Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bryansk vilayəti (rus. Брянская область) — Rusiya Federasiyasının subyekti. Rusiyanın Avropa hissəsinin qərbində yerləşir. Mərkəzi federal dairəsinə daxildir. Sahəsi 34,9 min km².-dir. Əhalisi 1242,6 min nəfərdir (2014). 27 rayonu, 16 şəhəri, 25 şəhər tipli qəsəbəsi var. İnzibati mərkəzi Bryansk şəhəridir.
| Bryansk vilayəti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Bryansk | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 5 iyul 1944 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| ISO kodu | RU-BRY | ||||
| Avtomobil nömrəsi | 32 | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
 | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Sənayesi
Sənaye məhsullarının həcmi 32,45 mlrd. rubldur (2004). Sənaye istehsalının tərkibində maşınqayırma və metal emalı (29,4%) üstünlük təşkil edir; yeyinti sənayesinin payı 23,2%, elektro-energetika – 18,2%, tikinti materialları sənayesi – 10,2%, meşə, ağac emalı və sellüloz-kağız – 7,1%, dəyirman-ding və kombinə edilmiş yem sahəsi – 4%, şüşə və çini-saxsı – 3,3%, yüngül – 2,3%, kimya və neft-kimya – 1%. Bryansk vilayəti, demək olar ki, özünün istilik-enerji ehtiyatlarına (torfdan başqa) malik deyildir; elektrik enerjisi istehsalı üzrə kəsirli regionlar sırasına daxildir (istehlak edilən elektrik enerjisinin 90%-dən çoxu digər regionlardan daxil olur). Əsas elektrik enerjisi istehsalçısı – "Bryan skenerqo"dur (2 köhnəlmiş və azgüclü, ümumi gücü 62 MVt olan elektrik stansiyasından– Bryansk DRES və Klintsı İES-dən ibarətdir). Aparıcı sənaye sahələri olan maşınqayırma və metal emalında nəqliyyat, kənd təsərrüfatı və yol inşaatı texnikası, elektronika və radio texnika istehsalı fərqlənir.
Aparıcı müəssisələr: "Bryansk maşınqayırma zavodu" (manevr teplovozları, lokomotivlər, gəmi və lokomotivlər üçün dizellər və s.), "Bryansk avtomobil zavodu" (xüsusi təkərli şassilər, təkərli dartıcılar), "Raditsa maşın qayırma zavodu" (ekskavatorlar və s.), "Novozıbkov dəzgahqayırma zavodu" (odun cağın ilkin emalı üçün avadanlıq), "Bryanski Arsenal" (müxtəlif maşın və avadanlıqlar, ehtiyat hissələri, qovşaqlar və onlar üçün detallar və s.), "Klintsı avtokran zavodu". Kimya sənayesində fosfor gübrələrinin (Polpino fosforit yatağının bazasında), partlayıcı maddələrin istehsalı inkişaf etmişdir. Aparıcı müəssisələr: Bryansk fosforit (gübrə) zavodu və Bryansk kimya zavodu (Seltso ş.; partlayıcı maddələr, lak, linoleum).
