Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| CƏFƏR TƏBRİZİ | |
|---|---|
| Mirzə Cəfər Əli oğlu Təbrizi Baysunquri | |
| Digər adı | "Şəkəri Qələm" |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Təbriz |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Herat |
| Fəaliyyəti | xəttat |
| Fəaliyyət illəri | 1412–1431 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mirzə Cəfər Əli oğlu Təbrizi – Mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan, Azərbaycanın böyük xəttatlarından biri, nəstəliq, və xəttləri ilə yanaşı həm də klassik xəttlərdə yazmağı bacaran onlarla məşhur xəttatın müəllimidir.
Həyatı
XV əsrin ən görkəmli xəttatlarından sayılan Cəfər Təbrizi nəstəliq xəttini Xorasan və Türkistanda böyük şöhrət qazanmış "Şəkəri qələm" ləqəbli görkəmli Azərbaycan xəttatı öyrənmişdi. Cəfərin həyatı Orta Asiyanın Teymur tərəfindən istilası dövrünə düşür.
Təbrizdə Cəfər Təbrizi Azərbaycan hökmdarı, Teymurun oğlu Miranşahın sarayında fəaliyyət göstərir. Bir müddət sonra isə o da bir sıra digər usta, rəssam və xəttatlarla birlikdə Herata, Teymurun o biri oğlu Şahruxun yanında çalışmağa gəlir. Burada Cəfəri daim Şahruxun oğlu yanında görmək olardı. Belə ki, sənətə və sənətkara böyük hörmət bəsləyən şahzadə Cəfər Təbrizini öz himayəsi altına götürmüşdü. Bununla əlaqədar Cəfərə Baysunquri təxəllüsü də verilmişdi. Orta əsr mənbələrinin göstərdiyinə görə, Baysunqur Mirzənin yanında işlərkən Cəfər Təbrizi kiçik bir kitabxana-emalatxanaya rəhbərlik edirdi. Burada 40-a yaxın xəttat əlyazmaların üzünü köçürməklə məşğul olurdu. Bunlardan başqa orada miniatürçülər, qızıl suyu ilə işləyənlər, dəri aşılanması və bəzədilməsi üzrə ustalar, bərpaçı və cildçilər də vardı. Onların arasında təbrizli ustalardan , , və başqaları da vardı. Cəfər Təbrizi özünü qabiliyyətli müəllim və təşkilatçı kimi göstərir. O, həmin kitabxananın inkişafı üçün çox iş görür. Ustad sənətkar tez-tez kitabxanada görülmüş işlər haqqında Baysunqur Mirzəyə hesabatlar təqdim edir. Həmin hesabatlardan biri (iyun, 1427) hazırda İstanbuldakı Topqapı sarayının muzeyində saxlanılır. Hesabatda kitabxananın fəaliyyətinin təsviri ilə birlikdə 18 miniatürçü, xəttat, cildçi, tərcüməçi və qızıl suyu ilə işləyən usta və digərləri haqqında məlumatlar da vardır. Onu da qeyd etmək maraqlı olar ki, 1484-cü ildən həmin kitabxanaya Şərqin böyük rəssamı başçılıq etmişdi. O Behzad ki, Şah İsmayıl Heratı tutduqdan sonra bir sıra rəssam və xəttatlarla birlikdə Təbrizə köçərək, burada artıq Şah İsmayılın kitabxanasına rəhbərlik etmişdi. İki məşhur kitabxana – Təbriz və Herat kitabxanaları arasında gedən həmin istedad mübadiləsi sonradan kitab sənətində bu iki məktəbin yaxınlaşmasına və inkişafına gətirib çıxarmışdı.
Baysunqur öldükdən sonra Cəfər onun qardaşı Əla əd-Dövlənin yanında çalışır. Tədqiqatçı A. Qazıyevin yazdığına görə, "O zaman təzə ortaya çıxan nəstəliq xəttinin formalaşması üçün o, böyük iş görür. Şagirdlərindən biri – onu həmin xəttin ikinci yaradıcısı ("Müxtəre üs-sani") adlandırmışdı. Çünki Cəfər bir çox məsələlərdə öz ustadından da qabağa getmişdi." Nəstəliq xəttindən başqa Cəfər o dövrdə geniş işlədilən klassik altılığı və xəttini də gözəl mənimsəmişdi. Cəfərin xəttini Şəms əd-Din Məşriqidən, həmçinin onun oğlu və şagirdi öyrəndiyi məlumdur.
