Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İvan Aleksandroviç Boduen de Kurtene və ya Yan Nesislav İqnati Boduen de Kurtene (pol. Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay; 13 mart 1845[…] və ya 13 mart 1846, Varşava – 3 noyabr 1929[…], Varşava, Polşa və ya Varşava) – rus və polyak dilçisi.
| İ.A.Boduen de Kurtene | |
|---|---|
| İvan Aleksandroviç Boduen de Kurtene | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Radzımin |
| Vəfat tarixi | 3 noyabr 1929-cu il |
| Vəfat yeri | Varşava |
| Elm sahəsi | dilçilik |
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbəri | İ.İ. Sreznevski |
| Tanınmış yetirməsi | A.N.Qenko |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |   |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İvan Aleksandroviç Boduen de Kurtene 13 mart 1845-ci ildə Varşavadan 25 km şimalda yerləşən Radzımində - Polşanın Rusiyanın tərkibinə daxil olan ərazisində anadan olmuşdur. İ.A.Boduen de Kurtene kral VI Lüdovik nəslinə aid fransız aristokrat mənsəbinə mənsubdur. Fransada Boduenlər nəsli 1730-cu ildə sona yetsə də, onun üzvlərindən bəziləri XVIII əsrin başlangıcında Polşaya köçüb orada məskunlaşmışlar. O, Varşavada gimnaziyada oxuduğu illərdə riyazi qabiliyyətinə görə müəllimlərin diqqətini özünə cəlb etmişdi. 1866-cı ildə Varşava Baş məktəbini bitirdikdən sonra Rus Xalq Maarifçilik Nazirliyinin xüsusi təqaüdçüsü kimi Praqa, Yena, Berlin və Laypsiq şəhərlərində ezamiyyətdə olur. Yenada mühazirələrini dinləmiş, Berlində sanskrit dili mütəxəssis A.Veberin tələbəsi olmuşdu. Sankt-Peterburqda İ.İ.Sreznevskinin rəhbərliyi altında çalışsa da, onun dilçi deyil, filoloq olması üzündən ondan lazımınca faydalana bilməmişdi. İ.A.Boduen de Kurtene sanskrit və zend dilləri üzrə mütəxəssis K.A.Kossovoçin mühazirələrində də iştirak etmişdir. Varşava tarix-filologiya fakültəsində oxuduğu illərdə əsas istiqamət kimi seçmiş və professordan F.B.Kvet, İ.Pşiborovski və V.Y.Xoroçevskinin elmi baxışlarının təsirinə məruz qalmışdır. Məhz bu təsirin nəticəsində İ.A.Boduen de Kurtene dilin psixi təbiəti ideyasını sona qədər müdafiə etmişdir. 1868-ci ildə professor rütbəsinə hazırlamaq məqsədilə Peterburq universitetinə ezam olunur. 1870-ci ildə “XVI yüzilliyə qədərki qədim polyak dili haqqında” magistrlik dissertasiyasını, 1975-ci ildə “Rezyan şivələri fonetikası təcrübəsindən” adlı doktorluq dissertasiyasını müdafiə edir. Həmin ildən Kazan universitetində əvvəlcə dosent, daha sonra ekstraordinar və ordinar (ştatda olan) professor kimi mühazirələr oxumuşdur. 1876-1880-ci illərdə Kazan İlahiyyat Akademiyasında rus dili və slavyan şivələri üzrə müəllimlik etmişdir. 1883-cü ildə Derpt universitetində slavyan dillərinin müqayisəli qrammatikası kafedrasının müdiri olmuş və on il orada çalışmışdır. 1883-1893-cü illərdə Yuriyev universitetinin professoru, 1893-1899-cu illərdə Krakov universitetinin professoru çalışmışdır. 1887-ci ildə Krakov Elmlər Akademiyasına üzv seçilmişdir. 1893-cü ildə istefaya çıxaraq Krakova köçür və Krakov universitetində müqayisəli dilçilikdən mühazirələr oxumağa başlayır. 1890-cu ildə öz mühazirələrinə son verməyə məcbur olur. Belə ki, Avstriya Xalq Maarifi azad fikirli alimlə müqaviləni uzatmaqdan imtina etdiyindən o, Sankt-Peterburqa qayıtmalı olur. Rusiyada azsaylı xalqların dillərini müdafiə etməklə siyasi həyatda iştirak edir və buna görə də 1914-cü ildə həbs edilir. 1918-ci ildə o, Polşaya qayıdır və öz siyasi fəaliyyətini davam etdirir. Burada o, hind-Avropa dilləri kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışır Öz dilçilik görüşləri ilə vaxtını qabaqlamış Boduen de Kurtene 3 noyabr 1929-cu ildə Varşava şəhərində vəfat etmişdir.
