Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Balta-Limanı ticarət konvensiyası — Osmanlı imparatorluğu ilə İngiltərə arasında 16 avqust 1838-ci il tarixində İstanbulun Balta-Limanı mahalında imzalanmış ticarət müqaviləsi.
| Balta-Liman konvensiyası | |
|---|---|
 İstanbul limanlarında ingilis gəmiləri | |
| Müqavilənin tipi | ticarət konvensiyası |
| İmzalanma tarixi | 16 avqust,1838-ci il |
| İmzalanma yeri | İstanbul, Balta-Limanı mahalı |
| Qüvvəyə minməsi | 8 oktyabr,1838-ci il |
| Tərəflər |  Osmanlı İmperiyası Böyük Britaniya |
| Dili | türk, ingilis |
Osmanlı imperiyası 1826-cı ildən bəri ehtiyac duyduğu yerli xammalın xarici tacirlər tərəfindən ixrac edilməsinin qarşısını alan yed-i vahid (inhisar) sistemini tətbiq etdi. Bu sistem Böyük Britaniyanın mənafeyinə uyğun deyildi və ingilislər onlara Osmanlı ərazilərində imtiyazlar vermək üçün Osmanlı imperiyasına təzyiqlər göstərirdilər.
Osmanlı dövlət xadimi,diplomatı Mustafa Rəşid paşa, Misir valisi Kavalalı Mehmet Əli paşanın qiyamını yatırmaq üçün İngilislərdən kömək istədi. Bu yardım qarşılığında, ingilislər Balta-Limanida bir dövlət malikanəsində Böyük Britaniyaya böyük ticarət imtiyazları verən ticarət konvensiyasının imzalanmasını istədilər. Konvensiya 8 oktyabr 1838-ci ildə kraliça I Viktoriya tərəfindən, bir ay sonra sultan II Mahmud tərəfindən təsdiq edildi.
Tarixi
Britaniya imperiyası Osmanlı ərazilərində sərbəst ticarət hüququnu almaq üçün uzun müddət mübarizə aparmışdır. Lakin hər dəfə ingilislərin cəhdləri uğursuzluğa düçar olurdu. XIX əsrin əvvəllərində dərin siyasi və iqtisadi böhran keçirən Osmanlı imperiyası böyük dövlərin güclü təzyiqinə tam gətirə bilmirdi. Həmçinin ölkənin daxili vəziyyəti də Osmanlı dövlətinin xarici təzyiqə müqavimət göstərməsinə imkan vermirdi. 1830-cu illərdə xüsusən Osmanlının ən böyük əyaləti olan Misirdə müstəqillik meyllləri Sultan II Mahmudu ingilislərə güzəştə getməyə məcbur etdi. Belə ki, Misirin Osmanlı valisi Mehmed Əli Paşa ilə 1831-ci ildən başlayaraq mərkəzi hakimiyyət arasındakı hərbi mübahisə alovlanmışdı. 1831-ci ildə Kavalalı Mehmed Əli Paşanın oğlu İbrahim Paşa Suriyaya uğurlu hərbi ekspedisiyaya rəhbərlik etdi və özünü Suriya valisi elan etdi. Onun bu hərəkəti 1833-cü ildə sona çatan döyüş əməliyyatlarının başlanmasına gətirib çıxardı və bu zaman İbrahimin qoşunları İstanbula doğru irəlilədilər. Lakin Rusiya imperiyasının müdaxiləsi İbrahim paşanın irəliləməsini dayandırdı.