Meşə, ağac emalı və sellüloz-kağız sənayesi vilayətin, demək olar ki, bütün rayonlarında yerləşmiş geniş ağac emalı şəbəkəsi ilə təmsil olunur. Aparıcı müəssisələr: "Belaya Beryozka" (Trubçevsk rayonunun Belaya Beryozka qəs.; oduncaq-lifli pilətələr, faner), "Dyatkovo-DOZ" (oduncaq-yonqar pilətələr, mebel), "Brasovo mebel fabrikiki" (Brasovo rayonunun Lokot qəs.), "Proletari" (Suraj şəhər.; texniki karton), "Bryansk kağız fabriki". Tikinti materialları sənayesi yerli qum, gil, təbaşir, mergel yataqlarına əsaslanır. Əsas məhsullar: sement, asbest-sement məmulatları, kərpic, şifer, dəmir-beton məmulatları və s. Ən iri sement istehsalçısı "Maltsovkski port land sement"dir. Şüşə sənayesində büllur və şüşədən yüksək bədii məmulatların ("Dyatovski xrustal" zavodu) istehsalı üstünlük təşkil edir. Yüngül sənaye müəssisələrində parça, yun, dəri-ayaqqabı, trikotaj və tikiş məmulatları istehsal olunur. Yeyinti sənayesinin ən iri müəssisələri: "Bryankonfi" qənnadı firması (Rusiyanın vafli və peçenye aparıcı istehsalçılarından biri), "Pişekombinat Bejitski" (Bryansk), "Bryanskspirtprom", "Saxar-Kristall" (şəkər istehsalı; Komariçi rayonu), "Sır Starodubski", Bryansk ət kombinatı və s. Tərəvəz konservləri, yarma və s. istehsal olunur. Rusiya Federasiyasında ən iri dənəvərləşdirilmiş kartof zavodu vilayətdə yerləşir (Poqar ştq.). Vilayətin başlıca sənaye mərkəzləri Bryansk, Klintsı, şəhərləridir. İxracatda maşınqayırma, ərzaq məhsulları, oduncaq, ağac emalı sənayesinin məhsulları; idxalatda ərzaq, maşınqayırma məhsulları üstünlük təşkil edir.
Kənd təsərrüfatı
Kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi dəyəri 14,5 mlrd. rubl təşkil edir (2004). Sahə üzrə dəqiq ixtisasaşma yoxdur. Dəyər göstəricilərinə görə bitkiçilik məhsulları üstünlük (57%) təşkil edir. K.t. yerləri 1767,2 min hadır (vilayətin sahəsinin 50%-indən çoxu), onun təqr. 62%-ini əkin yerləri tutur. Yem (əkin sahəsinin 48,5%-i), dənli (38,1%), texniki(1,2%; kətan, çətənə, şəkər çuğunduru, tütün, mayaotu, raps) bitkilər, kartof və tərəvəz (12%) becərilir. Dənli bitkilərin böyük hissəsi cənubdakı və mərkəzi rayonlarda yığılır. Şəkər çuğunduru Bryansk vilayətinin cənub-şərqində becərilir; regiondakı yeganə şəkər zavodu Lopandinoda yerləşir. İntensiv-ekstensiv tipli heyvandarlıq inkişaf etmişdir. Əsas sahələr: ətlik-südlük heyvandarlıq, donuzçuluq və quşçuluq.
Atçılıq
Atçılıq (Brasovo kəndində "Lokotskoy" dövlət damazlıq zavodu) və arıçılıq ənənəvi olaraq inkişaf etmişdir. Uneça şəhəri yaxınlığında dəvəquşu ferması var. Kənd təsərrüfatı yerlərinin böyük hissəsi (84,7%) kənd təsərrüfatı təşkilatlarının torpaqlarına aiddir, 7,1%-i vətəndaşların şəxsi istifadəsindədir, 1,4%-ini kəndli (fermer) təsərrüfatları tutur. Kənd təsərrüfatı təşkilatları istehsal olunan ta -xı lın 84,8%-ini və yumurtanın 67,5%-ini, əhali təsərrüfatları – kartofun 92,1%-ini, tərəvəzin 84,8%-ini, ətlik heyvan və quşun 72,9%-ini, südün 60,5%-ini təmin edir.
Nəqliyyat
Bryansk vilayəti inkişaf etmiş nəqliyyat şəbəkəsinə malikdir. Bryansk iri nəqliyyat qovşağıdır. Dəmir yollarının uzunluğu 1010 kilometrdir(2004). Vilayətin ərazisindən Moskva – Kiyev, Bryansk – Smolensk, Bryansk – Or -yol, Bryansk – Qomel magistralları keçir. Bərkörtüklü yolların uzunluğu 6495 km-dir.