Sənətkarın gördüyü işlərin zaman ardıcıllığını öyrənən tədqiqatçılar belə bir nəticəyə gəlirlər ki, Cəfər 1413–1452-ci illərdə yaradıcılıqla daha fəal məşğul olub. Onlar həmçinin belə bir maraqlı fikir də söyləyirlər ki, nəstəliq ustası sayılmasına baxmayaraq, Cəfər klassik xətlərlə daha yaxşı yazmışdır. O zaman nəstəliq yazısının həm iri, həm də xırda növləri vardı. İri nəstəliq adətən, qitə üzərində yazılırdı. Qitə, üzərində dünyəvi məzmunlu nəzm nümunələri yazılan və naxışlarla bəzədilən kağız vərəqinin karton üzərinə yapışdırılması yolu ilə düzəldilirdi. Xırda və orta nəstəliqlə bir qayda olaraq, poetik əsərlərin əlyazma nüsxələri yazılırdı. Xırda nəstəliq yazısı XV əsrin ikinci yarısında Heratda özünün daha mükəmməl formasını alır. Herat ustaları bunun sonralar adlanan xüsusi növünü yaratmışdılar. Herati xətt növünün yaradıcısı isə Cəfər Təbrizi sayılırdı. Sonralar məşhur xəttat kimi tanınmış şagirdləri və nəstəliqi ondan öyrənmişdilər. Bunlardan başqa onun şagirdləri arasında klassik xətlərlə yazan ustalar da vardı.
Şahzadə Baysunqurun sarayında yaşadığı dövrdə Cəfər Təbrizi bir sıra kitabların üzünü köçürmüşdü ki, onlar da xəttatlıq tariximizdə yaxşı məlumdur. Firdovsinin Şahnaməsi (1430), Sədinin (1427), Nizami Gəncəvinin Xəmsəsi (1431) onun nəstəliq xətti ilə üzünü köçürdüyü kamil xəttatlıq nümunələrindəndir. Bu nüsxələr Parisin, Dublinin, Tehranın, İstanbulun, Sankt-Peterburqun məşhur kitabxana və muzeylərində saxlanılır.
Cəfər Təbrizi həm də şair kimi tanınıb. O, Baysunqurun ölümünə mərsiyə yazıb. Bundan başqa onun Şahrux və onun oğlanları şahzadə Baysunqur və Əla əd-Dövlənin saraylarında özünün tutduğu yüksək mövqeyi təsvir edən şerlər yazıb. Dahi sənətkar 1480-ci ildə 65 yaşında Herat şəhərində dünyasını dəyişib.
- https://doi-org.wikipedialibrary.idm.oclc.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T043217.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Tebrizi Cefer xan Cubendi CEFER TEBRIZIMirze Cefer Eli oglu Tebrizi BaysunquriDiger adi Sekeri Qelem Dogum tarixi 1415Dogum yeri TebrizVefat tarixi 1480Vefat yeri HeratFealiyyeti xettatFealiyyet illeri 1412 1431 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mirze Cefer Eli oglu Tebrizi Mensece Azerbaycan turklerinden olan Azerbaycanin boyuk xettatlarindan biri nesteliq ve xettleri ile yanasi hem de klassik xettlerde yazmagi bacaran onlarla meshur xettatin muellimidir HeyatiXV esrin en gorkemli xettatlarindan sayilan Cefer Tebrizi nesteliq xettini Xorasan ve Turkistanda boyuk sohret qazanmis Sekeri qelem leqebli gorkemli Azerbaycan xettati oyrenmisdi Ceferin heyati Orta Asiyanin Teymur terefinden istilasi dovrune dusur Tebrizde Cefer Tebrizi Azerbaycan hokmdari Teymurun oglu Miransahin sarayinda fealiyyet gosterir Bir muddet sonra ise o da bir sira diger usta ressam ve xettatlarla birlikde Herata Teymurun o biri oglu Sahruxun yaninda calismaga gelir Burada Ceferi daim Sahruxun oglu yaninda gormek olardi Bele ki senete ve senetkara boyuk hormet besleyen sahzade Cefer Tebrizini oz himayesi altina goturmusdu Bununla elaqedar Cefere Baysunquri texellusu de verilmisdi Orta esr menbelerinin gosterdiyine gore Baysunqur Mirzenin yaninda islerken Cefer Tebrizi kicik bir kitabxana emalatxanaya rehberlik edirdi Burada 40 a yaxin xettat elyazmalarin uzunu kocurmekle mesgul olurdu Bunlardan basqa orada miniaturculer qizil suyu ile isleyenler deri asilanmasi