Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
'Endosimbiyoz qaydası' , eukariot hüceyrə lərindən mitoxondri və lərin mənşəyi ilə məşğul olur. Qayda söz mövzusu orqanoidlərin eukariot hüceyrələrlə birlikdə yaşamağa başlayan lardan aldığını irəli sürər. Mitoxondri, proteobakterilerden, lar isə lərdən inkişaf etmişdir.
Keçmiş
1883-ci ildə Alman botanik işlərində yaşıl bitki lərdəki kloroplastların siyanobakterilerle bənzərliklər göstərdiyini müşahidə və yaşıl bitkilərin iki orqanizmin simbiyoz həyatından ortaya çıxdığını düşünmüşdü. Rus botanik bu işlərdən xəbərdar və 1905-ci ildə ilk dəfə endosimbiyoz nəzəriyyədən açıqca bəhs etmişdir. 1920-ci illərdə mitoxondrilərin endosimbiyotik keçmişi haqqındakı düşüncüler tərəfindən geliştirlmeye davam etdi. Başlanğıcda bu fərziyyələr nəzərə alınmadı.1960'larda elektron mikroskoplarıyla edilən koloroplastların və siyanobkaterilerin daha ətraflı müqayisələri və plastitlerin və mitoxondrilərin öz DNT 'larının olduğu kəşfi köhnə fikirlərin yenidən doğuşuna səbəb oldu.
Endosimbiyoz fərziyyəsi tərəfindən yaradılmış və ondan sonra məşhurluq qazanmışdır. 1981-ci il tarixli Hüceyrə təkamülündə Ortaq Həyat (Symbiosis in Cell Evolution) adlı işində eukariot hüceyrələr mənşəyinin birlikdə yaşayan primitiv prokrayot canlı birliklərinə dayandığını müdafiə etmişdir.
Lynn Margulis və Dorion Sagan'a görə "həyat dünyanı döyüşlə deyil dayanışmayla fəth etmişdir və 'in e söykənən təkamül tezisi əskikdir".
da endosimbiyotik mənşəli olduğuna dair şübhələr olmaqla birlikdə bu orqanoidlərin öz DNTi yoxdur. , onların, eukariot hüceyrələr atmosfer də gedərək artan nisbətdəki oksigeni direnebilmesini təmin edən ilk endosimbiyotik canlılardan olduğunu irəli sürmüşdür. Lakin son işlərdən elə aydın olur ki bu orqan ortaq yaşayan bakteriya lərdən deyil mənşəlidir.
Sübut
Mitoxondri və plastitlerin endosimbiyoz mənşəli olduqlarına dair tapıntılar aşağıdakı kimidir.
- Mitoxondri və plastitler aid olduqları hüceyrədən fərqli olan bir DNT daşıyırlar və bu DNT bakterilerinkine bənzəyir (dairsellik və uzunluq baxımından)
- İki və ya daha çoxmərtəbəli pərdələri vardır və ən içdəki lay hüceyrədəki digər zarlardan tərkib baxımından fərqlidir, tərkibi daha çox prokaryotik hüceyrə pərdəsinə bənzəməkdədir.
- Yeni plastit və ya mitoxondri meydana gəlməsi yalnız ikiyə bölünmə əməliyyatına bənzər bir müddət sonunda olur. Bəzi Dəniz yosunlarının plastitler müxtəlif kimyəvilərlə və ya uzun müddət günəş işığı yoxluğunda hüceyrəyə zərər vermədən yox edilə bilməkdədir bu vəziyyətdəki hüceyrələrdə plastitler yenidən çıxarıla.
- Plastitlerin daxili quruluşu və biokimyası, məsələn və xlorofil lərin varlığı, siyanobakterilerle böyük bənzərliklər göstermektedir.Ökaryotik , bakteriya və plastitlerin təhlil etmələri də göstərir ki plastitiler ən çox siyanobakterilere yaxındır.
- DNT analizləri və filogenetik təhlil etmələr mobil DNT-nin plastit DNT gəlmiş ola biləcək parçacıqlar saxladığını düşündürməkdədir.
- Hüceyrə nüvəsi tərəfindən kodlaşdırılan bəzi zülal ler bu orqanoid transfer edilməkdədir və həm mitoxondri həm də koloroplast genomu bakteriyalara nisbətən daha kiçikdir. bu da endosimbiyoz əlaqəylə konak hüceyrəyə olan asılılığın artması lazım olduğu keçirilməsinə üst-üstə düşür. Orqanoid genomlarındaki bir çox gen ya itirilmiş və ya hüceyrə nüvəsinə keçdikdə.
