Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fəqir — XVIII əsr ləzgi əsilli Azərbaycan şairi. Şair Səfəvilər Dövlətinin Şirvan bəylərbəyliyinə aid Miskincə kəndində anadan olub.
| Fəqir | |
|---|---|
| Doğum tarixi | XVI əsr |
| Doğum yeri | Miskincə, Şirvan bəylərbəyliyi, Səfəvilər Dövləti |
| Vəfat tarixi | XVII əsr |
| Vətəndaşlığı |  Səfəvilər Dövləti |
| Milliyyəti | ləzgi |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili |
Həyatı
Fəqirin şəxsi həyatı barədə mənbələrdə demək olar ki, məlumat yoxdur. Onun əsl adı belə məlum deyil. Şairin Fəqir sözünü özünə təxəless götürdüyü ehtimal edilir. Fəqir keçmiş Sufizm termini olub mənası kasıb deməkdir. Şairin yalnız Səfəvilər Dövlətinin Şirvan bəylərbəyliyinə aid Miskincə kəndində anadan olduğu məlumdur. XVIII əsrdə Səfəvilər Dövləti dövründə yazıb yaratdığı məlumdur.
Yaradıcılığı
Şairin yaradıcılığı iki hissəyə bölünür: sevgi lirikası və sosial etiraz lirikası. Sevgi lirikasına Fəqirin "Gəldin" və "Görünməz" kimi şeirləri daxildir. "Gəldin"də lirik qəhrəman nikbin əhvali-ruhiyyə ilə seçilir, buna səbəb sevgilisinin gəlişidir. Şeir təzadlı kədərli və sevincli hisslərdən ibarətdir. Sevgilinin gedişi, lirik qəhrəmanın kədərli hissləri keçmiş zaman fonunda, gəlişi və sevincli hissləri isə indiki zaman fonunda səslənir:
Nə müddətdir getmiş idin,
Mənim yarım, sən xoş gəldin.
Məni candan etmiş idin,
Axır edib biquş gəldin.
Su tək getdin axa-axa,
Canım oda yaxa-yaxa.
İndi durub baxa-baxa,
Maral kimi sərxoş gəldin.
Bu Fəqiri yad eylədin,
Könlümü bərbad eylədin.
İndi gəlib şad eylədin,
Bir halımı soruş, gəldin.
Lakin Fəqirin şeirində poetik zaman xronoloji zamanla üst-üstə düşmür. Kədərli və faciəli keçmiş zamanda təqdim olunur, xronoloji cəhətdən indiki, sevincli isə indiki zamanda təqdim olunur. Bütün bunlar xronoloji olaraq gələcəyə aid edilə bilər. Şair indiki zamanda, şair öz arzu idealını yaradır və onun gerçəkliyinə xəyanət edir. İnsan psixikasının kontekstdə ifadə olunan nikbinlik və şeirin sətiraltı mətnindən irəli gələn bədbinlik kimi cəhətlərinin qarşıdurması buradan irəli gəlir. "Görünməz" poemasında lirik qəhrəmanın vəziyyəti daha sakitdir və parlaq rənglərlə verilmiş sevgilinin təsviri ilə kədərli duyğularla müşayiət olunan özünü açmaq diqqət mərkəzindədir. Bu paralellər lirik qəhrəmanın hissinə toxunur. Şeir həm də psixoloji çərçivə ilə səciyyələnir:
Gecə-gündüz həsrətində qalmışam,
Ol səhmili tərlan hanı, görünməz,
Yandırıbdır məni eşqin atəşi.
Ala gözlü xuban hanı, görünməz.
Xalq içində məni Məcnun eyləyən,
Dəmbədəm çeşmimi pürxun eyləyən,
Səhralarda məni gülgün eyləyən,
O gözləri fəttan hanı, görünməz.
Ol mələk-mənzərim, pəri peykərim,
Günəş təldə ləmə, qönçə dilbərim,
Qolları şümşadım, getdi ərərim,
Ol sərvi xuraman hanı, görünməz.
Cismin hicr odunda bürən olubdur.
Bu şəhla gözlərim al qanı olubdur.
