Ədəbiyyat
- Авалов, Э. В. Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика. Баку: Элм. 1977.
- Фатуллаев, Ш. С. Памятники Шуши. Баку. 1970.
- Саламзаде, А. В. Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв. Баку. 1964.
Xarici keçidlər
- "Нагорный Карабах глазами москвичей. Мечеть Ашагы или Нижняя Говхар-аги" ( (az.)). wild-hedgehogs.livejournal.com. 2009-07-20. 2015-04-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-19.
- Aşağı Gövhərağa Məscidi Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad edildi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Cume mescidi Asagi Govher aga mescidi Susa seherinin Qapan meydaninda yerlesen cume mescididir Mescid Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi terefinden olke ehemiyyetli tarix medeniyyet abidesi kimi qeydiyyata alinmisdir Asagi Govher aga mescidiAsagi Govher aga mescidi ve Asagi mescid medresesi 2024 cu ilde restavrasiya islerinden sonra39 45 42 sm e 46 45 12 s u Olke AzerbaycanSeher SusaYerlesir Susa rayonuAidiyyati Susa Dovlet Tarix Memarliq QoruguMemar Kerbelayi Sefixan QarabagiSifarisci Govher agaTikilme tarixi 1874 1875Uslubu Arran memarliq mektebiMinareleri 2Veziyyeti yeniden qurma isleri aparilirUNESCO Ehtiyat SiyahisiTipiMedeniKriteriyai iv v viTeyin edilib2001Istinad nom 1574DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 345KateqoriyaMescidEhemiyyetiOlke ehemiyyetli Vikianbarda elaqeli mediafayllar Susa seherinde iki cume mescidinin olmasi E Avalov terefinden seherde iki islam icmasinin fealiyyet gostermesi ile izah edilir Mescid ilk defe Susanin 1855 ci ile aid bas planinda yaxinliqda yerlesen medrese ile birlikde qeyd edilir Avalov 60 Seherin ikinci cume mescidi olan Asagi Govher aga mescidi hem Asagi mescid hem de Kicik mescid adlari ile taninmisdir 1874 1875 ci illerde Yuxari mescid kimi Asagi mescid kompleksinde de esasli yenidenqurma isleri aparilmisdir Yeni mescidin insasi memar Kerbelayi Sefixan Qarabagi terefinden Govher aganin maddi desteyi esasinda heyata kecirildiyine gore sonradan Asagi mescid hem de Asagi Govher aga mescidi adi ile taninmaga baslamisdir Iki yaruslu mescidin esas simal fasadinda uc tagli arkadali eyvan yerlesir Asagi Govher aga mescidinin orta tagi yarimdairevi olan yan taglardan ferqli olaraq oxvaridir Yan taglar ustunde esas fasad boyunca yukselen hemin tag mescidin parad girisini vurgulayir Yuxari mescidden ferqli olaraq Asagi mescidin minareleri esas fasadi yox cenubda yerlesen ve kicik Qapan meydanina acilan ikinci fasadi ehate edir TarixiAsagi Govher aga mescidi sagda ve onun qarsisinda yerlesen medrese solda kompleksinin plani Mescid ilk defe Susanin 1855 ci ile aid bas planinda yaxinliqda yerlesen medrese ile birlikde qeyd edilir Avalov 60 Seherin ikinci cume mescidi olan Asagi Govher aga mescidi hem Asagi mescid hem de Kicik mescid adlari ile taninmisdir Birinci ad onun Yuxari Govher aga mescidi ile muqayisede cografi yerlesmesini ikinci ad ise onun Cume mescidi ile muqayisede olculerini bildirir E Avalov bildirir ki 1855 ci ilin bas planina esasen Asagi mescidin olcueri heqiqeten de Yuxari mescidin olculerinden kicik olmusdur Asagi mescidin esas girisi simal qerb istiqametde yerlesir ve onun oxu uzbeuz yerlesen medrese binasinin girisinin oxu ile ust uste dusur Bu baximdan Asagi mescid kompleksinin helli Yuxari mescid kompleksinin kicildilmis formasini xatirladir Lakin esas fasadi