- Plastitler indiki vaxtda bir çox fərqli növündə var, bunlardan bəziləri plastit saxlamayan protista növləri yaxın qohumluq göstərməkdədirlər. Əgər plastitler özbaşına oluşsaydı bu hadisənin bir çox dəfə yenidən təkrarlanması lazım idi və endosimbiyoz qaydası olmadan bu yaxın növlər arasındakı fərqlilikləri açıqlamaq asan olmazdı.
- Bu orqanoidlərin ribosomlar bakterilerinki kimidir (70s).
- Mitoxondri və plastit qaynaqlı zülallar, bakteriya olduğu kimi başlanğıc amin turşusu olaraq istifadə etməkdədir.
Orta Endosimbiyoz
Ilkin endosimbiyoz bir orqanizmin bir bakteriyanı içinə almasına deyilir. Orta endosimbiyoz isə əsas endosimbiyoz məhsulu canlının başqa bir eukariot orqanizm tərəfindən yutulmasıyla olur. Orta endosimbiyoz canlılıq tarixi boyunca bir çox dəfələr meydana gəlmişdir və inanılmaz çeşitlikteki və digər ökaryotların inkişafını təmin etmişdir. Bəzi növlər buna bənzər bir mexanizmdən böyük faydalar təmin; bir hiss udarlar fotosintez məhsullarını istifadə edərlər, udulan canlı öldüyündə və ya bir şəkildə kaybedildğinde isə köhnə həyat tərzinə geri dönərlər.
Bir digər ikinci endosimbiyotik üsul də bir protista növü olan 'da görülməkdədir. Bu canlı normal zamanlarda ovçu bir növ kimi davranmaqdadır, lakin bir yaşıl yosun yediyində işığa doğru hərəkət etmə qabiliyyəti qazanır, qidalanma orqanı itər. Bu vaxt yosun də artıq bir konak hücrədə yaşadığı üçün kamçısını və mobil skeletini itirər. Orta endosimbiyoz da təkamül qalıqlar buraxar. Orta endosimbiyoz məhsulu plastitler üç və ya dörd mərtəbəli pərdədən ibarətdir. Bu artıqdan iki pərdədən birinin qəbulun hüceyrə pərdəsi digərinin isə konak hüceyrənin fagozomal kisəsi olduğu düşünülməkdədir.
Plastit ehtiva edən canlı növlərinin müxtəlifliyinə baxmayaraq bu plastitlerin və biokimyası bunlarının mənşəyinin tək olduğunu düşündürməkdədir bununla birlikdə bu qayda hələ mübahisəlidir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Scientific American (İng.)
Mənbə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Endosimbiyoz qaydasi eukariot huceyre lerinden mitoxondri ve lerin menseyi ile mesgul olur Qayda soz movzusu orqanoidlerin eukariot huceyrelerle birlikde yasamaga baslayan lardan aldigini ireli surer Mitoxondri proteobakterilerden lar ise lerden inkisaf etmisdir Endosimbiyoz qaydasiKecmis1883 ci ilde Alman botanik islerinde yasil bitki lerdeki kloroplastlarin siyanobakterilerle benzerlikler gosterdiyini musahide ve yasil bitkilerin iki orqanizmin simbiyoz heyatindan ortaya cixdigini dusunmusdu Rus botanik bu islerden xeberdar ve 1905 ci ilde ilk defe endosimbiyoz nezeriyyeden aciqca behs etmisdir 1920 ci illerde mitoxondrilerin endosimbiyotik kecmisi haqqindaki dusunculer terefinden gelistirlmeye davam etdi Baslangicda bu ferziyyeler nezere alinmadi 1960 larda elektron mikroskoplariyla edilen koloroplastlarin ve siyanobkaterilerin daha etrafli muqayiseleri ve plastitlerin ve mitoxondrilerin oz DNT larinin oldugu kesfi kohne fikirlerin yeniden dogusuna sebeb oldu Endosimbiyoz ferziyyesi terefinden yaradilmis ve ondan sonra meshurluq qazanmisdir 1981 ci il tarixli Huceyre tekamulunde Ortaq Heyat Symbiosis in Cell Evolution adli isinde eukariot huceyreler menseyinin birlikde yasayan primitiv prokrayot canli birliklerine dayandigini mudafie etmisdir Lynn Margulis ve Dorion Sagan a gore heyat dunyani doyusle deyil dayanismayla feth etmisdir ve in e soykenen tekamul tezisi eskikdir da endosimbiyotik menseli olduguna dair subheler olmaqla birlikde bu orqanoidlerin oz DNTi yoxdur onlarin eukariot huceyreler atmosfer de gederek artan nisbetdeki