Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Beşinci nəsil qırıcı — 2016-cı il üçün ən qabaqcıl qırıcıların aid edildiyi qırıcı təsnifatıdır. Bu nəsilə aid edilən qırıcıların bir sıra üstün cəhəti var. Bir qırıcının beşinci nəsilə aid edilməsi üçün onun malik olmalı olduğu göstəricilərin siyahısı hələ ki, tam və dəqiq müəyyən olunmayıb. Bu səbəbdən hal-hazırda mövcud olan qırıcıların beşinci nəsilə aid edilib edilməməsi ilə bağlı mübahisələr yaranır. Beşinci nəsil qırıcıların üzərində düşünməyə hələ 1970-ci illərdə, hələ Su-27, MiQ-29, , F-15 kimi dördüncü nəsil qırıcıların yenicə yaradıldığı dövrlərdə, ABŞ və SSRİ-də başlanılmışdı.
| Beşinci nəsil qırıcı | |
|---|---|
| Tipi | Qırıcı, Reaktiv təyyarə |
Hal-hazırda silahlanmaya alınan beşinci nəsil qırıcılar bunlardır: F-22 (2005-ci ildə) və F-35B (2015). F-35-in A və C növlərinin, həmçinin PAK FA, , , , Chengdu J-20 və qırıcılarının üzərində işlər getməkdədir.
Beşinci nəsil qırıcıya olan tələbatlar
Beşinci nəsil qırıcıların əsas göstəriciləri:
- və İnfraqırmızı şüalanma dalğalarının köməyi ilə təyyarəni müəyyən etmək mühüm dərəcədə çətinləşir. Təyyarənin sensorları yüksək gizlilik və passiv iş rejiminə keçir.
- Çoxfunksiyalılıq. Havada, quruda, suda olan hədəfləri yüksək effektivliklə vurmaq qabiliyyəti.
- Dairəvi informasiya sistemi. Qırıcının dörd tərəfində baş verənlər haqqında pilotun məlumatlandırılması.
- Yüksək manevrə qabiliyyəti.
- Yaxın döyüşdə hədəflərə istənilən rakursdan atəş açmaq qabiliyyəti. Uzaq məsafədə gedən döyüşdə isə hədəflərə bir neçə kanaldan raket zərbələri endirmək qabiliyyəti.
- Təyyarənin informasiya və maneə sistemlərinin avtomatlaşdırılması
- Yüksək döyüş muxtariyyəti. Təkyerli qırıcının kabinasında bir neçə sensordan alınmış informasiyanı eyni zamanda göstərə bilən taktiki vəziyyətin göstəricisinin quraşdırılması.
- Aerodinamika və bort sistemləri təyyarənin trayektoriyasını və uçuş bucağını hər hansı bir gecikmə olmadan dəyişməsini təmin edir. Bununla belə ciddi koordinasiya və idarə orqanlarının hərəkətlərinin uyğunlaşdırılması tələb olunmur.
- Təyyarə pilotun bəzi səhvlərini "bağışlamalıdır".
- Pilot taktiki məsələlərin həll edilməsində avtomatikləşdirilmiş idarə orqanlarından yararlana bilmək qabiliyyətinə malik olmalıdır.
Amerika və rus baxışlarının fərqi
Beşinci nəsil rus təyyarələrinə olan əsas tələblərdən biri yüksək manevr qabiliyyətinə malik olmasıdır. Yəni təyyarənin iti bucaq istiqamətində hücuma keçərkən sabitliyini və idarə oluna bilmə qabiliyyətini qoruyub saxlamaq, döyüş manevrinin təhlükəsizliyini təmin etmək, hal-hazırkı trayektoriyanın istiqamətində olmayan hədəflərə silahları yönəltmək məqsədilə axına münasibətdə istiqamətini dəyişmək qabiliyyətinə malik olmasıdır. Yüksək manevr qabiliyyəti əvvəlcə beşinci nəsil amerika qırıcılarına olan tələbatlar arasında da mövcud idi. Lakin bir sıra araşdırmalardan sonra onlar fikirlərini döyüş sisteminin ümumi dinamikasında cəmləşdirdilər. Yüksək manevr qabiliyyəti tələbinin tam vacib hesab olunmaması onunla izah olunurdu ki, yeni aviasiya silahlarının yaranması ilə düşmənin təyyarəsini vurmaq üçün onun arxasına keçmək artıq zəruri deyildi. Yüksəkmanevrli ümumrakurslu raketlər, pilotun dəbilqəsinin üstündə hədəfi göstərən sistemlər və yeni avtomatik tuşlanan başlıqlar bu silahların sırasındadır. Hesab edilirdi ki, artıq döyüşlər orta məsafələrdə gedəcək, yaxın məsafələrdə isə, yəni manevr mərhələsində, döyüşlər nadir hallarda, pilotun "nəyisə düzgün etmədiyində" baş verəcək. "Düşməni birinci görən zərbə endirir" prinsipi həm də ona görə əsaslı hesab olunurdu ki, beşinci nəsil qırıcılar radiolokasiya sistemləri tərəfindən az-sezilən (görünməz) olmalı idilər. Digər tərəfdən əgər digər ölkələrin beşinci nəsil qırıcılarının az-sezilmə qabiliyyəti və radiolokasiya stansiyalarının gücü amerika təyyarələrinin gücü ilə bərabər olsa, onda qalibi müəyyən etmək üçün əsas meyar yüksək manevr qabiliyyəti olacaq.
