Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
RADAR (ing. radar, qısaca olaraq radio detection and ranging sözlərindən – məsafəni müəyyən edən və radioaşkarlayıcı) – radarlayıcı stansiya – radaralama üsulu ilə müxtəlif obyektləri müşahidə etmək üçün qurğudur. İlk dəfə 1936 -1938 - ci illərdə Böyük Britaniyada, ABŞ - da və keçmiş SSRİ - də istifadə olunmuşdur.
Radarlamanın əsasları
Obyektlərin yerinin təyin edilməsi, koordinatlarının və hərəkət göstəricilərinin ölçülməsi üçün elektromaqnit dalğalarının əks olunması və özünə məxsus şüalanması kimi xassələrindən istifadə olunur. Radiotexnikanın fəzada şüalandırılan elektromaqnit dalğalarının birbaşa əks olunması, sınaraq əks olunması və özünəməxsus şüalandırılması nəticəsində müxtəlif obyektlərin yerinin və koordinatlarının, habelə hərəkət göstəricilərinin təyin edilməsi ilə məşğul olan bölməsi radarlama adlanır. Obyektlərin yerinin aşkarlanması, koordinatlarının və hərəkət göstəricilərinin ölçülməsi kimi funksiyaları yerinə yetirən qurğu və ya sistemə müvafiq olaraq radar stansiyası və ya radar sistemi deyilir. Fəzanın müəyyən edilmiş ərazisində obyektin mövcudluğuna, koordinatlarına və hərəkət göstəricilərinə dair məlumat mənbəyi obyektdən gələn radarlama siqnallarıdır. Radarlama siqnallarının yaranma xüsusiyyətlərinə görə radar müşahidəsini üç yerə bölürlər. Elə bu qədər də radar stansiyası və radar sistemi var.
Müşahidə növləri
- Radar müşahidəsinin I növündə radar tərəfindən şüalandırılan radarlama siqnallarının obyektdən əks olunması xassəsindən istifadə edilir. Müşahidənin aparılması üçün obyektin əksetdirici qabiliyyətə malik olması zəruridir. Fəzanın elektromaqnit xüsusiyyətlərindən (elektrik və maqnit nüfuzluluğu) fərqli olaraq istənilən obyekt az və ya çox dərəcədə bu cur xassələrə malikdir. Obyektdən əks olunan elektromaqnit enerjisinin bir hissəsi radar stansiyası istiqamətində yayılır, antena tərəfindən qəbul edildikdən sonra obyektin yerinin aşkarlanması və koordinatların ölçülməsi həyata keçirilir. Bu növ müşahidənin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, onun köməyi ilə istənilən obyekt haqqında məlumat almaq mümkündür. Elə buna görə də radarlama texnikasında bu müşahidə növündən geniş istifadə edilir.
- Radar müşahidəsinin II növündə müşahidə olunan obyektdə qurulmuş xüsusi retranslyator avadanlığı tərəfindən qəbul olunmuş siqnalın yenidən (paket şəklində) şüalandırılması xassəsindən istifadə edilir. Bu cür avadanlığa cavablayıcı deyilir. Yenidən şüalandırılan siqnal cavab siqnalı adlandırılır. Bu növ radar müşahidəsinin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, cavab siqnalının intensivliyi nisbətən daha çoxdur. Bu isə müşahidənin səmərəliliyini artırır. Cavab siqnalının tərkibində obyektin koordinatlarına və radar müşahidəsi ilə birbaşa əlaqəsi olmayan bir sıra digər növ əlavə məlumatlar yerləşdirilə bilər. Məsələn: mövcud sistemlərdə təyyarədən yerə onun cavablayıcısının verdiyi nömrə və uçuş hündürlüyü barədə məlumat verilir. Bu növ radar müşahidəsinin çatışmamazlığı ondan ibarətdir ki, bizi maraqlandıran obyektlərdə həmişə xüsusi cavablayıcı avadanlığın quraşdırılması mümkün olmur.
