Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz Yerli Atlı Diviziyası (rus. Кавказская туземная конная дивизия) və ya Vəhşi diviziya (rus. Дикая дивизия — Birinci dünya müharibəsi (1914–1918) dövründə Qafqazın müsəlman əhalisindən təşkil edilmiş süvari diviziya. Çar Rusiyasında müsəlman əhali, o cümlədən Qafqaz müsəlmanları kütləvi şəkildə hərbi xidmətə cəlb olunmurdular, lakin müharibənin gedişində cəbhənin möhkəmləndirilməsi üçün Qafqaz müsəlmanlarının süvari qoşunda döyüşmək bacarıqlarını nəzərə alaraq, onlardan ibarət yeni atlı diviziyanın yaradılması qərara alındı. 3-cü süvari korpusun (Qərb cəbhəsi) tərkibində olan "Dikaya diviziya" (diviziyanın adı həm şəxsi heyətin şücaəti, həm də onların nizami döyüş hazırlığı keçməməsi ilə əlaqədar idi) 6 kiçik tərkibli alaydan — Dağıstan, Kabarda, Tatar (azərbaycanlı), Çeçen, və Çərkəz alaylarından ibarət idi. Diviziyanın tabeliyinə, həmçinin, Osetin piyada briqadası və 8-ci Don topçu divizionu verilmişdi. "Dikaya diviziya"nın komandiri general D. P. Baqration idi.
| Qafqaz Yerli Atlı Diviziyası | |
|---|---|
| rus. Кавказская туземная конная дивизия | |
 | |
| Növü | Kavaleriya |
| Ölkə | Rusiya imperiyası |
| Tabedir | II Atlı Korpusu |
| Tərkibi | Kabardin Atlı Alayı II Dağıstan Atlı Alayı Tatar Atlı Alayı Çeçen Atlı Alayı Çərkəz Atlı Alayı İnquş Atlı Alayı |
| Sayı | 9875 |
| Ləqəbi | Vəhşi diviziya |
| Müharibələr | Birinci Dünya müharibəsi |
| Döyüşlər | Brusilov hücumu |
| Komandanlıq | |
| Məşhur komandirləri | Mixail Romanov Baqration Dmitri Aleksandr Qaqarin Feyzulla mirzə Qovanlı-Qacar |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Diviziyanın zabit heyətini, əsasən, rus qvardiya zabitləri, həmçinin, yerli zadəgan nümayəndələri təşkil edirdi. "Dikaya diviziya"nın ümumi sayı 1350 süvaridən ibarət idi. Xüsusi hərbi hazırlıq görmədiyinə və könüllülük əsasında yaradıldığına görə, diviziyanın şəxsi heyətinə müəyyən güzəştlər verilmişdi. Onların hər biri ayda 25 rubl məvacib alırdılar. Rusiyada çar hakimiyyəti devrildikdən və Müvəqqəti hökumət yaradıldıqdan sonra korpusun siyasiləşdirilməsinə cəhd göstərilməsi, bir tərəfdən, bolşeviklərin, digər tərəfdən, Müvəqqəti hökumətin ondan öz siyasi maraqları üçün istifadə etməyə çalışması bu hərbi qurumun dağılmasına səbəb oldu. Nəticədə 1917-ci ilin sonlarında "Qafqazın yerli əhalisindən təşkil edilmiş atlı korpus" ləğv olundu.
"Dikaya diviziya"ın Azərbaycanla bağlayan onun tərkibindəki "Tatar süvari alayı" idi. Alayın əsgərləri, əsasən, Qarabağ və Gəncəbasar bölgələrindən toplanmışdı. Korpusun ləğvindən sonra alayın atlıları vətənə döndülər. Müsəlman korpusunun formalaşdırılmasına başlananda, tatar alayında xidmət etmiş süvarilərin böyük hissəsi könüllü şəkildə Gəncəyə toplaşdılar. Həmin süvarilərin əsasında yenidən "Tatar süvari alayı" təşkil olundu və Müsəlman korpusunun süvari briqadasının tərkibində müəyyən dəyişikliklərlə Cümhuriyyətin süqutuna qədər öz mövcudluğunu qoruyub saxladı.
