Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bela Bartok (mac. Bartók Béla Viktor János [ˈbɒrtoːk ˈbeːlɒ];25 mart 1881[…] – 26 sentyabr 1945[…], Nyu-York, Nyu-York ştatı) — Macarıstan bəstəkarı, folklorşünası.
| Bela Bartok | |
|---|---|
| mac. Bartók Béla | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 25 mart 1881[…] |
| Vəfat tarixi | 26 sentyabr 1945[…](64 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | leykoz |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | bəstəkar, klassik pianoçu[d], xoreoqraf, musiqişünas, musiqi pedaqoqu[d], musiqi etnoqrafı[d], universitet müəllimi[d], musiqiçi, pianoçu |
| Janrlar | opera, klassik musiqi |
| Musiqi aləti | piano |
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları | |
| bartok.hu | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Bu macar bəstəkarı 22 yaşındaykən 1848-1849 inqilabının lideri və Ferensin atası Layoş Koşutun həyatından bəhs edən simfonik şeirini yazıb.
İlk ifası zamanı Avstriya milli marşının karikaturatik səsləndirilməsi qalmaqallara yol açsa da, çox bəyənilir.
Peşə həyatının əvvəllərində fransız mühitinin təsiri altında qaldığı üçün ilk əsərlərində politonallığın bəzi ünsürləri görünür. Amma daha sonralar bu "vəsait"dən yararlanmayıb. Bunun əvəzinə Şərqi Avropa, ən çox da macar və rumın xalq üslublarını araşdırıb. Musiqisi hər nə qədər harmoniya baxımından gərgin və qarmaqarışıq olsa da, kökünü xalq musiqisinin modal silsiləsindən diqqətlə seçilmiş harmonik tonallıqdan götürüb.
Bartokun musiqisi və şəxsiyyəti nasistlərlə ittifaqda olan macar hakimiyyətini və kilsəni qıcıqlandırıb və o, vətənə xəyanətdə ittiham edilib. Əksəriyyəti yəhudi olan bəzi önəmli bəstəkarların əsərlərinin nasistlər tərəfindən qadağan edilməsi səbəbindən o, Göbbelsə bir məktub yazaraq öz adının da həmin siyahıya salınmasını tələb edir və əsərlərinin Almaniya, eyni zamanda ona bağlı olan ölkələrdə səsləndirilməsinə izin vermədiyini bildirir. 1939-cu ildə Ahmet Adnan Sayquna yazdığı məktubda ölkəsindən uzaqlaşmağa qərar verdiyini və Türkiyədə işləyə biləcəyini söyləsə də, müraciəti cavabsız qalır və beləcə, onun Türkiyəyə gəlməsinə imkan verilmir. Bundan sonra o, ABŞ-yə gedir.
Əsərlərində Stravinski kimi axsaq üsuldan istifadə edən Bartok musiqidə o zamana qədər bolqar ritmi adlandırılan ritm üçün rumın etno-musiqişünası Konstantin Brailuy ilə birlikdə "axsaq" terminini təklif edib və bunu musiqişünaslığa gətirib.
Folklor bilicisi kimi
Bela Bartok – dahi bəstəkar, pianoçu və Macarıstan, Rumıniya, Slovakiya, Serbiya, Bolqarıstan, Ukrayna, Xorvatiya, Türkiya və ərəb ölkələri folklorunun ən tanınmış araşdırıcısıdır (3 marka və bir blok). Onun musiqi yaradıcılığı folklorun ən əski və dərin qatlarından qidalanan qeyri-adi melodika və ritmlə seçilir. Bela Bartokun bir sıra əsərləri, o cümlədə «9 sehrli maral» kantatasının klavirı (blok) və «Göysaqqallı hersoq» operası macar markalarında öz əksini tapmışlar. «Ağacdan düzəldilmiş şahzadə» baletindən səhnə isə Monqolustan miniatüründə öz əksini tapıb.