Radar müşahidəsinin birinci və ikinci növü aktiv radarlama üsuluna aid edilir. Belə ki, bu növlərdə radar stansiyasının şüalandırdığı siqnal aktiv formada obyektə təsir edir. İkinci növ müşahidədə birinci növ müşahidədən fərqli olaraq obyektə radar stansiyasının cavab siqnalını şüalandıraraq aktiv formada təsir edir. İkinci növ müşahidəyə uyğun olan radar sistemlərinə aktiv cavablı radar sistemləri və ya ikincili radar sistemləri deyilir. Birinci növ müşahidəyə uyğun olan radar sistemlərini isə birincili radar sistemləri adlandırırlar. İkinci növ müşahidəni yerinə yetirən radar stansiyalarına adətən ikincili radar (İR) stansiyaları, birinci növ müşahidəni yerinə yetirən radar stansiyalarına isə birincili radar (BR) stansiyaları deyilir.
- Radar müşahidəsinin III növü obyektlərin özlərinə məxsus radioşüalandırmalarına əsaslanıb və elə bu səbəbdən də passiv radarlama adlanır.
Müşahidənin bu növündə radar stansiyası radiodalğa şüalandırmır, yalnız özünə məxsus radiodalğalar şüalandıran obyektlərin bu siqnallarını qəbul edir. Başqa sözlə yalnız qəbul rejimində işləyir. Obyektlərin özlərinə məxsus radioşüalandırmalarına radiodiapazonda olan istilik şüalandırmaları (meteorit və s.), mühərriklərin işi zamanı yarana bilən şüalanmalar və ya obyektdə yerləşən müxtəlif radiotexniki vasitələrin şüalandırmaları aiddir.
Proses
Radar stansiyaları yuxarıda adları çəkilən növlərdə siqnalı qəbul edir və müəyyən emal prosesindən sonra obyektlərin koordinatlarını (məsafəni (maili uzaqlığı), istiqaməti (azimutu)) və hərəkət göstəricilərini (məsələn: sürəti) təyin edir. Obyektin koordinatları müxtəlif üsullar ilə təyin edilə bilər. Obyektdən radar stansiyasına gələn radarlama siqnalı elektromaqnit sahəsinin istənilən bir göstəricisi ilə – amplitudu, tezliyi, faza və yayılma zamanına görə təyin edilir. Radar stansiyasında bu göstəricilərin ölçülməsi və xeyirli məlumatın seçilməsi prosesi həyata keçirilir. Radarlama üsulları əsas məlumatın daşıyıcısı olan radiodalğanın müvafiq göstəricisinin adı ilə adlandırılır.
Üsullar
Koordinatın ölçülməsi üçün aşağıdakı üsullar var:
- amplitud;
- tezlik;
- faza;
- zaman.
Radarlamanın bütün üsulları radiodalğanın iki əsas xassəsi üzərində qurulur: radiodalğanın yayılma sürətinin sabitliyinə və radiodalğanın trayektoriyasının düzxətli olmasına əsaslanır.
Bucaq koordinatının - azimutun və məsafənin - maili uzaqlığın ölçülməsi məqsədi ilə ən çox zaman və tezlik üsullarından istifadə edilir. Bu üsulların ən əlverişlisi isə zaman üsuludur. Zaman üsulu ilə maili uzaqlığı təyin etmək üçün riyazi olaraq birincili radarlamada t = 2 r / c
Burada, t - radiodalğanın radardan obyektə gedib-qayıtmasını göstərən zamandır, saniyə ilə. r - radardan obyektə qədər olan məsafədir, km ilə, c - radiodalğanın mühitdə yayılma sürətidir (c = 300 000 km/san.) və həmişə sabitdir.
Bu düsturun köməyi ilə birincili radarlamada radardan obyektə qədər olan məsafəni təyin edə bilərik: r = c t / 2.
