Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ernest Şelkton, (ing. Ernest Shackleton; 15 fevral 1874[…] – 5 yanvar 1922[…], Qryotviken, Britaniya dəniz əraziləri) İyirminci yüzilliyin əvvəlləridə həyata keçirtdiyi Antarktidanın kəşfi ilə tanınan irlandiyalı,ingilis səyyah.
| Ernest Şelkton | |
|---|---|
| ing. Ernest Shackleton | |
 Şelkton 1917-ci ildə | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |  İrlandiya |
| Vəfat tarixi | (47 yaşında) |
| Vəfat yeri | Cənubi Georgiya |
| Vəfat səbəbi | Ürək tutması |
| Dəfn tarixi | 5 mart 1922 |
| Həyat yoldaşı | Emili Meri Dormen (1904–1922) |
| Fəaliyyəti | tədqiqatçı-səyyah[d], zabit, qütb tədqiqatçısı[d] |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gənclik illəri
Səkkizi qız və ikisi oğlan olmağla on uşaqlı bir ailənin ikinci övladı olaraq dünyaya gələn Şelkton 17 yaşında ticarət gəmisində işə başladı. Üç dirəkli ilə bir çox səfərə çıxdı. 24 yaşında leytenant rütbəsi aldı.
Kəşflər
1901-ci ildə səyyah Robert Skott və həkim Eduard Vilson ilə ilk kəşf səfərinə çıxdı. noyabr 1902-ci ildə o günə qədər gediləsi mümkün olan ən cənubdakı nöqtə rekordunu (82°16') qırdılar. Askorbik (C vitamini çatışmazlığı) xəstəliyinə tutulan Skott onu Londona geri göndərdi.
Bu səfərində şöhrət qazanan Şelkton, bir sonrakı kəşfinə 7 avqust 1907-ci ildə çıxdı, 1908-ci ildə Antarktidaya ikinci dəfə ayaq basdı. Bir çox sınağdan sonra səyyah 88°23' paralelinə çataraq daha bir cənuba enmə rekordu qırdı, amma Cənub Qütbünə 180 km qalmış geri dönmək məcburiyyətində qaldılar. Şelkton Antarktidada 3.000 km qədər getdikdən sonra yenidən İngiltərəyə döndü. Bu dəfə bir qəhrəman olaraq qarşılandı və Kral tərəfindən zadəganlıq fərqlənmə nişanı verildi. 14 dekabr 1911-ci ildə Roald Amundsen Cənub Qütbünə ilk çatan adam oldu.
Endurans səfəri
Şelkton özünə bir sonrakı hədəf olaraq Antarktida qitəsini qütb üzərindən boydan boya keçməyi seçdi. Bu 3 300 km-lik bir gediş mənasını verirdi. 8 avqust 1914-cü ildə 27 adamla birlikdə Endurans gəmisi İngiltərədən yola çıxdı. Qrupundakı önəmli səyyahlar arasında Frank Hörli, Frank Vörsli və Frank Vildi də tapmaq olardı.
