Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Kuba timsahı (lat. Crocodylus rhombifer) — əsl timsahlar sinfinin dümayəndəsi. Yalnız Kubanın bəzi adalarında tapılmışdır.
| Kuba timsahı | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Kuba timsahı | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Yayılması
Təbii şəraitdəki Kuba timsahı Xuventud adasında və Sapata bataqlığında aşkarlanmışdır. Bu bütün növ timsahlar arasında ən kiçik areala sahibdir. Bəlkədə bu baxımından bəlkə də yalnız Çin alliqatoru fərqlənə bilər. Bu növün qalıqlarına Kayman və Baham adaları tapıldığından onu demək olar ki, bu növ əvvəllər buradada aşkarlanmışdır.
Görünüşü
Kuba timsahı onu digər timsahlardan fərqləndirən bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir: daha parlaq rəng, uzun və güclü ayaqlar, bütün bədəni əhatə edən böyük pulcuqlar. Dəridə sarı və qara ləkələrdən ibarət olan xarakterik naxışa görə bu növə bəzən inci timsahı da deyilir. Qarın daha açıq rəngdədir, qara ləkələri yoxdur.
Sifəti kifayət qədər qısa və enlidir, gözlərin arxasında bir sümük yamağı vardır. Pleistosendə yaşayan bu növün nümayəndələrinə məxsus 66 sm və 67,7 sm-lik kəllə sümükləri aşkarlanmışdır. Dişlərin sayı 66–68-dir. Arxa dişlər ön dişlərdən daha geniş və qısadır, bu da tısbağa qabığını asanlıqla dişləməyə imkan verir.
Ölçüləri
Bunlar kiçik və ya orta ölçülü timsahlardır. Tipik yetkin Kuba timsahlarının uzunluğu 2,1–2,3 m, çəkisi isə 40 kq-dır. Dişilər ümumiyyətlə erkəklərdən bir qədər kiçik olur. Bu növün böyük erkəklərinin bəzən 3,5 metrdən və 200 kq-dan çox olduğuna inanılır. Kuba timsahının qeyd olunan maksimum ölçüsü 4.9 metrdir, halbuki 1880-ci ildə 5.3 metr uzunluğundakı bir nümunənin də elmi şəkildə bildirildiyi qeyd edilir. Ginnesin Rekordlar Kitabında qeyd edilən maksimum ölçünün yalnız 2.74 m olduğu bildirilir. Sapata bataqlığında Kuba timsahlarına dair bir tədqiqatda yetkinlərin (4 dişi və 3 erkək) uzunluğu 140 ilə 205 sm arasında dəyişmişdir.
Qalıqlarının göstərdiyi kimi, Kuba timsahları əvvəllər daha böyük ölçüdə olmuşdur. Beləliklə 67.8 sm uzunluğunda və 81.8 sm alt çənəsi ilə əvvəllər bəhs edilən kəllə ehtimal ki, 5.4 metrdən uzun bir heyvana məxsus olmuşdur. Başqa bir böyük nümunə, 66 sm kəllə ilə, böyük ehtimalla oxşar ölçüyə çatır.
Dişləmə gücü
66 sm kəllə ilə Pleistosenli Kuba timsahının dişləmə qüvvəsinin hesablanması, onun 11803–23040 N-a çata biləcəyini göstərir ki, bu da 1204.4–2351 kq ağırlıq qüvvəsinə bərabərdir.
Həyat tərzi
Kuba timsahları şirin suya üstünlük verirlər, lakin digər əsl timsahlar kimi duzlu suda yaşaya bilərlər. Bununla yanaşı timsahlar arasında quruda daha çox vaxt keçirirlər. Uzun ayaqları sayəsində 17 km/s-dən çox sürətlə qısa müddətə qurbanını və ya düşmənini təqib edə bilirlər.
Kuba timsahları əsl timsahların standartlarına görə də son dərəcə aqressiv heyvanlardır. Bəlkə də bu sinfin ən aqressiv üzvüdürlər. Daraqlı timsahla bir səviyyədədir.
Yüksək təcavüzkarlıq səviyyəsinə baxmayaraq, Kuba timsahı bəlkə də müasir timsahlar arasında olduqca ağıllı növdür. Kifayət qədər qarşılıqlı mürəkkəb kollektiv əlaqələrə malikdir.