İkincili radarlamada isə t = (2 r / c) + tay. Burada, tay – radiodalğanın cavablayıcıda yubandığı zamandır Buna başqa sözlə aparat yubatması da deyilir.
Birincili radarlamada daşıyıcı tezliyin seçilməsi:
Radarlamada UQD diapazondan aşağıdakı amillərə görə istifadə edilir: •Əks olunan dalğanın sıxlığı düşən dalğanın sıxlığından asılıdır. Əks olunan dalğa əmsalı metal səthlər üçün vahidə bərabərdir Əm.əod = 1,
Əks olunan dalğa əmsalı dielektriklər üçün vahiddən kiçikdir və obyektin dielektrik nüfuzluluğundan asılıdır: Əd.əod < 1.
•Zondlayıcı impulsun dalğa uzunluğu - obyektin həndəsi ölçülərinə bərabər və ondan kiçik olduqda əks olunan dalğanın intensivliyi kifayət qədər olur.
•Əks təqdirdə difraksiya hadisəsi radiodalğanın obyektdən əyilib keçməsinə səbəb ola bilər.
•Dalğa uzunluğunun azalması ilə şüalanmanın intensivliyi, radiodalğanın qəbulu və antenanın ölçüləri artır.
•Antena nə qədər dar istiqamətləndirilərsə koordinatlar da bir o qədər dəqiq təyin olunar və radar stansiyasının seçicilik qabiliyyəti artar.
•UQD diapazonda daşıyıcı tezliyin seçilməsi qısa müddətli impulslarla işləməyə imkan yaradır. Həmçinin bu zaman ilin və sutkanın müxtəlif vaxtlarında müxtəlif atmosfer təsirlərinin və elektromaqnit şüalanmalarının təsiri azalır. Radarlama vasitələrinin təsnifatı:
Havadakı hərəkətin idarə edilməsi üçün radarlama vasitələri öz təyinatlarına görə aşağıdakılara bölünürlər: •Hava məkanının aerodrom müşahidə radarlarına (AMR);
•Hava məkanının trass müşahidə radarlarına (TMR);
•Aktiv cavablı (ikincili) müşahidə radarlarına;
•Enmənin radar sistemlərinə;
•Uçuş sahəsinin müşahidə radarına və
•Meteoroloji radar stansiyalarına.
Hava məkanının müşahidə radarları tras boyu, aerodroma yaxınlaşma zamanı və aeordrom ərazisində havadakı vəziyyətə dair məlumatların toplanılması və təyyarələrin dəqiq koordinatlarının ölçülməsi üçün istifadə edilir.
Aktiv cavablı (ikincili) müşahidə radarları havadakı hərəkətin idarə edilməsində çox vacib amillərdən biri sayılır. Bu vaxt təyyarədəki cavablayıcıdan istifadə edilməklə təyyarənin hər üç koordinatı (maili uzaqlıq, azimut və uçuş hündürlüyü) haqqında və HHİE üçün digər vacib olan dəqiq məlumatlar əldə edilir. Bu sistemlərdə məlumatlar rəqəmli formada verildiyindən onların HHİE avtomatlaşdırılmış sistemləri ilə uzlaşdırılması heç bir çətinlik yaratmır.
Enmənin radar sistemləri təyyarənin verilmiş qlissada bucağına nəzərən vəziyyətini ölçür. Bu radar sistemlərindən enmənin radiomayak sistemləri ilə təmin edilməyən aeroportlarda və yaxud da təyyarənin enməyə daxil olduğu zaman prosesə nəzarət etmək üçün istifadə edilir. Enmənin radar sistemlərindən istifadə edərkən təyyarənin bortunda hər hansı bir xüsusi avadanlıq quraşdırlımasına ehtiyac yoxdur.
Uçuş sahəsinin müşahidə radarlarından aerodromun yerüstü ərazisini nəzarətdə saxlmaq üçün istifadə edilir.
