Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Babi Yar (ukr. Бабин Яр, Babyn Yar; rus. Бабий Яр, Babiy Yar) — 1941-ci ildə Nasist Almaniyası tərəfindən Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasına bağlı Kiyev şəhəri yaxınlığında etnik yəhudilərə qarşı gercəkləşdirilmiş qətliam. İki gün ərzində 33.771 etnik yəhudi nasistlər tərəfindən öldürülmüşdür.
| Babi Yar | |
|---|---|
| İkinci dünya müharibəsi | |
 Kiyev yaxınlığından keçən Babi Yar çayı. | |
| Hücum yeri | Kiyev, Ukrayna SSR |
| Hücum hədəfi | etnik yəhudilər və sovet əsgərləri |
| Vaxt | 29-30 sentyabr, 1941 |
| Həlak olanlar | 33.771 yəhudi 2 gün ərzində öldürüldü və onlardan cəmi 29 nəfəri xilas olmağı bacardı. Hadisələrin gedişatında 100.000-150.000 nəfərə yaxın ukrayn, yəhudi, roman və sovet əsirləri sonrakı müddət ərzində həlak oldu. |
| Təşkilatçılar | SS, Ordnungspolizei və Einsatzgruppen |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Babi Yar qətliamının ən bilinən tərəflərindən biri 1941-ci ilin 29 və 30 sentyabr tarixlərində 33.771 nəfər etnik yəhudinin öldürülməsi faktıdır. Kiyev şəhərində və ətraf ərazilərdə yaşayan bütün etnik yəhudilərinin öldürülməsi ilə bağlı qərarı SS hərbçisi Kurt Eberhard, Cənub Polis Təşkilatının rəhbəri Fredrix Yaklin və Einsatzgruppe C rəhbəri Otto Raşx tərəfindən verilmişdir. Qətliam Sonderkommando 4a birliyinin əsgərləri tərəfindən, yerli polisin dəstəyi ilə gercəkləşdirilmişdir.
Babi Yar Üçüncü Reyxin SSRİ ilə apardığı müharibə dövründə gercəkləşdirilmiş ən böyük qətliam kimi tarixə keçmişdir. Babi Yar eyni zamanda Holokost ərzində gercəkləşdirilmiş ən böyük qətliam hadisədidir. Qətliam öldürülən insanların sayına görə Polşanın işğalı zamanı öldürlən 42–43 min nəfər və 1941-ci ildə törədilmiş Odessa qətliamından (50 min) say baxımından geri qalsada, müharibə tarixində ən qısa vaxtda maksimal dərəcədə ən çox insanın öldürüldüyü cinayət kimi tarixə düşmüşdür.
Ərazidə gercəkləşdirilmiş digər qətliamların qurbanları arasında sovet müharibə əsirləri, kommunistləri, ukrayn millətçiləri və qaraçılar üstünlük təşkil edirdi. Ümumilikdə alman işğalı zamanı Babi Yarda 100.000–150.000 insanın öldürüldüyü təxmin edilməkdədir.
Tarixi arxaplan
Babi Yar sözünə ilk dəfə 1401-ci ilə aid mənbələrdə rast gəlinir. Yerli xalqların dilində qoca qadın ifadəsini verən baba sözü zamanla ərazinin adlandırılmasında da işlənilmişdir.Yar sözü türk mənşəyli bir sözdür və mənası dağ, çay deməkdir. Ərazi tarixən insanların çox məskunlaşdığı yer sayılmırdı. Babi Yarda yerləşmiş Şərqi pravoslav kilsəsinə və yerli yəhudi icmasına məxsus məzarlıqlar bölgədə əsas məkanlardandır. XX əsrdən etibarən Babi Yar və ətraf ərazilərin hərbi məqsədlər üçün istifadə olunmasına başlanılmışdır.
29–30 sentyabr 1941
Tarix ədəbiyyatlarında Berlin-Roma-Tokio oxu kimi bilinən və əsasən almanlardan təşkil olunmuş orduların 1941-ci ilin 19 sentyabr tarixində Kiyev şəhərini işğal etdilər. NKVD-nin təşkil etdiyi əks həmlə zamanı almanların Cənub Ordu Qərargahı zərər görsə də işğalın qarşısını alınmasına mane olmadı. İki gün sonra, 26 sentyabr tarixində SS hərbçisi Kurt Eberhard, Cənub Polis Təşkilatının rəhbəri Fredrix Yaklin ərazidə görüşdülər. Görüş zamanı almanlara qarşı törədilmiş hücumun səbəbkarı kimi Kiyev şəhərinin yəhudi icması göstərildi və cavab həmləsi kimi Kiyev yəhudilərinin tamamilə ilə yox edilməsi məqsədi qarşıya qoyuldu. Qətliamın gercəkləşdirilməsində Paul Blobelin komandiri olduğu Sonderkommando 4a və Otto Raşxın rəhbərlik etdiyi Einsatzgruppe C birliklərində xidmətlərindən istifadə olunmuşdur.
