Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Konstantin (Böyük Konstantin, Flavi Valeri Avreli; 27 fevral 272, Niş[d], Roma imperiyası – 22 may 337, Nikomediya, Roma imperiyası) — Roma imperatoru (306–337). 325 ildən təkbaşına hökmdarlıq etmişdi. Dövlət aparatını mərkəzləşdirmək siyasəti yeridir, vaxtı keçmiş quldarlıq münasibətlərini və xristian kilsəsini müdafiə edirdi. Konstantinin dövründə paytaxt Romadan Konstantinopola köçürülmüşdü (330 il).
| Böyük Konstantin lat. Flavius Valerius Constantinus | |
|---|---|
| lat. Flavius Valerius Aurelius Constantinus | |
 | |
| 330 – 337 | |
| Əvvəlki | I Konstansi Xlor |
| Sonrakı | II Konstantin |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Flavius Constantinus |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | (61 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, hərbi qulluqçu, suveren[d] |
| Atası | I Konstansi Xlor |
| Anası | lat. Flavia Iulia Helena |
| Həyat yoldaşları | Minervina, Fausta |
| Uşaqları | Minervina: Konstantina, Yelena, Krips;Fausta: II Konstantin,II Konstansi, |
| Ailəsi | Konstantinlər sülaləsi |
| Dini | qeyri müəyyən (xristian) |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Böyük Konstantin Roma imperiyasında ilk xristian imperator olmuşdur. Onun sayəsində xristianlıq leqallaşaraq təqiblərdən azad olunaraq, geniş yayılmağa başlamış və Avropada nüfuzlu hakim dinə çevrilmişdir.
Konstantin 280-ci ildə keçmiş ərazisində, (indiki Niş) şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası Roma sərkərdələrindən biri olmuşdur. Konstantinin gəncliyi Nikomedidə imperator Diokletianın sarayında keçmişdir. 305 ci ildə Diokletian imperatorluqdan kənarlaşdırıldıqdan sonra Konstantinin atası Qərbi Roma imperatoru olur. Bir il sonra onun vəfatından sonra ordu Konstantini imperator elan edir. 307ci ildə birinci arvadı oğlu Kripsin anası Minervini boşayaraq Diokletianın qızı Faustaya evlənməklə Avqust tituluna çatmış olur. Fustadan onun üç oğlu II Konstantin, II Konstasi və Konstans dünyaya gəlir. Lakin digər sərkərdələrin onun vərəsəliyinə qarşı çixması bir neçə vətəndaş müharibələrinə səbəb olur. 312 ci ildə Konstantinin Romadan bir qədər aralı məğlub etməsi bu çəkişmələrə son qoymuş olur. Bu andan Konstantin Qərbi Roma İmperiyasının mütləq hakiminə cevrilir. Romada ucaldılmış məhz bu qələbəyə görə onun şərəfinə ucaldılmışdir. Bu dövrdə Şərqi Roma İmperiyası sərkərdə tərəfindən idarə edilirdi. 337 ci ildə Konstantin Lisiniy üzərinə hücuma keçərək onu məğlub edir və bütöv Roma İmperiyasının imperatoru olur.