Xublara bu canım qurban olubdur,
Canım alan canan hanı, görünməz.
Əqlimi başından edən sərsəri,
O tavuz nişanlı, firiştə pəri,
Fəqirin sevdigi gözəl dilbəri.
Ol mahi-mehriban hanı, görünməz.
Fəqirin etiraz lirikasına "Ağlaşır" şeiri də daxildir. Şerin əsasını ağlaşma təşkil edir və hamı ağlayır: həm insanlar, həm də təbiət. Buna səbəb onların dörd tərəfdən düşmənlərin mühasirəyə almasıdır. Poemada cəmiyyət əks təbəqələrə bölünmədiyi üçün əsərin mərkəzində lirik qəhrəmanın subyektiv yaşantıları deyil, cəmiyyətin epik vəziyyəti dayanır. Cəmiyyətin antoloji təbəqələri: alimlər, şairlər, xanlar və sultanlar ümumi düşməni dəf etmək üçün birləşirlər, buna görə hamı ağlayır:
Əsirləri salma mənim yadıma,
Ara, bu cəmində yağılar ağlaşır.
Sən deyirsən: gecə-gündüz ağlaram,
Cəmi o bülbüllər, bağlar ağlaşır.
Yağı düşmən alıbdır dörd yanlarım,
Mümkün olmaz qurtarsınlar canlarım,
Taman edib zikr, verdi sannarım,
Düşər yadlarına çağlar, ağlaşır.
Güc vəxt bada getməz haqqı-sayları,
Haqqı yanında qəbul olar payları.
Hesab edər keçən ili, ayları,
Əynində qaralar, ağlar ağlaşır.
Alimlər, şairlər düşdü dərbədər,
Vətəni dillərdə edərlər əzbər,
Saldılar qəbirə qəmi sərasər,
Peşman olub o insanlar ağlaşır.
Fəqir deyir: mənə oldu aşikar.
Göydə səyyarələr taman qan ağlar,
Yıxılıb aləmlər, cümlə hər nə var,
Bu hələ soltanlar, xanlar ağlaşır.
İstinadlar
- С. А. Бедирханов, "Азербайджаноязычная поэзия народов Южного Дагестана (XVII–XVIII вв.)", с. 120
- Бедирханов, 2007
Ədəbiyyat
- С. А. Бедирханов. Азербайджаноязычная лезгинская поэзия ХVIII-ХIХ веков. Махачкала. 1999.
- С. А. Бедирханов. Азербайджаноязычная поэзия народов Южного Дагестана (XVII-XVIII вв.). Махачкала. Ф. М. Ибрагимова. 2007.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Feqir XVIII esr lezgi esilli Azerbaycan sairi Sair Sefeviler Dovletinin Sirvan beylerbeyliyine aid Miskince kendinde anadan olub FeqirDogum tarixi XVI esrDogum yeri Miskince Sirvan beylerbeyliyi Sefeviler DovletiVefat tarixi XVII esrVetendasligi Sefeviler DovletiMilliyyeti lezgiFealiyyeti sairEserlerinin dili Azerbaycan diliHeyatiFeqirin sexsi heyati barede menbelerde demek olar ki melumat yoxdur Onun esl adi bele melum deyil Sairin Feqir sozunu ozune texeless goturduyu ehtimal edilir Feqir kecmis Sufizm termini olub menasi kasib demekdir Sairin yalniz Sefeviler Dovletinin Sirvan beylerbeyliyine aid Miskince kendinde anadan oldugu melumdur XVIII esrde Sefeviler Dovleti dovrunde yazib yaratdigi melumdur YaradiciligiSairin yaradiciligi iki hisseye bolunur sevgi lirikasi ve sosial etiraz lirikasi Sevgi lirikasina Feqirin Geldin ve Gorunmez kimi seirleri daxildir Geldin de lirik qehreman nikbin ehvali ruhiyye ile secilir buna sebeb sevgilisinin gelisidir Seir tezadli kederli ve sevincli hisslerden ibaretdir Sevgilinin gedisi lirik qehremanin kederli hissleri kecmis zaman fonunda gelisi ve sevincli hissleri ise indiki zaman fonunda seslenir Ne muddetdir getmis idin Menim yarim sen xos geldin Meni candan etmis idin Axir edib biqus geldin