Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Berq boğazı — Aral dənizindəki keçmiş boğaz, Şimali Aral dənizi (Kiçik Aral) və Cənubi Aral dənizi ilə (Böyük Aral) birləşdirir. Əvvəllər Kokaral adasının şərq tərəfini qurudan ayırırdı. Boğazın ərazisində Sırdərya çayı Şimali Arala tökülür. Qazaxıstanın Qızılorda vilayətinin Aral rayonu ərazisində yerləşir. Aral dənizinin öyrənilməsində böyük töhfə verən hidroloq Lev Berqin adını daşıyır.
| Berq boğazı | |
|---|---|
| qaz. Берг бұғазы | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Eni | 0,15-0,3 km |
| Uzunluğu | 14 km |
| Ən böyük dərinliyi | 6 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Qazaxıstan |
| Akvatoriyası | |
| Ayırır | Kokaral adasını materikdən ayrırıdı |
| | |
Tarix
Aral dənizinin səviyyəsində azalma başlamazdan əvvəl eni 45 km-ə qədər və orta dərinliyi 13 m təşkil edirdi. 1968-1969-cu illərdə Auzı-Kokaral boğazının yoxa çıxmasından sonra Kiçik Aral dənizi ilə Böyük Aral dənizini birləşdirən yeganə boğaz olur. 1970-80-ci illərdə kəskin şəkildə dayazlaşır. Boğaz Aralsk və Muynak limanları arasında gəmiçilik üçün əhəmiyyətli olduğundan, gəmilərin keçməsini təmin etmək üçün 1981-dən 1990-a qədər dərinləşdirmə işləri aparılmışdır. Ancaq suyun səviyyəsindəki eniş davam edir. Magistral yol qum və lil ilə dolur. Berq boğazı nəhayət quruyur, yalnız gəzinti kanalının qalıqları ümumi uzunluğu təxminən 4 km olan bir-birindən ayrılmış kiçik bir zəncirvari yollarla təmsil olunur. Lakin sonralar Sırdəryadan suvarma məqsədi ilə suyun istifadəsi azalır və Kiçik Aralda su axını artır. Keçmiş gəmi kanalının yerində suyu Böyük Arala axan bir kanal əmələ gəlir. 1992-ci ilin yazında eni 100 metr, dərinliyi 2 metr və uzunluğu təqribən 5 kilometr təşkil edir. Daha sonra ondan axan suyun həcmi artır və dibi dərinləşir, bu da Kiçik Aralın qurumasına səbəb olur. Böyük Aralın səviyyəsinin enməsini yavaşlayır. 1991-1998-ci illərdə bu kanaldan kiçik balıqçı gəmilərinin keçdiyi, lakin Aral dənizində balıq istehsalı getdikcə azaldığından boğazın artıq iqtisadi əhəmiyyəti olmadığı qeyd edilir.
Sonra boğaz ilk dəfə Sirdərya sularının Böyük Arala keçməməsi üçün bir bəndlə bağlannır. İlk iki qum səddi fırtına nəticəsində məhv olur və 2005-ci ildə Dünya Bankından borc alan Qazaxıstan, Kokaral bəndi olaraq bilinən bir bənd inşa edir. Artıq suyu boşaltmaq və Kiçik Aral dənizinin səviyyəsini lazımı səviyyədə saxlamaq üçün zəruri bir axıntı əmələ gəlir. 2006-cı ilin yazında su tutarında planlaşdırılan səviyyəyə çatır. Kiçik Araldan Böyük Arala suyun axını əsasən yazda və yayın əvvəlində, Sırdəryadakı sel zamanı baş verir.
İstinadlar
- "Материалы XI научного семинара "Чтения памяти К.М. Дерюгина"" (PDF). Санкт-Петербургский университет. 2009. 44–64. 2012-09-17 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-20.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Berq bogazi Aral denizindeki kecmis bogaz Simali Aral denizi Kicik Aral ve Cenubi Aral denizi ile Boyuk Aral birlesdirir Evveller Kokaral adasinin serq terefini qurudan ayirirdi Bogazin erazisinde Sirderya cayi Simali Arala tokulur Qazaxistanin Qizilorda vilayetinin Aral rayonu erazisinde yerlesir Aral denizinin oyrenilmesinde boyuk tohfe veren hidroloq Lev Berqin adini dasiyir Berq bogaziqaz Berg bugazyUmumi melumatlarEni 0 15 0 3 kmUzunlugu 14 kmEn boyuk derinliyi 6 mYerlesmesi46 05 00 sm e 60 43 00 s u Olke QazaxistanAkvatoriyasi Aral deniziAyirir Kokaral adasini materikden ayriridiBerq bogaziTarixAral denizinin seviyyesinde azalma baslamazdan evvel eni 45 km e qeder ve orta derinliyi 13 m teskil edirdi 1968 1969 cu illerde Auzi Kokaral bogazinin yoxa cixmasindan sonra Kicik Aral denizi ile Boyuk Aral denizini birlesdiren yegane bogaz olur 1970 80 ci illerde keskin sekilde dayazlasir Bogaz Aralsk ve Muynak limanlari arasinda gemicilik ucun ehemiyyetli oldugundan gemilerin kecmesini temin etmek ucun 1981 den 1990 a qeder derinlesdirme isleri aparilmisdir Ancaq suyun seviyyesindeki enis davam edir Magistral yol qum ve lil ile dolur Berq bogazi nehayet quruyur yalniz gezinti kanalinin qaliqlari umumi uzunlugu texminen 4 km olan bir birinden ayrilmis kicik bir zencirvari yollarla temsil olunur Lakin sonralar Sirderyadan suvarma meqsedi ile suyun istifadesi azalir ve Kicik Aralda su axini artir Kecmis gemi kanalinin yerinde suyu Boyuk Arala axan bir kanal emele gelir 1992 ci ilin yazinda eni 100 metr derinliyi 2 metr ve uzunlugu teqriben 5 kilometr teskil edir Daha sonra ondan axan suyun hecmi artir ve dibi derinlesir bu da Kicik Aralin qurumasina sebeb olur Boyuk Aralin seviyyesinin enmesini yavaslayir 1991 1998 ci illerde bu kanaldan kicik baliqci gemilerinin kecdiyi lakin Aral denizinde baliq istehsali getdikce azaldigindan bogazin artiq iqtisadi ehemiyyeti olmadigi qeyd edilir Sonra bogaz ilk defe Sirderya sularinin Boyuk Arala kecmemesi ucun bir bendle baglannir Ilk iki qum seddi firtina neticesinde mehv olur ve 2005 ci ilde Dunya Bankindan borc alan Qazaxistan Kokaral bendi olaraq bilinen bir bend insa edir Artiq suyu bosaltmaq ve Kicik Aral denizinin seviyyesini lazimi seviyyede saxlamaq ucun zeruri bir axinti emele gelir 2006 ci ilin yazinda su tutarinda planlasdirilan seviyyeye catir Kicik Araldan Boyuk Arala suyun axini esasen yazda ve yayin evvelinde Sirderyadaki sel zamani bas verir Istinadlar Materialy XI nauchnogo seminara Chteniya pamyati K M Deryugina PDF Sankt Peterburgskij universitet 2009 44 64 2012 09 17 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 10 20