Əsas magistrallar: Moskva – Kiyev, Bryansk – Qomel və Oryol – Bryansk –Smolensk – Vitebsk. "Bryansk" beynəlxalq aeroportu var. Bryansk vilayətinin ərazisindən "Drujba" (Nijnevartovsk – Samara –Uneça – Mozır – Brest, sonra Qərbi Avropa ölkələri, Uneça – Polotsk – Ventspils qolu) neft kəməri, Moskva – Bryansk– Kiyev – Daşava; Smolensk – Bryansk –Kursk – Belqorod – Şebalinka qaz kəmərləri keçir.
Təbiəti
Bryansk vilayəti Şərqi Avropa düzənliyinin mərkəzi hissəsində üç oroqrafik strukturun (cənubda və qərbdə Dneprboyu ovalığının, şimalda Smolensk-Moskva yüksəkliyinin və şərqdə Orta Rusiya yüksəkliyinin) qovuşduğu yerdədir. Səthi yarğan və qobularla sıx parçalanmış təpəli düzənlikdir (maks. hünd. 288 m). Vilayətin şəhər hissəsində karst yayılmışdır. Geoloji cəhətdən Bryansk vilayəti qədim Şərqi Avropa platformasında Rus plitəsinin mərkəzi hissəsində yerləşir. Əsas faydalı qazıntı yataqları (fosforitlər,mergellər, təbii tikinti materialları) Mezokay nozoy yaşlı çökmə süxurlar kom pleksi ilə əlaqədardır. Böyük torf ehtiyatı var. İqlimi mülayim kontinentaldır. Orta temperatur yanvarda –7,4-dən –9 °C-yə qədər, iyulda 18,1–19,1 °C-dir. İllik yağıntı 560–600 mm-dir. Vegetasiya dövrü 180–200 gündür. Çay şəbəkəsi sıxdır, əsasən, Dnepr hövzəsinə aiddir (yalnız ucqar şimal-şərqdə Oka hövzəsinin çaylarıdır). Ən böyük çayı Desna (vilayət daxilində uzunluğu 413 km) və onun qollarıdır (Bolva, Sudost, Nerusa,Navlya və s.). Qərbdə İput və Besed çayları (Soj çayının sol qolları) axır. Bryansk vilayəti ərazisinin çox hissəsi enliyarpaqlı meşələr zonasında, ucqar şimal şərq hissəsi qarışıq meşələr zonasında yerləşir. Bryansk vilayəti ərazisinin böyük bir hissəsinin torpaq örtüyündə, zandr düzənlikləri və Desna ilə Sudost çaylarının sol sahilindəki qumlu terraslar hüdudlarında çimli-podzollu torpaqlar üstünlük təşkil edir. Lössabənzər karbonatlı torpaqlarla örtül müş yaxşı drenlənmiş yüksək sahələrdə (Sudost boyu, Trubçevsk, Bryansk) məhsuldar boz meşə torpaqları inkişaf etmişdir; vilayərin ucqar cənub şərqindəki yüksək suayrıcılar da podzollaşmış qaratorpaqlar yayılmışdır. Yüksək subasarlarda subasma rejimi nisbətən qısa olan iri çay dərələrində allü vi al çimli torpaqlar, orta və aşağı subasarlarda allüvial çimli-qleyli torpaqlar formalaşmışdır. Meşələr ərazinin təqribən 32%-ni (enliyarpaqlı və xırdayarpaqlı meşələr 54%, iynəyarpaqlı meşələr 46%) tutur. Meşəəmələgətirən ağac cinsləri arasında şamağacı, tozağacı, ağcaqovaq yayılmışdır; bəzən küknara, palıda, qara qızılağaca, cökəyə rast gəlinir. Qiymətli yem bitkilərinin əkildiyi çaybasar və quru dərə çəmənləri geniş sahələr tutur; aşağılarda otlu bataqlıqlardır. Bryansk vilayəti meşələrində sığın, cüyür, qaban, qonur ayı, canavar, tülkü qalmışdır; sincab geniş yayılmışdır. Qunduz İput, Besed və digər çaylarda məskunlaşmışdır; İput çayı və onun qollarında samur yaşayır. Ov quşları çoxdur: Sibir xoruzu, tetra, çilingdimdik, Bonazi tetrası, bekas. Çaylarda çapaq, xanıbalığı, dabanbalıq, durnabalığı və s.-in olması adi haldır. Vilayətin ərazisində yaşayan nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan 31 növ heyvan RF-nin "Qırmızı kitabı"na daxil edilmişdir. Bryansk vilayətində ərazinin 6%-ni tutan 20 təbii ərazi, o cümlədən Bryansk meşəsi dövlət təbii qoruğu mühafizə edilir. Bryansk vilayətinin təbii landşaftları antropogen fəaliyyət nəticəsində xeyli dəyişilmişdir.