Müxtəlif ölkələrin qırıcıları
ABŞ və NATO
B-2 və F-117 kimi əvvəlki nəsilə aid edilən stelz texnologiyalı təyyarələr bombardmançı idilər. Bu cür təyyarələrin [en], düşmənin təyyarəsini vurmaq üçün hava-hava tipli silahları yox idi, həmçinin uçuş göstəriciləri aşağı idi. 1970-ci illərin əvvəllərində amerikalılar öz layihələrində stelz texnologiyasını, yüksək sürəti və yüksək manevr qabiliyyətini hava-hava tipli döyüş təyyarələrinin əsas göstəriciləri kimi hesab edirdilər. Bu da 1981-ci ilin may ayında [en] başlanmasına apardı. Proqramın nəticəsində F-22 qırıcısı yaradıldı.
ABŞ dəniz piyadası korpusu F-22 təyyarəsinin yaradılmasında əldə olunan ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin təcrübəsindən yararlanaraq F-35 qırıcısının taktiki göstəricilərini müəyyən edir.
Amerikanın Lockheed Martin şirkətinin dediyinə görə onların istehsal etdiyi F-22 hal-hazırda istifadədə olan yeganə beşinci nəsil qırıcıdır. Lockheed Martin şirkəti istehsal etdiyi F-22 və F-35 qırıcılarını beşinci nəsilə aid edərək onların üstün cəhədlərini belə təsvir edir: "qabaqcıl stelz texnologiyası", "son dərəcə yüksək uçuş göstəriciləri", "informasiya inteqrasiyası". Şirkət artıq qırıcılarını təsvir edərkən F-35 qırıcısının malik olmadığı "superkruiz qabiliyyəti", yəni forsajdan[en] istifadə etməyərək səsdən sürətli uçmaq qabiliyyəti, ifadəsindən istifadə etmir. Lockheed Martin şirkəti "beşinci nəsil qırıcı" ifadəsini özünün əmtəə nişanı kimi qeydə alınmasına çalışmışdır. Hal-hazırda "5TH GENERATION FIGHTERS" (5-Cİ NƏSİL QIRICILAR) ifadəsi üzərində olan əmtəə nişanına malikdir.
PAK FA və J-20 qırıcı layihələrinin sürətli inkişafı F-35 üçün qələcəkdə güclü rəqabətə səbəb olacağı proqnoz edilir.
Rusiya
1980-ci illərin sonlarında SSRİ-də dördüncü nəsilə aid edilən MiQ-29 və Su-27 qırıcılarını əvəz etmək məqsədilə yeni nəsil qırıcılara ehtiyac olduğu hesab olunurdu. Bu ehtiyacı ödəmək üçün növbəti qırıcı layihələri təqdim edildi: Suxoy Su-47 və Miq 1.44. MiQ 29 qırıcısı isə hal-hazırda MiG-35 layihəsi çərçivəsində təkmilləşdirilir. Lakin təklif olunan layihələrin heç biri yeni nəsil qırıcının yaradılması ilə nəticələnmədi. 2002-ci ildə (rus. "ОКБ Сухого") yeni nəsil qırıcının yaradılması məqsədilə işlərə başladı.