Bu, Antarktida tarixinin ən çətin səfərlərindən biri olacaqdı. Buzlar arasında sıxışan Endurans, Antarktidaya çata bilmədən tərk edildi. Antarktidanı keçmə hədəfini bir yana qoyan Şelkton, bütün gücünü adamlarını xilas etməyə sərf edirdi. Əvvəl buz üzərində düşərgə quran ekipaj, daha sonra qayıqlarla Fil adasına çatdı. Bu uzaq və buzlarla örtülü kimsəsiz adada, təcili yardım sandallarından biri Enduransın dülgəri tərəfindən möhkəmlədildi. Şelkton adamlarından beşiylə birlikdə Ceyms Keyrd adını verdikləri bu qayığa mindi və Cənubi Georgiya adalarına doğru yola çıxdı. Bu arada, digər 22 adamın Şelktonun onları qurtarmasını gözləmək xaricində edəcəkləri bir şey qalmamışdı. Cənub okeanının fırtınalı sularında alabora təhlükəsiylə dolu on beş günlük bir səfərdən sonra, Cənubi Georgiya göründü. Ancaq hava o qədər fırtınalıydı ki, qayığı sahilə yanaşdırmağı gözə ala bilmədən fırtınanı dənizdə qarşıladılar (daha sonra öyrənəcəkdilər ki, eyni fırtına Buenos-Ayresdən Cənubi Georgiyaya getməkdə olan 500 tonluq bir buxar gəmisi batırmıştı). Ertəsi gün kimsəsiz cənub sahilinə ayaq basmağı bacardılar. Bir az istirahət edib özlərinə gəldikdən sonra, Şelkton təkrar dənizə açılmağı gözə almaqdansa, şimal sahilindəki balina stansiyasına qurudan getməyə qərar verdi. Daha əvvəl norveçli balinaçıların xizəklə adanı keçmiş olmasına qarşı, Şelktonun keçməyə qərar verdiyi marşurutu daha əvvəl qət edən olmadığı bilinməkdədir. Şelkton, adamlarından üçünü sahildə qoyub ikisiylə birlikdə Stromnessdəki balina stansiyasına doğru yola çıxdı. Əllərində texniki vəsait olaraq yalnız on beş metrlik elastik olmayan bir ip və buz baltası yerinə də dülgər kəsəri vardı. Dağlıq ərazidə 36 saat davam edən bir səfərdən sonra adamlar balina stansiyasına gələ bildilər.
Cənub sahilindəki üç adamın və Fil adasındakı 22 adamın qurtarılması bu uğuru izlədi. Şelkton, heç bir adamını itirməməyi bacarmışdı. Buna qarşılıq, onu Cənub Qütbünün digər sahilində gözləmək üzrə yola çıxan Aurora səfəri o qədər şanslı deyildi, komandirləri daxil olmağla üç adamı itirmişlərdi.
Enduransdan sonra
Şelkton İngiltərəyə döndüyü zaman Birinci Dünya müharibəsi davam etməkdə idi. Orduya yazılmaq istəsə də yaşı artıq çox idi. Hökumət adına bəzi diplomatik və hərbi vəzifələr aldı. Müharibədən sonra son bir kəşf səfəri daha etmək üçün hazırlığlara başladı. Endurans səfərində öz ödəniş haqqlarını tam ala bilməmiş olan adamlarından çoxu "Patron" dedikləri Şelktona qatılmaq üçün könüllü oldular. 24 sentyabr 1921-ci ildə İngiltərədən ayrıldı. 5 yanvar 1922-ci ildə Cənubi Georgiyada keçirdiyi ürək tutması (ürək infaktı) nəticəsində vəfat etdi.
Ölümündən sonra
Həyat yoldaşının istəyi üzərinə Cənubi Georgiyada Gritvikendə dəfn edildi. Londonda Kralın da qatıldığı bir anma mərasimi təşkil olundu. Buna baxmayaraq, Şekltonun şöhrəti uzun müddət məşhur cənub qütbü səyyahı Skottun kölgəsində qaldı. Yenə də 20-ci əsr boyunca ictimaiyyət Şelktonu getdikcə daha çox tanıma şansı tapdı. Eyni zamanda, Skott haqqında yazılan həyat hekayələri getdikcə daha tənqidi olmağa başlamışdı. 2002-ci ildə BBC tərəfindən keçirilən "ən böyük 100 Britaniyalı" anketində Ernest Şelkton 11-ci, Robert Skott isə 54-cü oldu.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/shackleton_ernest.shtml.
- Ernest Shackleton // Encyclopædia Britannica (ing.).
- "BBC, Shackleton". 2022-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-03.
- Barczewski Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə146).
- Jones Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə289).
- Barczewski Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə295).
- Byrne Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 852).
- Huntford Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 227–28).
- Huntford Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 6–9).
- Savours Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 9).
- Fisher Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 19–20).
- Wilson Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 115–118).
- The London Gazette: no. 28049. (səhifə 5447) 2019-10-03 at the Wayback Machine. 9 avqust 1907. (ingiliscə) 10 oktyabr 2015.
- Shackleton, South Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 29–30).
- Shackleton, South Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 100)
- Huntford Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 687).
- Huntford Arxivləşdirilib 2022-08-31 at the Wayback Machine, (səhifə 684).
Xarici keçidlər
- "Ersent Şelkton" — IMDb saytında.