Ekologiya
Ərazinin böyük bir hissəsində atmosferin və səth sularının sənaye çirklənməsi, təsərrüfat fəaliyyəti ilə əlaqədar torpaqların çirklənməsi nəticəsində kəskin ekoloji vəziyyət, cənub-qərb hissəsində isə Çernobıl AES-indəki qəza ilə bağlı radioaktiv çirklənmə nəticəsində olduqca kəskin vəziyyət yaranmışdır. Stasionar mənbələrdən atmosferə atılan tullantılar 55 min t-dur; çirklənmiş axar suların həcmi 96,4 mln.m³-dir. Meşələrin təqr. 30%-i radionuklidlərlə çirklənmişdir (2003). Vilayət ərazisindəki kimyəvi silah anbarları ekologiya üçün potensial təhlükə mənbəyidir Təsərrüfat. Bryansk vilayəti Mərkəzi iqtisadi rayonuna daxildir. Ölkə iqtisadiyyatında manevr və enli təkər izli sənaye teplovozları (RF-də 61%, 2003), radiator və qızdırıcı konvektorlar (36,7%), avtomobil kranları (11,8%), sement (8,7%), yeyinti xammalından etil spirti (4%), həmçinin kətan (4,2%) və kartof (2,9%) istehsalı ilə fərqlənir. 1990-cı illərdə vilayətin təsərrüfatının əsas sahələrinin böhranı Çernobıl AES-indəki qəza (1986) nəticəsində daha da güclənmişdi. Ərazinin böyük hissəsində torpaqdan məhdud istifadə rejimi (vilayətin cənub-qərbindəki zərər çəkmiş k.t. rayonları) qüvvədədir və əhali köçürülmüşdür.
Mədəniyyəti
Bryansk vilayətində 17 muzey var. Əsas şəhərlərində bir çox memarlıq və arxeoloji abidələri mövcuddur.
Əhalisi
Əhalisi 1242,6 min (2014).
Ümumi regional məhsulda (%-lə,2003) sənayenin payı 18,2, kənd təsərrüfatının – 15,1, qeyri-bazar xidmətlərinin – 14,7, nəqliyyatın– 13,5, əmtəə və xidmətlərin satışı üzrə ticarət və kommersiya fəaliyyətinin –12,6, tikintinin – 6,3, digər sahələrin –12,4-dür. Mülkiyyət formasına görə müəssisələrin nisbəti (təşkilatların sayına görə, %-lə): özəl – 61, dövlət və bələdiyyə– 21, ictimai və dini təşkilatlar – 12. İqtisadi fəal əhali 660 min nəfərdir(2003), onlardan 92,7%-i iqtisadiyyatda məşğuldur. Məşğulluğun sahəvi strukturu (%-lə): sənaye – 20, ticarət və ictimai. iaşə – 20, k.t. – 15,5, təhsil – 8,9, səhiyyə – 7,1, nəql. – 6,3, mənzil-kommunal təsərrüfatı – 4,9, tikinti – 4,8. İşsizlik səviyyəsi Rusiya üzrə orta göstəricidən bir qədər aşağıdır – 7,3%. Adambaşına düşən pul gəlirləri ayda 5,03 min rubldur (2005, oktyabr; RF üzrə orta həddin 61,5%-i); əhalinin təqribən 28%-inin gəlirləri yaşayış minimumundan aşağıdır.