Tərkibi
1914-cü il avqustun 23-də II Nikolayın əmri ilə yaradılmış Qafqaz Yerli Atlı Diviziyası hər biri 2 yerli atlı alaydan (hər alayda 400 nəfər olmaqla) təşkil edilmiş 3 briqadadan ibarət idi.
Diviziyaya daxil olan hərbi birləşmələr bunlar idi:
- I briqada Kabardin Atlı Alayından (kabardin və balkarlardan təşkil olunmuşdur) və II Dağıstan Atlı Alayından ibarət idi.
- II briqada Tatar Atlı Alayından (o dövrdə azərbaycanlılar Qafqaz türkləri və ya Qafqaz tatarları adlandırılırdılar.) və Çeçen Atlı Alayından ibarət idi.
- III briqada Çərkəz Atlı Alayından (noqay, çərkəz, abazin, abxaz və qaraçaylılardan təşkil olunmuşdur.) və İnquş Atlı Alayından ibarət idi.
Diviziyanın komandanlığı
Diviziyaya komandanlıq etmək üçün general-leytenant vəzifəsində olmaq lazım idi. Və əgər bu vəzifəyə general-mayor təyin edilirdisə onlar general-leytenant vəzifəsi alana qədər bu vəzifədə qalırdılar.
Diviziya komandanları
- 23.08.1914–04.02.1916 — general-mayor, böyük knyaz Mixail Romanov
- 20.02.1916–21.08.1917 — general-mayor (12.07.1916-cı ildən general-leytenant) knyaz Dmitri Baqration Petroviç
- 28.08.1917–02.09.1917 — general-mayor knyaz Aleksandr Qaqarin Vsilyeviç
- 30.09.1917 — хх.хх.хххх — general-mayor Qacar şahzadəsi Feyzulla mirzə Qacar
Diviziya qərargahının rəisləri
- 23.08.1914–22.02.1916 — polkovnik (10.09.1915-ci ildən general-mayor) Yakov Yuzefoviç Davidoviç
- 25.02.1916–22.05.1917 — polkovnik (07.04.1917-ci ildən general-mayor) Pyotr Polovtsov Aleksandroviç
- 05.06.1917–25.10.1917 — polkovnik (03.10.1917-ci ildən general-mayor) Vladimir Qatovskiy Nikolayeviç
- 25.11.1917 — хх.хх.хххх — polkovnik-leytenant Boris Nikitin Vladimiroviç
İştirak etdiyi hərbi əməliyyatlar
Diviziyanın formalaşması 1914-cü ilin sentyabr ayında yekunlaşdı. Daha sonra oktyabr ayında diviziya qatarla Podolsk quberniyasına çatdırıldı. Noyabr ayının əvvəlində Qafqaz Yerli Atlı Diviziyası general-leytenant Hüseyn xan Naxçıvanskinin komandanı olduğu II Atlı Korpusunun tərkibinə qatıldı. Noyabr ayının sonundan etibarən diviziya cənub qərb cəbhəsində (Avstriya cəbhəsi) döyüşlərə başladı.
Diviziya Polyançik, Rıbne, Verxovini-Bıstra ətrafında ağır döyüşlər keçirib. 1914-cü ilin dekabr ayında Sane bölgəsində, 1915-ci ilin yanvarında isə Lomna-Lutovisk bölgəsində düşmənin Peremışl istiqamətində olan hücumunun qarşısını alıblar. Fevral ayında diviziya Lomnitsa çayı üzərində, Brin və Tsu-Babin kəndləri yaxınlığında baş vermiş döyüşlərdə, Stanislavov və Tlumaç bölgəsinin tutulması uğrunda uğurlu əməliyyatlar icra etdi. 1915-ci ilin iyul, avqust və payız aylarında diviziya Şuparka, Novosyolka-Kostyukov yaxınlığında, Dobropol və Qayvoron vilayətlərində bir sıra döyüşlərdə iştirak etdi.
Xatirəsi
- 1920-ci ildə Riqada Nikolay Breşko Breşkovskinin yazdığı "Dikaya diviziya" kitabı işıq üzü görüb. Bundan sonra kitab dəfələrlə yenidən nəşr olunub.