Sezardan Avqusta keçid, Tetrarxiyanın süqutu
305 ci ildə 20 illik müddət bitdikdən sonra "Avqustlar": Dioklesian və Maksimian istehfa verdikdən sonra onların yerini "Sezarlar": Qaleriy və Konstansi Xlor tutmuş olurlar. Onlarda öz növbəsində yeni "sezarlar"ı (Maksimian və Flavi Valeriya Sever) seçərək ikinci tetrarxiyanı yaratmış olurlar. Lakin onun ömrü çox sürmür. 306 cı ildə Konstansi väfat etdikdən sonra Qaleriy Severi eyni zamanda Konstansiya öz oğlu I. Konstantini "Avqust" təyin edilir. Maksemianın oğlu Maksensiy buna etiraz olaraq Sever üzərində qələbə çaldıqdan sonra onu taxtan imtina etməyə məcbur edir. 307 ci ildə Severi oldürmək əmrini verir. Beləliklə "Avqust " tituluna dörd (Qaleriy, Konstantin, Maksimian və Maksensiy), "Sezar" tituluna isə bir (Maksimin) namizəd olmuş olur. 308 ci ildə Dunay üzərindəki Karnuntumda çağrılmış toplantıda qərbdə senat Lisiniy "Avqust", Konstantin "Sezar" , şərqdə isə Qaleriy "Avqust", Maksimin "Sezar" elan edilir. Nəticə etibarilə Maksimian imperatorluqdan kənarlaşdırılır və Maksensiy uzurpator (qanunsuz hakim) elan edilir. Bu qərara məhəl qoymayaraq Maksensiy Italya və Afrika üzərindəki faktiki hakimiyyətini saxlayır. Bundan başqa 305 ci ildən hər ikisi "Sezar" olan nə Konstantin nə də Maksimin Lisiniyin "Avqust" olmasını qəbul edə bilmirdilər. Beləliklə onların da 309 cu ildə "Avqust" elan edilməsi, dörd müstəqil bir-birinə düşmən imperator hakimiyyətinə gətirib çıxarır. 309–313 cü illərdə iddialı imperatorlar daxili çəkişmələrin qurbanlarına çevrilirlər. 310 cu ildə Konstantin Maksimianı boğduraraq öldürtdürür, Qaleriy öz əcəli ilə 311 ci ildə vəfat edir. 312 ci ildə Milviy körpüsü üzərində döyüşdə Maksensiyni məğlub edir. Məğlubiyyətə dözməyən Maksensiy 313 cü ildə Tarsda özünə qəsd edərək olür. 313 cü ildə Qərbdə Konstantin, şərqdə isə Lisiniy imperator olması ilə tetrarxiya süqut etmiş olur. 324 cü ildə Konstantin Lisiniyə qalib gələrək özünü tək "Avqust" elan edir.
Xristianlıq və I Konstantin
Onun xristianlığa loyallığı ilə döyüşdən qabaq guya ona göydə yanan xaç və "Qələbə" yazısı agah olması ilə əlaqələndirilir. Bundan sonra o xristian kilsələrinə köməyini əsigəməmişdir. Onun əsas qərarlarından biri Milan edikti xristian dininin təqiblərdən azad olunaraq rəsmiləşməsinə səbəb olmuşdur. Ediktə görə təqiblər zamanı müsadirə olunmuş mulklərin kilsələrə qaytarılması və bazar gününün kilsə günü kimi bayram edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Eyni zamanda Milan edikti uzun illər Avropada qäddarcasına həyata keçirilmiş yəhudi təqiblərinin başlanğıcı demək idi.
Konstantin xristianlığı tam rəsmi dövlət dini kimi təsdiqləməsə də lakin onun siyasi qərar və sərəncamları bu dinin imkişaf etməsinə və geniş yayılmasına səbəb olmuşdur. Onun hakimiyyəti dövründə xristianlığı qəbul edənlərin xüsusən məmurların qarşısında geniş perspektivlər açılır, kilsələrin xüsusi imtiyaz və səlahiyyətləri artırılırdı. Məhz onun dövrünə Beytləhmdə və Qüdsdəki inşa edilmişdir. Konstantin qədim Bizans şəhərini genişləndirib, onu öz şərəfinə adlandıraraq bütün imperiyanın paytaxtına cevirmişdir. Bu şəhər indiki İstanbul hal-hazırda dünyanın ən böyük və məşhur şəhərlərindən sayılir.
Konstantin kilsədaxili mübahisə və Ariya-Afanasiy çəkişmələrini aradan qaldırmaq üçün aktiv fəallıq göstərmişdir. Bunun üçün o 325ci ildə Nikeyedə kilsə şurasını çağıraraq ortodoks xristian doktirinasının əsasını qoymuş olur. Onun tətbiq etdiyi bir çox mülki qanunlar heç də az əhəmiyyətə mali deyildir. Onun mülki məcəlləsinə əsasən bir çox sənətlər (qəssab, çörək bişirən) irsilik xarakteri almış olurdu. Təhkimçilik hüququnu gücləndirərək icarədar kəndlinin sahibkarını tərk etmək hüququndan məhrum etmişdir.