İstinadlar
- Шахрай С. М., Алексеев С. С., Собчак А. А., Конституционное совещание Российской Федерации, phaile Конституция Российской Федерации (rus.). // Российская газета Россия: 1993. Т. 102. С. 102. ISSN 1606-5484; 1560-0823
- Bryansk vilayəti// Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — V cild. Bakı, 2009. — Səh.: 9–10–11.
- "Bryansk Oblast"[ölü keçid]. Chernobyl Info. Retrieved May 31, 2010.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bryansk vilayeti rus Bryanskaya oblast Rusiya Federasiyasinin subyekti Rusiyanin Avropa hissesinin qerbinde yerlesir Merkezi federal dairesine daxildir Sahesi 34 9 min km dir Ehalisi 1242 6 min neferdir 2014 27 rayonu 16 seheri 25 seher tipli qesebesi var Inzibati merkezi Bryansk seheridir Bryansk vilayetiBayraq d Gerb d 52 57 sm e 33 24 s u Olke RusiyaInzibati merkez BryanskTarixi ve cografiyasiYaradilib 5 iyul 1944Sahesi 34 900 km Saat qursagi Moskva vaxti d EhalisiEhalisi 1 182 682 nef 1 yanvar 2021 Reqemsal identifikatorlarISO kodu RU BRYAvtomobil nomresi 32Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarSenayesiSenaye mehsullarinin hecmi 32 45 mlrd rubldur 2004 Senaye istehsalinin terkibinde masinqayirma ve metal emali 29 4 ustunluk teskil edir yeyinti senayesinin payi 23 2 elektro energetika 18 2 tikinti materiallari senayesi 10 2 mese agac emali ve selluloz kagiz 7 1 deyirman ding ve kombine edilmis yem sahesi 4 suse ve cini saxsi 3 3 yungul 2 3 kimya ve neft kimya 1 Bryansk vilayeti demek olar ki ozunun istilik enerji ehtiyatlarina torfdan basqa malik deyildir elektrik enerjisi istehsali uzre kesirli regionlar sirasina daxildir istehlak edilen elektrik enerjisinin 90 den coxu diger regionlardan daxil olur Esas elektrik enerjisi istehsalcisi Bryan skenerqo dur 2 kohnelmis ve azguclu umumi gucu 62 MVt olan elektrik stansiyasindan Bryansk DRES ve Klintsi IES den ibaretdir Aparici senaye saheleri olan masinqayirma ve metal emalinda neqliyyat kend teserrufati ve yol insaati texnikasi elektronika ve radio texnika istehsali ferqlenir Aparici muessiseler Bryansk masinqayirma zavodu manevr teplovozlari lokomotivler gemi ve lokomotivler ucun dizeller ve s Bryansk avtomobil zavodu xususi tekerli sassiler tekerli darticilar Raditsa masin qayirma zavodu ekskavatorlar ve s Novozibkov dezgahqayirma zavodu odun cagin ilkin emali ucun avadanliq Bryanski Arsenal muxtelif masin ve avadanliqlar ehtiyat hisseleri qovsaqlar ve onlar ucun detallar ve s Klintsi avtokran zavodu Kimya senayesinde fosfor gubrelerinin Polpino fosforit yataginin bazasinda partlayici maddelerin istehsali inkisaf etmisdir Aparici muessiseler Bryansk fosforit gubre zavodu ve Bryansk kimya zavodu Seltso s partlayici maddeler lak linoleum Mese agac emali ve selluloz kagiz senayesi vilayetin demek olar ki butun rayonlarinda yerlesmis genis agac emali sebekesi ile temsil olunur Aparici muessiseler Belaya Beryozka Trubcevsk rayonunun