Su tek getdin axa axa Canim oda yaxa yaxa Indi durub baxa baxa Maral kimi serxos geldin Bu Feqiri yad eyledin Konlumu berbad eyledin Indi gelib sad eyledin Bir halimi sorus geldin Lakin Feqirin seirinde poetik zaman xronoloji zamanla ust uste dusmur Kederli ve facieli kecmis zamanda teqdim olunur xronoloji cehetden indiki sevincli ise indiki zamanda teqdim olunur Butun bunlar xronoloji olaraq geleceye aid edile biler Sair indiki zamanda sair oz arzu idealini yaradir ve onun gercekliyine xeyanet edir Insan psixikasinin kontekstde ifade olunan nikbinlik ve seirin setiralti metninden ireli gelen bedbinlik kimi cehetlerinin qarsidurmasi buradan ireli gelir Gorunmez poemasinda lirik qehremanin veziyyeti daha sakitdir ve parlaq renglerle verilmis sevgilinin tesviri ile kederli duygularla musayiet olunan ozunu acmaq diqqet merkezindedir Bu paraleller lirik qehremanin hissine toxunur Seir hem de psixoloji cercive ile seciyyelenir Gece gunduz hesretinde qalmisam Ol sehmili terlan hani gorunmez Yandiribdir meni esqin atesi Ala gozlu xuban hani gorunmez Xalq icinde meni Mecnun eyleyen Dembedem cesmimi purxun eyleyen Sehralarda meni gulgun eyleyen O gozleri fettan hani gorunmez Ol melek menzerim peri peykerim Gunes telde leme qonce dilberim Qollari sumsadim getdi ererim Ol servi xuraman hani gorunmez Cismin hicr odunda buren olubdur Bu sehla gozlerim al qani olubdur Xublara bu canim qurban olubdur Canim alan canan hani gorunmez Eqlimi basindan eden serseri O tavuz nisanli firiste peri Feqirin sevdigi gozel dilberi Ol mahi mehriban hani gorunmez Feqirin etiraz lirikasina Aglasir seiri de daxildir Serin esasini aglasma teskil edir ve hami aglayir hem insanlar hem de tebiet Buna sebeb onlarin dord terefden dusmenlerin muhasireye almasidir Poemada cemiyyet eks tebeqelere bolunmediyi ucun eserin merkezinde lirik qehremanin subyektiv yasantilari deyil cemiyyetin epik veziyyeti dayanir Cemiyyetin antoloji tebeqeleri alimler sairler xanlar ve sultanlar umumi dusmeni def etmek ucun birlesirler buna gore hami aglayir Esirleri salma menim yadima Ara bu ceminde yagilar aglasir Sen deyirsen gece gunduz aglaram Cemi o bulbuller baglar aglasir Yagi dusmen alibdir dord yanlarim Mumkun olmaz qurtarsinlar canlarim Taman edib zikr verdi sannarim Duser yadlarina caglar aglasir Guc vext bada getmez haqqi saylari Haqqi yaninda qebul olar paylari Hesab eder kecen ili aylari Eyninde qaralar aglar aglasir Alimler sairler dusdu derbeder Veteni dillerde ederler ezber Saldilar qebire qemi seraser Pesman olub o insanlar aglasir Feqir deyir mene oldu asikar Goyde seyyareler taman qan aglar Yixilib alemler cumle her ne var Bu hele soltanlar xanlar aglasir IstinadlarS A Bedirhanov Azerbajdzhanoyazychnaya poeziya narodov Yuzhnogo Dagestana XVII XVIII vv s 120 Bedirhanov 2007EdebiyyatS A Bedirhanov Azerbajdzhanoyazychnaya lezginskaya poeziya HVIII HIH vekov Mahachkala 1999 S A Bedirhanov Azerbajdzhanoyazychnaya poeziya narodov Yuzhnogo Dagestana XVII XVIII vv Mahachkala F M Ibragimova 2007