- 1 — Şelkton ailəsi tərəfindən yaradılan və yenilənən saytı.
- 2 — Şelkton fondu, xeyriyyə məqsədilə yaradılıb.
- "The James Caird Society". www. JamesCairdSociety.com.
- Ernest Şelkton 2009-04-11 at the Wayback Machine — Athy Heritage Centre Museum
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Ernest Ernest Selkton ing Ernest Shackleton 15 fevral 1874 5 yanvar 1922 Qryotviken Britaniya deniz erazileri Iyirminci yuzilliyin evvelleride heyata kecirtdiyi Antarktidanin kesfi ile taninan irlandiyali ingilis seyyah Ernest Selktoning Ernest ShackletonSelkton 1917 ci ildeDogum tarixi 15 fevral 1874Dogum yeri IrlandiyaVefat tarixi 5 yanvar 1922 47 yasinda Vefat yeri Cenubi GeorgiyaVefat sebebi Urek tutmasiDefn tarixi 5 mart 1922Heyat yoldasi Emili Meri Dormen 1904 1922 Fealiyyeti tedqiqatci seyyah d zabit qutb tedqiqatcisi d Vikianbarda elaqeli mediafayllarGenclik illeriSekkizi qiz ve ikisi oglan olmagla on usaqli bir ailenin ikinci ovladi olaraq dunyaya gelen Selkton 17 yasinda ticaret gemisinde ise basladi Uc direkli ile bir cox sefere cixdi 24 yasinda leytenant rutbesi aldi Kesfler1901 ci ilde seyyah Robert Skott ve hekim Eduard Vilson ile ilk kesf seferine cixdi noyabr 1902 ci ilde o gune qeder gedilesi mumkun olan en cenubdaki noqte rekordunu 82 16 qirdilar Askorbik C vitamini catismazligi xesteliyine tutulan Skott onu Londona geri gonderdi Bu seferinde sohret qazanan Selkton bir sonraki kesfine 7 avqust 1907 ci ilde cixdi 1908 ci ilde Antarktidaya ikinci defe ayaq basdi Bir cox sinagdan sonra seyyah 88 23 paraleline cataraq daha bir cenuba enme rekordu qirdi amma Cenub Qutbune 180 km qalmis geri donmek mecburiyyetinde qaldilar Selkton Antarktidada 3 000 km qeder getdikden sonra yeniden Ingiltereye dondu Bu defe bir qehreman olaraq qarsilandi ve Kral terefinden zadeganliq ferqlenme nisani verildi 14 dekabr 1911 ci ilde Roald Amundsen Cenub Qutbune ilk catan adam oldu Endurans seferiSelkton Enduransi itirdikden sonra Selkton ozune bir sonraki hedef olaraq Antarktida qitesini qutb uzerinden boydan boya kecmeyi secdi Bu 3 300 km lik bir gedis menasini verirdi 8 avqust 1914 cu ilde 27 adamla birlikde Endurans gemisi Ingiltereden yola cixdi Qrupundaki onemli seyyahlar arasinda Frank Horli Frank Vorsli ve Frank Vildi de tapmaq olardi Bu Antarktida tarixinin en cetin seferlerinden biri olacaqdi Buzlar arasinda sixisan Endurans Antarktidaya cata bilmeden terk edildi Antarktidani kecme hedefini bir yana qoyan Selkton butun gucunu adamlarini xilas etmeye serf edirdi Evvel buz uzerinde duserge quran ekipaj daha sonra qayiqlarla Fil adasina catdi Bu uzaq ve buzlarla ortulu kimsesiz adada tecili yardim sandallarindan biri Enduransin dulgeri terefinden mohkemledildi Selkton adamlarindan besiyle birlikde Ceyms Keyrd adini verdikleri bu qayiga mindi ve Cenubi Georgiya adalarina dogru yola cixdi Bu arada diger 22 adamin Selktonun onlari qurtarmasini gozlemek xaricinde edecekleri bir sey qalmamisdi Cenub okeaninin firtinali sularinda alabora tehlukesiyle dolu on bes gunluk bir seferden sonra Cenubi Georgiya gorundu Ancaq hava o qeder firtinaliydi ki qayigi sahile yanasdirmagi goze ala bilmeden firtinani denizde qarsiladilar daha sonra oyrenecekdiler ki eyni firtina Buenos Ayresden Cenubi Georgiyaya getmekde olan 500 tonluq bir buxar gemisi batirmisti Ertesi gun kimsesiz cenub sahiline ayaq basmagi bacardilar Bir az istirahet edib ozlerine geldikden sonra Selkton tekrar denize acilmagi goze almaqdansa simal sahilindeki balina stansiyasina qurudan getmeye qerar verdi Daha evvel