Belaya Beryozka qes oduncaq lifli pileteler faner Dyatkovo DOZ oduncaq yonqar pileteler mebel Brasovo mebel fabrikiki Brasovo rayonunun Lokot qes Proletari Suraj seher texniki karton Bryansk kagiz fabriki Tikinti materiallari senayesi yerli qum gil tebasir mergel yataqlarina esaslanir Esas mehsullar sement asbest sement memulatlari kerpic sifer demir beton memulatlari ve s En iri sement istehsalcisi Maltsovkski port land sement dir Suse senayesinde bullur ve suseden yuksek bedii memulatlarin Dyatovski xrustal zavodu istehsali ustunluk teskil edir Yungul senaye muessiselerinde parca yun deri ayaqqabi trikotaj ve tikis memulatlari istehsal olunur Yeyinti senayesinin en iri muessiseleri Bryankonfi qennadi firmasi Rusiyanin vafli ve pecenye aparici istehsalcilarindan biri Pisekombinat Bejitski Bryansk Bryanskspirtprom Saxar Kristall seker istehsali Komarici rayonu Sir Starodubski Bryansk et kombinati ve s Terevez konservleri yarma ve s istehsal olunur Rusiya Federasiyasinda en iri deneverlesdirilmis kartof zavodu vilayetde yerlesir Poqar stq Vilayetin baslica senaye merkezleri Bryansk Klintsi seherleridir Ixracatda masinqayirma erzaq mehsullari oduncaq agac emali senayesinin mehsullari idxalatda erzaq masinqayirma mehsullari ustunluk teskil edir Kend teserrufatiKend teserrufati mehsullarinin umumi deyeri 14 5 mlrd rubl teskil edir 2004 Sahe uzre deqiq ixtisasasma yoxdur Deyer gostericilerine gore bitkicilik mehsullari ustunluk 57 teskil edir K t yerleri 1767 2 min hadir vilayetin sahesinin 50 inden coxu onun teqr 62 ini ekin yerleri tutur Yem ekin sahesinin 48 5 i denli 38 1 texniki 1 2 ketan cetene seker cugunduru tutun mayaotu raps bitkiler kartof ve terevez 12 becerilir Denli bitkilerin boyuk hissesi cenubdaki ve merkezi rayonlarda yigilir Seker cugunduru Bryansk vilayetinin cenub serqinde becerilir regiondaki yegane seker zavodu Lopandinoda yerlesir Intensiv ekstensiv tipli heyvandarliq inkisaf etmisdir Esas saheler etlik sudluk heyvandarliq donuzculuq ve qusculuq Atciliq Atciliq Brasovo kendinde Lokotskoy dovlet damazliq zavodu ve ariciliq enenevi olaraq inkisaf etmisdir Uneca seheri yaxinliginda devequsu fermasi var Kend teserrufati yerlerinin boyuk hissesi 84 7 kend teserrufati teskilatlarinin torpaqlarina aiddir 7 1 i vetendaslarin sexsi istifadesindedir 1 4 ini kendli fermer teserrufatlari tutur Kend teserrufati teskilatlari istehsal olunan ta xi lin 84 8 ini ve yumurtanin 67 5 ini ehali teserrufatlari kartofun 92 1 ini terevezin 84 8 ini etlik heyvan ve qusun 72 9 ini sudun 60 5 ini temin edir Neqliyyat Bryansk vilayetinde demiryol xetlerinin izleri Bryansk vilayeti inkisaf etmis neqliyyat sebekesine malikdir Bryansk iri neqliyyat qovsagidir Demir yollarinin uzunlugu 1010 kilometrdir 2004 Vilayetin erazisinden Moskva Kiyev Bryansk Smolensk Bryansk Or yol Bryansk Qomel magistrallari kecir Berkortuklu yollarin uzunlugu 6495 km dir Esas magistrallar