SSRİ-dən sorakı dövrün ilk qırıcısı kimi PAK FA özündə həm Su-47, həm də MiQ 1.44 qırıcılarının texnologiyalarını cəmləyir. Gələcəkdə həm Su-27, həm də MiQ-29 qırıcılarını əvəz etməsi gözlənilir. Bu qırıcı Rusiya ilə Hindistanın birgə layihəsi olan Sukhoi/HAL FGFA qırıcısının əsasında durur. PAK FA F-22 və F-35 qırıcıları ilə rəqabət aparmaq üçün yaradılıb. İlk uçuşunu 2010-cu il 29 yanvar tarixində yerinə yetirən PAK FA Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinin tərkibinə 2017-ci ildə daxil olması planlaşdırılır.
Rusiya həmçinin yüngül, stelz texnologiyalı, çoxfunksiyonal olan MiQ 1.27 beşinci nəsil qırıcısı üzərində işləyir. Bu qırıcı imtina edilmiş MiQ 1.44 qırıcısının əsasında düzəlir.
Çin
1990-cı illərin sonlarında Qərbin kəşfiyyat mənbələri Çin Xalq Respublikasının beşinci nəsil qırıcı layihələri haqqında xəbər tutdular. Bu layihələr J-XX və ya XXJ kod adı altında cəmləşmişdi. ÇXR Hərbi Hava Qüvvələrinin vəzifəli şəxsləri layihələrin mövcudluğunu təsdiq etdi. Onların fikrincə qırıcıların istismara başlanması 2017–2019-cu ildə gözlənilirdi. Buna baxmayaraq, ABŞ müdafiə naziri Robert Qeytsin fikrincə, 2020-ci ilə kimi ABŞ Çindən 20 dəfəyə gədər daha çox qabaqcıl qırıcıya malik ola bilər. 2010-cu ilin sonuna Chengdu J-20 qırıcısının 2 prototipi hazır idi və sınaqlar keçirilirdi. J-20 ilk uçuşunu 11 yanvar 2011-ci ildə həyata keçirdi.
Hindistan
Yaponiya
Türkiyə
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "5th Generation Fighters". Lockheed Martin. 6 August 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 15 April 2009.
- Cohen, Ariel. "Russia trails U.S. in pursuit of a fifth-generation jet". United Press International. 14 January 2009. 30 October 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 29 April 2016.
- Laird, Robbin F. (PDF). Defense Horizons (66). March 2009. 20 September 2009 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 April 2016.
- Mehta, Aaron. "Marines Declare F-35B Operational". Defense News. 31 July 2015. 7 August 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 March 2016.
- "Что стоит во главе угла отношения к сверхманевренности самолета // АвиаПорт. Дайджест". 2009-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-04-30.
- Sweetman, Bill. Ultimate Fighter: Lockheed Martin F-35 Joint Strike Fighter. Zenith. 2004. səh. 133. ISBN .
- Hehs, Eric. "F-22 Raptor Design Evolution, Part I". Code One. Lockheed Martin. 15 May 1998. 15 January 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 April 2016.
- Yoon, Joe (27 June 2004). "Fighter Generations" 2008-10-10 at the Wayback Machine. Aerospaceweb.org. Retrieved 3 January 2009.
- "Contact: JSF FAQ" 2010-08-01 at the Wayback Machine. JSF.mil. The Pentagon.
No, neither the F135 or F136 engines were designed to supercruise.
- "Trademark serial number 78885922: Fifth-generation fighters" 2013-04-04 at the Wayback Machine. United States Patent and Trademark Office.
- "Trademark serial number 78896843: Fifth-generation fighters wordmark" 2013-04-04 at the Wayback Machine. United States Patent and Trademark Office.
- Unnithan, Sandeep (29 sentyabr 2008). "India, Russia to have different versions of same fighter plane" 2016-05-01 at the Wayback Machine. India Today.
- Cohen, Ariel (16 yanvar 2009). "Russia bets on new Sukhoi fighter to match F-35" 2010-02-05 at the Wayback Machine. United Press International.
- "Российский истребитель пятого поколения поднялся в воздух" 2012-03-02 at the Wayback Machine. Lenta.ru. 29 yanvar 2010.
- "Russia to test fifth-generation fighter in 2009" 2016-01-26 at the Wayback Machine. Sputnik (RIA Novosti). 6 dekabr 2007.
- Gady, Franz-Stefan (17 iyun 2015). "Russia to Receive New Fifth-Generation Fighter by 2017" 2015-06-21 at the Wayback Machine. The Diplomat.
- "Liogkiy Mnogofunktsionalniy Frontovoi Samolyet (LMFS)" [Light Multi-Function Frontal Aircraft]. 2010-02-18 at the Wayback Machine GlobalSecurity.org.
- . Phoenix Television News . 9 noyabr 2009.
