Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Naxçıvan İmamzadə türbəsi — Naxçıvan şəhərin cənub-şərq hissəsində, qədim Yezidabad qalasının qərb tərəfində yerləşən və XVIII əsrə aid olan tarix-memarlıq abidəsidir. Şəhərin digər vacib abidəsi olan Nuh türbəsinin yaxınlığında yerləşən Naxçıvan imamzadəsi bir-biri ilə yanaşı yerləşən üç türbə binasından ibarətdir. Binaların üçü də və yerli Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbinin xüsusiyyətlərini özündə birləşdirir.
| İmamzadə türbəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Yerləşir | Heydər Əliyev küç. |
| Aidiyyatı | Səfəvilər imperiyası |
| Sifarişçi | Hacı Polad bəyin oğlu Rufan bəy |
| Tikilmə tarixi | 1722-1732 |
| Üslubu | Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| İstinad nöm. | 5297 |
| Kateqoriya | türbə |
| Əhəmiyyəti | yerli əhəmiyyətli |
 Türbənin planı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Türbə daxilindəki məzarın üzərində onun kimə məxsus olması haqqında məlumat yoxdur. Yerli əhalinin bildirdiyinə görə bu, səkkizinci şiə imamı Rzanın oğlunun qəbridir. Bu fikri rus alimi V. M. Sısoyev də qeyd etmişdir. O, həmçinin burada olan böyük qəbirin üzərində yazısı olan sarı mərmər daşdan sinə daşı və qəbrin yanında əhali tərəfindən müqəddəs sayılan iki ədəd qara daşın olduğunu da yazmışdır. Təəssüf ki, həmin kitabə günümüzədək gəlib çatmamışdır. İndiki vəziyyətdə qəbir qara mərmər daşla üzlənmişdir. Qəbrin səkkizinci imamın oğluna aid olması fikrinin doğru olmasına gəldikdə isə onun xalq arasında imamzadə adlandırılması bu fikri deməyə əsas verir. Bu məlumatın düzgünlüyünün bir səbəbi isə yerli şiə əhalinin imamlara böyük hörmətinin olması ilə bağlıdır.
İmamzadənin əsasını təşkil edən bu türbənin inşa edilmə tarixinə gəldikdə isə keçən əsrin 20-ci illərində "Azərbaycan Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyəti"nin göndərişi ilə Naxçıvanda olmuş epiqraf İ. Əzimbəyovun tədqiqatlarından aydın olur ki, vaxtilə onun üzərində — şimal-qərb tərəfində nəsx xətti ilə yazılmış kitabəsi olmuşdur. Həmin kitabədən aydın olmuşdur ki, bu abidə Səfəvi şahı II Təhmasibin zamanında, yəni 1722–1732-ci illərdə Hacı Fulad bəyin oğlu Həzrət Rufai bəy tərəfindən inşa etdirilmişdir. Kitabə sonradan yox olduğundan son illərdə türbə təmir edilərkən İ. Əzimbəyovun məqaləsindən istifadə edilərək kitabənin yerinə yenisi qoyulmuşdur. Kitabədə yazılır:
 | 1722-1732-ci illərdə bu İmamzadə, ərəb və əcəmin ixtiyar sahibi, səxavətli xaqan, möhtərəm əmir, ən böyük sultan, şah oğlu Şah Əbu Müzəffər Təhmasib Bahadır xanın hökmdarlığı dövründə, günahları bağışlamağa layiq, mərhum Hacı Polad bəyin oğlu sahibkar, zəmanənin xeyirxahı olan Rufan bəyin əmri ilə tikilmişdir. |  |
Türbədəki məzardan başqa imamzadə kompleksində başqa bir qəbir yoxdur. Amma V. M. Sısoyevin yazdığına görə bu hissə Naxçıvan xanlarının məqbərəsi olmuşdur. Müəllif Naxçıvan xanlarından Abbasqulu xanın oğlu Mustafa Qulu xan Naxçıvanskinin orada dəfn edildiyini qeyd etmiş, yan divarlarda taxçalar, şimal divarda buxarı olduğunu yazmışdır.
V. M. Sısoyev yazır ki, imamzadəyə yaxın, çox da böyük olmayan, bir məzarüstü tikili vardır. Onun içində, torpağın üzərində üstünə mumya çəkilmiş cəsədin bütov bir skeleti vardır. Ardınca müəllif yazır, deyirlər ki, əvvəllər cəsədi çıxarıb Kərbəla və ya Nəcəfə aparmaq istəmişlər, 1918-ci il hadisələri buna mane olmuş və cəsəd bu vəziyyətdə qalmışdır. Buradan aydın olur ki, bu türbənin alt qatı, yəni zirzəmi hissəsi qəbir yeri olmuşdur.