Paul Blobel və Otto Raşx Ukraynada bir çox hərbi cinayətlərin və qətliamların əsas təşkilatçılarından hesab olunurdu və Babi Yarda yaşayan yəhudi icmasının məhv edilməsi tapşırığı da bu iki şəxsə tapşırılmışdır. Prosesin rəhbərliyini SS generalı Kurt Eberhard öz üzərinə götürmüşdü və bu işdə əsas icraçı Paul Blobelin komandiri olduğu Sonderkommando 4a birliyi idi. Almanlar qətliamdan öncə ərazidə yaşayan yəhudilər üçün aşağıdakı kimi bir elan verdilər:
 | Kiyev şəhəri və ətaf ərazilərdə yaşayan bütün yəhudilərin 29 sentyabr saat 8:00-da Melinkova və Dorojetzka küçələrinin kəsişməsində (Viskov məzarlığının yaxınlığı) toplaşmaqları tələb olunur. Gələnlərin özləri ilə birlikdə mühüm sənədlərini, isti paltar, pul və qiymətli əşyalarını gətirməkləri vacibdir. Elan olunan vaxtda göstərilən yerdə olmayan yəhudilər görüldükləri yerdə güllənəcəklər. |  |
1941-ci ilin 26 sentyabr tarixində verilmiş əmrin Kiyevdə və ətraf ərazilərdə yaşayan etnik yəhudilərə, ruslara və ukraynlılara şamil edildiyi göstərilmişdir. 1941-ci ilin 29 sentyabr tarixində SS və xüsusi təyinatlıların hücumu ilə Babi Yarda 33.771 nəfər etnik yəhudi öldürlüdü.
Einsatzkommando zabiti tərəfindən tərtib olunmuş raportda deyilir:
| | .Toplaşmaq barədə əmrin verilməsindən sonra, 5-6 min nəfər yəhudinin gələcəyi təxmin edilirdi. Son dərəcə yüksək şəkildə təşkil edilmiş toplama nəticəsində, 30 min nəfər yəhudinin toplanması mümkün olmuşdur. | |
Hadisənin axşamı almanlar hücumu nisbətən zəiflədərək öldürülən insanları dəfn etməyə başladılar. Einsatzgruppe's Əməliyyat Raportlarının məlumatına görə 1941-ci ilin 29 və 30 sentyabr tarixləri ərzində Kiyev və ətraf ərazilərdən toplanmış 33.771 nəfər yəhudi mexaniki silahla öldürülmüşdü. Qurbanlara məxsus geyimlər, pullar və qiymətli əşyalara yerli alman əsilli insanlar sahibləndilər və bir qismi də dövlətin hesabına köçürüldü. Ağır yaralanmış bir necə qurban isə diri-diri dəfn edildi.
Xilas olanlar
Babi Yar qətliamından xilas olanların 29 nəfər olduğu təxmin edilir. 2006-cı ildə Yad Vaşem adlı holokost qurbanlarının irsini öyrənən təşkilat Babi Yarda öldürülən yəhudilərin adlarını müəyyənləşdirilməsi istiqamətində geniş bir layihəyə start verdi. Bütün cəhdlərə baxmayaraq öldürülənlərin, sadəcə 10% nin adlarını müəyyənləşdirmək mümkün oldu. Babi Yarda öldürürlən 3.000 nəfərin adı ilə yanaşı ümumi Holokost zamanı Kiyev və ətraf ərazilərdə öldürülmüş daha 7.000 nəfərin şəxsiyyəti müəyyənləşdirilmişdir. Qətliamdan sağ çıxan şəxslərdən biri də, müharibədən sonra Kiyev Hərbi Tribunalında şahid kimi ifadə vermiş yəhudi əsilli aktrisa olmuşdur. Proniçevanın sağ qalmaq uğrunda apardığı mübarizə sonralar tanınmış rus yazıçısı Anatoli Kuznetsovun Babi Yarla bağlı yazmış olduğu əsərin də əsas sujet xəttini təşkil edir. Aktrisa onu ölü zənn etməkləri üçün özünü cəsədlərin üzərinə ataraq nasistlərin gözündən yayınmağı bacarmışdır.