Elmi yaradıcılığı
İ.A.Boduen de Kurtenenin əksər ideyaları yenilikçi xarakter daşımışdır. Onun dilçiliyin, hər şeydən əvvəl, ümumi dilçiliyin və slavistikanın müxtəlif problemlərini əhatə edən yaradıcılığı həcmcə kiçik, lakin elmi cəhətdən dəyərli məqalələrində pərakəndə səpələnmişdir. İ.A.Boduen de Kurtene dilçilikdə dönüş yaratmış alimlərdəndir. Ona qədər dil haqqında elmdə tarixi istiqamət olmuş və dillər yazılı abidələr əsasında öyrənilmişdir. Məhz o sübut etdi ki, dilin mahiyyəti danışıq fəaliyyətindədir və buna görə də canlı dillərin öyrənilməsi əsas götürülməlidir. Yalnız bu yolla dil mexanizmini başa düşmək və linqvistik təsvirlərin dürüstlüyünü yoxlamaq olar. İ.A.Boduen de Kurtenenin elmi-tədqiqat və ictimai fəaliyyəti 64 illik bir müddəti əhatə edir və ümumilikdə dünyanın müxtəlif dillərində yazdığı 600-dan artıq məqalənin müəllifi olmuşdur. Tədqiqatlarında ilk dəfə dil faktlarının tədqiqinə analogiyanı tətbiq edən İ.A.Boduen de Kurtene XIX əsrin əvvəllərində hökmdarlıq edən təməl daşını qoyanlardan biri hesab edilməlidir O, ilk dəfə riyazi modelləri tətbiq etmiş və yeni istiqamətin – bünövrəsini qoymuşdur. Dilçilik elminin tarixinə İ.A.Boduen de Kurtene iki böyük məktəbin – Kazan (, ) və Peterburq (, E.D.Polivanov) məktəblərinin yaradıcısı kimi düşmüşdür. O, dünya dilçilik elmində fonem nəzəriyyəsinin banisi kimi tanınır.
Medalları
- 3-cü dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni;
- 3-cü dərəcəli Müqəddəs Anna ordeni;
- 2-ci dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni (1879);
- 2-cü dərəcəli Müqəddəs Anna ordeni (1884);
- 4-cü dərəcəli Müqəddəs Vladimir ordeni (1903);
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Jan Niecislaw Baudouin de Courtenay // Encyclopædia Britannica (ing.).
- The Fine Art Archive. 2003.
- Бодуэн де Куртенэ Иван Александрович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Böyük Rus ensiklopediyası, Moskva, 2003, s.27-28
- Boduen de Kurtene. Ümumi dilçilik üzrə əsərləri, Bakı, s.8.
- Щерба Л. В. . И. А. Бодуэн де Куртенэ и его значение в науке о языке // Русский язык в советской школе. 1929, № 6, С. 66.
Həmçinin bax
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Русская фонетика
- Виноградов В.В И. А. Бодуэн де Куртенэ // И. А. Бодуэн де Куртенэ. Избранные труды по общему языкознанию. — М.: Изд-во АН СССР, 1963. — Т. І. — С. 6—20.