Əvvəl qəbirüstü türbələr, sonra isə birinci türbəyə bitişik digər yardımçı binalar tikilmişdir. Yardımçı binaların Kəngərli xanlarının qəbirləri üzərində və türbəyə gələn ziyarətçilər üçün tikildiyini də demək olar.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Kompleks, 3 binadan ibarətdir. Abidənin cənub tərəfində yerdən dördbucaqlı formada yuxarısı silindir şəkilli inşa edilən türbə onun əsas hissəsini təşkil edir. Planda kvadrat formasına malik olan türbənin günbəzə keçid hissəsi stalaktitlər şəklində həyta keçirilmişdir. Xaricdən kubik təməl hissə üzərində səkkizguşəli bina həcmi ucalır, onun üzərində isə dartılmış formaya malik baraban və dəbilqəvari günbəz yerləşir. Silindrik barabanın fasadı Bərdə türbəsi və Şeyx Səfi türbəsində olduğu kimi xalını xatırladan bəzək ünsürü və kufi xətti ilə dəfələrlə təkrarlanan "Allah" sözü işlənmişdir. Bu dizayn effektinin yaradılması zamanı memarlar bişmiş qırmızı kərpic və açıq bənövşəyi kaşılardan istifadə etmişlər. Türbənin içərisində uzunluğu 150 sm, hündürlüyü 88 sm, eni 115 sm olan, sənduqə tipli bir qəbir vardır.
Bu türbəyə bitişik kompleksin dördbucaqlı formasında olan birinci salonu ondan şimalda yerləşir. Türbədən ona təxminən 1,5 m ucalığında olan giriş qapısı vardır. Yəni türbəyə giriş onun şimal tərəfindən olan yeganə qapısındandır. Birinci salondan şimalda isə ona bitişik, həm eni, həm də uzunluğuna görə ondan nisbətən böyuk ikinci salon yerləşir. Birincidən fərli olaraq ikinci salonun mərkəzində böyük günbəzi vardır. Çöldən kompleksə giriş qapısı bu salonun qərb tərəfindəndir.
İmamzadə kompleksindən şimalda ondan bir neçə metr yüksəkdə yerdən dördbucaqlı formada, həmin dordbucağın üzərində altı bucaqlı və başı soğanvari formada olan bir türbə vardır. Üzərində heç bir kitabəsi olmayan bu türbənin iki qapısı vardır. Daha doğrusu onun alt zirzəmi hissəsinə giriş qərb tərəfindən üst hissəsinə giriş isə şimal tərəfindəndir. Bu türbənin içərisində qəbir yoxdur.
Türbə ətrafındakı digər qəbirlər
Kompleksin ətrafında orta əsrlərə aid qəbiristanlıq olmuşdur. Zaman keçdikcə buradakı qəbirlərin bir hissəsi dağılmış, bir hissəsi isə indiyədək qalmaqdadır. Orada torpağın altından aşkar edilmiş 16-cı əsrə aid məzar kitabələri tədqiq edilmişdir. Burada bişmiş kərpicdən hörülmüş tağvarı sərdabələrə təsadüf olunmuşdur. Zaman keçdikcə nekropolun yeri dəyişmiş və abidənin yaxınlığındakı təpəyə keçmişdir. Orta əsrlərdə ərazidə fəaliyyət göstərən bəzi sufi təriqətlərinin üzvləri kompleksdən bir müddət özlərinin yaşayış, ibadət və zikr yeri–xanəgah kimi istifadə etmişlər.
İstinadlar
- Сысоев, В.М. Нахичевань на Араксе и древности Нах. ССР (отчет о поездке летом 1926 г.) (Известия «Азкомстарис»а, вып. 4 (тетрадь 2).). Баку. 1929. səh. 107.
- Азимбеков, И. Мусульманские надписи Тифлиса, Эривани и Нах. ССР (Известия «Азкомстарис»а, вып. 4 (тетрадь 2)). Баку. 1929. 310–311.
- Səfərli, H.F. Naxçıvanda sufiliklə bağlı mərkəzlər. Bakı: Elm və təhsil. 2013. 180–181.