qarsisinda yaxsi planlasdirilmis Meydan olan Yuxari mescidden ferqli olaraq Asagi mescidin esas fasadi kucenin genislendirilmesi neticesinde meydana cixan ve planlasdirilmamis sahe vardir 1874 1875 ci illerde Yuxari mescid kimi Asagi mescid kompleksinde de esasli yenidenqurma isleri aparilmisdir Yeni mescidin insasi memar Kerbelayi Sefixan Qarabagi terefinden Govher aganin maddi desteyi esasinda heyata kecirildiyine gore sonradan Asagi mescid hem de Asagi Govher aga mescidi adi ile taninmaga baslamisdir Memarliq xususiyyetleriMescidin interyerleri Susanin isgalindan sonra tamamile dagidilmisdir Susanin eyni memarliq planlasdirma prinsipi esasinda insa edilmis her iki cume mescidi hazirda demek olar ki eyni olculere malikdir Yuxari mescid planda 26 5x21 5 metr Asagi mescid ise 22 2x23 7 metr olcuye malikdir Iki yaruslu mescidin esas simal fasadinda uc tagli arkadali eyvan yerlesir Asagi Govher aga mescidinin orta tagi yarimdairevi olan yan taglardan ferqli olaraq oxvaridir Yan taglar ustunde esas fasad boyunca yukselen hemin tag mescidin parad girisini vurgulayir Kerbelayi Sefixan Qarabagi insa etdiyi binalarin bir coxunun esas fasadinda ekser hallarda Sahbulaq mescidinde oldugu kimi yarimdairevi tagli das arkadalardan istifade etmisdir Mescidin uc nefli iki otaqli ibadet zali planda kvadrat formasina malik olmaqla 19 62x17 74 metr olcuye malikdir Ibadet zali catmatag tavan ve bes gumbezle ortulmusdur Tavanin kompozisiya merkezi dord oxvari tag uzerinde dayanan 5 metr diametre malik oxvari gunbezle vurgulanmisdir Simaldan cenuba uzanan esas ox yarimsferik oxvari apsida ile tamamlanir Apsidanin merkezinde stalaktitlerle bezedilmis mehrab yerlesir Mescidin ikinci mertebesinde uzunu boyunca yanlarda qadinlar ucun nezerde tutulmus eyvanlar uzanir Pencere yerleri suavari tag formasinda hell edilmisdir Yuxari mescidden ferqli olaraq Asagi mescidin minareleri esas fasadi yox cenubda yerlesen ve kicik Qapan meydanina acilan ikinci fasadi ehate edir Bele memarliq planlasdirma hellinin secilmesi tesadufi olmayib cenubda meydanin olmasi ile elaqelidir Esas fasadin yerlesdiyi simal terefde ise genis meydan ve ya baxis noqtesi yoxdur Asagi mescidin dairevi minareleri kerpicden insa edilmekle horulmusdur Yuxari mescidden ferqli olaraq burada minarelerin bezedilmesi zamani muxtelif hendesi naxislara yer verilmemisdir yalniz hendesi formada yazilmis Allah ifadesi burulan lent kimi kerarlanir Oxsar ornament helli Azerbaycan memarliginda genis yayilmaqla Berde imamzadesi Seyx Sefi turbesi Naxcivan imamzadesi ve Gence imamzadesinin minarelerinde de rast gelinir Hemcinin baxYuxari Govher aga mescidi Susa Dovlet Tarix Memarliq Qorugu Azerbaycanda IslamIstinadlarAvalov 1977 seh 62 Avalov 1977 seh 60 Xezani Mir Mehdi Kitab tarixi Qarabag Baki Azerbaycan Elmler Akademiyasi nesriyyati 1950 2022 01 22 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 07 24 Avalov 1977 seh 61EdebiyyatAvalov E V Arhitektura goroda Shushi i problemy sohraneniya ego istoricheskogo oblika Baku Elm 1977 Fatullaev Sh S Pamyatniki Shushi Baku 1970 Salamzade A V Arhitektura Azerbajdzhana XVI XIX vv Baku 1964 Xarici kecidler Nagornyj Karabah glazami moskvichej Mechet Ashagy ili Nizhnyaya Govhar agi az wild hedgehogs livejournal com 2009 07 20 2015 04 19 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 19 Asagi Govheraga Mescidi Azerbaycan Ordusu terefinden azad edildi