Meteoroloji radar stansiyalarından isə sırf meteoroloji məqsədlər üçün (buludların qalınlığının, dərinliyinin, ildırım yaradan və ya ildırımlı ocaqların yerinin və s. təyin olunması üçün) istifadə olunur. Bu zaman radarlama üsulu birncili radarlama üsuluna aid edilir.
Sorğu iki impuls ilə - P1 və P3 impulsları ilə ötürülür. P1 və P3 impulsları arasındakı məsafə sorğunun açarı rolunu oynayır. A və C kodları mülki aviasiyada istifadə olunur:
Kod “A” – hava gəmisinin tanınmasına dair sorğu kodudur.
Kod “C” – uçuş hündürlüyünə dair sorğu kodudur. HG bortundakı cavablayıcı sorğu siqnalını qəbul etdikdən sonra hava gəmisinin barometrik hündürlüyünə dair göstəriciləri yerüstü radar stansiyasına göndərir.
Təyyarə cavablayıcısı qəbul etdiyi sorğuları emal edərək cavab göndərir. Cavab rəqəmlər formasında olan impulslar ardıcıllığından ibarətdir. Bu ardıcıllığa kod adı verilib.
İmR cavabı uzunluğu 0,45 mikrosaniyə olan impulslardan təşkil edilir. Impulslar arasındakı məsafə 1,45 mikrosaniyədir. Kod bütövlükdə isə 20,3 mikrosaniyədən ibarətdir. Kodda A, B, C, D impulslar ardıcıllığı təsvir edilib. Hər söz 3 bit ölçüsündədir. İmpuls mövcud olduqda bit=1, impuls olmadıqda isə bit=0 kimi ifadə olunur.
MODE S rejimini sorğuları
Sorğu 2 kodla ifadə olunur:
•ALL CALL – bütöv sorğunun kodu (AC kimi işarələnir);
•ROLL CALL – adbaad çağırış kodu (RC kimi işarələnir).
Təyyarənin sorğulanması prosesində AC ilə təyyarəyə dair tam informasiya soruşulur. RC zamanı isə radar və təyyarə arasında məlumatlar mübadiləsi aparılır. AC zamanı kod kimi aralarındakı məsafə 8 və ya 21 mikrosan P1 və P3 impulslarından istifadə edilir. P3 impulsundan 2 ms sonra isə uzunluğu 0,8 ms (qısa impuls) və ya uzunluğu 1,6 ms (uzun impuls) olan P4 impulsu şüalandırılır. İndi uzun impulslardan istifadə edilmir. P4 qısa impulsu İmR cavablayıcı tərəfindən istifadə olunur.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin RADAR ing radar qisaca olaraq radio detection and ranging sozlerinden mesafeni mueyyen eden ve radioaskarlayici radarlayici stansiya radaralama usulu ile muxtelif obyektleri musahide etmek ucun qurgudur Ilk defe 1936 1938 ci illerde Boyuk Britaniyada ABS da ve kecmis SSRI de istifade olunmusdur Radarlamanin esaslariObyektlerin yerinin teyin edilmesi koordinatlarinin ve hereket gostericilerinin olculmesi ucun elektromaqnit dalgalarinin eks olunmasi ve ozune mexsus sualanmasi kimi xasselerinden istifade olunur Radiotexnikanin fezada sualandirilan elektromaqnit dalgalarinin birbasa eks olunmasi sinaraq eks olunmasi ve ozunemexsus sualandirilmasi neticesinde muxtelif obyektlerin yerinin ve koordinatlarinin habele hereket gostericilerinin teyin edilmesi ile mesgul olan bolmesi radarlama adlanir Obyektlerin yerinin askarlanmasi koordinatlarinin ve hereket gostericilerinin olculmesi kimi funksiyalari yerine yetiren qurgu ve ya sisteme muvafiq olaraq radar stansiyasi ve ya radar sistemi deyilir Fezanin mueyyen edilmis erazisinde obyektin movcudluguna koordinatlarina ve hereket gostericilerine dair melumat menbeyi obyektden gelen radarlama siqnallaridir