Xatırlanma
SSRİ-nin apardığı siyasət Babi Yar və oxşar qətliamların il dönümlərinin qeyd edilməsinə çətinliklər yaradırdı. Sovet rejiminin dağılmasının ardından Ukraynın bir necə bölgəsində Babi Yar qurbanlarının xatirələrinin anılması üçün abidələr uçaldılmağa başlandı. Qətliam eyni zamanda ədəbiyyat da öz təsirini göstərmişdir. 2006-cı ildə qətliamın 65-ci ildönümü xarici dövlət başçılarının iştirakı ilə baş tutdu. Narıncı inqilabın ardından hakimiyyətə gələn Viktor Yuşşenko, İsrail prezidenti Moşe Katsavın iştirak etdiyi görüşdə faciə qurbanlarının xatirəsi anıldı.
İstinadlar
- Karel C. Berkhoff. "Babi Yar Massacre" (Google book preview). Ibidem. May 28, 2008. səh. 303. ISBN . July 31, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: February 23, 2013.
- . The Wehrmacht: History, Myth, Reality. Harvard University Press. 2006. səh. 112.
- Wendy Lower, (PDF). Archived from the original on 2009-03-05. İstifadə tarixi: 2014-04-24.Journal of Religion & Society, Volume 9 (2007). The Kripke Center, Towson University. I. S. S. N 1522–5658. Retrieved from Internet Archive, may 24, 2013.
- "Arrival in Poland" (PDF file, direct download 7.91 MB complete). Ordinary Men: Reserve Police Battalion 101 and the Final Solution in Poland. Penguin Books. 1992–1998. 135–142. October 19, 2013 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: May 24, 2013.
Also: PDF cache archived by WebCite.
- A Museum for Babi Yar 2013-06-26 at the Wayback Machine, The Jerusalem Post (23 October 2011)
- Magocsi, Paul Robert. A History of Ukraine. University of Toronto Press. 1996. səh. 633. ISBN . 2022-06-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-04.
- Anatoliy Kudrytsky, editor-in-chiev, "Vulytsi Kyeva" (The Streets of Kiev), Ukrainska Entsyklopediya ,
- "Remembering the Kyiv Inferno, 1941". Kyiv Post. September 25, 2016`. (#accessdate_missing_url)
- War of Annihilation: Combat and Genocide on the Eastern Front. Rowman&Littlefield. 2006. səh. 95. ISBN .
Murray, Williamson; Millett, Allan R. A War to be won: Fighting the Second World War. Harvard University Press. 2001. səh. 141. ISBN . - 1941: Mass Murder 2013-10-29 at the Wayback Machine The Holocaust Chronicle. p. 270
- . The World Must Know, United States Holocaust Memorial Museum, this edition 2006, pp. 97–98.
- , "Kiev and Babi Yar 2007-01-03 at the Wayback Machine," Holocaust Encyclopedia 2011-02-23 at the Wayback Machine.
- A Community of Violence: The SiPo/SD and Its Role in the Nazi Terror System in Generalbezirk Kiew by Alexander V. Prusin. Holocaust Genocide Studies, Spring 2007; 21: 1 – 30.
- Staff. The Holocaust Chronicle: Massacre at Babi Yar 2013-10-29 at the Wayback Machine, The Holocaust Chronicle web site 2008-09-20 at the Wayback Machine, Access 17 December 2007
- Victoria Khiterer. "Babi Yar: The tragedy of Kiev's Jews" (PDF). Brandeis Graduate Journal. 2. 2004: 1–16. 2007-11-28 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2008-01-20.
- Nuremberg Military Tribunal, Einsatzgruppen trial, Judgment, at page 430.
- Lawrence, Bill. Six Presidents, Too Many Wars. New York: Saturday Review Press. 1972. səh. 93.
- Amiram Barkat and Haaretz Correspondent. "Yad Vashem tries to name Babi Yar victims, but only 10% identified". Haaretz. September 2006. 2011-05-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-08-03.
- "A Survivor of the Babi Yar Massacre 2008-03-14 at the Wayback Machine," Heritage: Civilization and the Jews (). Gilbert (1985): 204–205.
