Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqalədəki və ya bölmədəki məlumatlar köhnədir. |
Bakı-Batum neft kəməri — Azərbaycan neftini Qara dəniz sahilinə nəql edən boru kəməri.
Tarixi
Bakı - Batum neft kəməri layihəsi ilk dəfə XIX əsrin 70-ci illərində irəli sürülmüşdü. Əsrin son onilliklərində xaricə ixrac olunan başlıca neft məhsulu ağ neft olduğundan, 1896-cı ildə Bakıdan Batuma məhz ağ neft nəql etmək üçün neft kəmərinin inşası qərara alındı. Mühəndis V.Q.Şuxovun layihəsi əsasında bu boru kəməri hissə-hissə 10 il ərzində çəkildi və 1907-ci il martın 26-da istifadəyə verildi. Boru kəmərinin inşasına və istismarına Cənubi Qafqaz dəmir yolu idarəsi rəhbərlik edirdi. Ümumi uzunluğu 839,36 verst olan Bakı-Batum magistral boru kəmərinə 16 ötürücü stansiya xidmət edirdi. Boruların diametri 8 düymə, divarlarının qalınlığı 4 mm idi. Borularda təzyiqin 50 atmosferə qədər olması nəzərdə tutulurdu. Boru kəməri ilə gündə 240 min pud, il ərzində isə 60 milyon pud kerosin nəql oluna bilərdi.
Ümumi məlumat
Rusiya hökuməti o dövrdə ən uzun boru kəməri olan bu nəhəng texniki kompleksin inşasına 21046 min rubl xərcləmişdi. Birinci Dünya müharibəsi ərəfəsində Bakı-Batum neft kəməri ilə ildə, orta hesabla, 22 milyon pud kerosin ixrac edilirdi. Boru kəmərinin istismarı həmin dövrdə ağ neftin daşınma xərclərini 4 dəfəyə qədər aşağı saldı və hər il Rusiya xəzinəsinə 3 milyon rubldan artıq təmiz gəlir gətirdi. Lakin müharibə başlanandan sonra xarici bazara neft məhsulları ixracı kəskin surətdə azaldığı üçün, müharibənin ilk 2 ilində Bakı-Batum neft kəməri ilə cəmi 3 milyon pud kerosin nəql edilmişdi.
1971-ci ildə Qafqazın daxili ehtiyaclarının ödənilməsi üçün boru kəməri ilə kerosin əvəzinə xam neft vurulmasına keçildi. Həmin il boru kəməri ilə 15,5 milyon pud xam neft nəql edildi. 1918-ci il Cənubi Qafqazda müstəqil dövlətlər elan olunması ilə əlaqədar Bakı-Batum ağ neft kəmərinin müntəzəm və normal işləməsini təmin etmək zərurəti yarandı. Bu məqsədlə 1918 ci il iyunun 24-də Batumda Azərbaycan, Gürcüstan və Osmanlı nümayəndələri ayrıca saziş imzaladılar. Sazişə görə, tərəflər öz ərazilərində ağ neft kəmərinin normal fəaliyyətini təmin etməyi öhdələrinə götürdülər. Tərəflər, həmçinin boru kəmərinin istismarından əldə edilən gəliri kəmərin öz ərazilərindəki uzunluğuna uyğun olaraq bölməyi razılaşdırdılar və bu sazişin detallarını müəyyənləşdirmək üçün Məmməd Həsən Hacinski, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, N.Ramişvili, Q.Qvazava, Xəlil paşa və Vəhib paşadan ibarət komissiya yaradıldı. Lakin Bakıda hakimiyyəti ələ keçirmiş bolşeviklər və hərbi əməliyyatlar boru kəmərinin normal istismarına imkan vermədi.
1918-ci ilin noyabrında isə Cənubi Qafqaz dəmir yolları, eləcə də Bakı-Batum boru kəməri ingilis komandanlığının sərəncamına keçdi və ingilislər bunların vasitəsilə qısa müddət ərzində 21,1 milyon pud neft daşıyıb apardılar. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti isə yalnız 1919-cu ilin yazında Batum limanı vasitəsilə xarici bazara neft və neft məhsulları ixrac etmək imkanı əldə edə bildi. Bununla bağlı mayın 26-da Bakı-Batum boru kəməri ilə xam neft nəqlindən kerosin nəqlinə keçmək haqqında qərar verildi. Dünya təcrübəsində görünməmiş sürətlə boru kəməri təmizlənib kerosin vurulması üçün yararlı hala salındı.
1919-cu ilin oktyabrın 26-da Azərbaycan Parlamentinin iclasında bu barədə məlumat verən yollar naziri Xudadat bəy Məlik-Aslanov bildirdi ki, hazırda Bakı-Batum boru kəməri normal işləyir və Hökumətə ayda 4 milyon rubl gəlir gətirir. Boru kəməri ilə 1919-cu ilin ikinci yarısında 8,8 milyon pud, 1920-ci iln ilk ayları ərzində isə 9,4 milyon pud kerosin nəql edilmişdi.
Aprel işğalı (1920) və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu ilə bağlı olaraq Bakı-Batum boru kəmərindən istifadə olunması yenidən dayandırıldı və onun istismarı yalnız 1923-cü ildə bərpa olundu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, I cild, "Lider nəşriyyat", Bakı-2004, səh. 197-198
Xarici keçidlər
- Azərbaycan neftinin daşınma yolları – Bakı-Batumi neft kəməri
- Unikal Bakı-Batum boru kəmərinin tikintisi 2018-03-31 at the Wayback Machine
- Bakı-Batumi neft kəməri - Welcome to Heydar Aliyevs ...
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaledeki ve ya bolmedeki melumatlar kohnedir Sehifeye yenilenmis melumatlar elave etmekle Vikipediyani zenginlesdirmeye komek ede bilersiniz Baki Batum neft kemeri Azerbaycan neftini Qara deniz sahiline neql eden boru kemeri TarixiBaki Batum neft kemeri layihesi ilk defe XIX esrin 70 ci illerinde ireli surulmusdu Esrin son onilliklerinde xarice ixrac olunan baslica neft mehsulu ag neft oldugundan 1896 ci ilde Bakidan Batuma mehz ag neft neql etmek ucun neft kemerinin insasi qerara alindi Muhendis V Q Suxovun layihesi esasinda bu boru kemeri hisse hisse 10 il erzinde cekildi ve 1907 ci il martin 26 da istifadeye verildi Boru kemerinin insasina ve istismarina Cenubi Qafqaz demir yolu idaresi rehberlik edirdi Umumi uzunlugu 839 36 verst olan Baki Batum magistral boru kemerine 16 oturucu stansiya xidmet edirdi Borularin diametri 8 duyme divarlarinin qalinligi 4 mm idi Borularda tezyiqin 50 atmosfere qeder olmasi nezerde tutulurdu Boru kemeri ile gunde 240 min pud il erzinde ise 60 milyon pud kerosin neql oluna bilerdi Umumi melumatRusiya hokumeti o dovrde en uzun boru kemeri olan bu neheng texniki kompleksin insasina 21046 min rubl xerclemisdi Birinci Dunya muharibesi erefesinde Baki Batum neft kemeri ile ilde orta hesabla 22 milyon pud kerosin ixrac edilirdi Boru kemerinin istismari hemin dovrde ag neftin dasinma xerclerini 4 defeye qeder asagi saldi ve her il Rusiya xezinesine 3 milyon rubldan artiq temiz gelir getirdi Lakin muharibe baslanandan sonra xarici bazara neft mehsullari ixraci keskin suretde azaldigi ucun muharibenin ilk 2 ilinde Baki Batum neft kemeri ile cemi 3 milyon pud kerosin neql edilmisdi 1971 ci ilde Qafqazin daxili ehtiyaclarinin odenilmesi ucun boru kemeri ile kerosin evezine xam neft vurulmasina kecildi Hemin il boru kemeri ile 15 5 milyon pud xam neft neql edildi 1918 ci il Cenubi Qafqazda musteqil dovletler elan olunmasi ile elaqedar Baki Batum ag neft kemerinin muntezem ve normal islemesini temin etmek zerureti yarandi Bu meqsedle 1918 ci il iyunun 24 de Batumda Azerbaycan Gurcustan ve Osmanli numayendeleri ayrica sazis imzaladilar Sazise gore terefler oz erazilerinde ag neft kemerinin normal fealiyyetini temin etmeyi ohdelerine goturduler Terefler hemcinin boru kemerinin istismarindan elde edilen geliri kemerin oz erazilerindeki uzunluguna uygun olaraq bolmeyi razilasdirdilar ve bu sazisin detallarini mueyyenlesdirmek ucun Memmed Hesen Hacinski Mehemmed Emin Resulzade N Ramisvili Q Qvazava Xelil pasa ve Vehib pasadan ibaret komissiya yaradildi Lakin Bakida hakimiyyeti ele kecirmis bolsevikler ve herbi emeliyyatlar boru kemerinin normal istismarina imkan vermedi 1918 ci ilin noyabrinda ise Cenubi Qafqaz demir yollari elece de Baki Batum boru kemeri ingilis komandanliginin serencamina kecdi ve ingilisler bunlarin vasitesile qisa muddet erzinde 21 1 milyon pud neft dasiyib apardilar Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti hokumeti ise yalniz 1919 cu ilin yazinda Batum limani vasitesile xarici bazara neft ve neft mehsullari ixrac etmek imkani elde ede bildi Bununla bagli mayin 26 da Baki Batum boru kemeri ile xam neft neqlinden kerosin neqline kecmek haqqinda qerar verildi Dunya tecrubesinde gorunmemis suretle boru kemeri temizlenib kerosin vurulmasi ucun yararli hala salindi 1919 cu ilin oktyabrin 26 da Azerbaycan Parlamentinin iclasinda bu barede melumat veren yollar naziri Xudadat bey Melik Aslanov bildirdi ki hazirda Baki Batum boru kemeri normal isleyir ve Hokumete ayda 4 milyon rubl gelir getirir Boru kemeri ile 1919 cu ilin ikinci yarisinda 8 8 milyon pud 1920 ci iln ilk aylari erzinde ise 9 4 milyon pud kerosin neql edilmisdi Aprel isgali 1920 ve Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin suqutu ile bagli olaraq Baki Batum boru kemerinden istifade olunmasi yeniden dayandirildi ve onun istismari yalniz 1923 cu ilde berpa olundu Hemcinin baxBaki Supsa neft kemeri Boru kemeri neqliyyatiIstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Lider nesriyyat Baki 2004 seh 197 198Xarici kecidlerAzerbaycan neftinin dasinma yollari Baki Batumi neft kemeri Unikal Baki Batum boru kemerinin tikintisi 2018 03 31 at the Wayback Machine Baki Batumi neft kemeri Welcome to Heydar Aliyevs