B. Bartokun ən yaxın dostu və silahdaşı Zoltan Koday onun araşdırmalarını davam etdirməklə yanaşı, özünün yaddaqalan əsərləri ilə macar musiqi mədəniyyətini zənginləşdirmişdir. 1982-ci ildə çıxan blok onun xatirəsini yad edir.
1963-cü ildə Macarıstan poçtu ilə buraxılan Budapeşt musiqi akademiyasının professoru, romantik simfonik poemalar və kamera əsərlərin müəllifi Leo Veynerin də xatirəsinə əklil qoydu.
Macarıstanın bugünkü musiqili həyatı filatelist materiallarda öz geniş əksini tapıb. Sıradakı markada ölkənin musiqi incəsənətinin yüksəlişinin rəmzi kimi violonçelli qız təsvir olunub.
Macarıstan opera teatrını da markalarda tanımaq olar. I miniatür teatrın memarı Mikloş Iblə, 1984-cü ildə buraxılan blok isə opera teatrının açılışının 100 illiyinə həsr olunub.
Məhz markalarda öz musiqisini geniş və çoxqalarlı «səsləndirdiyinə» görə Macarıstan ən filatelist ölkələr arasında sayımlı yerlərdən birini tutur.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Stevens H. Bela Bartok // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Барток Бела // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- http://lfze.hu/lexikon_nagy_elodok/lexikon-1861.
- https://books.google.hu/books?id=ppHoEX_6v10C&pg=PA28.
Xarici keçidlər
- Статья[ölü keçid] в Böyük Sovet Ensiklopediyası, статья в
- Сайт 2007-09-12 at the Wayback Machine музея Бартока
- Хронология сочинений 2006-05-28 at the Wayback Machine
- Страница на сайте IMDB
- Статья на Belcanto.ru
- С. Сигитов. Ладовая система Белы Бартока позднего периода творчества. 2012-12-28 at the Wayback Machine
- Чудесный мандарин 2014-04-14 at the Wayback Machine — либретто и фотографии балета в постановке .
- Э.Денисов «Струнные квартеты Белы Бартока» 2013-08-06 at the Wayback Machine. //«Современная музыка и проблемы эволюции композиторской техники», М.:Советский композитор, — 1986.
 | Bəstəkar ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bela Bartok mac Bartok Bela Viktor Janos ˈbɒrtoːk ˈbeːlɒ 25 mart 1881 26 sentyabr 1945 Nyu York Nyu York stati Macaristan bestekari folklorsunasi Bela Bartokmac Bartok BelaUmumi melumatlarDogum tarixi 25 mart 1881 1881 03 25 Vefat tarixi 26 sentyabr 1945 1945 09 26 64 yasinda Vefat yeri Nyu York Nyu York stati ABSVefat sebebi leykozDefn yeri Fernkliff qebiristanligi d Farkasreti mezarligiVetendasligi Macaristan ABSMusiqici melumatlariFealiyyeti bestekar klassik pianocu d xoreoqraf musiqisunas musiqi pedaqoqu d musiqi etnoqrafi d universitet muellimi d musiqici pianocuJanrlar opera klassik musiqiMusiqi aleti pianoTehsili Ferens List Musiqi Akademiyasi 1899 1903 Uzvluyu Macaristan Elmler AkademiyasiMukafatlaribartok hu Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBu macar bestekari 22 yasindayken 1848 1849 inqilabinin lideri ve Ferensin atasi Layos Kosutun heyatindan behs eden simfonik seirini yazib Ilk ifasi zamani Avstriya milli marsinin karikaturatik seslendirilmesi qalmaqallara yol acsa da cox beyenilir Pese heyatinin evvellerinde fransiz muhitinin tesiri altinda qaldigi ucun ilk eserlerinde politonalligin bezi unsurleri gorunur Amma daha sonralar bu vesait den yararlanmayib Bunun evezine Serqi Avropa en cox da macar ve rumin xalq uslublarini arasdirib Musiqisi her ne qeder harmoniya baximindan gergin ve qarmaqarisiq olsa da kokunu xalq musiqisinin modal silsilesinden diqqetle secilmis harmonik tonalliqdan goturub