norvecli balinacilarin xizekle adani kecmis olmasina qarsi Selktonun kecmeye qerar verdiyi marsurutu daha evvel qet eden olmadigi bilinmekdedir Selkton adamlarindan ucunu sahilde qoyub ikisiyle birlikde Stromnessdeki balina stansiyasina dogru yola cixdi Ellerinde texniki vesait olaraq yalniz on bes metrlik elastik olmayan bir ip ve buz baltasi yerine de dulger keseri vardi Dagliq erazide 36 saat davam eden bir seferden sonra adamlar balina stansiyasina gele bildiler Cenub sahilindeki uc adamin ve Fil adasindaki 22 adamin qurtarilmasi bu uguru izledi Selkton hec bir adamini itirmemeyi bacarmisdi Buna qarsiliq onu Cenub Qutbunun diger sahilinde gozlemek uzre yola cixan Aurora seferi o qeder sansli deyildi komandirleri daxil olmagla uc adami itirmislerdi Enduransdan sonraSelkton Ingiltereye donduyu zaman Birinci Dunya muharibesi davam etmekde idi Orduya yazilmaq istese de yasi artiq cox idi Hokumet adina bezi diplomatik ve herbi vezifeler aldi Muharibeden sonra son bir kesf seferi daha etmek ucun hazirliglara basladi Endurans seferinde oz odenis haqqlarini tam ala bilmemis olan adamlarindan coxu Patron dedikleri Selktona qatilmaq ucun konullu oldular 24 sentyabr 1921 ci ilde Ingiltereden ayrildi 5 yanvar 1922 ci ilde Cenubi Georgiyada kecirdiyi urek tutmasi urek infakti neticesinde vefat etdi Olumunden sonraSer Ernest Sekltonun Cenubi Geordiya Qritvikende yerlesen mezari Heyat yoldasinin isteyi uzerine Cenubi Georgiyada Gritvikende defn edildi Londonda Kralin da qatildigi bir anma merasimi teskil olundu Buna baxmayaraq Sekltonun sohreti uzun muddet meshur cenub qutbu seyyahi Skottun kolgesinde qaldi Yene de 20 ci esr boyunca ictimaiyyet Selktonu getdikce daha cox tanima sansi tapdi Eyni zamanda Skott haqqinda yazilan heyat hekayeleri getdikce daha tenqidi olmaga baslamisdi 2002 ci ilde BBC terefinden kecirilen en boyuk 100 Britaniyali anketinde Ernest Selkton 11 ci Robert Skott ise 54 cu oldu Hemcinin baxRobert Piri Rual Amundsen Faddey Bellinshauzen Ceyms Klark RossIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 http www bbc co uk history historic figures shackleton ernest shtml Ernest Shackleton Encyclopaedia Britannica ing BBC Shackleton 2022 08 31 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 10 03 Barczewski Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife146 Jones Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife289 Barczewski Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife295 Byrne Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 852 Huntford Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 227 28 Huntford Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 6 9 Savours Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 9 Fisher Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 19 20 Wilson Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 115 118 The London Gazette no 28049 sehife 5447 2019 10 03 at the Wayback Machine 9 avqust 1907 ingilisce 10 oktyabr 2015 Shackleton South Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 29 30 Shackleton South Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 100 Huntford Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 687 Huntford Arxivlesdirilib 2022 08 31 at the Wayback Machine sehife 684 Xarici kecidler Ersent Selkton IMDb saytinda 1 Selkton ailesi terefinden yaradilan ve yenilenen sayti 2 Selkton fondu xeyriyye meqsedile yaradilib The James Caird Society www JamesCairdSociety com Ernest Selkton 2009 04 11 at the Wayback Machine Athy Heritage Centre Museum