Qidalanma
Körpə timsahlar kiçik xərçəngkimilər və böcəklər yeyirlər. Bu növün yetkin timsahları balıqlar, molyuskalar, sürünənlər (xüsusən də tısbağalar və kaymanlar), məməlilər (əsasən gəmiricilər, vəhşi donuzlar və itlər) və digər heyvanlarla qidalanır. Müasir Kuba timsahlarının üstünlük verilən ovu, böyük endemik gəmiricilərdir — pəhrizlərinin 90% -ni təşkil edir. Yəqin ki, Kuba timsahları əvvəllər aktiv olaraq Folivora dəstəsinin orpaq canlılarını ovlamışlar. Bu isə sümüklərindəki diş izləri ilə təsdiqlənir.
Ov edərkən digər timsahlar kimi sudan hündürə tullana bilirlər. Budaqdakı canlıları necə tutduqları sənədləşdirilmişdir. Bütün timsahlar arasında ən çox quruda ov edirlər. Bəzən ortaq ov üçün böyük qruplarda toplanırlar.
İnsanlara hücumlar
Bu timsahların insanlara hücumları haqqında məlumat azdır, amma bu da baş verir. Çox güman ki, bu növün insanlara hücumlarının nadir olması, sayının az olması və yaşayış məntəqələrindən uzaqda yerləşməsidir, lakin qapalı vəziyyətdə Kuba timsahlarının insanlara qarşı təcavüz nümayiş etdirdikləri və tez-tez hücum etməyə çalışdıqları bilinir.
Çoxalma
Kuba timsahlarının erkəkləri 6 yaşında, ümumi uzunluğu təxminən 197 sm olarkən cinsi olaraq yetkinləşirlər. Dişilər də 6 yaşında, nadir hallarda 7 yaşında cinsi yetkinliyə çatırlar. Cütləşmə dövrü may ayından iyul ayına qədər davam edir. Bu dövrü birbaşa yağış və ətraf mühit dəyişiklikləri ilə əlaqəli olduğuna inanılır. Dişi ümumiyyətlə hər biri orta hesabla 112 qram ağırlığında və təxminən 5–7,6 sm uzunluğunda olan 30–40 yumurta (maksimum 60-a qədər) qoyur. Döşəmə üçün təbii şəraitdə suyun yanında bir çuxur qazır və oranı ağacdan düşmüş yarpaqlar ilə örtür. Bununla belə qapalı şəraitdə bir yuva qurulması müşahidə edilmiş və döşəmə seçiminin ətraf mühit şərtlərindən, yuva üçün materialların mövcudluğunun asılı olduğunu göstərmişdir.
Yumurtanın inkubasiyası 58–70 gün davam edir və yumurtadan çıxma avqustun sonundan sentyabrın əvvəlinə qədər baş verir. Digər timsahlarda olduğu kimi, balaların cinsi də yuvadakı istiliklə əlaqəlidir. Erkəklərlər yalnız yuvadakı daxili temperatur 30–32 °C olduqda ortaya çıxır, dişilər isə bu temperaturdan yuxarı və ya aşağı temperaturda inkişaf edir.
Gənc timsahların yalnız 1% cinsi yetkinliyə çatır. və Qarğa cinsinə aid digər quşlar, eləcə də Dives cinsinin nümayəndələri, 15 sm uzunluğa qədər olan balaları və yumurtanı yeyir. Balıqlar 45 sm uzunluğa qədər olan balaları, yumurtaları yeyə bilir. Cavan heyvanlar da müxtəlif məməlilər və sürünənlər tərəfindən kütləvi şəkildə yeyilə bilir. Bu canlılarda kannibalizm belə müşahidə edilir.
Kuba timsahı vəhşi təbiətdə Amerika timsahı və qapalı vıəziyyətdə ilə hibridləşməsi qeydə alınmışdır. Hibridlər boya və anatomik xüsusiyyətləri hər iki valideyndən miras ala bilər. Çoxalma qabiliyyətinə də malik olurlar. Bəzi elm adamlarına görə hibridləşmə növün genetik təmizliyinin qorunması baxımından təhlükə yaradır.
