Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ceyms Hetton (ing. James Hutton; 3 iyun 1726 – 26 mart 1797) — şotland əsilli geoloq, həkim, kimyaçı və təbiyyətşünas. Müasir geologiyanın və banisi olan Hetton, həmdə aktualizm və nəzəriyyəsinin yaradıcısı hesab olunur.
| Ceyms Hetton | |
|---|---|
| James Hutton | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Edinburq  Şotlandiya |
| Vəfat tarixi | (70 yaşında) |
| Vəfat yeri | Edinburq Şotlandiya |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |  Birləşmiş Krallıq |
| Elm sahələri | Geologiya , Kimya |
| İş yerləri | Edinburq Universiteti , Paris Universiteti |
| Təhsili | |
| Tanınır | Müasir geologiya elminin banisi, Plutonizm nəzəriyyəsinin yaradıcısı. |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Ceyms Hetton 1726-cı ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində anadan olmuşdur. Atasını tez itirən Hatton Edinburq Kral məktəbini bitirmiş və 14 yaşında Edinburq universitetinin hüquq fakultəsinə daxil olmuş. 18 yaşında fizika labaratoriyasında assistent olmuş, sonra Parisə gedərək orda üç il yaşamışdır. 1749-cü ildə Leyden Universitetində tibb elimləri doktoru olmuş.
1750-ci ildə sonra Hetton kənd təsarrüfatı və geologiya ilə maraqlanmağa başladı. 1768-ci ildə şəxsi fermasını kirayəyə verərək Hatton geologiya ilə ciddi maraqlanmağa başladı. Ceyms Hetton Şotlandiyanın tanınmış alimləri olan Ceyms Vatt və Adam Smit ilə yaxın dost idi.
Elmi fəaliyyəti
Ceyms yüksək müşahidə qabiliyyətin malik idi. Onun əldə etdiyi ən mühüm nəticələrdən biri qranit və bazaltların maqmatik mənşəli olması qənaətinə gəlməsidir. Bununla da o, plutonizm nəzəriyyəsinin əsasını qoyur. O, bu nəzəriyyəsi barədə əvvəlcə Edinburq kral elmi cəmiyyətdə məruzə edir. Sonra isə həmin məruzəni cəmiyyətin jurnalda dərc etdirir. Hetton Yerin tsiklik inkişaf modelini verir:
 | Bizim planet dinamiki tarazlıq vəziyyətindədəir. Vulkanların püskürməsi sayəsində planetimiz daim daxili hərəkətlərdən azad olur və qurunun qalxması hadisəsi baş verir. Dənizlərdə çıküntülər əmələ gəlir. Yerin mənzərəsi kataklizmlər nəticəsində deyil, tədricən dəyişir. Təbiətdə baş verən bütün hadisələr sabit xarakterlidir... |  |
Hetton elmə uniformizm (aktualizm) adlanan "geoloji proseslərin saxlanması" prinsipini gətirmişdir. Sonralar bu fikiri onun varisi Çarlz Layel inkişaf etdirmişdir. Bu nəzəriyyə üzərində Hetton uzun müddət işlədikdən sonra ikicildlik " Yer nəzəriyyəsi" traktatı işıq üzü görür. Lakin öz həmkarlarının müsbət rəyini eşitməmiş Hetton dünyasını dəyişir.
Əsərləri
- Kömürün təbəti. (Nature of Coal, 1777)
- Yağış nəzəriyyəsi. (Theory of Rain, 1784)
- Elmın araşdırma prinsipləri.(Investigations of the Principles of Knowledge, 1794)
- İşıq, istilik və od fəlsəfəsi traktatı.(A Dissertation on the Philosophy of Heat, Light and Fire, 1794)
- Təbiət tarixinın müxtəlif cisimlərfi haqqında traktat. (Dissertations on Different Subjects in Natural History, 1792)
- Yer nəzəriyyəsi.(Theory of the Earth, 1788)
Şərəfinə adlanıb
1970-ci ildə Beynəlxalq astronomiya cəmiyyəti Ayın görünməyən tərəfində olan bir krateri Hettonun adı ilə adlandırmş.
İstinadlar
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- "James Hutton" 2021-10-26 at the Wayback Machine "Northern Lights". "How modern life emerged from eighteenth-century Edinburgh"
- Geologiya. Bakı. Şərq-Qərb. 2008.s.50.