Konstantin ömrünün sonuna dək xaç suyuna salınmamışdır. Eyni zamanda Konstantin zamanəsinin qəddar və amansız tiranı olmuşdur. 326 cı ildə naməlum səbəbdən həyat yoldaşı Faustu və böyük oğlu Krispi öldürtmüşdür. Güman edilir ki, öz doğma oğlanları üçün xələflilik üçün maneə ola biləcəyindən ehtiyatlanan Fausta ögey oğlu – Konstantinin böyük oğlu Krispin guya onu zorlamağa cəhd etdiyini elan edərək ona şər atır. Bir iki senatı bunu təsdiqləmək üçün satın alaraq ata Konstantinin öz oğlunu edam etdirməsinə nail olur. Çox güman ki, Konstantin arvadının bu yalanının ustu açıldıqdan sonra onun hamama salıb istidə boğub öldürmək göstərişini vermişdir.
Nəsil ağacı
| I Konstansi Xlor 250-305-306 | 250-330 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
337 | Lisini 250-308-324-325 | 293-330 | 289-326 | I Konstantin 272-313-337 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mürtəd Yulian 331-360-363 | 360 | II Konstantin 316-337-340 | II Konstansi 317-337-361 | 320-337-350 | 326 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
331-363-364 | 361-383 | 359-367-383 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Konstantinlər zaman xətti
SƏLƏF I Konstansi Xlor |  |  Böyük Konstantin Konstantin sülaləsi | | XƏLƏF II Konstantin |
Mənbələr
- Michael H. Hart The 100. A Ranking of The Most Influential Persons in History 1978, 1992 by Michael H. Hart
- Barnes, Timothy D. The New Empire of Diocletian and Constantine. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1982.
- The Cambridge Companion to the Age of Constantine (ing.). / N. E. Lenski 2 Cambridge University Press, 2011. P. 59. 492 p.
- Nicol D. M., J.F. Matthews Constantine I // Encyclopædia Britannica (ing.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Konstantin I Konstantin Boyuk Konstantin Flavi Valeri Avreli 27 fevral 272 Nis d Roma imperiyasi 22 may 337 Nikomediya Roma imperiyasi Roma imperatoru 306 337 325 ilden tekbasina hokmdarliq etmisdi Dovlet aparatini merkezlesdirmek siyaseti yeridir vaxti kecmis quldarliq munasibetlerini ve xristian kilsesini mudafie edirdi Konstantinin dovrunde paytaxt Romadan Konstantinopola kocurulmusdu 330 il Boyuk Konstantin lat Flavius Valerius Constantinuslat Flavius Valerius Aurelius ConstantinusBizans Imperatoru330 337EvvelkiI Konstansi XlorSonrakiII KonstantinSexsi melumatlarDogum adi Flavius ConstantinusDogum tarixi 27 fevral 276Dogum yeriVefat tarixi 22 may 337 61 yasinda Vefat yeriDefn yeri Muqeddes Hevariler kilsesiFealiyyeti siyasetci herbi qulluqcu suveren d Atasi I Konstansi XlorAnasi lat Flavia Iulia HelenaHeyat yoldaslari Minervina FaustaUsaqlari Minervina Konstantina Yelena Krips Fausta II Konstantin II Konstansi Ailesi Konstantinler sulalesiDini qeyri mueyyen xristian Vikianbarda elaqeli mediafayllarRomada ucaldilmisI Konstantin anasi Yelena ve muqeddes xac ikonik tablo XVI esrHeyatiBoyuk Konstantin Roma imperiyasinda ilk xristian imperator olmusdur Onun sayesinde xristianliq leqallasaraq teqiblerden azad olunaraq genis yayilmaga baslamis ve Avropada nufuzlu hakim dine cevrilmisdir Konstantin 