- 何为荣：剑啸长空]. CCTV.com. 8 noyabr 2011.
- Gates, Robert M. (8 may 2010). . Defense.gov. U. S. Department of Defense. Archived from the original on 27 may 2010.
- Sweetman, Bill (27 December 2010). . Aviation Week. Archived from the original on 7 October 2012.
- "China conducts first test-flight of stealth plane" 2018-08-12 at the Wayback Machine. BBC News. 11 January 2011.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Besinci nesil qirici 2016 ci il ucun en qabaqcil qiricilarin aid edildiyi qirici tesnifatidir Bu nesile aid edilen qiricilarin bir sira ustun ceheti var Bir qiricinin besinci nesile aid edilmesi ucun onun malik olmali oldugu gostericilerin siyahisi hele ki tam ve deqiq mueyyen olunmayib Bu sebebden hal hazirda movcud olan qiricilarin besinci nesile aid edilib edilmemesi ile bagli mubahiseler yaranir Besinci nesil qiricilarin uzerinde dusunmeye hele 1970 ci illerde hele Su 27 MiQ 29 F 15 kimi dorduncu nesil qiricilarin yenice yaradildigi dovrlerde ABS ve SSRI de baslanilmisdi Besinci nesil qiriciTipi Qirici Reaktiv teyyareF 22 Besinci nesle aid edilen ilk qiriciPAK FA Rusiyanin uzerinde islediyi besinci nesil qirici Hal hazirda silahlanmaya alinan besinci nesil qiricilar bunlardir F 22 2005 ci ilde ve F 35B 2015 F 35 in A ve C novlerinin hemcinin PAK FA Chengdu J 20 ve qiricilarinin uzerinde isler getmekdedir Besinci nesil qiriciya olan telebatlarBesinci nesil qiricilarin esas gostericileri ve Infraqirmizi sualanma dalgalarinin komeyi ile teyyareni mueyyen etmek muhum derecede cetinlesir Teyyarenin sensorlari yuksek gizlilik ve passiv is rejimine kecir Coxfunksiyaliliq Havada quruda suda olan hedefleri yuksek effektivlikle vurmaq qabiliyyeti Dairevi informasiya sistemi Qiricinin dord terefinde bas verenler haqqinda pilotun melumatlandirilmasi Yuksek manevre qabiliyyeti Yaxin doyusde hedeflere istenilen rakursdan ates acmaq qabiliyyeti Uzaq mesafede geden doyusde ise hedeflere bir nece kanaldan raket zerbeleri endirmek qabiliyyeti Teyyarenin informasiya ve manee sistemlerinin avtomatlasdirilmasi Yuksek doyus muxtariyyeti Tekyerli qiricinin kabinasinda bir nece sensordan alinmis informasiyani eyni zamanda gostere bilen taktiki veziyyetin gostericisinin qurasdirilmasi Aerodinamika ve bort sistemleri teyyarenin trayektoriyasini ve ucus bucagini her hansi bir gecikme olmadan deyismesini temin edir Bununla bele ciddi koordinasiya ve idare orqanlarinin hereketlerinin uygunlasdirilmasi teleb olunmur Teyyare pilotun bezi sehvlerini bagislamalidir Pilot taktiki meselelerin hell edilmesinde avtomatiklesdirilmis idare orqanlarindan yararlana bilmek qabiliyyetine malik olmalidir Amerika ve rus baxislarinin ferqiBesinci nesil rus teyyarelerine olan esas teleblerden biri yuksek manevr qabiliyyetine malik olmasidir Yeni teyyarenin iti bucaq istiqametinde hucuma kecerken sabitliyini ve idare oluna bilme qabiliyyetini qoruyub saxlamaq doyus manevrinin tehlukesizliyini temin etmek hal hazirki trayektoriyanin istiqametinde olmayan hedeflere silahlari yoneltmek meqsedile axina munasibetde istiqametini deyismek qabiliyyetine malik olmasidir Yuksek manevr qabiliyyeti evvelce besinci nesil amerika qiricilarina olan telebatlar arasinda da movcud idi Lakin bir sira arasdirmalardan sonra onlar fikirlerini doyus sisteminin umumi dinamikasinda cemlesdirdiler Yuksek manevr qabiliyyeti telebinin tam vacib hesab olunmamasi onunla izah olunurdu ki yeni aviasiya silahlarinin yaranmasi ile dusmenin teyyaresini vurmaq ucun onun arxasina kecmek artiq zeruri deyildi Yuksekmanevrli