- Sergey Eyzenşteynin 1927-ci ildə çəkdiyi "Oktyabr" filminin bir səhnəsində bolşeviklərin "Vəhşi diviziyanın" döyüşçülərini Kornilov üsyanında iştirakdan çəkindirməkləri təsvir edilib.
- Великая Октябрьская Социалистическая Революция. Энциклопедия. M., 1987.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz Yerli Atli Diviziyasi rus Kavkazskaya tuzemnaya konnaya diviziya ve ya Vehsi diviziya rus Dikaya diviziya Birinci dunya muharibesi 1914 1918 dovrunde Qafqazin muselman ehalisinden teskil edilmis suvari diviziya Car Rusiyasinda muselman ehali o cumleden Qafqaz muselmanlari kutlevi sekilde herbi xidmete celb olunmurdular lakin muharibenin gedisinde cebhenin mohkemlendirilmesi ucun Qafqaz muselmanlarinin suvari qosunda doyusmek bacariqlarini nezere alaraq onlardan ibaret yeni atli diviziyanin yaradilmasi qerara alindi 3 cu suvari korpusun Qerb cebhesi terkibinde olan Dikaya diviziya diviziyanin adi hem sexsi heyetin sucaeti hem de onlarin nizami doyus hazirligi kecmemesi ile elaqedar idi 6 kicik terkibli alaydan Dagistan Kabarda Tatar azerbaycanli Cecen ve Cerkez alaylarindan ibaret idi Diviziyanin tabeliyine hemcinin Osetin piyada briqadasi ve 8 ci Don topcu divizionu verilmisdi Dikaya diviziya nin komandiri general D P Baqration idi Qafqaz Yerli Atli Diviziyasirus Kavkazskaya tuzemnaya konnaya diviziyaNovu KavaleriyaOlke Rusiya imperiyasiTabedir II Atli KorpusuTerkibi Kabardin Atli Alayi II Dagistan Atli Alayi Tatar Atli Alayi Cecen Atli Alayi Cerkez Atli Alayi Inqus Atli AlayiSayi 9875Leqebi Vehsi diviziyaMuharibeler Birinci Dunya muharibesiDoyusler Brusilov hucumuKomandanliqMeshur komandirleri Mixail Romanov Baqration Dmitri Aleksandr Qaqarin Feyzulla mirze Qovanli Qacar Vikianbarda elaqeli mediafayllar Diviziyanin zabit heyetini esasen rus qvardiya zabitleri hemcinin yerli zadegan numayendeleri teskil edirdi Dikaya diviziya nin umumi sayi 1350 suvariden ibaret idi Xususi herbi hazirliq gormediyine ve konulluluk esasinda yaradildigina gore diviziyanin sexsi heyetine mueyyen guzestler verilmisdi Onlarin her biri ayda 25 rubl mevacib alirdilar Rusiyada car hakimiyyeti devrildikden ve Muveqqeti hokumet yaradildiqdan sonra korpusun siyasilesdirilmesine cehd gosterilmesi bir terefden bolseviklerin diger terefden Muveqqeti hokumetin ondan oz siyasi maraqlari ucun istifade etmeye calismasi bu herbi qurumun dagilmasina sebeb oldu Neticede 1917 ci ilin sonlarinda Qafqazin yerli ehalisinden teskil edilmis atli korpus legv olundu Dikaya diviziya in Azerbaycanla baglayan onun terkibindeki Tatar suvari alayi idi Alayin esgerleri esasen Qarabag ve Gencebasar bolgelerinden toplanmisdi Korpusun legvinden sonra alayin atlilari vetene donduler Muselman korpusunun formalasdirilmasina baslananda tatar alayinda xidmet etmis suvarilerin boyuk hissesi konullu sekilde Genceye toplasdilar Hemin suvarilerin esasinda yeniden Tatar suvari alayi teskil olundu ve Muselman korpusunun suvari briqadasinin terkibinde mueyyen deyisikliklerle Cumhuriyyetin suqutuna qeder oz movcudlugunu