280 ci ilde kecmis erazisinde indiki Nis seherinde anadan olmusdur Onun atasi Roma serkerdelerinden biri olmusdur Konstantinin gencliyi Nikomedide imperator Diokletianin sarayinda kecmisdir 305 ci ilde Diokletian imperatorluqdan kenarlasdirildiqdan sonra Konstantinin atasi Qerbi Roma imperatoru olur Bir il sonra onun vefatindan sonra ordu Konstantini imperator elan edir 307ci ilde birinci arvadi oglu Kripsin anasi Minervini bosayaraq Diokletianin qizi Faustaya evlenmekle Avqust tituluna catmis olur Fustadan onun uc oglu II Konstantin II Konstasi ve Konstans dunyaya gelir Lakin diger serkerdelerin onun vereseliyine qarsi cixmasi bir nece vetendas muharibelerine sebeb olur 312 ci ilde Konstantinin Romadan bir qeder arali meglub etmesi bu cekismelere son qoymus olur Bu andan Konstantin Qerbi Roma Imperiyasinin mutleq hakimine cevrilir Romada ucaldilmis mehz bu qelebeye gore onun serefine ucaldilmisdir Bu dovrde Serqi Roma Imperiyasi serkerde terefinden idare edilirdi 337 ci ilde Konstantin Lisiniy uzerine hucuma kecerek onu meglub edir ve butov Roma Imperiyasinin imperatoru olur Sezardan Avqusta kecid Tetrarxiyanin suqutu 305 ci ilde 20 illik muddet bitdikden sonra Avqustlar Dioklesian ve Maksimian istehfa verdikden sonra onlarin yerini Sezarlar Qaleriy ve Konstansi Xlor tutmus olurlar Onlarda oz novbesinde yeni sezarlar i Maksimian ve Flavi Valeriya Sever secerek ikinci tetrarxiyani yaratmis olurlar Lakin onun omru cox surmur 306 ci ilde Konstansi vafat etdikden sonra Qaleriy Severi eyni zamanda Konstansiya oz oglu I Konstantini Avqust teyin edilir Maksemianin oglu Maksensiy buna etiraz olaraq Sever uzerinde qelebe caldiqdan sonra onu taxtan imtina etmeye mecbur edir 307 ci ilde Severi oldurmek emrini verir Belelikle Avqust tituluna dord Qaleriy Konstantin Maksimian ve Maksensiy Sezar tituluna ise bir Maksimin namized olmus olur 308 ci ilde Dunay uzerindeki Karnuntumda cagrilmis toplantida qerbde senat Lisiniy Avqust Konstantin Sezar serqde ise Qaleriy Avqust Maksimin Sezar elan edilir Netice etibarile Maksimian imperatorluqdan kenarlasdirilir ve Maksensiy uzurpator qanunsuz hakim elan edilir Bu qerara mehel qoymayaraq Maksensiy Italya ve Afrika uzerindeki faktiki hakimiyyetini saxlayir Bundan basqa 305 ci ilden her ikisi Sezar olan ne Konstantin ne de Maksimin Lisiniyin Avqust olmasini qebul ede bilmirdiler Belelikle onlarin da 309 cu ilde Avqust elan edilmesi dord musteqil bir birine dusmen imperator hakimiyyetine getirib cixarir 309 313 cu illerde iddiali imperatorlar daxili cekismelerin qurbanlarina cevrilirler 310 cu ilde Konstantin Maksimiani bogduraraq oldurtdurur Qaleriy oz eceli ile 311 ci ilde vefat edir 312 ci ilde Milviy korpusu uzerinde doyusde Maksensiyni meglub edir Meglubiyyete dozmeyen Maksensiy 313 cu ilde Tarsda ozune qesd ederek olur 313 cu ilde Qerbde Konstantin serqde ise Lisiniy imperator olmasi ile tetrarxiya suqut etmis olur 324 cu ilde Konstantin Lisiniye qalib gelerek ozunu tek Avqust elan edir Xristianliq ve I Konstantin Onun xristianliga loyalligi ile doyusden qabaq guya ona goyde yanan xac