Moskva Kiyev Bryansk Qomel ve Oryol Bryansk Smolensk Vitebsk Bryansk beynelxalq aeroportu var Bryansk vilayetinin erazisinden Drujba Nijnevartovsk Samara Uneca Mozir Brest sonra Qerbi Avropa olkeleri Uneca Polotsk Ventspils qolu neft kemeri Moskva Bryansk Kiyev Dasava Smolensk Bryansk Kursk Belqorod Sebalinka qaz kemerleri kecir TebietiSevsk seheri 1917 ci ilde Bryansk vilayeti Serqi Avropa duzenliyinin merkezi hissesinde uc oroqrafik strukturun cenubda ve qerbde Dneprboyu ovaliginin simalda Smolensk Moskva yuksekliyinin ve serqde Orta Rusiya yuksekliyinin qovusdugu yerdedir Sethi yargan ve qobularla six parcalanmis tepeli duzenlikdir maks hund 288 m Vilayetin seher hissesinde karst yayilmisdir Geoloji cehetden Bryansk vilayeti qedim Serqi Avropa platformasinda Rus plitesinin merkezi hissesinde yerlesir Esas faydali qazinti yataqlari fosforitler mergeller tebii tikinti materiallari Mezokay nozoy yasli cokme suxurlar kom pleksi ile elaqedardir Boyuk torf ehtiyati var Iqlimi mulayim kontinentaldir Orta temperatur yanvarda 7 4 den 9 C ye qeder iyulda 18 1 19 1 C dir Illik yaginti 560 600 mm dir Vegetasiya dovru 180 200 gundur Cay sebekesi sixdir esasen Dnepr hovzesine aiddir yalniz ucqar simal serqde Oka hovzesinin caylaridir En boyuk cayi Desna vilayet daxilinde uzunlugu 413 km ve onun qollaridir Bolva Sudost Nerusa Navlya ve s Qerbde Iput ve Besed caylari Soj cayinin sol qollari axir Bryansk vilayeti erazisinin cox hissesi enliyarpaqli meseler zonasinda ucqar simal serq hissesi qarisiq meseler zonasinda yerlesir Bryansk vilayeti erazisinin boyuk bir hissesinin torpaq ortuyunde zandr duzenlikleri ve Desna ile Sudost caylarinin sol sahilindeki qumlu terraslar hududlarinda cimli podzollu torpaqlar ustunluk teskil edir Lossabenzer karbonatli torpaqlarla ortul mus yaxsi drenlenmis yuksek sahelerde Sudost boyu Trubcevsk Bryansk mehsuldar boz mese torpaqlari inkisaf etmisdir vilayerin ucqar cenub serqindeki yuksek suayricilar da podzollasmis qaratorpaqlar yayilmisdir Yuksek subasarlarda subasma rejimi nisbeten qisa olan iri cay derelerinde allu vi al cimli torpaqlar orta ve asagi subasarlarda alluvial cimli qleyli torpaqlar formalasmisdir Meseler erazinin teqriben 32 ni enliyarpaqli ve xirdayarpaqli meseler 54 iyneyarpaqli meseler 46 tutur Meseemelegetiren agac cinsleri arasinda samagaci tozagaci agcaqovaq yayilmisdir bezen kuknara palida qara qizilagaca cokeye rast gelinir Qiymetli yem bitkilerinin ekildiyi caybasar ve quru dere cemenleri genis saheler tutur asagilarda otlu bataqliqlardir Bryansk vilayeti meselerinde sigin cuyur qaban qonur ayi canavar tulku qalmisdir sincab genis yayilmisdir Qunduz Iput Besed ve diger caylarda meskunlasmisdir Iput cayi ve onun qollarinda samur yasayir Ov quslari coxdur Sibir xoruzu tetra cilingdimdik Bonazi tetrasi bekas Caylarda capaq xanibaligi dabanbaliq durnabaligi ve s in olmasi adi haldir Vilayetin erazisinde yasayan