Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Döyüş başlığı xüsusi olaraq hazırlanmış olan daşıyıcı korpusda (məsələn, döyüş raketi, raket və ya torpedo) hədəfə daşınan partlayıcı, yandırıcı və ya zəhərli materialdan və sözügedən korpus hədəfə çatdıqdan sonra bu materialı işə salacaq olan tətikləmə mexanizmindən ibarət olan xüsusi döyüş mexanizmidir.
Mənşəyi
Torpedalar ilk dəfə yaradıldıqları zaman təlim, sınaq və hərbi təlimlərdə istifadə olunmaqları üçün onların içərisinə müəyyən faydalı yük yerləşdirilər və bu faydalı yükə sülh başlığı deyilərdi. Sözügedən həmin torpedalar həqiqi hərbi əməliyyatlarda və müharibələrdə istifadə olunmağa başlandığı zaman onların adı döyüş başlığı olaraq dəyişdirilmiş və zaman keçdikcə sülh başlığı termini hərbi terminologiyadan tamamilə çıxmışdır.
Təsnifatlandırma
Müxtəlif döyüş başlıqları növləri aşağıda göstərilmişdir:
- Partlayıcı: Müvafiq ölçüdə bir partlayışdan istifadə edilərək hədəfi parçalamaq və partlayışın yaratdığı zərbə dalğasının təsiri ilə əsas hədəfin ətrafında yerləşmiş olan ikinci dərəcəli hədəfləri mümkün qədər zərərsizləşdirmək prinsipinə əsaslanır.
- Konvensional: Barıt, C4 və dinamit kimi molekulyar strukturda yüksək miqdarda istilik, işıq və şok enerjisinə malik olan kimyəvi maddələrdən istifadə edilərək istehsal olunan partlayıcı maddələr qrupudur.
- Təhrik növü (Hərəkət növü): Böyük bir zərbə dalğası yaradaraq partlayış sferasında olan materiallara qəfil və yüksək təzyiq tətbiq edilməsi yolu ilə hədəfi zərərsizləşdirməyə əsaslanan konvensional partlayıcılardırlar. Yaranmış olan istiliyin və işığın miqdarı digər növlərdən daha azdır. Terror təşkilatları tərəfindən müntəzəm formada istifadə edilən boru tipli bombalar təhrik növüdür.
- Parçalanma (dispersiya) növü: Müəyyən bir hərəkət tipli partlayıcı nüvənin ətrafında əsasən silindr və ya sfera formasında yerləşdirilmiş olan qəlpə hissəciklərindən istifadə etməklə, hədəfləri partlayış zonası daxilində deşərək zərərsizləşdirməyə yönəlmiş konvensional partlayıcı maddə növüdür. Bütün kaset bombaları bu tipdədirlər.
- Yanğın növü: Müəyyən bir partlayıcı nüvənin ətrafında tez alışan yanacaqdan ibarət olan və düşmən ərazisində yanğın yaratmaqla təsir sahəsindəki hədəfləri məhv etmək prinsipinə əsaslanan partlayıcı maddə növüdür. İnkişaf etdirilmiş olan versiyalarında isə alovlanma qabiliyyətini sürətləndirən katalizator tipli kimyəvi maddələrdən və eyni zamanda da hədəfin özü-özünü söndürməsini çətinləşdirən yapışdırıcı maddələrdən də istifadə olunur. Napalm bombası yanğın tipli konvensional partlayıcılara yaxşı bir nümunədir.
- Forma növü: Bunlar, xüsusilə də polis və xüsusi təyinatlılar tərəfindən qapıların və seyflərin açılması, divarların dağıdılması kimi məqsədlər üçün müntəzəm olaraq istifadə edilən və hədəfin formasından və istifadə edilmiş olan materialdan asılı olaraq bir çox fərqli həndəsi formada istifadə edilə bilən təhrik tipli partlayıcılardırlar. Plastik partlayıcılar kimi tanınan gel və yaxud da pasta tipli partlayıcılar forma tiplidirlər.