Sayı və damazlıq
Növün sayı hazırda 3000–6000 fərddir. 1950–1960-cı illərdə timsah təsərrüfatları, əsasən dəri və ət istehsalı üçün yetişdirilirdi. Kuba timsahı nəsli kəsilməkdə olan bir növ olaraq Qırmızı Kitaba daxil edilmişdir. Kuba timsahının dərisi sənayedə istifadə olunur, əti bir selikates sayılır. Kuba timsahı brakonyerlik obyektidir. Əlavə olaraq Lane bataqlığında Amerika timsahları ilə rəqabət aparmaq məcburiyyətindədirlər.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- "Crocodilian Species - Cuban Crocodile (Crocodylus rhombifer)". crocodilian.com. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-15.
- Morgan, Gary; Franz, Richard; Ronald Crombie (1993). "The Cuban Crocodile, Crocodylus rhombifer, from Late Quaternary Fossil Deposits on Grand Cayman". 29 (3–4): 153–164.
- "Cuban Crocodile Fact Sheet - National Zoo". nationalzoo.si.edu. 2016-06-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-15.
- "A Gigantic Crocodile from the Upper Cretaceous Beds of Texas". 2018-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-20.
- "The Cuban Crocodile, Crocodylus rhombifer, from Late Quaternary Fossil Deposits on Grand Cayman" (PDF). 2014-03-29 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-20.
- "Cuban Crocodile, Crocodylus rhombifer" (PDF). 2012-07-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-12-20.
- "CROCODILE SPECIALIST GRO NEWSLETTER voLUME 20 No. 1 I JANUARY 2001 — MARCH 200" (PDF). 2012-07-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-12-20.
- "论老虎VS鳄鱼以及湾鳄和尼罗鳄_看图_猛兽吧_百度贴吧". tieba.baidu.com. 2016-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-15.
- "Crocodylus rhombifer (Cuban crocodile)". Animal Diversity Web. 2016-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-15.
- Weaver, J. P.; Rodriguez, D.; Venegas-Anaya, M.; Cedeño-Vázquez, J. R.; Forstner, M. R. J.; Densmore, L. D. III (2008). "Genetic characterization of captive Cuban crocodiles (Crocodylus rhombifer) and evidence of hybridization with the American crocodile (Crocodylus acutus)". Journal of Experimental Zoology Part A: Ecological Genetics and Physiology 309A (10): 649–660. doi:10.1002/jez.471.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Kuba timsahi lat Crocodylus rhombifer esl timsahlar sinfinin dumayendesi Yalniz Kubanin bezi adalarinda tapilmisdir Kuba timsahiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Kuba timsahiBeynelxalq elmi adiCrocodylus rhombifer Cuvier 1807Sekil axtarisiITIS 202199NCBI 184239EOL 795274FW 266712YayilmasiTebii seraitdeki Kuba timsahi Xuventud adasinda ve Sapata bataqliginda askarlanmisdir Bu butun nov timsahlar arasinda en kicik areala sahibdir Belkede bu baximindan belke de yalniz Cin alliqatoru ferqlene biler Bu novun qaliqlarina Kayman ve Baham adalari tapildigindan onu demek olar ki bu nov evveller buradada askarlanmisdir GorunusuKuba timsahi onu diger timsahlardan ferqlendiren bir sira xususiyyetlere malikdir daha parlaq reng uzun ve guclu ayaqlar butun bedeni ehate eden boyuk pulcuqlar Deride sari ve qara lekelerden ibaret olan xarakterik naxisa gore bu nove bezen inci timsahi da deyilir Qarin daha aciq rengdedir qara lekeleri yoxdur Sifeti kifayet qeder qisa ve enlidir gozlerin arxasinda bir sumuk yamagi vardir Pleistosende yasayan bu novun numayendelerine mexsus 66 sm ve 67 7 sm lik kelle sumukleri askarlanmisdir Dislerin sayi 66 68 dir Arxa disler on dislerden daha genis ve qisadir