- Т. М. Николаева БОДУЭН ДЕ КУРТЕНЭ — РЕДАКТОР СЛОВАРЯ В. Ф. ТРАХТЕНБЕРГА «БЛАТНАЯ МУЗЫКА» («ЖАРГОН ТЮРЬМЫ»)
- Ученый, опередивший эпоху // Газета "Казанский университет". - 2011. - №51.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ivan Aleksandrovic Boduen de Kurtene ve ya Yan Nesislav Iqnati Boduen de Kurtene pol Jan Niecislaw Ignacy Baudouin de Courtenay 13 mart 1845 ve ya 13 mart 1846 Varsava 3 noyabr 1929 Varsava Polsa ve ya Varsava rus ve polyak dilcisi I A Boduen de KurteneIvan Aleksandrovic Boduen de KurteneDogum tarixi 13 mart 1845Dogum yeri RadziminVefat tarixi 3 noyabr 1929 cu ilVefat yeri VarsavaElm sahesi dilcilikIs yerleri Tartu Universiteti 1883 1893 Kazan Dovlet Universiteti 1875 Yagellon Universiteti 1893 1900 Varsava Universiteti 1918 Sankt Peterburq Dovlet Universiteti 1918 Sankt Peterburq Imperator Universiteti d Dorpat Imperator Universiteti d Tehsili Karlov Universiteti d Humboldt adina Berlin Universiteti Varsava Universiteti 1862 1866 Yagellon Universiteti Leypsiq UniversitetiElmi rehberi I I SreznevskiTaninmis yetirmesi A N QenkoUzvluyu SSRI Elmler Akademiyasi Peterburq Elmler Akademiyasi Macica SerbskaMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIvan Aleksandrovic Boduen de Kurtene 13 mart 1845 ci ilde Varsavadan 25 km simalda yerlesen Radziminde Polsanin Rusiyanin terkibine daxil olan erazisinde anadan olmusdur I A Boduen de Kurtene kral VI Ludovik nesline aid fransiz aristokrat mensebine mensubdur Fransada Boduenler nesli 1730 cu ilde sona yetse de onun uzvlerinden bezileri XVIII esrin baslangicinda Polsaya kocub orada meskunlasmislar O Varsavada gimnaziyada oxudugu illerde riyazi qabiliyyetine gore muellimlerin diqqetini ozune celb etmisdi 1866 ci ilde Varsava Bas mektebini bitirdikden sonra Rus Xalq Maarifcilik Nazirliyinin xususi teqaudcusu kimi Praqa Yena Berlin ve Laypsiq seherlerinde ezamiyyetde olur Yenada muhazirelerini dinlemis Berlinde sanskrit dili mutexessis A Veberin telebesi olmusdu Sankt Peterburqda I I Sreznevskinin rehberliyi altinda calissa da onun dilci deyil filoloq olmasi uzunden ondan laziminca faydalana bilmemisdi I A Boduen de Kurtene sanskrit ve zend dilleri uzre mutexessis K A Kossovocin muhazirelerinde de istirak etmisdir Varsava tarix filologiya fakultesinde oxudugu illerde esas istiqamet kimi secmis ve professordan F B Kvet I Psiborovski ve V Y Xorocevskinin elmi baxislarinin tesirine meruz qalmisdir Mehz bu tesirin neticesinde I A Boduen de Kurtene dilin psixi tebieti ideyasini sona qeder mudafie etmisdir 1868 ci ilde professor rutbesine hazirlamaq meqsedile Peterburq universitetine ezam olunur 1870 ci ilde XVI yuzilliye qederki qedim polyak dili haqqinda magistrlik dissertasiyasini 1975 ci ilde Rezyan siveleri fonetikasi tecrubesinden adli doktorluq dissertasiyasini mudafie edir Hemin ilden Kazan universitetinde evvelce dosent daha sonra ekstraordinar ve ordinar statda olan professor kimi muhazireler oxumusdur 1876 1880 ci illerde Kazan Ilahiyyat Akademiyasinda rus dili ve slavyan siveleri uzre muellimlik etmisdir 1883 cu ilde Derpt universitetinde slavyan dillerinin muqayiseli qrammatikasi kafedrasinin mudiri olmus ve on il orada calismisdir 1883 1893 cu illerde Yuriyev universitetinin