Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nəcib maral (lat. Cervus elaphus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin marallar fəsiləsinin əsl maral cinsinə aid heyvan növü. Sayı azalmaqda olan növdür.
| Nəcib maral | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Ranqsız: Dəstə: Klad: Klad: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Nəcib maral | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Qısa təsviri
Nəcib maralın buynuzlarında olan çıxıntıların sayı ən azı 5, adi halda isə 8–9 ədəd olur. Bədənlərinin kütləsi, ölçüləri Avropa maralı və xallı maraldan üstündür. Buynuzlarında örtük yoxdur.
Yayılması
Dünyada Şimali Afrika, Avropa, Qafqaz, Kiçik və Mərkəzi Asiya, Cənubi və Şərqi Sibirdə, Uzaq Şərqdə və Şimali Amerikanın bəzi ərazilərində yayılmışdır. Azərbaycanda Böyük Qafqazın cənub yamaclarında, çox az sayda Göygöl qoruğunda (reintroduksiya edilmişdir), nadir hallarda isə Qarayazı qoruğunun Gürcüstanla həmsərhəd Euqay meşələrində keçici xarakterdə 5–10 başdan ibarət kiçik populyasiya qala bilmişdir.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Nəcib maral ekoloji cəhətdən çox plastik növ olub, müxtəlif landşaftlarda yaşamaq qabiliyyətinə malikdir (meşəli düzlərdə, tuqayda, dağ-meşə, alp və subalp qurşaqlarında). Onların həyat tərzində — kiçik dəstələrlə yaşamaq, günün səhər və axşam saatlarında otlamaq (isti fəsillərdə), günorta dincəlmək, özlərinə istirahət yerləri seçmək, qida axtarışı və fəsillərlə əlaqədar sutkalıq və mövsümi miqrasiyalar (üfüqi və şaquli) kimi ekoloji qaydalar səciyyəvi xüsusiyyətlərdir. Bunlardan başqa nəcib maral populyasiyalarında cinsiyyət və yaş üzrə mövsümi qruplaşmalar da mövcuddur. Yaşlı erkəklər cütləşmə dövrünə qədər tək həyat tərzi keçirir. İl ərzində iki dəfə tüləmə (yaz və payızda) baş verir. Dişi fərdlər 2, erkəklər isə 4–5 yaşlarında cinsi yetişkənliyə çatırlar. Cütləşmə dövrü sentyabrda başlayaraq, noyabr ayının sonuna qədər başa çatır. Boğazlıq müddəti 7–8.5–9 ay çəkir və 1, çox nadir hallarda 2 bala doğur (may-iyun). Hər il köhnə buynuzlar düşərək (dekabr-fevral ayları) yeni buynuzlar inkişaf edir. Yalnız erkək fərdlərdə buynuz olur. Qida rasionuna təxminən 85–90 növ bitki daxildir. Onlardan 70–72% ot bitkiləridir.
Sayı
Hazırda Azərbaycanda nəcib maralların təbiətdə sayı orta hesabla 750–800 başdır (əsasən Böyük Qafqazın cənub ətəklərində).
Məhdudlaşdırıcı amillər
Bunlar iki qrupa bölünür: 1) Təbii amillər – iri yırtıcı məməlilər, quraqlıq, sellər, yanğınlar, qida rəqibləri, parazit və xəstəliklər, qısırlıq və s.; 2) Antropogen amillərdən – brakonyerlik, yaşayış yerlərində ot biçmə, mal-qara sürülərinin otlaması və digər təsərrüfat fəaliyyətlərini göstərmək olar.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Böyük Qafqazın cənub ətəklərindəki Xüsusi Mühafizə Olunan Təbiət Ərazilərində qorunur.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Böyük Qafqazda -lər arasında ekoloji dəhlizlər təşkil etmək. Hirkan meşələrinə reintroduksiya etmək. Kiçik Qafqazda mühafizəsinə ciddi nəzarət etmək.
Yarımnövləri
Nəcib maral bir-birindən ölçü və kütləsinə, bəzəyinə və digər xüsusiyətlərinəı görə fərqlənən alt növləri özündə birləşdirir. Aşağıda göstərilənlər Nəcib maral növünün alt növləri hesab olunur.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- Quliyev S. M. Azərbaycanın cütdırnaqlılar faunası. Bakı: Elm və Təhsil, 2008, s. 224 (55–83).