bu da tisbaga qabigini asanliqla dislemeye imkan verir Olculeri Bunlar kicik ve ya orta olculu timsahlardir Tipik yetkin Kuba timsahlarinin uzunlugu 2 1 2 3 m cekisi ise 40 kq dir Disiler umumiyyetle erkeklerden bir qeder kicik olur Bu novun boyuk erkeklerinin bezen 3 5 metrden ve 200 kq dan cox olduguna inanilir Kuba timsahinin qeyd olunan maksimum olcusu 4 9 metrdir halbuki 1880 ci ilde 5 3 metr uzunlugundaki bir numunenin de elmi sekilde bildirildiyi qeyd edilir Ginnesin Rekordlar Kitabinda qeyd edilen maksimum olcunun yalniz 2 74 m oldugu bildirilir Sapata bataqliginda Kuba timsahlarina dair bir tedqiqatda yetkinlerin 4 disi ve 3 erkek uzunlugu 140 ile 205 sm arasinda deyismisdir Qaliqlarinin gosterdiyi kimi Kuba timsahlari evveller daha boyuk olcude olmusdur Belelikle 67 8 sm uzunlugunda ve 81 8 sm alt cenesi ile evveller behs edilen kelle ehtimal ki 5 4 metrden uzun bir heyvana mexsus olmusdur Basqa bir boyuk numune 66 sm kelle ile boyuk ehtimalla oxsar olcuye catir Disleme gucu 66 sm kelle ile Pleistosenli Kuba timsahinin disleme quvvesinin hesablanmasi onun 11803 23040 N a cata bileceyini gosterir ki bu da 1204 4 2351 kq agirliq quvvesine beraberdir Heyat terziKuba timsahlari sirin suya ustunluk verirler lakin diger esl timsahlar kimi duzlu suda yasaya bilerler Bununla yanasi timsahlar arasinda quruda daha cox vaxt kecirirler Uzun ayaqlari sayesinde 17 km s den cox suretle qisa muddete qurbanini ve ya dusmenini teqib ede bilirler Kuba timsahlari esl timsahlarin standartlarina gore de son derece aqressiv heyvanlardir Belke de bu sinfin en aqressiv uzvudurler Daraqli timsahla bir seviyyededir Yuksek tecavuzkarliq seviyyesine baxmayaraq Kuba timsahi belke de muasir timsahlar arasinda olduqca agilli novdur Kifayet qeder qarsiliqli murekkeb kollektiv elaqelere malikdir Qidalanma Korpe timsahlar kicik xercengkimiler ve bocekler yeyirler Bu novun yetkin timsahlari baliqlar molyuskalar surunenler xususen de tisbagalar ve kaymanlar memeliler esasen gemiriciler vehsi donuzlar ve itler ve diger heyvanlarla qidalanir Muasir Kuba timsahlarinin ustunluk verilen ovu boyuk endemik gemiricilerdir pehrizlerinin 90 ni teskil edir Yeqin ki Kuba timsahlari evveller aktiv olaraq Folivora destesinin orpaq canlilarini ovlamislar Bu ise sumuklerindeki dis izleri ile tesdiqlenir Sapata bataqliginda olan erkek Ov ederken diger timsahlar kimi sudan hundure tullana bilirler Budaqdaki canlilari nece tutduqlari senedlesdirilmisdir Butun timsahlar arasinda en cox quruda ov edirler Bezen ortaq ov ucun boyuk qruplarda toplanirlar Insanlara hucumlar Bu timsahlarin insanlara hucumlari haqqinda melumat azdir amma bu da bas verir Cox guman ki bu novun insanlara hucumlarinin nadir olmasi sayinin az olmasi ve yasayis menteqelerinden uzaqda yerlesmesidir lakin qapali veziyyetde Kuba timsahlarinin insanlara qarsi tecavuz numayis etdirdikleri ve tez tez hucum etmeye calisdiqlari bilinir CoxalmaCavan ferd Kuba timsahlarinin erkekleri 6 yasinda umumi uzunlugu texminen 197 sm olarken cinsi olaraq yetkinlesirler Disiler de 6 yasinda nadir hallarda 7 yasinda cinsi yetkinliye catirlar Cutlesme dovru may ayindan iyul ayina qeder davam edir Bu dovru birbasa yagis ve etraf muhit deyisiklikleri ile elaqeli olduguna inanilir Disi umumiyyetle her biri orta hesabla 112 qram agirliginda ve texminen 5 7 6 sm uzunlugunda olan 30 40 yumurta maksimum 60 a qeder qoyur Doseme ucun tebii seraitde suyun