umumrakurslu raketler pilotun debilqesinin ustunde hedefi gosteren sistemler ve yeni avtomatik tuslanan basliqlar bu silahlarin sirasindadir Hesab edilirdi ki artiq doyusler orta mesafelerde gedecek yaxin mesafelerde ise yeni manevr merhelesinde doyusler nadir hallarda pilotun neyise duzgun etmediyinde bas verecek Dusmeni birinci goren zerbe endirir prinsipi hem de ona gore esasli hesab olunurdu ki besinci nesil qiricilar radiolokasiya sistemleri terefinden az sezilen gorunmez olmali idiler Diger terefden eger diger olkelerin besinci nesil qiricilarinin az sezilme qabiliyyeti ve radiolokasiya stansiyalarinin gucu amerika teyyarelerinin gucu ile beraber olsa onda qalibi mueyyen etmek ucun esas meyar yuksek manevr qabiliyyeti olacaq Muxtelif olkelerin qiricilariABS ve NATO Esas meqaleler F 22 ve F 35 B 2 ve F 117 kimi evvelki nesile aid edilen stelz texnologiyali teyyareler bombardmanci idiler Bu cur teyyarelerin en dusmenin teyyaresini vurmaq ucun hava hava tipli silahlari yox idi hemcinin ucus gostericileri asagi idi 1970 ci illerin evvellerinde amerikalilar oz layihelerinde stelz texnologiyasini yuksek sureti ve yuksek manevr qabiliyyetini hava hava tipli doyus teyyarelerinin esas gostericileri kimi hesab edirdiler Bu da 1981 ci ilin may ayinda en baslanmasina apardi Proqramin neticesinde F 22 qiricisi yaradildi ABS deniz piyadasi korpusu F 22 teyyaresinin yaradilmasinda elde olunan ABS Herbi Hava Quvvelerinin tecrubesinden yararlanaraq F 35 qiricisinin taktiki gostericilerini mueyyen edir Amerikanin Lockheed Martin sirketinin dediyine gore onlarin istehsal etdiyi F 22 hal hazirda istifadede olan yegane besinci nesil qiricidir Lockheed Martin sirketi istehsal etdiyi F 22 ve F 35 qiricilarini besinci nesile aid ederek onlarin ustun cehedlerini bele tesvir edir qabaqcil stelz texnologiyasi son derece yuksek ucus gostericileri informasiya inteqrasiyasi Sirket artiq qiricilarini tesvir ederken F 35 qiricisinin malik olmadigi superkruiz qabiliyyeti yeni forsajdan en istifade etmeyerek sesden suretli ucmaq qabiliyyeti ifadesinden istifade etmir Lockheed Martin sirketi besinci nesil qirici ifadesini ozunun emtee nisani kimi qeyde alinmasina calismisdir Hal hazirda 5TH GENERATION FIGHTERS 5 CI NESIL QIRICILAR ifadesi uzerinde olan emtee nisanina malikdir PAK FA ve J 20 qirici layihelerinin suretli inkisafi F 35 ucun qelecekde guclu reqabete sebeb olacagi proqnoz edilir Rusiya Esas meqale Suxoy Su 57Seriyali istehsala buraxilmayan Suxoy Su 47 1980 ci illerin sonlarinda SSRI de dorduncu nesile aid edilen MiQ 29 ve Su 27 qiricilarini evez etmek meqsedile yeni nesil qiricilara ehtiyac oldugu hesab olunurdu Bu ehtiyaci odemek ucun novbeti qirici layiheleri teqdim edildi Suxoy Su 47 ve Miq 1 44 MiQ 29 qiricisi ise hal hazirda MiG 35 layihesi cercivesinde tekmillesdirilir Lakin teklif olunan layihelerin hec biri yeni nesil qiricinin yaradilmasi ile neticelenmedi 2002 ci ilde Suxoy Tecrube Konstruktor Burosu rus OKB Suhogo yeni nesil qiricinin yaradilmasi meqsedile islere basladi SSRI den soraki dovrun ilk qiricisi kimi PAK FA ozunde hem Su 47 hem de MiQ 1 44 qiricilarinin texnologiyalarini cemleyir Gelecekde hem Su 27 hem de MiQ 29 qiricilarini evez etmesi gozlenilir Bu qirici Rusiya ile Hindistanin birge layihesi olan Sukhoi HAL FGFA qiricisinin esasinda durur PAK FA F 22 ve F 35 qiricilari ile reqabet aparmaq ucun yaradilib Ilk ucusunu 2010 cu il 29 yanvar tarixinde yerine yetiren PAK FA Rusiya Herbi Hava Quvvelerinin terkibine 2017 ci ilde daxil olmasi planlasdirilir Rusiya