ve bezedilmesi uzre ustalar berpaci ve cildciler de vardi Onlarin arasinda tebrizli ustalardan ve basqalari da vardi Cefer Tebrizi ozunu qabiliyyetli muellim ve teskilatci kimi gosterir O hemin kitabxananin inkisafi ucun cox is gorur Ustad senetkar tez tez kitabxanada gorulmus isler haqqinda Baysunqur Mirzeye hesabatlar teqdim edir Hemin hesabatlardan biri iyun 1427 hazirda Istanbuldaki Topqapi sarayinin muzeyinde saxlanilir Hesabatda kitabxananin fealiyyetinin tesviri ile birlikde 18 miniaturcu xettat cildci tercumeci ve qizil suyu ile isleyen usta ve digerleri haqqinda melumatlar da vardir Onu da qeyd etmek maraqli olar ki 1484 cu ilden hemin kitabxanaya Serqin boyuk ressami basciliq etmisdi O Behzad ki Sah Ismayil Herati tutduqdan sonra bir sira ressam ve xettatlarla birlikde Tebrize kocerek burada artiq Sah Ismayilin kitabxanasina rehberlik etmisdi Iki meshur kitabxana Tebriz ve Herat kitabxanalari arasinda geden hemin istedad mubadilesi sonradan kitab senetinde bu iki mektebin yaxinlasmasina ve inkisafina getirib cixarmisdi Baysunqur oldukden sonra Cefer onun qardasi Ela ed Dovlenin yaninda calisir Tedqiqatci A Qaziyevin yazdigina gore O zaman teze ortaya cixan nesteliq xettinin formalasmasi ucun o boyuk is gorur Sagirdlerinden biri onu hemin xettin ikinci yaradicisi Muxtere us sani adlandirmisdi Cunki Cefer bir cox meselelerde oz ustadindan da qabaga getmisdi Nesteliq xettinden basqa Cefer o dovrde genis isledilen klassik altiligi ve xettini de gozel menimsemisdi Ceferin xettini Sems ed Din Mesriqiden hemcinin onun oglu ve sagirdi oyrendiyi melumdur Senetkarin gorduyu islerin zaman ardicilligini oyrenen tedqiqatcilar bele bir neticeye gelirler ki Cefer 1413 1452 ci illerde yaradiciliqla daha feal mesgul olub Onlar hemcinin bele bir maraqli fikir de soyleyirler ki nesteliq ustasi sayilmasina baxmayaraq Cefer klassik xetlerle daha yaxsi yazmisdir O zaman nesteliq yazisinin hem iri hem de xirda novleri vardi Iri nesteliq adeten qite uzerinde yazilirdi Qite uzerinde dunyevi mezmunlu nezm numuneleri yazilan ve naxislarla bezedilen kagiz vereqinin karton uzerine yapisdirilmasi yolu ile duzeldilirdi Xirda ve orta nesteliqle bir qayda olaraq poetik eserlerin elyazma nusxeleri yazilirdi Xirda nesteliq yazisi XV esrin ikinci yarisinda Heratda ozunun daha mukemmel formasini alir Herat ustalari bunun sonralar adlanan xususi novunu yaratmisdilar Herati xett novunun yaradicisi ise Cefer Tebrizi sayilirdi Sonralar meshur xettat kimi taninmis sagirdleri ve nesteliqi ondan oyrenmisdiler Bunlardan basqa onun sagirdleri arasinda klassik xetlerle yazan ustalar da vardi Sahzade Baysunqurun sarayinda yasadigi dovrde Cefer Tebrizi bir sira kitablarin uzunu kocurmusdu ki onlar da xettatliq tariximizde yaxsi melumdur Firdovsinin Sahnamesi 1430 Sedinin 1427 Nizami Gencevinin Xemsesi 1431 onun nesteliq xetti ile uzunu kocurduyu kamil xettatliq numunelerindendir Bu nusxeler Parisin Dublinin Tehranin Istanbulun Sankt Peterburqun meshur kitabxana ve muzeylerinde saxlanilir Cefer Tebrizi hem de sair kimi taninib O Baysunqurun olumune mersiye yazib Bundan basqa onun Sahrux ve onun oglanlari sahzade Baysunqur ve Ela ed Dovlenin saraylarinda ozunun tutdugu yuksek movqeyi tesvir eden serler yazib Dahi senetkar 1480 ci ilde 65 yasinda Herat seherinde dunyasini deyisib https doi org wikipedialibrary idm oclc org 10 1093 gao 9781884446054 article T043217