Buna baxmayaraq, Mehmed Əli Paşa Suriyanı idarə etməyə davam etdi və 1838-ci ilin mayında həm İngiltərə, həm də Fransa Konsulluqlarına Osmanlıdan müstəqilliyini elan etmək qərarına gəldiyini bildirdi. Onun bu addımına həm böyük böyük dövlətlər, həm də II Mahmudun dövründə seperatizmin qarşısını almaq üçün hərbi əməliyyatlara hazırlaşmağa başlayan Osmanlı imperiyası qarşı çıxdı. Bu mübahisənin ən qızğın vaxtında 16 Avqust 1838-ci ildə Balta-Liman Sülh konvensiyası imzalandı. Müqavilədə açıq qarşılıqlı yardım maddələri olmasa da, Britaniya xarici işlər naziri Palmerston ertəsi ay rəsmi olaraq elan etdiyi mövqe ilə Osmanlı imperiyasının ərazi bütövlüyünə ingilis dəstəyini təmin etdi. Mehmed Əli Paşa yeni başlayacağı sənayeləşmə layihəsinə təhlükə yaradacağını düşünərək müqaviləni yerinə yetirməkdən imtina etdikdə, Sultan II Mahmud ona bir illik güzəşt müddəti verdi. Bundan sonra da Mehmed Əli Paşa bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirməkdən boyun qaçırırdı. 1840-cı il London Konvensiyasının şərtlərinə uyğun olaraq, Osmanlı, İngiltərənin köməyi ilə qısa müddətdən sonra Suriyaya hücum etdi və oraya nəzarətini geri qaytardı. Müqavilənin nəticələri mübahisəlidir. Lakin bir çox tarixçilər bunun ingilis idxalını artırmaq üçün Osmanlı bazarlarını açdığını və Osmanlı istehsalçılarına zərər verdiyini iddia edirlər.
Konvensiyanın şərtləri
Müqavilənin bəzi müddəaları bunlardır:
- İnhisar sistemi ləğv edildi. İngilislərə istədikləri qədər xammal almaq imkanı verildi.
- Osmanlı vətəndaşları ilə yanaşı ingilislərin də daxili ticarətdə iştirak edəcəyi nəzərdə tutulurdu.
- İngilis vətəndaşları, Osmanlı məhsullarını tacirlər kimi eyni vergi şərtləri altında Osmanlı təbəəsindən satın alma hüququna sahib idilər.
- İngilislərlə tranzit ticarətdə rəsmi vergi qoyulması ləğv edildi.
- Böyük Britaniya gəmiləri tərəfindən gələn ingilis mallarına görə gömrük ödənildikdən sonra, malların alıcı tərəfindən hara aparıldığından asılı olmayaraq əlavə gömrük ödənilməli deyildi.
Yuxarıda sadalanan maddələrin sonuncusu ingilis vətəndaşlarının Osmanlı dövlətinin sərhədləri daxilində ticarət edərkən Osmanlı vətəndaşlarından daha az vergi ödəyəcəyi mənasını verirdi. Məsələn, Salonikidən İstanbula mal göndərən müsəlman yerli tacir dövlətə tranzit gömrük vergisi ödəsə də, ingilis tacir bu vergidən azad idi. Yüksək vergilər səbəbindən müsəlman tacirlərin başqa bir Osmanlı şəhərinə mal göndərməsi və ya ticarət etməsi mümkün deyildi. Yüksək vergilər səbəbindən müsəlman tacirlərin başqa Osmanlı şəhərinə mal göndərməsi və ya ticarət etməsi mümkün deyildi.
1838-1841-ci illərdə Fransa, İsveç, Norveç, İspaniya, Hollandiya, Belçika, Danimarka və Portuqaliya ilə oxşar müqavilələr imzalanmışdır. Bu müqavilələr kapitulyasiya sistemini gücləndirdi, Osmanlı sənayesinə böyük zərbə vurdu. Osmanlı imperiyasının digər dövlətlərə borclu olmasına səbəb oldu və maddi çöküşünü sürətləndirdi.
İstinadlar
- Arxivlənmiş surət. ISBN . 2017-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-07. (#first_missing_last)
- Hanioglu, A Brief History of the Late Ottoman Empire, p. 66.
- "Colonel Campbell to Viscount Palmerston" in "Communications with Mehemet Ali", pp. 4-5.
- Gelvin, p. 77.
- Geyikdağı, V. Necla. Foreign Investment in the Ottoman Empire: International Trade and Relations 1854-1914. Tauris Academic Studies. 2011. səh. 25.
- . 16 dekabr 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 dekabr 2013.
- Hitchins, pp. 335–336.
Ədəbiyyat
- Keith Hitchins, Românii, 1774–1866, Humanitas, Bucharest, 1998 (translation of the English-language edition The Romanians, 1774–1866, Oxford University Press, USA, 1996).
- История Отечества с древнейших времён до наших дней. М. 1999.
- Эрнест Лависс, Альфред Рамбо. История XIX века: Том 5. Москва: Государственное социально-экономическое издание. 1938.
- Garvin, J. L., Franklin Henry Hooper, and Warren E. Cox. "Egypt: Modern History. Rule of Mehmed Ali." The Encyclopædia Britannica. 1910.
- Geyikdağı, V. Necla. Foreign Investment in the Ottoman Empire: International Trade and Relations 1854-1914. London: Tauris Academic Studies, 2011. 18-28.
- Hanioğlu, M. Şükrü. A Brief History of the Late Ottoman Empire. Princeton: Princeton University Press, 2008. 60-71.
- Hartesveldt, Fred Van. "Henry Buwler and the Convention of Balta Liman." Diss. Fort Valley State College, 1980. Columbus State University Archives. Web. 11 Dec. 2013.
- Kasaba, ReÅat. "Treaties and Friendships: British Imperialism, the Ottoman Empire, and China in the Nineteenth Century." Journal of World History 4.2 (1993): 215-41.
- O'Brien, Patrick K., and Geoffrey Allen Pigman. "Free Trade, British Hegemony and the International Economic Order in the Nineteenth Century." Review of International Studies 18.02 (1992): 89-113. Print.
- Omar, Yousef Hussein Yousef. "Russia Attitude Towards the Egyptian Question from Balta-Liman Convention until end of the Crisis 1838-1841: A Study in the Light of British Documents." Journal of Human Sciences 2017.2 (2017). online 2021-07-09 at the Wayback Machine
- Pamuk, Şevket. "On the Free Trade Treaties of 1838-41." in The Ottoman Empire and European Capitalism, 1820-1913: Trade, Investment, and Production ( Cambridge: Cambridge UP, 1987). 18-23.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Balta Limani ticaret konvensiyasi Osmanli imparatorlugu ile Ingiltere arasinda 16 avqust 1838 ci il tarixinde Istanbulun Balta Limani mahalinda imzalanmis ticaret muqavilesi Balta Liman konvensiyasiIstanbul limanlarinda ingilis gemileriMuqavilenin tipi ticaret konvensiyasiImzalanma tarixi 16 avqust 1838 ci ilImzalanma yeri Istanbul Balta Limani mahaliQuvveye minmesi 8 oktyabr 1838 ci ilTerefler Osmanli Imperiyasi Boyuk BritaniyaDili turk ingilis Osmanli imperiyasi 1826 ci ilden beri ehtiyac duydugu yerli xammalin xarici tacirler terefinden ixrac edilmesinin qarsisini alan yed i vahid inhisar sistemini tetbiq etdi Bu sistem Boyuk Britaniyanin menafeyine uygun deyildi ve ingilisler onlara Osmanli erazilerinde imtiyazlar vermek ucun Osmanli imperiyasina tezyiqler gosterirdiler Osmanli dovlet xadimi diplomati Mustafa Resid pasa Misir valisi Kavalali Mehmet Eli pasanin qiyamini yatirmaq ucun Ingilislerden komek istedi Bu yardim qarsiliginda ingilisler Balta Limanida bir dovlet malikanesinde Boyuk Britaniyaya boyuk ticaret imtiyazlari veren ticaret konvensiyasinin imzalanmasini istediler Konvensiya 8 oktyabr 1838 ci ilde kralica I Viktoriya terefinden bir ay sonra sultan II Mahmud terefinden tesdiq edildi TarixiMehmed Eli Pasa oglu Ibrahim Pasa ve Suluyman Pasa Farsavi Britaniya imperiyasi Osmanli erazilerinde serbest ticaret huququnu almaq ucun uzun muddet mubarize aparmisdir Lakin her defe ingilislerin cehdleri ugursuzluga ducar olurdu XIX esrin evvellerinde derin siyasi ve iqtisadi bohran keciren Osmanli imperiyasi boyuk dovlerin guclu tezyiqine tam getire bilmirdi Hemcinin olkenin daxili veziyyeti de Osmanli dovletinin xarici tezyiqe muqavimet gostermesine imkan vermirdi 1830 cu illerde xususen Osmanlinin en boyuk eyaleti olan Misirde musteqillik meyllleri Sultan II Mahmudu ingilislere guzeste getmeye mecbur etdi Bele ki Misirin Osmanli valisi Mehmed Eli Pasa ile 1831 ci ilden baslayaraq merkezi hakimiyyet arasindaki herbi mubahise alovlanmisdi 1831 ci ilde Kavalali Mehmed Eli Pasanin oglu Ibrahim Pasa Suriyaya ugurlu herbi ekspedisiyaya rehberlik etdi ve ozunu Suriya valisi elan etdi Onun bu hereketi 1833 cu ilde sona catan doyus emeliyyatlarinin baslanmasina getirib cixardi ve bu zaman Ibrahimin qosunlari Istanbula dogru irelilediler Lakin Rusiya imperiyasinin mudaxilesi Ibrahim pasanin irelilemesini dayandirdi Buna baxmayaraq Mehmed Eli Pasa Suriyani idare etmeye davam etdi ve 1838 ci ilin mayinda hem Ingiltere hem de Fransa Konsulluqlarina Osmanlidan musteqilliyini elan etmek qerarina geldiyini bildirdi Onun bu addimina hem boyuk boyuk dovletler hem de II Mahmudun dovrunde seperatizmin qarsisini almaq ucun herbi emeliyyatlara hazirlasmaga baslayan Osmanli imperiyasi qarsi cixdi Bu mubahisenin en qizgin vaxtinda 16 Avqust 1838 ci ilde Balta Liman Sulh konvensiyasi imzalandi Muqavilede aciq qarsiliqli yardim maddeleri olmasa da Britaniya xarici isler naziri Palmerston ertesi ay resmi olaraq elan etdiyi movqe ile Osmanli imperiyasinin erazi butovluyune ingilis desteyini temin etdi Mehmed Eli Pasa yeni baslayacagi senayelesme layihesine tehluke yaradacagini dusunerek muqavileni yerine yetirmekden imtina etdikde Sultan II Mahmud ona bir illik guzest muddeti verdi Bundan sonra da Mehmed Eli Pasa bu muqavilenin sertlerini yerine yetirmekden boyun qacirirdi 1840 ci il London Konvensiyasinin sertlerine uygun olaraq Osmanli Ingilterenin komeyi ile qisa muddetden sonra Suriyaya hucum etdi ve oraya nezaretini geri qaytardi Muqavilenin neticeleri mubahiselidir Lakin bir cox tarixciler bunun ingilis idxalini artirmaq ucun Osmanli bazarlarini acdigini ve Osmanli istehsalcilarina zerer verdiyini iddia edirler Konvensiyanin sertleriMuqavilenin bezi muddealari bunlardir Inhisar sistemi legv edildi Ingilislere istedikleri qeder xammal almaq imkani verildi Osmanli vetendaslari ile yanasi ingilislerin de daxili ticaretde istirak edeceyi nezerde tutulurdu Ingilis vetendaslari Osmanli mehsullarini tacirler kimi eyni vergi sertleri altinda Osmanli tebeesinden satin alma huququna sahib idiler Ingilislerle tranzit ticaretde resmi vergi qoyulmasi legv edildi Boyuk Britaniya gemileri terefinden gelen ingilis mallarina gore gomruk odenildikden sonra mallarin alici terefinden hara aparildigindan asili olmayaraq elave gomruk odenilmeli deyildi Yuxarida sadalanan maddelerin sonuncusu ingilis vetendaslarinin Osmanli dovletinin serhedleri daxilinde ticaret ederken Osmanli vetendaslarindan daha az vergi odeyeceyi menasini verirdi Meselen Salonikiden Istanbula mal gonderen muselman yerli tacir dovlete tranzit gomruk vergisi odese de ingilis tacir bu vergiden azad idi Yuksek vergiler sebebinden muselman tacirlerin basqa bir Osmanli seherine mal gondermesi ve ya ticaret etmesi mumkun deyildi Yuksek vergiler sebebinden muselman tacirlerin basqa Osmanli seherine mal gondermesi ve ya ticaret etmesi mumkun deyildi 1838 1841 ci illerde Fransa Isvec Norvec Ispaniya Hollandiya Belcika Danimarka ve Portuqaliya ile oxsar muqavileler imzalanmisdir Bu muqavileler kapitulyasiya sistemini guclendirdi Osmanli senayesine boyuk zerbe vurdu Osmanli imperiyasinin diger dovletlere borclu olmasina sebeb oldu ve maddi cokusunu suretlendirdi IstinadlarArxivlenmis suret ISBN 9944885169 2017 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 07 first missing last Hanioglu A Brief History of the Late Ottoman Empire p 66 Colonel Campbell to Viscount Palmerston in Communications with Mehemet Ali pp 4 5 Gelvin p 77 Geyikdagi V Necla Foreign Investment in the Ottoman Empire International Trade and Relations 1854 1914 Tauris Academic Studies 2011 seh 25 16 dekabr 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 dekabr 2013 Hitchins pp 335 336 EdebiyyatKeith Hitchins Romanii 1774 1866 Humanitas Bucharest 1998 translation of the English language edition The Romanians 1774 1866 Oxford University Press USA 1996 Istoriya Otechestva s drevnejshih vremyon do nashih dnej M 1999 Ernest Laviss Alfred Rambo Istoriya XIX veka Tom 5 Moskva Gosudarstvennoe socialno ekonomicheskoe izdanie 1938 Garvin J L Franklin Henry Hooper and Warren E Cox Egypt Modern History Rule of Mehmed Ali The Encyclopaedia Britannica 1910 Geyikdagi V Necla Foreign Investment in the Ottoman Empire International Trade and Relations 1854 1914 London Tauris Academic Studies 2011 18 28 Hanioglu M Sukru A Brief History of the Late Ottoman Empire Princeton Princeton University Press 2008 60 71 Hartesveldt Fred Van Henry Buwler and the Convention of Balta Liman Diss Fort Valley State College 1980 Columbus State University Archives Web 11 Dec 2013 Kasaba ReA at Treaties and Friendships British Imperialism the Ottoman Empire and China in the Nineteenth Century Journal of World History 4 2 1993 215 41 O Brien Patrick K and Geoffrey Allen Pigman Free Trade British Hegemony and the International Economic Order in the Nineteenth Century Review of International Studies 18 02 1992 89 113 Print Omar Yousef Hussein Yousef Russia Attitude Towards the Egyptian Question from Balta Liman Convention until end of the Crisis 1838 1841 A Study in the Light of British Documents Journal of Human Sciences 2017 2 2017 online 2021 07 09 at the Wayback Machine Pamuk Sevket On the Free Trade Treaties of 1838 41 in The Ottoman Empire and European Capitalism 1820 1913 Trade Investment and Production Cambridge Cambridge UP 1987 18 23 Hemcinin baxEdirne sulh muqavilesi 1829 1848 ci il inqilablari