qoruyub saxladi Terkibi1914 cu il avqustun 23 de II Nikolayin emri ile yaradilmis Qafqaz Yerli Atli Diviziyasi her biri 2 yerli atli alaydan her alayda 400 nefer olmaqla teskil edilmis 3 briqadadan ibaret idi Diviziyaya daxil olan herbi birlesmeler bunlar idi I briqada Kabardin Atli Alayindan kabardin ve balkarlardan teskil olunmusdur ve II Dagistan Atli Alayindan ibaret idi II briqada Tatar Atli Alayindan o dovrde azerbaycanlilar Qafqaz turkleri ve ya Qafqaz tatarlari adlandirilirdilar ve Cecen Atli Alayindan ibaret idi III briqada Cerkez Atli Alayindan noqay cerkez abazin abxaz ve qaracaylilardan teskil olunmusdur ve Inqus Atli Alayindan ibaret idi Diviziyanin komandanligiDiviziyaya komandanliq etmek ucun general leytenant vezifesinde olmaq lazim idi Ve eger bu vezifeye general mayor teyin edilirdise onlar general leytenant vezifesi alana qeder bu vezifede qalirdilar Diviziya komandanlari 23 08 1914 04 02 1916 general mayor boyuk knyaz Mixail Romanov 20 02 1916 21 08 1917 general mayor 12 07 1916 ci ilden general leytenant knyaz Dmitri Baqration Petrovic 28 08 1917 02 09 1917 general mayor knyaz Aleksandr Qaqarin Vsilyevic 30 09 1917 hh hh hhhh general mayor Qacar sahzadesi Feyzulla mirze QacarDiviziya qerargahinin reisleri 23 08 1914 22 02 1916 polkovnik 10 09 1915 ci ilden general mayor Yakov Yuzefovic Davidovic 25 02 1916 22 05 1917 polkovnik 07 04 1917 ci ilden general mayor Pyotr Polovtsov Aleksandrovic 05 06 1917 25 10 1917 polkovnik 03 10 1917 ci ilden general mayor Vladimir Qatovskiy Nikolayevic 25 11 1917 hh hh hhhh polkovnik leytenant Boris Nikitin VladimirovicIstirak etdiyi herbi emeliyyatlarDiviziyanin formalasmasi 1914 cu ilin sentyabr ayinda yekunlasdi Daha sonra oktyabr ayinda diviziya qatarla Podolsk quberniyasina catdirildi Noyabr ayinin evvelinde Qafqaz Yerli Atli Diviziyasi general leytenant Huseyn xan Naxcivanskinin komandani oldugu II Atli Korpusunun terkibine qatildi Noyabr ayinin sonundan etibaren diviziya cenub qerb cebhesinde Avstriya cebhesi doyuslere basladi Diviziya Polyancik Ribne Verxovini Bistra etrafinda agir doyusler kecirib 1914 cu ilin dekabr ayinda Sane bolgesinde 1915 ci ilin yanvarinda ise Lomna Lutovisk bolgesinde dusmenin Peremisl istiqametinde olan hucumunun qarsisini aliblar Fevral ayinda diviziya Lomnitsa cayi uzerinde Brin ve Tsu Babin kendleri yaxinliginda bas vermis doyuslerde Stanislavov ve Tlumac bolgesinin tutulmasi ugrunda ugurlu emeliyyatlar icra etdi 1915 ci ilin iyul avqust ve payiz aylarinda diviziya Suparka Novosyolka Kostyukov yaxinliginda Dobropol ve Qayvoron vilayetlerinde bir sira doyuslerde istirak etdi Xatiresi1920 ci ilde Riqada Nikolay Bresko Breskovskinin yazdigi Dikaya diviziya kitabi isiq uzu gorub Bundan sonra kitab defelerle yeniden nesr olunub Sergey Eyzensteynin 1927 ci ilde cekdiyi Oktyabr filminin bir sehnesinde bolseviklerin Vehsi diviziyanin doyusculerini Kornilov usyaninda istirakdan cekindirmekleri tesvir edilib Velikaya Oktyabrskaya Socialisticheskaya Revolyuciya Enciklopediya M 1987