- Zireh dağıdıcı: Müəyyən bir yüksək sürətli kinetik mərmi qarşısında adətən konus formasında (yaxud da onun sivri ucu ətrafında yerləşdirilmiş olan dairə) yerləşdirilən təhrik/forma/yanğın tipli partlayıcı kombinasiyası mexanizmidir. Zərbəyə həssas olan təhrikin hədəfə alınmış olan texnikanın zirehi ilə təması nəticəsində baş vermiş olan partlayışda yaranan yüksək istilik və konsentrasiyalı təzyiqə görə zireh materialının üstündə partlayıcının həndəsi formasına simmetrik olan və qısa müddət ərzində intensivliyini itirərək dalğa formasında yayılan qismən yumşaq "çuxur" (və ya daha zəif qalınlığa malik olan zirehlərdə hətta tam bir deşik) formalaşır. Kinetik mərminin molekulyar strukturu parçalanmış olan bu zirehin səthindəki məhz bu zəif nöqtədən istifadə edərək nəqliyyat vasitəsinə daxil olub onun ekipajını məhv edir.
- Nüvə: Nüvə parçalanması (məsələn, atom bombası) və ya termonüvə reaksiyası (məsələn, hidrogen bombası) adlı reaksiyasından istifadə edərək böyük enerji və dağıdıcı təsir yolu ilə hədəfə alınmış olan ərazidəki hədəfləri məhv edən döyüş başlığı növüdür.
- Konvensional: Barıt, C4 və dinamit kimi molekulyar strukturda yüksək miqdarda istilik, işıq və şok enerjisinə malik olan kimyəvi maddələrdən istifadə edilərək istehsal olunan partlayıcı maddələr qrupudur.
- Kimyəvi: Zəhərli olan kimyəvi bir maddəni hədəfə alınmış olan əraziyə buraxaraq bəşəri faktorları zərərsizləşdirmək prinsipinə əsaslanan döyüş başlığıdır.
- Bioloji: İnsan sağlamlığı üçün zərərli olan mikrobları, bakteriya və ya virusları hədəfə alınmış olan əraziyə buraxaraq, təsir sahəsindəki bəşəri faktorların xəstələnməsinə və ya ölməsinə səbəb olan döyüş başlığı növüdür.
- Kinetik: Heç bir partlayış baş vermədən hədəfə yüksək sürətlə yaxınlaşıb onu vuraraq və ya deşərək məhv edən döyüş başlığıdır.
Partlayış mexanizmləri
Müntəzəm olaraq istifadə edilən bəzi partlayış mexanizmləri aşağıdakılardır:
- Kontakt tipli mexanizm: Bu partlayış mexanizminə malik olan döyüş başlıqları hədəflə fiziki təmas etdikdən sonra partlayırlar. Bəzi hallarda isə düşmənə vurulması nəzərdə tutulmuş olan zərəri maksimum dərəcədə artırmaq üçün müəyyən gecikdirmə mexanizmlərindən istifadə olunur.
- Məsafə tipli mexanizm: Radar, səs dalğaları, maqnit sensoru və ya lazer kimi üsullardan birindən istifadə edilərək hədəfin məsafəsini izləyən və əvvəlcədən proqramlaşdırılmış olan məsafədən aşağıya düşəndə isə partlayış əmrini verən partlayış mexanizmidir. Bu üsuldan istifadə edən bir çox müasir döyüş başlıqları, həmçinin inteqrasiya edilmiş qəlpə cihazına birbaşa hədəfin üstündə partlamağa imkan verən vektor idarəetmə mexanizminə malik olurlar.
- Uzaqdan idarə olunma mexanizmi: Partlayış zamanı uzaqdan idarəetmə ilə insan-operator, kompüter sistemi, başqa bir döyüş maşını və ya komanda-idarə bölməsi tərəfindən müəyyənləşdirilmiş işə salma mexanizmidir.
- Zaman əsaslı tənzimləmə mexanizmi: Əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş olan müəyyən bir müddətdən sonra partlayışın baş vermə mexanizmidir.