- "ГЕТТОН, ДЖЕЙМС". 2022-02-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-10.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ceyms Hetton ing James Hutton 3 iyun 1726 26 mart 1797 sotland esilli geoloq hekim kimyaci ve tebiyyetsunas Muasir geologiyanin ve banisi olan Hetton hemde aktualizm ve nezeriyyesinin yaradicisi hesab olunur Ceyms HettonJames HuttonDogum tarixi 3 iyun 1726Dogum yeri Edinburq SotlandiyaVefat tarixi 26 mart 1797 70 yasinda Vefat yeri Edinburq SotlandiyaDefn yeri Qreyfrayers qebiristanligiVetendasligi Birlesmis KralliqElm saheleri Geologiya KimyaIs yerleri Edinburq Universiteti Paris UniversitetiTehsili Edinburq Universiteti Leyden UniversitetiTaninir Muasir geologiya elminin banisi Plutonizm nezeriyyesinin yaradicisi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiCeyms Hetton 1726 ci ilde Sotlandiyanin Edinburq seherinde anadan olmusdur Atasini tez itiren Hatton Edinburq Kral mektebini bitirmis ve 14 yasinda Edinburq universitetinin huquq fakultesine daxil olmus 18 yasinda fizika labaratoriyasinda assistent olmus sonra Parise gederek orda uc il yasamisdir 1749 cu ilde Leyden Universitetinde tibb elimleri doktoru olmus 1750 ci ilde sonra Hetton kend tesarrufati ve geologiya ile maraqlanmaga basladi 1768 ci ilde sexsi fermasini kirayeye vererek Hatton geologiya ile ciddi maraqlanmaga basladi Ceyms Hetton Sotlandiyanin taninmis alimleri olan Ceyms Vatt ve Adam Smit ile yaxin dost idi Elmi fealiyyetiCeyms yuksek musahide qabiliyyetin malik idi Onun elde etdiyi en muhum neticelerden biri qranit ve bazaltlarin maqmatik menseli olmasi qenaetine gelmesidir Bununla da o plutonizm nezeriyyesinin esasini qoyur O bu nezeriyyesi barede evvelce Edinburq kral elmi cemiyyetde meruze edir Sonra ise hemin meruzeni cemiyyetin jurnalda derc etdirir Hetton Yerin tsiklik inkisaf modelini verir Bizim planet dinamiki tarazliq veziyyetindedeir Vulkanlarin puskurmesi sayesinde planetimiz daim daxili hereketlerden azad olur ve qurunun qalxmasi hadisesi bas verir Denizlerde cikuntuler emele gelir Yerin menzeresi kataklizmler neticesinde deyil tedricen deyisir Tebietde bas veren butun hadiseler sabit xarakterlidir Edinburq Kral Cemiyyetinin jurnalin uz qabigi Bu nomerede Ceyms Hettonun Yer neizeriyyesi eseri cap olunubu Hetton elme uniformizm aktualizm adlanan geoloji proseslerin saxlanmasi prinsipini getirmisdir Sonralar bu fikiri onun varisi Carlz Layel inkisaf etdirmisdir Bu nezeriyye uzerinde Hetton uzun muddet isledikden sonra ikicildlik Yer nezeriyyesi traktati isiq uzu gorur Lakin oz hemkarlarinin musbet reyini esitmemis Hetton dunyasini deyisir EserleriKomurun tebeti Nature of Coal 1777 Yagis nezeriyyesi Theory of Rain 1784 Elmin arasdirma prinsipleri Investigations of the Principles of Knowledge 1794 Isiq istilik ve od felsefesi traktati A Dissertation on the Philosophy of Heat Light and Fire 1794 Tebiet tarixinin muxtelif cisimlerfi haqqinda traktat Dissertations on Different Subjects in Natural History 1792 Yer nezeriyyesi Theory of the Earth 1788 Serefine adlanib1970 ci ilde Beynelxalq astronomiya cemiyyeti Ayin gorunmeyen terefinde olan bir krateri Hettonun adi ile adlandirms IstinadlarMathematics Genealogy Project ing 1997 James Hutton 2021 10 26 at the Wayback Machine Northern Lights How modern life emerged from eighteenth century Edinburgh Geologiya Baki Serq Qerb 2008 s 50 GETTON DZhEJMS 2022 02 22 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 10