Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cəza — Hər hansı təqsirə, cinayətə, pis əmələ qarşı tətbiq edilən təsir tədbiridir. Öz məzmununa görə cəza çox sərt olmaqla, təqsirli şəxsin hüquqlarının iri miqyasda məhdudlaşdırılmasında ifadə olunur. Onun mahiyyəti cinayət törətmiş şəxslərin mənəvi, siyasi, fiziki və əmlak xarakterli məhrumiyyətlərə məruz qoymaqla, onları tənbeh etməkdən ibarətdir.
Cəza hüququna görə tərif
Qanunda cinayət kimi nəzərdə tutulan davranışın müqabilində verilən sanksiyadır. Cəza cinayət törədən şəxsə cavab vermək və onun yenidən cinayət törətməsinin qarşısını almaq məqsədilə tətbiq edilir. Müasir hüquqda cəzanı dövlət verir. Cəza cinayətə mütənasib olmalıdır.
Cəzanın məqsədləri
Cəzanın ümumi qəbul edilmiş üç əsas məqsədi var. Müasir hüquq sistemlərinin qisas almayacağı və ədalətin qisas olmadığı fikri qəbul edilmişdir. Lakin ədalət anlayışının ibtidai cəmiyyətlərdə intiqam hissindən qaynaqlanmış və sonra bu səlahiyyətin dövlətə keçməsi ilə ortaya çıxması ehtimalı yüksəkdir. Müasir cinayət hüququnda çəkindirmə, qarşısının alınması və təkmilləşdirilməsi; mülki sferada hüquqların dəyişdirilməsi və qorunması məqsədi daşıyır. Caydırıcılığın iki ölçüsü var;
- Psixoloji ölçü: İnsanın özü qorxuya düşür və cinayətin təkrarlanmasının qarşısı alınır. Xüsusi (fərdi) profilaktika adlanan bu baxışa görə, cəzanın məqsədi cinayət törədən şəxsi islah etmək və onu yenidən cinayət törətməkdən çəkindirməkdir. Ona görə də cəza fərdi profilaktikaya, insanın təkmilləşməsinə xidmət etməlidir.
- Sosial ölçü: Cəmiyyət insandan qorxur və cəmiyyət dərslə təmin olunur. Ümumi (sosial) profilaktika kimi də tanınan bu baxışda cəzanın məqsədi cəmiyyətdə potensial cinayətkarların cəzanın qorxuducu təsiri ilə cinayət törətməsinin qarşısını almaqdır. Məqsəd cəmiyyətdə hələ də cinayət törətməmiş insanların cinayəti görərək, cinayət törədildikdə cəza tətbiq etməklə cinayət törətməsinin qarşısını almaqdır.
Dövlətin olmadığı ibtidai toplumlarda fərdlər insani instinktlə başqalarının onlara etdiyi zərərin qisasını almağa, qarşı tərəfə də eyni zərəri vurmağa (qarşılığında geri qayıtmağa) cəhd göstərmişlər. Bu vəziyyətin bir sıra çatışmazlıqları var. Qisas almaq üçün başqasının başını kəsməyə çalışan, ovladığı heyvanı başını kəsərək qəsb edən şəxs yenə də zərər çəkə bilər, çünki qarşı tərəf daha güclü, daha hiyləgər və törətdiyi cinayətə görə texniki bacarıqlara malikdir. Qarşılıqlı cavab verməyə çalışan şəxs qarşı tərəfə daha çox zərər verə bilər (proporsional olmayan qarşılıqlılıq). Qarşılıqlı çəkişmələr yarana bilər. Zərərçəkən intiqamını aldıqdan sonra o, bu dəfə asan çıxış yolu tutaraq, başqalarını incitməyi vərdiş halına salaraq cinayətkara çevrilə bilər. Dövlət qurumunun yarandığı və yerləşdiyi cəmiyyətlərdə qisas əməli intiqamı əvəz etmişdir. Qeyd olunan narahatçılıqları aradan qaldırmaq üçün dövlət onun əvəzinə həmin şəxsin qisasını almağı öz üzərinə götürüb. Halbuki bu cəzanı dövlətin təyin etdiyi şəxslər həyata keçirib. O, insanlara intiqam almağa çalışmağı qadağan etdi və hətta bunu yeni cinayət kimi qəbul etdi. Məsələn, qədim zamanlarda malı qəsb edilən tacir başqa ölkədə olsa belə, orada dövlətə müraciət edib. Məşhur inancın əksinə olaraq, bir çox cəmiyyətlər tarixin dərinliklərində qisas mərhələsini keçmişlər. Sonralar qisas həbslə əvəz olundu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Punishment in Psychology". www.verywellmind.com. www.verywellmind.com. 2022-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 22 mart 2019. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2021-12-11 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-04-13. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
Xarici keçidlər
- Cəza haqqında
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ceza Her hansi teqsire cinayete pis emele qarsi tetbiq edilen tesir tedbiridir Oz mezmununa gore ceza cox sert olmaqla teqsirli sexsin huquqlarinin iri miqyasda mehdudlasdirilmasinda ifade olunur Onun mahiyyeti cinayet toretmis sexslerin menevi siyasi fiziki ve emlak xarakterli mehrumiyyetlere meruz qoymaqla onlari tenbeh etmekden ibaretdir Ceza huququna gore terifQanunda cinayet kimi nezerde tutulan davranisin muqabilinde verilen sanksiyadir Ceza cinayet toreden sexse cavab vermek ve onun yeniden cinayet toretmesinin qarsisini almaq meqsedile tetbiq edilir Muasir huquqda cezani dovlet verir Ceza cinayete mutenasib olmalidir Cezanin meqsedleriCezanin umumi qebul edilmis uc esas meqsedi var Muasir huquq sistemlerinin qisas almayacagi ve edaletin qisas olmadigi fikri qebul edilmisdir Lakin edalet anlayisinin ibtidai cemiyyetlerde intiqam hissinden qaynaqlanmis ve sonra bu selahiyyetin dovlete kecmesi ile ortaya cixmasi ehtimali yuksekdir Muasir cinayet huququnda cekindirme qarsisinin alinmasi ve tekmillesdirilmesi mulki sferada huquqlarin deyisdirilmesi ve qorunmasi meqsedi dasiyir Caydiriciligin iki olcusu var Psixoloji olcu Insanin ozu qorxuya dusur ve cinayetin tekrarlanmasinin qarsisi alinir Xususi ferdi profilaktika adlanan bu baxisa gore cezanin meqsedi cinayet toreden sexsi islah etmek ve onu yeniden cinayet toretmekden cekindirmekdir Ona gore de ceza ferdi profilaktikaya insanin tekmillesmesine xidmet etmelidir Sosial olcu Cemiyyet insandan qorxur ve cemiyyet dersle temin olunur Umumi sosial profilaktika kimi de taninan bu baxisda cezanin meqsedi cemiyyetde potensial cinayetkarlarin cezanin qorxuducu tesiri ile cinayet toretmesinin qarsisini almaqdir Meqsed cemiyyetde hele de cinayet toretmemis insanlarin cinayeti gorerek cinayet toredildikde ceza tetbiq etmekle cinayet toretmesinin qarsisini almaqdir Dovletin olmadigi ibtidai toplumlarda ferdler insani instinktle basqalarinin onlara etdiyi zererin qisasini almaga qarsi terefe de eyni zereri vurmaga qarsiliginda geri qayitmaga cehd gostermisler Bu veziyyetin bir sira catismazliqlari var Qisas almaq ucun basqasinin basini kesmeye calisan ovladigi heyvani basini keserek qesb eden sexs yene de zerer ceke biler cunki qarsi teref daha guclu daha hiyleger ve toretdiyi cinayete gore texniki bacariqlara malikdir Qarsiliqli cavab vermeye calisan sexs qarsi terefe daha cox zerer vere biler proporsional olmayan qarsiliqliliq Qarsiliqli cekismeler yarana biler Zererceken intiqamini aldiqdan sonra o bu defe asan cixis yolu tutaraq basqalarini incitmeyi verdis halina salaraq cinayetkara cevrile biler Dovlet qurumunun yarandigi ve yerlesdiyi cemiyyetlerde qisas emeli intiqami evez etmisdir Qeyd olunan narahatciliqlari aradan qaldirmaq ucun dovlet onun evezine hemin sexsin qisasini almagi oz uzerine goturub Halbuki bu cezani dovletin teyin etdiyi sexsler heyata kecirib O insanlara intiqam almaga calismagi qadagan etdi ve hetta bunu yeni cinayet kimi qebul etdi Meselen qedim zamanlarda mali qesb edilen tacir basqa olkede olsa bele orada dovlete muraciet edib Meshur inancin eksine olaraq bir cox cemiyyetler tarixin derinliklerinde qisas merhelesini kecmisler Sonralar qisas hebsle evez olundu Hemcinin baxQisas HokmIstinadlar Punishment in Psychology www verywellmind com www verywellmind com 2022 06 24 tarixinde Istifade tarixi 22 mart 2019 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Arxivlenmis suret PDF 2021 12 11 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 04 13 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Xarici kecidlerCeza haqqinda