nadir ve nesli kesilmek tehlukesi altinda olan 31 nov heyvan RF nin Qirmizi kitabi na daxil edilmisdir Bryansk vilayetinde erazinin 6 ni tutan 20 tebii erazi o cumleden Bryansk mesesi dovlet tebii qorugu muhafize edilir Bryansk vilayetinin tebii landsaftlari antropogen fealiyyet neticesinde xeyli deyisilmisdir Ekologiya Erazinin boyuk bir hissesinde atmosferin ve seth sularinin senaye cirklenmesi teserrufat fealiyyeti ile elaqedar torpaqlarin cirklenmesi neticesinde keskin ekoloji veziyyet cenub qerb hissesinde ise Cernobil AES indeki qeza ile bagli radioaktiv cirklenme neticesinde olduqca keskin veziyyet yaranmisdir Stasionar menbelerden atmosfere atilan tullantilar 55 min t dur cirklenmis axar sularin hecmi 96 4 mln m dir Meselerin teqr 30 i radionuklidlerle cirklenmisdir 2003 Vilayet erazisindeki kimyevi silah anbarlari ekologiya ucun potensial tehluke menbeyidir Teserrufat Bryansk vilayeti Merkezi iqtisadi rayonuna daxildir Olke iqtisadiyyatinda manevr ve enli teker izli senaye teplovozlari RF de 61 2003 radiator ve qizdirici konvektorlar 36 7 avtomobil kranlari 11 8 sement 8 7 yeyinti xammalindan etil spirti 4 hemcinin ketan 4 2 ve kartof 2 9 istehsali ile ferqlenir 1990 ci illerde vilayetin teserrufatinin esas sahelerinin bohrani Cernobil AES indeki qeza 1986 neticesinde daha da guclenmisdi Erazinin boyuk hissesinde torpaqdan mehdud istifade rejimi vilayetin cenub qerbindeki zerer cekmis k t rayonlari quvvededir ve ehali kocurulmusdur Medeniyyeti1904 cu ilde tikilen Spaso Grobovskaya kilsesi Bryansk vilayetinde 17 muzey var Esas seherlerinde bir cox memarliq ve arxeoloji abideleri movcuddur EhalisiEhalisi 1242 6 min 2014 Bryansk Dumasi Umumi regional mehsulda le 2003 senayenin payi 18 2 kend teserrufatinin 15 1 qeyri bazar xidmetlerinin 14 7 neqliyyatin 13 5 emtee ve xidmetlerin satisi uzre ticaret ve kommersiya fealiyyetinin 12 6 tikintinin 6 3 diger sahelerin 12 4 dur Mulkiyyet formasina gore muessiselerin nisbeti teskilatlarin sayina gore le ozel 61 dovlet ve belediyye 21 ictimai ve dini teskilatlar 12 Iqtisadi feal ehali 660 min neferdir 2003 onlardan 92 7 i iqtisadiyyatda mesguldur Mesgullugun sahevi strukturu le senaye 20 ticaret ve ictimai iase 20 k t 15 5 tehsil 8 9 sehiyye 7 1 neql 6 3 menzil kommunal teserrufati 4 9 tikinti 4 8 Issizlik seviyyesi Rusiya uzre orta gostericiden bir qeder asagidir 7 3 Adambasina dusen pul gelirleri ayda 5 03 min rubldur 2005 oktyabr RF uzre orta heddin 61 5 i ehalinin teqriben 28 inin gelirleri yasayis minimumundan asagidir IstinadlarShahraj S M Alekseev S S Sobchak A A Konstitucionnoe soveshanie Rossijskoj Federacii phaile Konstituciya Rossijskoj Federacii rus Rossijskaya gazetaRossiya 1993 T 102 S 102 ISSN 1606 5484 1560 0823 Bryansk vilayeti Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde V cild Baki 2009 Seh 9 10 11 Bryansk Oblast olu kecid Chernobyl Info Retrieved May 31 2010 Xarici kecidler