- Hündürlük əsaslı tənzimləmə mexanizmi: Müəyyən bir hündürlükdən sonra döyüş başlığını partlatma mexanizmidir.
- Çoxmərhələli mexanizm: Yuxarıda qeyd edilmiş olan mexanizmlərdən birindən çoxunu istifadə edir. Xüsusilə də qitələrarası ballistik raketlər kimi çoxsəviyyəli mürəkkəb sistemlərdə müşahidə olunmaqdadır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Doyus basligi xususi olaraq hazirlanmis olan dasiyici korpusda meselen doyus raketi raket ve ya torpedo hedefe dasinan partlayici yandirici ve ya zeherli materialdan ve sozugeden korpus hedefe catdiqdan sonra bu materiali ise salacaq olan tetikleme mexanizminden ibaret olan xususi doyus mexanizmidir Taktiki B61 nuve bombasi inteqrasiyasinin muxtelif merhelelerinde gorunur Burada nuve basligi fotosekilin merkezi hissesinde mermi formasinda metallik boz rengli hissedir MenseyiTorpedalar ilk defe yaradildiqlari zaman telim sinaq ve herbi telimlerde istifade olunmaqlari ucun onlarin icerisine mueyyen faydali yuk yerlesdiriler ve bu faydali yuke sulh basligi deyilerdi Sozugeden hemin torpedalar heqiqi herbi emeliyyatlarda ve muharibelerde istifade olunmaga baslandigi zaman onlarin adi doyus basligi olaraq deyisdirilmis ve zaman kecdikce sulh basligi termini herbi terminologiyadan tamamile cixmisdir TesnifatlandirmaMuxtelif doyus basliqlari novleri asagida gosterilmisdir Partlayici Muvafiq olcude bir partlayisdan istifade edilerek hedefi parcalamaq ve partlayisin yaratdigi zerbe dalgasinin tesiri ile esas hedefin etrafinda yerlesmis olan ikinci dereceli hedefleri mumkun qeder zerersizlesdirmek prinsipine esaslanir Konvensional Barit C4 ve dinamit kimi molekulyar strukturda yuksek miqdarda istilik isiq ve sok enerjisine malik olan kimyevi maddelerden istifade edilerek istehsal olunan partlayici maddeler qrupudur Tehrik novu Hereket novu Boyuk bir zerbe dalgasi yaradaraq partlayis sferasinda olan materiallara qefil ve yuksek tezyiq tetbiq edilmesi yolu ile hedefi zerersizlesdirmeye esaslanan konvensional partlayicilardirlar Yaranmis olan istiliyin ve isigin miqdari diger novlerden daha azdir Terror teskilatlari terefinden muntezem formada istifade edilen boru tipli bombalar tehrik novudur Parcalanma dispersiya novu Mueyyen bir hereket tipli partlayici nuvenin etrafinda esasen silindr ve ya sfera formasinda yerlesdirilmis olan qelpe hisseciklerinden istifade etmekle hedefleri partlayis zonasi daxilinde deserek zerersizlesdirmeye yonelmis konvensional partlayici madde novudur Butun kaset bombalari bu tipdedirler Yangin novu Mueyyen bir partlayici nuvenin etrafinda tez alisan yanacaqdan ibaret olan ve dusmen erazisinde yangin yaratmaqla tesir sahesindeki hedefleri mehv etmek prinsipine esaslanan partlayici madde novudur Inkisaf etdirilmis olan versiyalarinda ise alovlanma qabiliyyetini suretlendiren katalizator tipli kimyevi maddelerden ve eyni zamanda da hedefin ozu ozunu sondurmesini cetinlesdiren yapisdirici maddelerden de istifade olunur Napalm bombasi yangin tipli konvensional partlayicilara yaxsi bir numunedir Forma novu Bunlar xususile de polis ve xususi teyinatlilar terefinden qapilarin ve seyflerin acilmasi divarlarin dagidilmasi kimi meqsedler ucun muntezem olaraq istifade edilen ve hedefin formasindan ve istifade