- Сысоев, В.М. Нахичевань на Араксе и древности Нах. ССР (отчет о поездке летом 1926 г.) (Известия «Азкомстарис»а, вып. 4 (тетрадь 2)). Баку. 1929. 108.
- Salamzadə Ə.V., Məmmədzadə K.M. Azərbaycan memarlığının Naxçıvan məktəbi abidələri. Bakı: Elm. 1985. 191.
- Саламзаде, 1964. səh. 58
- Саламзаде, 1964. səh. 59
Ədəbiyyat
- Саламзаде, А. В. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Imamzade turbesi Naxcivan Imamzade turbesi Naxcivan seherin cenub serq hissesinde qedim Yezidabad qalasinin qerb terefinde yerlesen ve XVIII esre aid olan tarix memarliq abidesidir Seherin diger vacib abidesi olan Nuh turbesinin yaxinliginda yerlesen Naxcivan imamzadesi bir biri ile yanasi yerlesen uc turbe binasindan ibaretdir Binalarin ucu de ve yerli Naxcivan Maraga memarliq mektebinin xususiyyetlerini ozunde birlesdirir Imamzade turbesi39 12 10 sm e 45 24 41 s u Olke AzerbaycanSeher NaxcivanYerlesir Heyder Eliyev kuc Aidiyyati Sefeviler imperiyasiSifarisci Haci Polad beyin oglu Rufan beyTikilme tarixi 1722 1732Uslubu Naxcivan Maraga memarliq mektebiVeziyyeti fealiyyet gosterirAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 5297KateqoriyaturbeEhemiyyetiyerli ehemiyyetliTurbenin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiTurbe daxilindeki mezarin uzerinde onun kime mexsus olmasi haqqinda melumat yoxdur Yerli ehalinin bildirdiyine gore bu sekkizinci sie imami Rzanin oglunun qebridir Bu fikri rus alimi V M Sisoyev de qeyd etmisdir O hemcinin burada olan boyuk qebirin uzerinde yazisi olan sari mermer dasdan sine dasi ve qebrin yaninda ehali terefinden muqeddes sayilan iki eded qara dasin oldugunu da yazmisdir Teessuf ki hemin kitabe gunumuzedek gelib catmamisdir Indiki veziyyetde qebir qara mermer dasla uzlenmisdir Qebrin sekkizinci imamin ogluna aid olmasi fikrinin dogru olmasina geldikde ise onun xalq arasinda imamzade adlandirilmasi bu fikri demeye esas verir Bu melumatin duzgunluyunun bir sebebi ise yerli sie ehalinin imamlara boyuk hormetinin olmasi ile baglidir Imamzadenin esasini teskil eden bu turbenin insa edilme tarixine geldikde ise kecen esrin 20 ci illerinde Azerbaycan Tedqiq ve Tetebbo Cemiyyeti nin gonderisi ile Naxcivanda olmus epiqraf I Ezimbeyovun tedqiqatlarindan aydin olur ki vaxtile onun uzerinde simal qerb terefinde nesx xetti ile yazilmis kitabesi olmusdur Hemin kitabeden aydin olmusdur ki bu abide Sefevi sahi II Tehmasibin zamaninda yeni 1722 1732 ci illerde Haci Fulad beyin oglu Hezret Rufai bey terefinden insa etdirilmisdir Kitabe sonradan yox oldugundan son illerde turbe temir edilerken I Ezimbeyovun meqalesinden istifade edilerek kitabenin yerine yenisi qoyulmusdur Kitabede yazilir 1722 1732 ci illerde bu Imamzade ereb ve ecemin ixtiyar sahibi sexavetli xaqan mohterem emir en boyuk sultan sah oglu Sah Ebu Muzeffer Tehmasib Bahadir xanin hokmdarligi dovrunde gunahlari bagislamaga layiq merhum Haci Polad beyin oglu sahibkar zemanenin xeyirxahi olan Rufan beyin emri ile tikilmisdir Turbedeki mezardan basqa imamzade kompleksinde basqa bir qebir yoxdur Amma V M Sisoyevin yazdigina gore bu hisse Naxcivan xanlarinin meqberesi olmusdur Muellif Naxcivan xanlarindan Abbasqulu xanin oglu Mustafa Qulu xan Naxcivanskinin orada defn edildiyini qeyd etmis yan divarlarda taxcalar simal divarda buxari oldugunu yazmisdir V M Sisoyev yazir ki imamzadeye yaxin cox da boyuk olmayan bir mezarustu tikili vardir Onun icinde torpagin uzerinde ustune mumya cekilmis cesedin butov bir skeleti vardir