ve Qelebe yazisi agah olmasi ile elaqelendirilir Bundan sonra o xristian kilselerine komeyini esigememisdir Onun esas qerarlarindan biri Milan edikti xristian dininin teqiblerden azad olunaraq resmilesmesine sebeb olmusdur Edikte gore teqibler zamani musadire olunmus mulklerin kilselere qaytarilmasi ve bazar gununun kilse gunu kimi bayram edilmesi nezerde tutulmusdur Eyni zamanda Milan edikti uzun iller Avropada qaddarcasina heyata kecirilmis yehudi teqiblerinin baslangici demek idi Konstantin xristianligi tam resmi dovlet dini kimi tesdiqlemese de lakin onun siyasi qerar ve serencamlari bu dinin imkisaf etmesine ve genis yayilmasina sebeb olmusdur Onun hakimiyyeti dovrunde xristianligi qebul edenlerin xususen memurlarin qarsisinda genis perspektivler acilir kilselerin xususi imtiyaz ve selahiyyetleri artirilirdi Mehz onun dovrune Beytlehmde ve Qudsdeki insa edilmisdir Konstantin qedim Bizans seherini genislendirib onu oz serefine adlandiraraq butun imperiyanin paytaxtina cevirmisdir Bu seher indiki Istanbul hal hazirda dunyanin en boyuk ve meshur seherlerinden sayilir Konstantin kilsedaxili mubahise ve Ariya Afanasiy cekismelerini aradan qaldirmaq ucun aktiv fealliq gostermisdir Bunun ucun o 325ci ilde Nikeyede kilse surasini cagiraraq ortodoks xristian doktirinasinin esasini qoymus olur Onun tetbiq etdiyi bir cox mulki qanunlar hec de az ehemiyyete mali deyildir Onun mulki mecellesine esasen bir cox senetler qessab corek bisiren irsilik xarakteri almis olurdu Tehkimcilik huququnu guclendirerek icaredar kendlinin sahibkarini terk etmek huququndan mehrum etmisdir Konstantin omrunun sonuna dek xac suyuna salinmamisdir Eyni zamanda Konstantin zamanesinin qeddar ve amansiz tirani olmusdur 326 ci ilde namelum sebebden heyat yoldasi Faustu ve boyuk oglu Krispi oldurtmusdur Guman edilir ki oz dogma oglanlari ucun xeleflilik ucun manee ola bileceyinden ehtiyatlanan Fausta ogey oglu Konstantinin boyuk oglu Krispin guya onu zorlamaga cehd etdiyini elan ederek ona ser atir Bir iki senati bunu tesdiqlemek ucun satin alaraq ata Konstantinin oz oglunu edam etdirmesine nail olur Cox guman ki Konstantin arvadinin bu yalaninin ustu acildiqdan sonra onun hamama salib istide bogub oldurmek gosterisini vermisdir Nesil agaci I Konstansi Xlor 250 305 306 250 330 337 Lisini 250 308 324 325 293 330 289 326 I Konstantin 272 313 337 Murted Yulian 331 360 363 360 II Konstantin 316 337 340 II Konstansi 317 337 361 320 337 350 326 331 363 364 361 383 359 367 383 Konstantinler zaman xettiSELEF I Konstansi Xlor Boyuk Konstantin Konstantin sulalesi XELEF II KonstantinMenbeler Michael H Hart The 100 A Ranking of The Most Influential Persons in History 1978 1992 by Michael H Hart Barnes Timothy D The New Empire of Diocletian and Constantine Cambridge MA Harvard University Press 1982 ISBN 0 7837 2221 4Vikianbarda I Konstantin ile elaqeli mediafayllar var The Cambridge Companion to the Age of Constantine ing N E Lenski 2 Cambridge University Press 2011 P 59 492 p ISBN 978 1 1076 0110 9 Nicol D M J F Matthews Constantine I Encyclopaedia Britannica ing