professoru 1893 1899 cu illerde Krakov universitetinin professoru calismisdir 1887 ci ilde Krakov Elmler Akademiyasina uzv secilmisdir 1893 cu ilde istefaya cixaraq Krakova kocur ve Krakov universitetinde muqayiseli dilcilikden muhazireler oxumaga baslayir 1890 cu ilde oz muhazirelerine son vermeye mecbur olur Bele ki Avstriya Xalq Maarifi azad fikirli alimle muqavileni uzatmaqdan imtina etdiyinden o Sankt Peterburqa qayitmali olur Rusiyada azsayli xalqlarin dillerini mudafie etmekle siyasi heyatda istirak edir ve buna gore de 1914 cu ilde hebs edilir 1918 ci ilde o Polsaya qayidir ve oz siyasi fealiyyetini davam etdirir Burada o hind Avropa dilleri kafedrasinin mudiri vezifesinde calisir Oz dilcilik gorusleri ile vaxtini qabaqlamis Boduen de Kurtene 3 noyabr 1929 cu ilde Varsava seherinde vefat etmisdir Elmi yaradiciligiI A Boduen de Kurtenenin ekser ideyalari yenilikci xarakter dasimisdir Onun dilciliyin her seyden evvel umumi dilciliyin ve slavistikanin muxtelif problemlerini ehate eden yaradiciligi hecmce kicik lakin elmi cehetden deyerli meqalelerinde perakende sepelenmisdir I A Boduen de Kurtene dilcilikde donus yaratmis alimlerdendir Ona qeder dil haqqinda elmde tarixi istiqamet olmus ve diller yazili abideler esasinda oyrenilmisdir Mehz o subut etdi ki dilin mahiyyeti danisiq fealiyyetindedir ve buna gore de canli dillerin oyrenilmesi esas goturulmelidir Yalniz bu yolla dil mexanizmini basa dusmek ve linqvistik tesvirlerin durustluyunu yoxlamaq olar I A Boduen de Kurtenenin elmi tedqiqat ve ictimai fealiyyeti 64 illik bir muddeti ehate edir ve umumilikde dunyanin muxtelif dillerinde yazdigi 600 dan artiq meqalenin muellifi olmusdur Tedqiqatlarinda ilk defe dil faktlarinin tedqiqine analogiyani tetbiq eden I A Boduen de Kurtene XIX esrin evvellerinde hokmdarliq eden temel dasini qoyanlardan biri hesab edilmelidir O ilk defe riyazi modelleri tetbiq etmis ve yeni istiqametin bunovresini qoymusdur Dilcilik elminin tarixine I A Boduen de Kurtene iki boyuk mektebin Kazan ve Peterburq E D Polivanov mekteblerinin yaradicisi kimi dusmusdur O dunya dilcilik elminde fonem nezeriyyesinin banisi kimi taninir Medallari3 cu dereceli Muqeddes Stanislav ordeni 3 cu dereceli Muqeddes Anna ordeni 2 ci dereceli Muqeddes Stanislav ordeni 1879 2 cu dereceli Muqeddes Anna ordeni 1884 4 cu dereceli Muqeddes Vladimir ordeni 1903 IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Jan Niecislaw Baudouin de Courtenay Encyclopaedia Britannica ing The Fine Art Archive 2003 Boduen de Kurtene Ivan Aleksandrovich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Boyuk Rus ensiklopediyasi Moskva 2003 s 27 28 Boduen de Kurtene Umumi dilcilik uzre eserleri Baki s 8 Sherba L V I A Boduen de Kurtene i ego znachenie v nauke o yazyke Russkij yazyk v sovetskoj shkole 1929 6 S 66 Hemcinin baxBoduen de Kurtene Ivan Ignatij Necislav Andreevich Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Russkaya fonetika Vinogradov V V I A Boduen de Kurtene I A Boduen de Kurtene Izbrannye trudy po obshemu yazykoznaniyu M Izd vo AN SSSR 1963 T I S 6 20 T M Nikolaeva BODUEN DE KURTENE REDAKTOR SLOVARYa V F TRAHTENBERGA BLATNAYa MUZYKA ZhARGON TYuRMY Uchenyj operedivshij epohu Gazeta Kazanskij universitet 2011 51