Ardinca muellif yazir deyirler ki evveller cesedi cixarib Kerbela ve ya Necefe aparmaq istemisler 1918 ci il hadiseleri buna mane olmus ve cesed bu veziyyetde qalmisdir Buradan aydin olur ki bu turbenin alt qati yeni zirzemi hissesi qebir yeri olmusdur Evvel qebirustu turbeler sonra ise birinci turbeye bitisik diger yardimci binalar tikilmisdir Yardimci binalarin Kengerli xanlarinin qebirleri uzerinde ve turbeye gelen ziyaretciler ucun tikildiyini de demek olar Memarliq xususiyyetleriKompleks 3 binadan ibaretdir Abidenin cenub terefinde yerden dordbucaqli formada yuxarisi silindir sekilli insa edilen turbe onun esas hissesini teskil edir Planda kvadrat formasina malik olan turbenin gunbeze kecid hissesi stalaktitler seklinde heyta kecirilmisdir Xaricden kubik temel hisse uzerinde sekkizguseli bina hecmi ucalir onun uzerinde ise dartilmis formaya malik baraban ve debilqevari gunbez yerlesir Silindrik barabanin fasadi Berde turbesi ve Seyx Sefi turbesinde oldugu kimi xalini xatirladan bezek unsuru ve kufi xetti ile defelerle tekrarlanan Allah sozu islenmisdir Bu dizayn effektinin yaradilmasi zamani memarlar bismis qirmizi kerpic ve aciq benovseyi kasilardan istifade etmisler Turbenin icerisinde uzunlugu 150 sm hundurluyu 88 sm eni 115 sm olan senduqe tipli bir qebir vardir Bu turbeye bitisik kompleksin dordbucaqli formasinda olan birinci salonu ondan simalda yerlesir Turbeden ona texminen 1 5 m ucaliginda olan giris qapisi vardir Yeni turbeye giris onun simal terefinden olan yegane qapisindandir Birinci salondan simalda ise ona bitisik hem eni hem de uzunluguna gore ondan nisbeten boyuk ikinci salon yerlesir Birinciden ferli olaraq ikinci salonun merkezinde boyuk gunbezi vardir Colden komplekse giris qapisi bu salonun qerb terefindendir Imamzade kompleksinden simalda ondan bir nece metr yuksekde yerden dordbucaqli formada hemin dordbucagin uzerinde alti bucaqli ve basi soganvari formada olan bir turbe vardir Uzerinde hec bir kitabesi olmayan bu turbenin iki qapisi vardir Daha dogrusu onun alt zirzemi hissesine giris qerb terefinden ust hissesine giris ise simal terefindendir Bu turbenin icerisinde qebir yoxdur Turbe etrafindaki diger qebirlerKompleksin etrafinda orta esrlere aid qebiristanliq olmusdur Zaman kecdikce buradaki qebirlerin bir hissesi dagilmis bir hissesi ise indiyedek qalmaqdadir Orada torpagin altindan askar edilmis 16 ci esre aid mezar kitabeleri tedqiq edilmisdir Burada bismis kerpicden horulmus tagvari serdabelere tesaduf olunmusdur Zaman kecdikce nekropolun yeri deyismis ve abidenin yaxinligindaki tepeye kecmisdir Orta esrlerde erazide fealiyyet gosteren bezi sufi teriqetlerinin uzvleri kompleksden bir muddet ozlerinin yasayis ibadet ve zikr yeri xanegah kimi istifade etmisler IstinadlarSysoev V M Nahichevan na Arakse i drevnosti Nah SSR otchet o poezdke letom 1926 g Izvestiya Azkomstaris a vyp 4 tetrad 2 Baku 1929 seh 107 Azimbekov I Musulmanskie nadpisi Tiflisa Erivani i Nah SSR Izvestiya Azkomstaris a vyp 4 tetrad 2 Baku 1929 310 311 Seferli H F Naxcivanda sufilikle bagli merkezler Baki Elm ve tehsil 2013 180 181 Sysoev V M Nahichevan na Arakse i drevnosti Nah SSR otchet o poezdke letom 1926 g Izvestiya Azkomstaris a vyp 4 tetrad 2 Baku 1929 108 Salamzade E V Memmedzade K M Azerbaycan memarliginin Naxcivan mektebi abideleri Baki Elm 1985 191 Salamzade 1964 seh 58 Salamzade 1964 seh 59EdebiyyatSalamzade A V Arhitektura Azerbajdana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964