Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Başqırd üsyanları — XVII–XVIII əsrlərdə baş verən silsilə üsyanlar.
| Başqırd üsyanları | |
|---|---|
| Tarix | XVII—XVIII |
| Yeri | Başqırdıstan, Kazan xanlığı |
VII əsr üsyanları
1662–64-cü illər üsyanı çar hökumətinin başqırd feodallarının kalmıklar üzərinə basqınlarını qadağan etməsi və tutduqları əsirləri qaytarmaq tələbi ilə əlaqədar başlanmışdı. Üsyan bütün Başqırdıstanı və bəzi qonşu qəzaları bürümüşdü. Qiyam əsasən şərqdə İset, Miass çaylarının orta axarlarını, qərbdən Kama çayının orta axarlarını, cənubda isə Yaik çayından şimalala Çusovaya çayına qədər yayılmışdır. 1664-cü ildə çar hökuməti üsyanı yatırdı, lakin bəzi güzəştlərə də getdi. 1681– 83-cü illər üsyanı başqırdların çar hökuməti tərəfindən zorla xristianlaşdırılacağı haqqında xəbərin yayılması ilə əlaqədar başlanmışdı. Lakin üsyana kazak zadəganı (starşina) Seyid Sadiir başçılıq edirdi. 1682-ci ildə üsyan bütün Başqırdıstanı bürüdü. Geniş başqırd kütlələrinin hərəkatdan məyus qalması, həmçinin çar hökumətinin xristianlaşdırma haqqında heç bir sərəncam verməyəcəyini bildirməsi mübarizənin dayandırılmasında həlledici rol oynadı.
VIII əsr üsyanları
1705 – 11-ci illər üsyanına səbəb 1704-cü ildə yeni vergilərin qoyulması və hökumətin rus ordusu üçün başqırdlardan at tələb etməsi idi. Hökumət kalmık dəstələrindən istifadə edərək üsyanı yatırdı, lakin yenə bəzi güzəştlərə getməli oldu. 1735 – 40-cı illər üsyanına səbəb çar hökumətinin qalalar və mədən zavodları inşa etmək yolu ilə başqırd torpaqlarını zəbt etməsi idi. Bu üsyan da yatırıldı və hökumət başqırd icmalarının daxili həyatını çar idarə orqanlarının nəzarəti altına salan inzibati islahatlar apardı.
1755 – 56-cı illər üsyanının səbəbi rus zülmünün güclənməsi, çar hökumətinin əhalini zorla xristianlaşdırmaq və torpaqlarını müsadirə etmək siyasəti idi. Üsyanın hazırlanmasında molla Abdulla Əliyevin (Batırşa) cihada çağıran müraciətnaməsinin böyük rolu olmuşdur. Yerli feodalların üsyana qoşulmaması və çar hökumətinin yeritdiyi üsyançıları parçalamaq siyasətinin (könüllü təslim olanları bağışlamaq, tatarları, qazaxları, baş qırdları və digər xalqları bir-birinin üzərinə qaldırmaq) üsyanın yatırılmasında mühüm rolu oldu.
Həmçinin bax
Mənbə
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. ISBN .
- Акманов И. Г. Башкирские восстания 17–18 вв. // Башкирская энциклопедия / гл. ред. М. А. Ильгамов. — Уфа : ГАУН "Башкирская энциклопедия", 2015–2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.
İstinadlar
- Витевский В. Н. И. И. Неплюев и Оренбургский край в прежнем его составе до 1758 г. Казань, 1897. Т. 1. с.146.
- Акманов И. Г. Восстание 1755–56 гг. // Башкирская энциклопедия / гл. ред. М. А. Ильгамов. — Уфа : ГАУН "Башкирская энциклопедия", 2015–2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Basqird usyanlari XVII XVIII esrlerde bas veren silsile usyanlar Basqird usyanlariTarix XVII XVIIIYeri Basqirdistan Kazan xanligiBasqird qadin ve basqird doyuscusuVII esr usyanlari1662 64 cu iller usyani car hokumetinin basqird feodallarinin kalmiklar uzerine basqinlarini qadagan etmesi ve tutduqlari esirleri qaytarmaq telebi ile elaqedar baslanmisdi Usyan butun Basqirdistani ve bezi qonsu qezalari burumusdu Qiyam esasen serqde Iset Miass caylarinin orta axarlarini qerbden Kama cayinin orta axarlarini cenubda ise Yaik cayindan simalala Cusovaya cayina qeder yayilmisdir 1664 cu ilde car hokumeti usyani yatirdi lakin bezi guzestlere de getdi 1681 83 cu iller usyani basqirdlarin car hokumeti terefinden zorla xristianlasdirilacagi haqqinda xeberin yayilmasi ile elaqedar baslanmisdi Lakin usyana kazak zadegani starsina Seyid Sadiir basciliq edirdi 1682 ci ilde usyan butun Basqirdistani burudu Genis basqird kutlelerinin herekatdan meyus qalmasi hemcinin car hokumetinin xristianlasdirma haqqinda hec bir serencam vermeyeceyini bildirmesi mubarizenin dayandirilmasinda helledici rol oynadi VIII esr usyanlari1705 11 ci iller usyanina sebeb 1704 cu ilde yeni vergilerin qoyulmasi ve hokumetin rus ordusu ucun basqirdlardan at teleb etmesi idi Hokumet kalmik destelerinden istifade ederek usyani yatirdi lakin yene bezi guzestlere getmeli oldu 1735 40 ci iller usyanina sebeb car hokumetinin qalalar ve meden zavodlari insa etmek yolu ile basqird torpaqlarini zebt etmesi idi Bu usyan da yatirildi ve hokumet basqird icmalarinin daxili heyatini car idare orqanlarinin nezareti altina salan inzibati islahatlar apardi 1755 56 ci iller usyaninin sebebi rus zulmunun guclenmesi car hokumetinin ehalini zorla xristianlasdirmaq ve torpaqlarini musadire etmek siyaseti idi Usyanin hazirlanmasinda molla Abdulla Eliyevin Batirsa cihada cagiran muracietnamesinin boyuk rolu olmusdur Yerli feodallarin usyana qosulmamasi ve car hokumetinin yeritdiyi usyancilari parcalamaq siyasetinin konullu teslim olanlari bagislamaq tatarlari qazaxlari bas qirdlari ve diger xalqlari bir birinin uzerine qaldirmaq usyanin yatirilmasinda muhum rolu oldu Hemcinin baxBasqird usyani 1735 1740 Basqird usyani 1755 1756 Basqirdistan tarixiMenbeAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi ISBN 978 9952 441 00 0 Akmanov I G Bashkirskie vosstaniya 17 18 vv Bashkirskaya enciklopediya gl red M A Ilgamov Ufa GAUN Bashkirskaya enciklopediya 2015 2020 ISBN 978 5 88185 306 8 IstinadlarVitevskij V N I I Neplyuev i Orenburgskij kraj v prezhnem ego sostave do 1758 g Kazan 1897 T 1 s 146 Akmanov I G Vosstanie 1755 56 gg Bashkirskaya enciklopediya gl red M A Ilgamov Ufa GAUN Bashkirskaya enciklopediya 2015 2020 ISBN 978 5 88185 306 8