Radarlama siqnallarinin yaranma xususiyyetlerine gore radar musahidesini uc yere bolurler Ele bu qeder de radar stansiyasi ve radar sistemi var Musahide novleriRadar musahidesinin I novunde radar terefinden sualandirilan radarlama siqnallarinin obyektden eks olunmasi xassesinden istifade edilir Musahidenin aparilmasi ucun obyektin eksetdirici qabiliyyete malik olmasi zeruridir Fezanin elektromaqnit xususiyyetlerinden elektrik ve maqnit nufuzlulugu ferqli olaraq istenilen obyekt az ve ya cox derecede bu cur xasselere malikdir Obyektden eks olunan elektromaqnit enerjisinin bir hissesi radar stansiyasi istiqametinde yayilir antena terefinden qebul edildikden sonra obyektin yerinin askarlanmasi ve koordinatlarin olculmesi heyata kecirilir Bu nov musahidenin ustunluyu ondan ibaretdir ki onun komeyi ile istenilen obyekt haqqinda melumat almaq mumkundur Ele buna gore de radarlama texnikasinda bu musahide novunden genis istifade edilir Radar musahidesinin II novunde musahide olunan obyektde qurulmus xususi retranslyator avadanligi terefinden qebul olunmus siqnalin yeniden paket seklinde sualandirilmasi xassesinden istifade edilir Bu cur avadanliga cavablayici deyilir Yeniden sualandirilan siqnal cavab siqnali adlandirilir Bu nov radar musahidesinin ustunluyu ondan ibaretdir ki cavab siqnalinin intensivliyi nisbeten daha coxdur Bu ise musahidenin semereliliyini artirir Cavab siqnalinin terkibinde obyektin koordinatlarina ve radar musahidesi ile birbasa elaqesi olmayan bir sira diger nov elave melumatlar yerlesdirile biler Meselen movcud sistemlerde teyyareden yere onun cavablayicisinin verdiyi nomre ve ucus hundurluyu barede melumat verilir Bu nov radar musahidesinin catismamazligi ondan ibaretdir ki bizi maraqlandiran obyektlerde hemise xususi cavablayici avadanligin qurasdirilmasi mumkun olmur Radar musahidesinin birinci ve ikinci novu aktiv radarlama usuluna aid edilir Bele ki bu novlerde radar stansiyasinin sualandirdigi siqnal aktiv formada obyekte tesir edir Ikinci nov musahidede birinci nov musahideden ferqli olaraq obyekte radar stansiyasinin cavab siqnalini sualandiraraq aktiv formada tesir edir Ikinci nov musahideye uygun olan radar sistemlerine aktiv cavabli radar sistemleri ve ya ikincili radar sistemleri deyilir Birinci nov musahideye uygun olan radar sistemlerini ise birincili radar sistemleri adlandirirlar Ikinci nov musahideni yerine yetiren radar stansiyalarina adeten ikincili radar IR stansiyalari birinci nov musahideni yerine yetiren radar stansiyalarina ise birincili radar BR stansiyalari deyilir Radar musahidesinin III novu obyektlerin ozlerine mexsus radiosualandirmalarina esaslanib ve ele bu sebebden de passiv radarlama adlanir Musahidenin bu novunde radar stansiyasi radiodalga sualandirmir yalniz ozune mexsus radiodalgalar sualandiran obyektlerin bu siqnallarini qebul edir Basqa sozle yalniz qebul rejiminde isleyir Obyektlerin ozlerine mexsus radiosualandirmalarina radiodiapazonda olan istilik sualandirmalari meteorit ve s muherriklerin isi zamani yarana bilen sualanmalar ve ya obyektde yerlesen muxtelif radiotexniki vasitelerin sualandirmalari aiddir ProsesRadar stansiyalari yuxarida adlari cekilen novlerde siqnali qebul edir ve mueyyen emal prosesinden sonra obyektlerin koordinatlarini mesafeni maili uzaqligi istiqameti azimutu ve hereket gostericilerini meselen sureti teyin edir Obyektin koordinatlari muxtelif usullar ile teyin edile biler Obyektden radar stansiyasina gelen radarlama siqnali elektromaqnit sahesinin istenilen bir gostericisi ile amplitudu tezliyi faza ve yayilma zamanina gore teyin edilir Radar stansiyasinda bu gostericilerin olculmesi ve xeyirli melumatin secilmesi prosesi heyata kecirilir Radarlama usullari esas melumatin dasiyicisi olan radiodalganin muvafiq gostericisinin adi ile adlandirilir UsullarKoordinatin olculmesi ucun asagidaki usullar var amplitud tezlik faza zaman Radarlamanin butun usullari radiodalganin iki esas xassesi uzerinde qurulur radiodalganin yayilma suretinin sabitliyine ve radiodalganin trayektoriyasinin duzxetli olmasina esaslanir Bucaq koordinatinin azimutun ve mesafenin maili uzaqligin olculmesi meqsedi ile en cox zaman ve tezlik usullarindan istifade edilir Bu usullarin en elverislisi ise zaman usuludur Zaman usulu ile maili uzaqligi teyin etmek ucun riyazi olaraq birincili radarlamada t 2 r c Burada t radiodalganin radardan obyekte gedib qayitmasini gosteren zamandir saniye ile r radardan obyekte qeder olan mesafedir km ile c radiodalganin muhitde yayilma suretidir c 300 000 km san ve hemise sabitdir Bu dusturun komeyi ile birincili radarlamada radardan obyekte qeder olan mesafeni teyin ede bilerik r c t 2 Ikincili radarlamada ise t 2 r c tay Burada tay radiodalganin cavablayicida yubandigi zamandir Buna basqa sozle aparat yubatmasi da deyilir Birincili radarlamada dasiyici tezliyin secilmesi Radarlamada UQD diapazondan asagidaki amillere gore istifade edilir Eks olunan dalganin sixligi dusen dalganin sixligindan asilidir Eks olunan dalga emsali metal sethler ucun vahide beraberdir Em eod 1 Eks olunan dalga emsali dielektrikler ucun vahidden kicikdir ve obyektin dielektrik nufuzlulugundan asilidir Ed eod lt 1 Zondlayici impulsun dalga uzunlugu obyektin hendesi olculerine beraber ve ondan kicik olduqda eks olunan dalganin intensivliyi kifayet qeder olur Eks teqdirde difraksiya hadisesi radiodalganin obyektden eyilib kecmesine sebeb ola biler Dalga uzunlugunun azalmasi ile sualanmanin intensivliyi radiodalganin qebulu ve antenanin olculeri artir Antena ne qeder dar istiqametlendirilerse koordinatlar da bir o qeder deqiq teyin olunar ve radar stansiyasinin secicilik qabiliyyeti artar UQD diapazonda dasiyici tezliyin secilmesi qisa muddetli impulslarla islemeye imkan yaradir Hemcinin bu zaman ilin ve sutkanin muxtelif vaxtlarinda muxtelif atmosfer tesirlerinin ve elektromaqnit sualanmalarinin tesiri azalir Radarlama vasitelerinin tesnifati Havadaki hereketin idare edilmesi ucun radarlama vasiteleri oz teyinatlarina gore asagidakilara bolunurler Hava mekaninin aerodrom musahide radarlarina AMR Hava mekaninin trass musahide radarlarina TMR Aktiv cavabli ikincili musahide