edilmis olan materialdan asili olaraq bir cox ferqli hendesi formada istifade edile bilen tehrik tipli partlayicilardirlar Plastik partlayicilar kimi taninan gel ve yaxud da pasta tipli partlayicilar forma tiplidirler Zireh dagidici Mueyyen bir yuksek suretli kinetik mermi qarsisinda adeten konus formasinda yaxud da onun sivri ucu etrafinda yerlesdirilmis olan daire yerlesdirilen tehrik forma yangin tipli partlayici kombinasiyasi mexanizmidir Zerbeye hessas olan tehrikin hedefe alinmis olan texnikanin zirehi ile temasi neticesinde bas vermis olan partlayisda yaranan yuksek istilik ve konsentrasiyali tezyiqe gore zireh materialinin ustunde partlayicinin hendesi formasina simmetrik olan ve qisa muddet erzinde intensivliyini itirerek dalga formasinda yayilan qismen yumsaq cuxur ve ya daha zeif qalinliga malik olan zirehlerde hetta tam bir desik formalasir Kinetik merminin molekulyar strukturu parcalanmis olan bu zirehin sethindeki mehz bu zeif noqteden istifade ederek neqliyyat vasitesine daxil olub onun ekipajini mehv edir Nuve Nuve parcalanmasi meselen atom bombasi ve ya termonuve reaksiyasi meselen hidrogen bombasi adli reaksiyasindan istifade ederek boyuk enerji ve dagidici tesir yolu ile hedefe alinmis olan erazideki hedefleri mehv eden doyus basligi novudur Kimyevi Zeherli olan kimyevi bir maddeni hedefe alinmis olan eraziye buraxaraq beseri faktorlari zerersizlesdirmek prinsipine esaslanan doyus basligidir Bioloji Insan saglamligi ucun zererli olan mikroblari bakteriya ve ya viruslari hedefe alinmis olan eraziye buraxaraq tesir sahesindeki beseri faktorlarin xestelenmesine ve ya olmesine sebeb olan doyus basligi novudur Kinetik Hec bir partlayis bas vermeden hedefe yuksek suretle yaxinlasib onu vuraraq ve ya deserek mehv eden doyus basligidir Partlayis mexanizmleriMuntezem olaraq istifade edilen bezi partlayis mexanizmleri asagidakilardir Kontakt tipli mexanizm Bu partlayis mexanizmine malik olan doyus basliqlari hedefle fiziki temas etdikden sonra partlayirlar Bezi hallarda ise dusmene vurulmasi nezerde tutulmus olan zereri maksimum derecede artirmaq ucun mueyyen gecikdirme mexanizmlerinden istifade olunur Mesafe tipli mexanizm Radar ses dalgalari maqnit sensoru ve ya lazer kimi usullardan birinden istifade edilerek hedefin mesafesini izleyen ve evvelceden proqramlasdirilmis olan mesafeden asagiya dusende ise partlayis emrini veren partlayis mexanizmidir Bu usuldan istifade eden bir cox muasir doyus basliqlari hemcinin inteqrasiya edilmis qelpe cihazina birbasa hedefin ustunde partlamaga imkan veren vektor idareetme mexanizmine malik olurlar Uzaqdan idare olunma mexanizmi Partlayis zamani uzaqdan idareetme ile insan operator komputer sistemi basqa bir doyus masini ve ya komanda idare bolmesi terefinden mueyyenlesdirilmis ise salma mexanizmidir Zaman esasli tenzimleme mexanizmi Evvelceden mueyyenlesdirilmis olan mueyyen bir muddetden sonra partlayisin bas verme mexanizmidir Hundurluk esasli tenzimleme mexanizmi Mueyyen bir hundurlukden sonra doyus basligini partlatma mexanizmidir Coxmerheleli mexanizm Yuxarida qeyd edilmis olan mexanizmlerden birinden coxunu istifade edir Xususile de qitelerarasi ballistik raketler kimi coxseviyyeli murekkeb sistemlerde musahide olunmaqdadir