oksigeni direnebilmesini temin eden ilk endosimbiyotik canlilardan oldugunu ireli surmusdur Lakin son islerden ele aydin olur ki bu orqan ortaq yasayan bakteriya lerden deyil menselidir SubutMitoxondri ve plastitlerin endosimbiyoz menseli olduqlarina dair tapintilar asagidaki kimidir Mitoxondri ve plastitler aid olduqlari huceyreden ferqli olan bir DNT dasiyirlar ve bu DNT bakterilerinkine benzeyir dairsellik ve uzunluq baximindan Iki ve ya daha coxmertebeli perdeleri vardir ve en icdeki lay huceyredeki diger zarlardan terkib baximindan ferqlidir terkibi daha cox prokaryotik huceyre perdesine benzemekdedir Yeni plastit ve ya mitoxondri meydana gelmesi yalniz ikiye bolunme emeliyyatina benzer bir muddet sonunda olur Bezi Deniz yosunlarinin plastitler muxtelif kimyevilerle ve ya uzun muddet gunes isigi yoxlugunda huceyreye zerer vermeden yox edile bilmekdedir bu veziyyetdeki huceyrelerde plastitler yeniden cixarila Plastitlerin daxili qurulusu ve biokimyasi meselen ve xlorofil lerin varligi siyanobakterilerle boyuk benzerlikler gostermektedir Okaryotik bakteriya ve plastitlerin tehlil etmeleri de gosterir ki plastitiler en cox siyanobakterilere yaxindir DNT analizleri ve filogenetik tehlil etmeler mobil DNT nin plastit DNT gelmis ola bilecek parcaciqlar saxladigini dusundurmekdedir Huceyre nuvesi terefinden kodlasdirilan bezi zulal ler bu orqanoid transfer edilmekdedir ve hem mitoxondri hem de koloroplast genomu bakteriyalara nisbeten daha kicikdir bu da endosimbiyoz elaqeyle konak huceyreye olan asililigin artmasi lazim oldugu kecirilmesine ust uste dusur Orqanoid genomlarindaki bir cox gen ya itirilmis ve ya huceyre nuvesine kecdikde Plastitler indiki vaxtda bir cox ferqli novunde var bunlardan bezileri plastit saxlamayan protista novleri yaxin qohumluq gostermekdedirler Eger plastitler ozbasina olussaydi bu hadisenin bir cox defe yeniden tekrarlanmasi lazim idi ve endosimbiyoz qaydasi olmadan bu yaxin novler arasindaki ferqlilikleri aciqlamaq asan olmazdi Bu orqanoidlerin ribosomlar bakterilerinki kimidir 70s Mitoxondri ve plastit qaynaqli zulallar bakteriya oldugu kimi baslangic amin tursusu olaraq istifade etmekdedir Orta EndosimbiyozIlkin endosimbiyoz bir orqanizmin bir bakteriyani icine almasina deyilir Orta endosimbiyoz ise esas endosimbiyoz mehsulu canlinin basqa bir eukariot orqanizm terefinden yutulmasiyla olur Orta endosimbiyoz canliliq tarixi boyunca bir cox defeler meydana gelmisdir ve inanilmaz cesitlikteki ve diger okaryotlarin inkisafini temin etmisdir Bezi novler buna benzer bir mexanizmden boyuk faydalar temin bir hiss udarlar fotosintez mehsullarini istifade ederler udulan canli olduyunde ve ya bir sekilde kaybedildginde ise kohne heyat terzine geri donerler Bir diger ikinci endosimbiyotik usul de bir protista novu olan da gorulmekdedir Bu canli normal zamanlarda ovcu bir nov kimi davranmaqdadir lakin bir yasil yosun yediyinde isiga dogru hereket etme qabiliyyeti qazanir qidalanma orqani iter Bu vaxt yosun de artiq bir konak hucrede yasadigi ucun kamcisini ve mobil skeletini itirer Orta endosimbiyoz da tekamul qaliqlar buraxar Orta endosimbiyoz mehsulu plastitler uc ve ya dord mertebeli perdeden ibaretdir Bu artiqdan iki perdeden birinin qebulun huceyre perdesi digerinin ise konak huceyrenin fagozomal kisesi oldugu dusunulmekdedir Plastit ehtiva eden canli novlerinin muxtelifliyine baxmayaraq bu plastitlerin ve biokimyasi bunlarinin menseyinin tek oldugunu dusundurmekdedir bununla birlikde bu qayda hele mubahiselidir Hemcinin baxSibyeXarici kecidlerScientific American Ing Menbe