Bartokun musiqisi ve sexsiyyeti nasistlerle ittifaqda olan macar hakimiyyetini ve kilseni qiciqlandirib ve o vetene xeyanetde ittiham edilib Ekseriyyeti yehudi olan bezi onemli bestekarlarin eserlerinin nasistler terefinden qadagan edilmesi sebebinden o Gobbelse bir mektub yazaraq oz adinin da hemin siyahiya salinmasini teleb edir ve eserlerinin Almaniya eyni zamanda ona bagli olan olkelerde seslendirilmesine izin vermediyini bildirir 1939 cu ilde Ahmet Adnan Sayquna yazdigi mektubda olkesinden uzaqlasmaga qerar verdiyini ve Turkiyede isleye bileceyini soylese de muracieti cavabsiz qalir ve belece onun Turkiyeye gelmesine imkan verilmir Bundan sonra o ABS ye gedir Eserlerinde Stravinski kimi axsaq usuldan istifade eden Bartok musiqide o zamana qeder bolqar ritmi adlandirilan ritm ucun rumin etno musiqisunasi Konstantin Brailuy ile birlikde axsaq terminini teklif edib ve bunu musiqisunasliga getirib Folklor bilicisi kimi Bela Bartok dahi bestekar pianocu ve Macaristan Ruminiya Slovakiya Serbiya Bolqaristan Ukrayna Xorvatiya Turkiya ve ereb olkeleri folklorunun en taninmis arasdiricisidir 3 marka ve bir blok Onun musiqi yaradiciligi folklorun en eski ve derin qatlarindan qidalanan qeyri adi melodika ve ritmle secilir Bela Bartokun bir sira eserleri o cumlede 9 sehrli maral kantatasinin klaviri blok ve Goysaqqalli hersoq operasi macar markalarinda oz eksini tapmislar Agacdan duzeldilmis sahzade baletinden sehne ise Monqolustan miniaturunde oz eksini tapib B Bartokun en yaxin dostu ve silahdasi Zoltan Koday onun arasdirmalarini davam etdirmekle yanasi ozunun yaddaqalan eserleri ile macar musiqi medeniyyetini zenginlesdirmisdir 1982 ci ilde cixan blok onun xatiresini yad edir 1963 cu ilde Macaristan poctu ile buraxilan Budapest musiqi akademiyasinin professoru romantik simfonik poemalar ve kamera eserlerin muellifi Leo Veynerin de xatiresine eklil qoydu Macaristanin bugunku musiqili heyati filatelist materiallarda oz genis eksini tapib Siradaki markada olkenin musiqi incesenetinin yukselisinin remzi kimi violoncelli qiz tesvir olunub Macaristan opera teatrini da markalarda tanimaq olar I miniatur teatrin memari Miklos Ible 1984 cu ilde buraxilan blok ise opera teatrinin acilisinin 100 illiyine hesr olunub Mehz markalarda oz musiqisini genis ve coxqalarli seslendirdiyine gore Macaristan en filatelist olkeler arasinda sayimli yerlerden birini tutur IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Stevens H Bela Bartok Encyclopaedia Britannica ing Bartok Bela Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 http lfze hu lexikon nagy elodok lexikon 1861 https books google hu books id ppHoEX 6v10C amp pg PA28 Xarici kecidlerVikianbarda Bela Bartok ile elaqeli mediafayllar var Statya olu kecid v Boyuk Sovet Ensiklopediyasi statya v Sajt 2007 09 12 at the Wayback Machine muzeya Bartoka Hronologiya sochinenij 2006 05 28 at the Wayback Machine Stranica na sajte IMDB Statya na Belcanto ru S Sigitov Ladovaya sistema Bely Bartoka pozdnego perioda tvorchestva 2012 12 28 at the Wayback Machine Chudesnyj mandarin 2014 04 14 at the Wayback Machine libretto i fotografii baleta v postanovke E Denisov Strunnye kvartety Bely Bartoka 2013 08 06 at the Wayback Machine Sovremennaya muzyka i problemy evolyucii kompozitorskoj tehniki M Sovetskij kompozitor 1986 Bestekar ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin