Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Basarab sülaləsi— Valaxiya knyazlığınin Qıpçaq kökənli ilk xanədanı. 1330-cü illərdə ortaya çıxan ilk Rumın dövləti olan Valaxiyanın qurulmasında və idarə olunmasında Qıpçaqlar təsirli rol oynamışdılar.
| Basarab sülaləsi | |
|---|---|
| Basarabilor | |
 | |
| Ölkə | |
| Banisi | |
| Sonuncu hökmdar | |
| Hazırkı rəhbər | Yoxdur |
| Əsası qoyulub | 1310 |
| Soyun kəsilməsi | 1613 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Basaraba sülaləsi bugünkü Rumıniyanın Valaxiya bölgəsində qurulmuş ilk knyazliqdir. Valaxiya dövlətinin təməlini təşkil edən knyazliqdır. Qurucusu və ilk sülalə Basarab adında Qıpçaqlar soyundan gələn biridir. Son hökmdar isə Aleksandru Coconuldur. 1310-cu illərdə qurulan bu knyazliq, etnik olaraq Qıpçaqlara dayanmaqdadır və bu üzdən Türki xanədanlıqlar içərisində göstərilməkdədir.
Valaxiya dövlətinin qurulması
Valaxiya (ya da Wallachia; Rumıncada: Ţara Românească or "Thə Romanian Land") Rumıniyanın tarixi və coğrafi bir bölgəsidir. Bölgə, Dunay çayının şimalı ilə Karpat dağının cənubu arasında yerləşir.
Valaxiya ilk dəfə bir knyazliq olaraq 1330-cu ildə Basarab tərəfindən Macar kralı I Charlesa qarşı bir ayaqlanma, üsyan sonucu quruldu. Basarab, Qıpçaq soyundan gələn bir sərkərdə idi. 1415-ci ildə Valaxiya knyazliği, Osmanlı hegemonluğunu qəbul etdi.
I Basarab və kökəni
I Basarab Valaxiya knyazliğinin ilk qurucusu və hökmdarıdır və Qıpçaq soyundan gəlməkdədir. Valaxiya bölgəsini 1310-cu ildə Macarlardan alaraq knyazliq qurdu və1352-ci ilə qədər knyazliği idarə etdi. Eyni zamanda Basarab, Valaxiya dövlətinin atası olaraq qəbul edilir (İntemeietorul) Çünkü Valaxiya knyazlığının qurulmasında və yaradılmasında onun böyük rolu olmuşdur. Bu üzdən Basarab sülaləsi, bugünkü Rumıniya dövlətinin kökəni olaraq görülür. Çünkü, yönətici, idarə edici təbəqəsi və xalqın çox az miqdarı Qıpçaq soylu olsa da, xalqın çoxu Ulahdı.
Basarab adı ehtimalən Qıpçaq dilindən gəlir və Ata kral anlamına gəlir. Böyük ehtimalla Basar sözü "Zəfər qazanan(müzəffər)", ab=apa sözü isə "komandan" anlamına gəlməktədir. Bugün Basarabya adını daşıyan bölgənin adı da I Basarabdan gəlməkdədir.
Basarabın babası, Thoctomerius, böyük olasılıkla, Macaristan Krallığının vassalı olan Valaxiya knyazliğinin ilk voyvodasıydı. Bu yüzdən Basarab Macaristan Krallığının vassalı konumundaydı. Ancak 1324-1325-ci illərdə Macar kralına başkaldırdı. Macar kaynaklarına görə 1324-1325 yılları Charləs Iə dənk gəlməktədir və təqribən bir il sonra, 18 iyun 1325 tarixli bir yazıda, artıq o "Transalpinə Bazarab" olarak kralın kutsal tacına vəfasızlık etməklə anılırdı. Bu savaş, eyni zamanda Viyana xoniklərinə(rəsmi qeydlər) də keçmişdir.
Basarabın atasının adı Thoctomerius da bir Qıpçaq adıydı və Tok-təmir(Toktamış, Toktimur?) anlamına gəlməkdəydi. və XIII yüzildə yaygın olaraq işlənilən Qıpçaq və Tatar ismiydi.
Boyar qavramı
Qıpçaq-Basarab sülaləsi Valaxiya knyazlığının qurulmasında ən önəmli rolu oynadı. Knyazliğin ilk illərində knyazlar bu sülalədən seçildi. Basarab sülaləsi Moldovadakı Muşatin sülaləsi ilə çox yaxın ilişki, əlaqə içərisindəydi. Basarab sülaləsinin xanədana gətirdiyi özəllik, rəsmi seçim sistemiylə Valaxiya knyazının seçilməsiydi. Seçim Boyarlar Konqresi adı verilən toplantıda seçiliyrdi. Boyar Konseyi xanədanlığın qeyri- məşru olanlar daxil kişi üzvlərdən təşkil edilir, Seçimdə adaylar, namizədlər əsgəri hünərlərini də sərgiləməkdəydi. Aleksandru I Aldeanın seçimindən sonra Konsey, Basarab sülaləsinin alt qolları olan Dănəşti və the Drăculeşti sülaləsinin husuməti nədəniylə ikiyə bölündü və seçilən hər iki knyaz, özünü yasal, qanuni olaraq gördü. Basarab sülaləsi Dănəşti və the Drăculəşti sülalərinə bölündü və getdikcə Ulahlaşdı. Daha gec, son dönəmdə ortaya çıxan Craioveşti sülaləsi bütün Konseyin davamı olduğunu iddia etdi. Seçilən knyazlar hər zaman sülalələrinin adını işlətdilər, I Dan, II Dan kimi.
Boyar sözü
Boyar sözcüğü Slavyanca yüksək səviyədəki aristokrat üyələr, aristokrat sınıf anlamına gəlməkdə və Bulqar/Valaxiya/Moldova/Polşa və Rus knyazliklərində dövlət sistəminin bir parçasıydı. Söz konusu knyazliklər "boyar" sözcüğünü dəğiştirmədən kullandılar. Bu sözcük aynı zamanda bu sınıftan gələn bazı insanların soyadını oluşturmaktadır; Rusyadaki "Pajari" soyadı gibi .
Qıpçaq və Pəçənək kavimlərinin kullandığı boyar sistəmi Bulgar, Doğu Slav və Rus knyazlikləri tarafından olduğu gibi alındı.
Boyar sözcüğü, Kuman/Pəçənək yani Türki orijinli bir kəlmə olup, "boy" və "ar" sözcüklərinin birləşməsindən məydana gəlməktədir. Bu yüzdən Boyarın, Güçlü/Ari Boylar, Kabilələr anlamına gəldiği düşünülməktədir. Bunun dışında Rusça vəya Bulgarcadan gəldiğini iddia ədənlər də vardır.
Bugün Slav dünyasında kəndisinin boyar aristokrasisindən gəldiğini iləri sürmək bir ayrıcalıktır və boyarlar dəvlətin üst kadəmələrində və askəri də kilit noktalaradadır.
Valaxiyada Boyar aristokratiyası
Günümüzdə Ulahçada boyar, yüksək sınıf anlamında kullanılmaktadır. Boyar aristokrasisindən gələnlər politik hayatta önə çıkmakta, askəri, adli və sivil hayatta sürəci bəlirləməktədir.
Yıllar boyunca boyar sınıfı Valaxiyata, imtiyazlar əldə ətti. Fəodal bir sistəmin ortaya çıkmasına nədən oldu. İmtiyazları əlində toplayan boyarlar, kəndi çəvrələrindəki oturan sıradan insanları kontrolləri altına aldılar və sonsuz arazilər əldə ədip istədikləri gibi kurallar, vərgilər koydular. pək çok parçaya bölünən boyar grupları, knyazləri istədikləri gibi kullandılar. 16. yüzyıldan sonra boyar aristokrasisi, gələnəksəl knyazləri dikkatə almamaya başladı.
XVIII əsrdə boyar aristokrasisi, Yunan kültüründən ətkiləndi və dönüşüm yaşadı. 1900-cü illərdən sonra qurulan yeni Roman dövlətində elit kəsimi oluşturdular. 1918-ci ildə Boyar aristokrasisindən qalan böyük arazi parçaları(60.000 km²) 1,5 milyon kəndliyə transfer edildi.
Valaxiya knyazliğinin sülaləları
| Hökmdar | İllər | Soyu | Qeyd |
|---|---|---|---|
| Thoctomerius | 1290-1310 | Basarab | ya da Tihomir adında Kıpçak soylu ilk hükümdar. Basarabın babası. Radu Negru ismindeki kişinin isə Thoctomerius ya da Basarabın təxəllüsü olduğu söylenir. |
| Eflak Prensliği'nin doğuşu | |||
| Basarab I | 1310-1352 | Basarab | Thoctomerius'un oğlu. Qıpçaq soyundan; bağımsız Valaxiya prensliğinin ilk hükümdarı. Eflak'ın atası olarak bilinir. |
| Nicolae Alexandru | 1352-1364 | Basarab | Basarab I'in oğlu. |
| Vladislav I | 1364-1377 | Basarab | Nicolae Alexandru'nun oğlu. ; Vlaicu-Vodă adıyla da bilinir. |
| Radu I | 1377-1383 | Basarab | Nicolae Alexandru'nun diğer oğlu. |
| Dan I | 1383-1386 | Dăneşti | Radu I'in oğlu. |
| Mircea the Elder | 1386 - 1418 | Basarab | Radu I'in oğlu |
| Vlad I the Usurper | 1394-1397 | ||
| Mihail I | 1418-1420 | Basarab | Mircea the Elder'in oğlu. |
| Dan II | 1420 - 1421 | Dăneşti | Dan I'in oğlu. |
| Radu the Bald | 1421 | Basarab | Mircea the Elder'in oğlu |
| Dan II | 1421 - 1423 | Dăneşti | |
| Radu II Chelul | 1423 | Basarab | |
| Dan II | 1423-1424 | Dăneşti | |
| Radu II Chelul | 1424-1426 | Basarab | |
| Dan II | 1426-1427 | Dăneşti | |
| Radu II Chelul | 1427 | Basarab | |
| Dan II | 1427-1431 | Dăneşti | |
| Alexandru I Aldea | 1431-1436 | Basarab sülalesinin sonu. | |
| Vlad II Dracul | 1436 - 1442 | Drăculeşti | Mircea the Elder'in gayri meşru çocuğu ve Dracul soyundan. Bundan sonra Basarab ailesi son bulmaktadır. Drăculeşti ve Dăneşti olmak üzere ikiye ayrılır ve Ulahlaşır. Eflak Prensliği ise değişik sülalelerle 1856'ya kadar sürer. |
-
![image]()
Posada Savaşı -
![image]()
1360 Vyana xoniklərində Posada Savaşı -
![image]()
Posada Savaşından qaçan Macar kralı Charles I
İstinadlar
- Woiuodam nostrum Transalpinus, Vasary, s. 150
- Bazarab Transalpinum sancte regie corone infidelem, Vasary, p. 150
- Bəhind thə naməs: Pajari[ölü keçid]
- Vasmərs Ətymological Dictionary[ölü keçid] (Russian)
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
 | Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Basarab sulalesi Valaxiya knyazliginin Qipcaq kokenli ilk xanedani 1330 cu illerde ortaya cixan ilk Rumin dovleti olan Valaxiyanin qurulmasinda ve idare olunmasinda Qipcaqlar tesirli rol oynamisdilar Basarab sulalesiBasarabilorOlke Valaxiya knyazligiBanisiSonuncu hokmdarHazirki rehber YoxdurEsasi qoyulub 1310Soyun kesilmesi 1613 Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiBasaraba sulalesi bugunku Ruminiyanin Valaxiya bolgesinde qurulmus ilk knyazliqdir Valaxiya dovletinin temelini teskil eden knyazliqdir Qurucusu ve ilk sulale Basarab adinda Qipcaqlar soyundan gelen biridir Son hokmdar ise Aleksandru Coconuldur 1310 cu illerde qurulan bu knyazliq etnik olaraq Qipcaqlara dayanmaqdadir ve bu uzden Turki xanedanliqlar icerisinde gosterilmekdedir Valaxiya dovletinin qurulmasi1310 yilinda Qipcaq soylu Basarab tarafindan kurulan Valaxiya Knyazligi Valaxiya ya da Wallachia Rumincada Ţara Romanească or The Romanian Land Ruminiyanin tarixi ve cografi bir bolgesidir Bolge Dunay cayinin simali ile Karpat daginin cenubu arasinda yerlesir Valaxiya ilk defe bir knyazliq olaraq 1330 cu ilde Basarab terefinden Macar krali I Charlesa qarsi bir ayaqlanma usyan sonucu quruldu Basarab Qipcaq soyundan gelen bir serkerde idi 1415 ci ilde Valaxiya knyazligi Osmanli hegemonlugunu qebul etdi I Basarab ve kokeni I Basarab Valaxiya knyazliginin ilk qurucusu ve hokmdaridir ve Qipcaq soyundan gelmekdedir Valaxiya bolgesini 1310 cu ilde Macarlardan alaraq knyazliq qurdu ve1352 ci ile qeder knyazligi idare etdi Eyni zamanda Basarab Valaxiya dovletinin atasi olaraq qebul edilir Intemeietorul Cunku Valaxiya knyazliginin qurulmasinda ve yaradilmasinda onun boyuk rolu olmusdur Bu uzden Basarab sulalesi bugunku Ruminiya dovletinin kokeni olaraq gorulur Cunku yonetici idare edici tebeqesi ve xalqin cox az miqdari Qipcaq soylu olsa da xalqin coxu Ulahdi Qipcaq soyundan gelen I Basarab Basarab adi ehtimalen Qipcaq dilinden gelir ve Ata kral anlamina gelir Boyuk ehtimalla Basar sozu Zefer qazanan muzeffer ab apa sozu ise komandan anlamina gelmektedir Bugun Basarabya adini dasiyan bolgenin adi da I Basarabdan gelmekdedir Basarabin babasi Thoctomerius boyuk olasilikla Macaristan Kralliginin vassali olan Valaxiya knyazliginin ilk voyvodasiydi Bu yuzden Basarab Macaristan Kralliginin vassali konumundaydi Ancak 1324 1325 ci illerde Macar kralina baskaldirdi Macar kaynaklarina gore 1324 1325 yillari Charles Ie denk gelmektedir ve teqriben bir il sonra 18 iyun 1325 tarixli bir yazida artiq o Transalpine Bazarab olarak kralin kutsal tacina vefasizlik etmekle anilirdi Bu savas eyni zamanda Viyana xoniklerine resmi qeydler de kecmisdir Basarabin atasinin adi Thoctomerius da bir Qipcaq adiydi ve Tok temir Toktamis Toktimur anlamina gelmekdeydi ve XIII yuzilde yaygin olaraq islenilen Qipcaq ve Tatar ismiydi Boyar qavrami1390 ci ilde Valaxiya knyazligi1493 cu ilde Valaxiyada bir seher Qipcaq Basarab sulalesi Valaxiya knyazliginin qurulmasinda en onemli rolu oynadi Knyazligin ilk illerinde knyazlar bu sulaleden secildi Basarab sulalesi Moldovadaki Musatin sulalesi ile cox yaxin iliski elaqe icerisindeydi Basarab sulalesinin xanedana getirdiyi ozellik resmi secim sistemiyle Valaxiya knyazinin secilmesiydi Secim Boyarlar Konqresi adi verilen toplantida seciliyrdi Boyar Konseyi xanedanligin qeyri mesru olanlar daxil kisi uzvlerden teskil edilir Secimde adaylar namizedler esgeri hunerlerini de sergilemekdeydi Aleksandru I Aldeanin seciminden sonra Konsey Basarab sulalesinin alt qollari olan Dănesti ve the Drăculesti sulalesinin husumeti nedeniyle ikiye bolundu ve secilen her iki knyaz ozunu yasal qanuni olaraq gordu Basarab sulalesi Dănesti ve the Drăculesti sulalerine bolundu ve getdikce Ulahlasdi Daha gec son donemde ortaya cixan Craiovesti sulalesi butun Konseyin davami oldugunu iddia etdi Secilen knyazlar her zaman sulalelerinin adini isletdiler I Dan II Dan kimi Boyar sozu Boyar sozcugu Slavyanca yuksek seviyedeki aristokrat uyeler aristokrat sinif anlamina gelmekde ve Bulqar Valaxiya Moldova Polsa ve Rus knyazliklerinde dovlet sisteminin bir parcasiydi Soz konusu knyazlikler boyar sozcugunu degistirmeden kullandilar Bu sozcuk ayni zamanda bu siniftan gelen bazi insanlarin soyadini olusturmaktadir Rusyadaki Pajari soyadi gibi Qipcaq ve Pecenek kavimlerinin kullandigi boyar sistemi Bulgar Dogu Slav ve Rus knyazlikleri tarafindan oldugu gibi alindi Boyar sozcugu Kuman Pecenek yani Turki orijinli bir kelme olup boy ve ar sozcuklerinin birlesmesinden meydana gelmektedir Bu yuzden Boyarin Guclu Ari Boylar Kabileler anlamina geldigi dusunulmektedir Bunun disinda Rusca veya Bulgarcadan geldigini iddia edenler de vardir Bugun Slav dunyasinda kendisinin boyar aristokrasisinden geldigini ileri surmek bir ayricaliktir ve boyarlar devletin ust kademelerinde ve askeri de kilit noktalaradadir Valaxiyada Boyar aristokratiyasi Gunumuzde Ulahcada boyar yuksek sinif anlaminda kullanilmaktadir Boyar aristokrasisinden gelenler politik hayatta one cikmakta askeri adli ve sivil hayatta sureci belirlemektedir Yillar boyunca boyar sinifi Valaxiyata imtiyazlar elde etti Feodal bir sistemin ortaya cikmasina neden oldu Imtiyazlari elinde toplayan boyarlar kendi cevrelerindeki oturan siradan insanlari kontrolleri altina aldilar ve sonsuz araziler elde edip istedikleri gibi kurallar vergiler koydular pek cok parcaya bolunen boyar gruplari knyazleri istedikleri gibi kullandilar 16 yuzyildan sonra boyar aristokrasisi geleneksel knyazleri dikkate almamaya basladi XVIII esrde boyar aristokrasisi Yunan kulturunden etkilendi ve donusum yasadi 1900 cu illerden sonra qurulan yeni Roman dovletinde elit kesimi olusturdular 1918 ci ilde Boyar aristokrasisinden qalan boyuk arazi parcalari 60 000 km 1 5 milyon kendliye transfer edildi Valaxiya knyazliginin sulalelariHokmdar Iller Soyu QeydThoctomerius 1290 1310 Basarab ya da Tihomir adinda Kipcak soylu ilk hukumdar Basarabin babasi Radu Negru ismindeki kisinin ise Thoctomerius ya da Basarabin texellusu oldugu soylenir Eflak Prensligi nin dogusuBasarab I 1310 1352 Basarab Thoctomerius un oglu Qipcaq soyundan bagimsiz Valaxiya prensliginin ilk hukumdari Eflak in atasi olarak bilinir Nicolae Alexandru 1352 1364 Basarab Basarab I in oglu Vladislav I 1364 1377 Basarab Nicolae Alexandru nun oglu Vlaicu Vodă adiyla da bilinir Radu I 1377 1383 Basarab Nicolae Alexandru nun diger oglu Dan I 1383 1386 Dănesti Radu I in oglu Mircea the Elder 1386 1418 Basarab Radu I in ogluVlad I the Usurper 1394 1397Mihail I 1418 1420 Basarab Mircea the Elder in oglu Dan II 1420 1421 Dănesti Dan I in oglu Radu the Bald 1421 Basarab Mircea the Elder in ogluDan II 1421 1423 DănestiRadu II Chelul 1423 BasarabDan II 1423 1424 DănestiRadu II Chelul 1424 1426 BasarabDan II 1426 1427 DănestiRadu II Chelul 1427 BasarabDan II 1427 1431 DănestiAlexandru I Aldea 1431 1436 Basarab sulalesinin sonu Vlad II Dracul 1436 1442 Drăculesti Mircea the Elder in gayri mesru cocugu ve Dracul soyundan Bundan sonra Basarab ailesi son bulmaktadir Drăculesti ve Dănesti olmak uzere ikiye ayrilir ve Ulahlasir Eflak Prensligi ise degisik sulalelerle 1856 ya kadar surer Posada Savasi 1360 Vyana xoniklerinde Posada Savasi Posada Savasindan qacan Macar krali Charles IIstinadlarWoiuodam nostrum Transalpinus Vasary s 150 Bazarab Transalpinum sancte regie corone infidelem Vasary p 150 Behind the names Pajari olu kecid Vasmers Etymological Dictionary olu kecid Russian Hemcinin baxValaxiya Qipcaqlar BessarabiyaXarici kecidler Monarx sulale ve ya onlarin numayendeleri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin