Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dejavü (fransızcadan tərcüməsi artıq görülmüş) — ilk dəfə baş verən hadisəni daha əvvəl gördüyümüz və yaşadığımız, ilk dəfə gedilən yerdə artıq bir dəfə olduğumuz hissini oyandıran illüziya deməkdir. Dejavünü qısaca olaraq “xəbərsiz tanışlıq” kimi xarakterizə etmək olar. Bu tanışlıq adətən qorxu, yadlıq və qəribəlik hissləri ilə müşayət olunur. Dejavü bütün yaş qruplarına aid insanlara təsir göstərir, lakin daha çox yeniyetmələr və gənclər (15-25 yaş arası) bu hissə qarşı həssasdırlar. Dejavü bir çox hallarda “gələcəyi xatırlamaq” kimi təsvir edilir və bu məşhur fenomen sağlam insanların 97 faizində ən azı bir dəfə yaşanmışdır. Bu hissi təsvir etmək çox çətindir. Bu halla qarşılaşan insanlar bəzən özlərini fövqəlgücə sahib hesab edirlər. Lakin bu hal tibbə məlumdur və elmi dildə beynin bu reaksiyasına dejavü deyilir.
Dejavünun tərsi jamevudur. Yaşadığın hadisələri heç vaxt yaşamamış kimi hiss etməyə jamevu deyilir.
Dejavünün növləri
Deja vekyu (artıq yaşanmış)
- Ən geniş yayılmış formasıdır.
- İnsanda bir şeyi daha öncə etdiyi, yaxud eyni vəziyyətdə daha əvvəl də olduğu hissini oyadır və şəxs sonra nələr baş verəcəyini bilir.
- Adətən çox şablon hadisələrlə əlaqəli olur.
- Adətən baş verdiyi etibarən uzun illər boyunca dəqiq şəkildə xatırlanır.
Deja senti (artıq hiss edilmiş)
- İnsanın deyiləcək sözü və ediləcək hərəkəti əvvəlcədən bilməsi hissində heç bir öncəgörücülük xüsusiyyəti yoxdur.
- Hadisələr sürətlə yaddaşdan silinir.
- Beyinin gicgah payının epilepsiyası ilə əlaqəlidir.
Deja vizit (artıq gedilmiş)
- Nadir hallarda baş verir.
- İnsan yeni məkana gedir və oranın tanış olduğunu hiss edir.
- Ola bilər ki, şəxs əvvəllər həmin məkan haqqında oxuyub və daha sonra bildiklərini unudub.
Elmi nəzəriyyələr
Dejavü daima nevroloqların diqqət mərkəzində olmuş və bu gün də tədqiq edilməkdədir. Aparılan bəzi araşdırmalar göstərir ki, dejavüyə səbəb olan əsas amil dejavü zamanı beynin bəzi bölgələrinin daha aktiv fəaliyyətdə olmasıdır. Kembricdəki alimləri beyinin dejavüyə səbəb olan hissəsini aşkarladıqlarını bildirirlər: onlar iddia edirlər ki, beyinin yaddaş mərkəzindəki hippokampus adlanan neyronlar yeni yerlərin və hadisələrin əqli xəritəsini hazırlayır və daha sonra onları gələcək istifadə üçün qoruyub saxlayır. Onlar bildirirlər ki, iki hadisə və məkan bir-birinə çox oxşadığı zaman dejavü baş verir və beləliklə dejavü hissi yaşanır.
Optik gecikmə
İnsanın iki gözü də eyni hadisəni görür, lakin bəzi səbəblərə görə məlumat beyinə sağ gözünüzdən sol gözünüzə nisbətən daha tez ötürülür, beləliklə beyniniz eyni hadisəni iki dəfə emal edir və siz elə hiss edirsiniz ki, sanki bu hadisəni əvvəllər də görmüsünüz. Lakin bu nəzəriyyə dejavü kor insanlarda qeydə alındıqdan sonra köhnəlmişdir.
Beyinin funksiyasının bölünməsi
Beyinin alın payı gələcək, gicgah payı keçmiş, limbik sistem isə indiki zamanla əlaqəlidir. Beyinin bu hissəsində qısa müddətli yaddaşla əlaqəli hippokampus və uzun müddətli yaddaşla əlaqəli parahipokampal beyin qabığı yerləşir. Beyinin düzgün fəaliyyətində keçmiş, gələcək və indiki zaman arasında kəsilməz əlaqə vardır. Lakin qısa müddətli və uzun müddətli yaddaş arasında həddən artıq sıx əlaqə yarandıqda, insan indiki zamanı keçmiş zaman kimi qəbul etməyə başlayır. İndiki zaman anlayışı parahipokampal beyin qırışığının yaddaş sistemində və neokortikal əlaqəsində (keçmişə aid xatirələrin yaddaşda saxlanmasına cavabdehdir) yanlış emal edildikdə indiki zaman keçmiş zaman kimi qəbul edilir.
Holoqram nəzəriyyəsi
Hal-hazırda yaşanan hadisənin tam mənzərəsini yaratmaq üçün bütün hisslərdən informasiya toplamağa çalışan beyin keçmişdə yaşanan hadisəyə aid qoxu, görüntü və səs kimi eyni yaxud oxşar detalları uzun müddətli yaddaşdan geri gətirir. Keçmişə aid həssas təəssüratlar yeni baş vermiş hadisənin təəssüratları ilə üst-üstə düşür və ona uzun müddətli yaddaşdan gəlmiş xatirə görünüşü verir. Beyində uzun müddətli və qısa müddətli yaddaş arasındakı dövriyyənin pozulması: hansısa səbəbdən xüsusi informasiya xatirələrin köçürülməsi üçün istifadə olunan mexanizmlərdən yan keçərək qısa müddətli yaddaşdan birbaşa uzun müddətli yaddaşa ötürülür. Alimlər bu hadisənin detallarını hələ də yaxşı başa düşmürlər. İnformasiyanın yeni, ən son hissəsi xatırlandığı zaman insan həmin hissənin uzun müddətli yaddaşdan gəldiyini və ona görə də uzaq keçmişə aid olduğunu fikirləşir.
Dini nəzəriyyələr
- Öncəgörülən yuxular
- Reinkarnasiya (əvvəlki həyata aid xatirələr)
- Öncəgörücülük (gələcəyi görmək)
- Paralel dünyalar (sənin surətin eyni hadisəni paralel dünyada artıq yaşamışdır).
Dejavüyə səbəb olan ən geniş yayılmış sağlamlıq problemləri
Dejavünün hər bir insanda həftədə bir və ya iki dəfə olması normaldır, lakin bu halların daha tez-tez təkrarlanması uşaqlarda epilepsiya xəstəliyinin, yaşlılarda isə beyin pozuntusunun xəbərçisi ola bilər.
- Şizofreniya
- Beynin gicgah payının epilepsiyası
- Narahatlıq
- Dissosiativ şəxsiyyət pozuntusu
- Dejavü həmçinin psixodelik dərman vasitələrinin istifadəsi ilə də əlaqəli ola bilər.
Mənbə
- Dejavü 2009-12-07 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
- Dejavü – bu anı daha əvvəl yaşamışam hissi 2017-01-12 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dejavu fransizcadan tercumesi artiq gorulmus ilk defe bas veren hadiseni daha evvel gorduyumuz ve yasadigimiz ilk defe gedilen yerde artiq bir defe oldugumuz hissini oyandiran illuziya demekdir Dejavunu qisaca olaraq xebersiz tanisliq kimi xarakterize etmek olar Bu tanisliq adeten qorxu yadliq ve qeribelik hissleri ile musayet olunur Dejavu butun yas qruplarina aid insanlara tesir gosterir lakin daha cox yeniyetmeler ve gencler 15 25 yas arasi bu hisse qarsi hessasdirlar Dejavu bir cox hallarda geleceyi xatirlamaq kimi tesvir edilir ve bu meshur fenomen saglam insanlarin 97 faizinde en azi bir defe yasanmisdir Bu hissi tesvir etmek cox cetindir Bu halla qarsilasan insanlar bezen ozlerini fovqelguce sahib hesab edirler Lakin bu hal tibbe melumdur ve elmi dilde beynin bu reaksiyasina dejavu deyilir Dejavunun tersi jamevudur Yasadigin hadiseleri hec vaxt yasamamis kimi hiss etmeye jamevu deyilir Dejavunun novleriDeja vekyu artiq yasanmis En genis yayilmis formasidir Insanda bir seyi daha once etdiyi yaxud eyni veziyyetde daha evvel de oldugu hissini oyadir ve sexs sonra neler bas vereceyini bilir Adeten cox sablon hadiselerle elaqeli olur Adeten bas verdiyi etibaren uzun iller boyunca deqiq sekilde xatirlanir Deja senti artiq hiss edilmis Insanin deyilecek sozu ve edilecek hereketi evvelceden bilmesi hissinde hec bir oncegoruculuk xususiyyeti yoxdur Hadiseler suretle yaddasdan silinir Beyinin gicgah payinin epilepsiyasi ile elaqelidir Deja vizit artiq gedilmis Nadir hallarda bas verir Insan yeni mekana gedir ve oranin tanis oldugunu hiss edir Ola biler ki sexs evveller hemin mekan haqqinda oxuyub ve daha sonra bildiklerini unudub Elmi nezeriyyelerDejavu daima nevroloqlarin diqqet merkezinde olmus ve bu gun de tedqiq edilmekdedir Aparilan bezi arasdirmalar gosterir ki dejavuye sebeb olan esas amil dejavu zamani beynin bezi bolgelerinin daha aktiv fealiyyetde olmasidir Kembricdeki alimleri beyinin dejavuye sebeb olan hissesini askarladiqlarini bildirirler onlar iddia edirler ki beyinin yaddas merkezindeki hippokampus adlanan neyronlar yeni yerlerin ve hadiselerin eqli xeritesini hazirlayir ve daha sonra onlari gelecek istifade ucun qoruyub saxlayir Onlar bildirirler ki iki hadise ve mekan bir birine cox oxsadigi zaman dejavu bas verir ve belelikle dejavu hissi yasanir Optik gecikme Insanin iki gozu de eyni hadiseni gorur lakin bezi sebeblere gore melumat beyine sag gozunuzden sol gozunuze nisbeten daha tez oturulur belelikle beyniniz eyni hadiseni iki defe emal edir ve siz ele hiss edirsiniz ki sanki bu hadiseni evveller de gormusunuz Lakin bu nezeriyye dejavu kor insanlarda qeyde alindiqdan sonra kohnelmisdir Beyinin funksiyasinin bolunmesi Beyinin alin payi gelecek gicgah payi kecmis limbik sistem ise indiki zamanla elaqelidir Beyinin bu hissesinde qisa muddetli yaddasla elaqeli hippokampus ve uzun muddetli yaddasla elaqeli parahipokampal beyin qabigi yerlesir Beyinin duzgun fealiyyetinde kecmis gelecek ve indiki zaman arasinda kesilmez elaqe vardir Lakin qisa muddetli ve uzun muddetli yaddas arasinda hedden artiq six elaqe yarandiqda insan indiki zamani kecmis zaman kimi qebul etmeye baslayir Indiki zaman anlayisi parahipokampal beyin qirisiginin yaddas sisteminde ve neokortikal elaqesinde kecmise aid xatirelerin yaddasda saxlanmasina cavabdehdir yanlis emal edildikde indiki zaman kecmis zaman kimi qebul edilir Holoqram nezeriyyesi Hal hazirda yasanan hadisenin tam menzeresini yaratmaq ucun butun hisslerden informasiya toplamaga calisan beyin kecmisde yasanan hadiseye aid qoxu goruntu ve ses kimi eyni yaxud oxsar detallari uzun muddetli yaddasdan geri getirir Kecmise aid hessas teessuratlar yeni bas vermis hadisenin teessuratlari ile ust uste dusur ve ona uzun muddetli yaddasdan gelmis xatire gorunusu verir Beyinde uzun muddetli ve qisa muddetli yaddas arasindaki dovriyyenin pozulmasi hansisa sebebden xususi informasiya xatirelerin kocurulmesi ucun istifade olunan mexanizmlerden yan kecerek qisa muddetli yaddasdan birbasa uzun muddetli yaddasa oturulur Alimler bu hadisenin detallarini hele de yaxsi basa dusmurler Informasiyanin yeni en son hissesi xatirlandigi zaman insan hemin hissenin uzun muddetli yaddasdan geldiyini ve ona gore de uzaq kecmise aid oldugunu fikirlesir Dini nezeriyyelerOncegorulen yuxular Reinkarnasiya evvelki heyata aid xatireler Oncegoruculuk geleceyi gormek Paralel dunyalar senin suretin eyni hadiseni paralel dunyada artiq yasamisdir Dejavuye sebeb olan en genis yayilmis saglamliq problemleriDejavunun her bir insanda heftede bir ve ya iki defe olmasi normaldir lakin bu hallarin daha tez tez tekrarlanmasi usaqlarda epilepsiya xesteliyinin yaslilarda ise beyin pozuntusunun xebercisi ola biler Sizofreniya Beynin gicgah payinin epilepsiyasi Narahatliq Dissosiativ sexsiyyet pozuntusu Dejavu hemcinin psixodelik derman vasitelerinin istifadesi ile de elaqeli ola biler MenbeDejavu 2009 12 07 at the Wayback MachineXarici kecidlerDejavu bu ani daha evvel yasamisam hissi 2017 01 12 at the Wayback Machine