hemcinin yungul stelz texnologiyali coxfunksiyonal olan MiQ 1 27 besinci nesil qiricisi uzerinde isleyir Bu qirici imtina edilmis MiQ 1 44 qiricisinin esasinda duzelir Cin 1990 ci illerin sonlarinda Qerbin kesfiyyat menbeleri Cin Xalq Respublikasinin besinci nesil qirici layiheleri haqqinda xeber tutdular Bu layiheler J XX ve ya XXJ kod adi altinda cemlesmisdi CXR Herbi Hava Quvvelerinin vezifeli sexsleri layihelerin movcudlugunu tesdiq etdi Onlarin fikrince qiricilarin istismara baslanmasi 2017 2019 cu ilde gozlenilirdi Buna baxmayaraq ABS mudafie naziri Robert Qeytsin fikrince 2020 ci ile kimi ABS Cinden 20 defeye geder daha cox qabaqcil qiriciya malik ola biler 2010 cu ilin sonuna Chengdu J 20 qiricisinin 2 prototipi hazir idi ve sinaqlar kecirilirdi J 20 ilk ucusunu 11 yanvar 2011 ci ilde heyata kecirdi Hindistan Yaponiya TurkiyeIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 5th Generation Fighters Lockheed Martin 6 August 2009 tarixinde Istifade tarixi 15 April 2009 Cohen Ariel Russia trails U S in pursuit of a fifth generation jet United Press International 14 January 2009 30 October 2019 tarixinde Istifade tarixi 29 April 2016 Laird Robbin F PDF Defense Horizons 66 March 2009 20 September 2009 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 April 2016 Mehta Aaron Marines Declare F 35B Operational Defense News 31 July 2015 7 August 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 March 2016 Chto stoit vo glave ugla otnosheniya k sverhmanevrennosti samoleta AviaPort Dajdzhest 2009 01 22 tarixinde Istifade tarixi 2016 04 30 Sweetman Bill Ultimate Fighter Lockheed Martin F 35 Joint Strike Fighter Zenith 2004 seh 133 ISBN 978 0 7603 1792 1 Hehs Eric F 22 Raptor Design Evolution Part I Code One Lockheed Martin 15 May 1998 15 January 2011 tarixinde Istifade tarixi 30 April 2016 Yoon Joe 27 June 2004 Fighter Generations 2008 10 10 at the Wayback Machine Aerospaceweb org Retrieved 3 January 2009 Contact JSF FAQ 2010 08 01 at the Wayback Machine JSF mil The Pentagon No neither the F135 or F136 engines were designed to supercruise Trademark serial number 78885922 Fifth generation fighters 2013 04 04 at the Wayback Machine United States Patent and Trademark Office Trademark serial number 78896843 Fifth generation fighters wordmark 2013 04 04 at the Wayback Machine United States Patent and Trademark Office Unnithan Sandeep 29 sentyabr 2008 India Russia to have different versions of same fighter plane 2016 05 01 at the Wayback Machine India Today Cohen Ariel 16 yanvar 2009 Russia bets on new Sukhoi fighter to match F 35 2010 02 05 at the Wayback Machine United Press International Rossijskij istrebitel pyatogo pokoleniya podnyalsya v vozduh 2012 03 02 at the Wayback Machine Lenta ru 29 yanvar 2010 Russia to test fifth generation fighter in 2009 2016 01 26 at the Wayback Machine Sputnik RIA Novosti 6 dekabr 2007 Gady Franz Stefan 17 iyun 2015 Russia to Receive New Fifth Generation Fighter by 2017 2015 06 21 at the Wayback Machine The Diplomat Liogkiy Mnogofunktsionalniy Frontovoi Samolyet LMFS Light Multi Function Frontal Aircraft 2010 02 18 at the Wayback Machine GlobalSecurity org Phoenix Television News 9 noyabr 2009 何为荣 剑啸长空 CCTV com 8 noyabr 2011 Gates Robert M 8 may 2010 Defense gov U S Department of Defense Archived from the original on 27 may 2010 Sweetman Bill 27 December 2010 Aviation Week Archived from the original on 7 October 2012 China conducts first test flight of stealth plane 2018 08 12 at the Wayback Machine BBC News 11 January 2011