- Алекперов Х.М. Млекопитащие Юго-западного Азербайджана. Баку, АН Азерб. ССР, 1966;
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Necib maral lat Cervus elaphus heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin cutdirnaqlilar destesinin marallar fesilesinin esl maral cinsine aid heyvan novu Sayi azalmaqda olan novdur Necib maralElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Ranqsiz DirnaqlilarDeste CutdirnaqlilarKlad Klad Klad Yarimdeste GovseyenlerInfradeste Fesile MarallarYarimfesile Esl marallarTriba Cins Esl maralNov Necib maralBeynelxalq elmi adiCervus elaphus L 1758 Sekil axtarisiITIS 180695NCBI 9860EOL 328649FW 45017Qisa tesviriNecib maralin buynuzlarinda olan cixintilarin sayi en azi 5 adi halda ise 8 9 eded olur Bedenlerinin kutlesi olculeri Avropa marali ve xalli maraldan ustundur Buynuzlarinda ortuk yoxdur YayilmasiDunyada Simali Afrika Avropa Qafqaz Kicik ve Merkezi Asiya Cenubi ve Serqi Sibirde Uzaq Serqde ve Simali Amerikanin bezi erazilerinde yayilmisdir Azerbaycanda Boyuk Qafqazin cenub yamaclarinda cox az sayda Goygol qorugunda reintroduksiya edilmisdir nadir hallarda ise Qarayazi qorugunun Gurcustanla hemserhed Euqay meselerinde kecici xarakterde 5 10 basdan ibaret kicik populyasiya qala bilmisdir Yasayis yeri ve heyat terziNecib maral ekoloji cehetden cox plastik nov olub muxtelif landsaftlarda yasamaq qabiliyyetine malikdir meseli duzlerde tuqayda dag mese alp ve subalp qursaqlarinda Onlarin heyat terzinde kicik destelerle yasamaq gunun seher ve axsam saatlarinda otlamaq isti fesillerde gunorta dincelmek ozlerine istirahet yerleri secmek qida axtarisi ve fesillerle elaqedar sutkaliq ve movsumi miqrasiyalar ufuqi ve saquli kimi ekoloji qaydalar seciyyevi xususiyyetlerdir Bunlardan basqa necib maral populyasiyalarinda cinsiyyet ve yas uzre movsumi qruplasmalar da movcuddur Yasli erkekler cutlesme dovrune qeder tek heyat terzi kecirir Il erzinde iki defe tuleme yaz ve payizda bas verir Disi ferdler 2 erkekler ise 4 5 yaslarinda cinsi yetiskenliye catirlar Cutlesme dovru sentyabrda baslayaraq noyabr ayinin sonuna qeder basa catir Bogazliq muddeti 7 8 5 9 ay cekir ve 1 cox nadir hallarda 2 bala dogur may iyun Her il kohne buynuzlar duserek dekabr fevral aylari yeni buynuzlar inkisaf edir Yalniz erkek ferdlerde buynuz olur Qida rasionuna texminen 85 90 nov bitki daxildir Onlardan 70 72 ot bitkileridir SayiHazirda Azerbaycanda necib marallarin tebietde sayi orta hesabla 750 800 basdir esasen Boyuk Qafqazin cenub eteklerinde Mehdudlasdirici amillerBunlar iki qrupa bolunur 1 Tebii amiller iri yirtici memeliler quraqliq seller yanginlar qida reqibleri parazit ve xestelikler qisirliq ve s 2 Antropogen amillerden brakonyerlik yasayis yerlerinde ot bicme mal qara surulerinin otlamasi ve diger teserrufat fealiyyetlerini gostermek olar Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerBoyuk Qafqazin cenub eteklerindeki Xususi Muhafize Olunan Tebiet Erazilerinde qorunur Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerBoyuk Qafqazda ler arasinda ekoloji dehlizler teskil etmek Hirkan meselerine reintroduksiya etmek Kicik Qafqazda muhafizesine ciddi nezaret etmek YarimnovleriNecib maral bir birinden olcu ve kutlesine bezeyine ve diger xususiyetlerinei gore ferqlenen alt novleri ozunde birlesdirir Asagida gosterilenler Necib maral novunun alt novleri hesab olunur IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 Quliyev S M Azerbaycanin cutdirnaqlilar faunasi Baki Elm ve Tehsil 2008 s 224 55 83 Alekperov H M Mlekopitashie Yugo zapadnogo Azerbajdzhana Baku AN Azerb SSR 1966 Hemcinin bax