radarlarina Enmenin radar sistemlerine Ucus sahesinin musahide radarina ve Meteoroloji radar stansiyalarina Hava mekaninin musahide radarlari tras boyu aerodroma yaxinlasma zamani ve aeordrom erazisinde havadaki veziyyete dair melumatlarin toplanilmasi ve teyyarelerin deqiq koordinatlarinin olculmesi ucun istifade edilir Aktiv cavabli ikincili musahide radarlari havadaki hereketin idare edilmesinde cox vacib amillerden biri sayilir Bu vaxt teyyaredeki cavablayicidan istifade edilmekle teyyarenin her uc koordinati maili uzaqliq azimut ve ucus hundurluyu haqqinda ve HHIE ucun diger vacib olan deqiq melumatlar elde edilir Bu sistemlerde melumatlar reqemli formada verildiyinden onlarin HHIE avtomatlasdirilmis sistemleri ile uzlasdirilmasi hec bir cetinlik yaratmir Enmenin radar sistemleri teyyarenin verilmis qlissada bucagina nezeren veziyyetini olcur Bu radar sistemlerinden enmenin radiomayak sistemleri ile temin edilmeyen aeroportlarda ve yaxud da teyyarenin enmeye daxil oldugu zaman prosese nezaret etmek ucun istifade edilir Enmenin radar sistemlerinden istifade ederken teyyarenin bortunda her hansi bir xususi avadanliq qurasdirlimasina ehtiyac yoxdur Ucus sahesinin musahide radarlarindan aerodromun yerustu erazisini nezaretde saxlmaq ucun istifade edilir Meteoroloji radar stansiyalarindan ise sirf meteoroloji meqsedler ucun buludlarin qalinliginin derinliyinin ildirim yaradan ve ya ildirimli ocaqlarin yerinin ve s teyin olunmasi ucun istifade olunur Bu zaman radarlama usulu birncili radarlama usuluna aid edilir Sorgu iki impuls ile P1 ve P3 impulslari ile oturulur P1 ve P3 impulslari arasindaki mesafe sorgunun acari rolunu oynayir A ve C kodlari mulki aviasiyada istifade olunur Kod A hava gemisinin taninmasina dair sorgu kodudur Kod C ucus hundurluyune dair sorgu kodudur HG bortundaki cavablayici sorgu siqnalini qebul etdikden sonra hava gemisinin barometrik hundurluyune dair gostericileri yerustu radar stansiyasina gonderir Teyyare cavablayicisi qebul etdiyi sorgulari emal ederek cavab gonderir Cavab reqemler formasinda olan impulslar ardicilligindan ibaretdir Bu ardicilliga kod adi verilib ImR cavabi uzunlugu 0 45 mikrosaniye olan impulslardan teskil edilir Impulslar arasindaki mesafe 1 45 mikrosaniyedir Kod butovlukde ise 20 3 mikrosaniyeden ibaretdir Kodda A B C D impulslar ardicilligi tesvir edilib Her soz 3 bit olcusundedir Impuls movcud olduqda bit 1 impuls olmadiqda ise bit 0 kimi ifade olunur MODE S rejimini sorgulariSorgu 2 kodla ifade olunur ALL CALL butov sorgunun kodu AC kimi isarelenir ROLL CALL adbaad cagiris kodu RC kimi isarelenir Teyyarenin sorgulanmasi prosesinde AC ile teyyareye dair tam informasiya sorusulur RC zamani ise radar ve teyyare arasinda melumatlar mubadilesi aparilir AC zamani kod kimi aralarindaki mesafe 8 ve ya 21 mikrosan P1 ve P3 impulslarindan istifade edilir P3 impulsundan 2 ms sonra ise uzunlugu 0 8 ms qisa impuls ve ya uzunlugu 1 6 ms uzun impuls olan P4 impulsu sualandirilir Indi uzun impulslardan istifade edilmir P4 qisa impulsu ImR cavablayici terefinden istifade olunur