yaninda bir cuxur qazir ve orani agacdan dusmus yarpaqlar ile ortur Bununla bele qapali seraitde bir yuva qurulmasi musahide edilmis ve doseme seciminin etraf muhit sertlerinden yuva ucun materiallarin movcudlugunun asili oldugunu gostermisdir Yumurtanin inkubasiyasi 58 70 gun davam edir ve yumurtadan cixma avqustun sonundan sentyabrin evveline qeder bas verir Diger timsahlarda oldugu kimi balalarin cinsi de yuvadaki istilikle elaqelidir Erkeklerler yalniz yuvadaki daxili temperatur 30 32 C olduqda ortaya cixir disiler ise bu temperaturdan yuxari ve ya asagi temperaturda inkisaf edir Genc timsahlarin yalniz 1 cinsi yetkinliye catir ve Qarga cinsine aid diger quslar elece de Dives cinsinin numayendeleri 15 sm uzunluga qeder olan balalari ve yumurtani yeyir Baliqlar 45 sm uzunluga qeder olan balalari yumurtalari yeye bilir Cavan heyvanlar da muxtelif memeliler ve surunenler terefinden kutlevi sekilde yeyile bilir Bu canlilarda kannibalizm bele musahide edilir Kuba timsahi vehsi tebietde Amerika timsahi ve qapali vieziyyetde ile hibridlesmesi qeyde alinmisdir Hibridler boya ve anatomik xususiyyetleri her iki valideynden miras ala biler Coxalma qabiliyyetine de malik olurlar Bezi elm adamlarina gore hibridlesme novun genetik temizliyinin qorunmasi baximindan tehluke yaradir Sayi ve damazliqNovun sayi hazirda 3000 6000 ferddir 1950 1960 ci illerde timsah teserrufatlari esasen deri ve et istehsali ucun yetisdirilirdi Kuba timsahi nesli kesilmekde olan bir nov olaraq Qirmizi Kitaba daxil edilmisdir Kuba timsahinin derisi senayede istifade olunur eti bir selikates sayilir Kuba timsahi brakonyerlik obyektidir Elave olaraq Lane bataqliginda Amerika timsahlari ile reqabet aparmaq mecburiyyetindedirler IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 The Reptile Database ing P Uetz 2015 Crocodilian Species Cuban Crocodile Crocodylus rhombifer crocodilian com 2016 03 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 06 15 Morgan Gary Franz Richard Ronald Crombie 1993 The Cuban Crocodile Crocodylus rhombifer from Late Quaternary Fossil Deposits on Grand Cayman 29 3 4 153 164 Cuban Crocodile Fact Sheet National Zoo nationalzoo si edu 2016 06 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 06 15 A Gigantic Crocodile from the Upper Cretaceous Beds of Texas 2018 03 23 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 12 20 The Cuban Crocodile Crocodylus rhombifer from Late Quaternary Fossil Deposits on Grand Cayman PDF 2014 03 29 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 12 20 Cuban Crocodile Crocodylus rhombifer PDF 2012 07 24 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2020 12 20 CROCODILE SPECIALIST GRO NEWSLETTER voLUME 20 No 1 I JANUARY 2001 MARCH 200 PDF 2012 07 24 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2020 12 20 论老虎VS鳄鱼以及湾鳄和尼罗鳄 看图 猛兽吧 百度贴吧 tieba baidu com 2016 08 06 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 06 15 Crocodylus rhombifer Cuban crocodile Animal Diversity Web 2016 04 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 06 15 Weaver J P Rodriguez D Venegas Anaya M Cedeno Vazquez J R Forstner M R J Densmore L D III 2008 Genetic characterization of captive Cuban crocodiles Crocodylus rhombifer and evidence of hybridization with the American crocodile Crocodylus acutus Journal of Experimental Zoology Part A Ecological Genetics and Physiology 309A 10 649 660 doi 10 1002 jez 471 Xarici kecidler