- by , , Reprint edition (September 5, 2006), (page 182 2022-05-14 at the Wayback Machine)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Babi Yar ukr Babin Yar Babyn Yar rus Babij Yar Babiy Yar 1941 ci ilde Nasist Almaniyasi terefinden Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasina bagli Kiyev seheri yaxinliginda etnik yehudilere qarsi gerceklesdirilmis qetliam Iki gun erzinde 33 771 etnik yehudi nasistler terefinden oldurulmusdur Babi YarIkinci dunya muharibesiKiyev yaxinligindan kecen Babi Yar cayi Hucum yeri Kiyev Ukrayna SSRHucum hedefi etnik yehudiler ve sovet esgerleriVaxt 29 30 sentyabr 1941Helak olanlar 33 771 yehudi 2 gun erzinde olduruldu ve onlardan cemi 29 neferi xilas olmagi bacardi Hadiselerin gedisatinda 100 000 150 000 nefere yaxin ukrayn yehudi roman ve sovet esirleri sonraki muddet erzinde helak oldu Teskilatcilar SS Ordnungspolizei ve Einsatzgruppen Vikianbarda elaqeli mediafayllar Babi Yar qetliaminin en bilinen tereflerinden biri 1941 ci ilin 29 ve 30 sentyabr tarixlerinde 33 771 nefer etnik yehudinin oldurulmesi faktidir Kiyev seherinde ve etraf erazilerde yasayan butun etnik yehudilerinin oldurulmesi ile bagli qerari SS herbcisi Kurt Eberhard Cenub Polis Teskilatinin rehberi Fredrix Yaklin ve Einsatzgruppe C rehberi Otto Rasx terefinden verilmisdir Qetliam Sonderkommando 4a birliyinin esgerleri terefinden yerli polisin desteyi ile gerceklesdirilmisdir Babi Yar Ucuncu Reyxin SSRI ile apardigi muharibe dovrunde gerceklesdirilmis en boyuk qetliam kimi tarixe kecmisdir Babi Yar eyni zamanda Holokost erzinde gerceklesdirilmis en boyuk qetliam hadisedidir Qetliam oldurulen insanlarin sayina gore Polsanin isgali zamani oldurlen 42 43 min nefer ve 1941 ci ilde toredilmis Odessa qetliamindan 50 min say baximindan geri qalsada muharibe tarixinde en qisa vaxtda maksimal derecede en cox insanin oldurulduyu cinayet kimi tarixe dusmusdur Erazide gerceklesdirilmis diger qetliamlarin qurbanlari arasinda sovet muharibe esirleri kommunistleri ukrayn milletcileri ve qaracilar ustunluk teskil edirdi Umumilikde alman isgali zamani Babi Yarda 100 000 150 000 insanin oldurulduyu texmin edilmekdedir Tarixi arxaplanBabi Yar sozune ilk defe 1401 ci ile aid menbelerde rast gelinir Yerli xalqlarin dilinde qoca qadin ifadesini veren baba sozu zamanla erazinin adlandirilmasinda da islenilmisdir Yar sozu turk menseyli bir sozdur ve menasi dag cay demekdir Erazi tarixen insanlarin cox meskunlasdigi yer sayilmirdi Babi Yarda yerlesmis Serqi pravoslav kilsesine ve yerli yehudi icmasina mexsus mezarliqlar bolgede esas mekanlardandir XX esrden etibaren Babi Yar ve etraf erazilerin herbi meqsedler ucun istifade olunmasina baslanilmisdir 29 30 sentyabr 1941Paul Blobel Nurnberq prosesi zamani 1948 1 mart Kiyevde teskil edilmis herbi tribunalda Babi Yar qetliamindan xilas olmagi bacarmis yehudi aktrisa ifade vermesi Tribunal zamani qetliami toredilmesinde teqsirlendirilen Alman polisinin 15 emekdasi muhakime olunurdu 1946 24 yanvar Tarix edebiyyatlarinda Berlin Roma Tokio oxu kimi bilinen ve esasen almanlardan teskil olunmus ordularin 1941 ci ilin 19 sentyabr tarixinde Kiyev seherini isgal etdiler NKVD nin teskil etdiyi eks hemle zamani almanlarin Cenub Ordu Qerargahi zerer gorse de isgalin qarsisini alinmasina mane olmadi Iki gun sonra 26 sentyabr tarixinde SS herbcisi Kurt Eberhard Cenub Polis Teskilatinin rehberi Fredrix Yaklin erazide gorusduler Gorus zamani almanlara qarsi toredilmis hucumun sebebkari kimi Kiyev seherinin yehudi icmasi gosterildi ve cavab hemlesi kimi Kiyev yehudilerinin tamamile ile yox edilmesi meqsedi qarsiya qoyuldu Qetliamin gerceklesdirilmesinde Paul Blobelin komandiri oldugu Sonderkommando 4a ve Otto Rasxin rehberlik etdiyi Einsatzgruppe C birliklerinde xidmetlerinden istifade olunmusdur Paul Blobel ve Otto Rasx Ukraynada bir cox herbi cinayetlerin ve qetliamlarin esas teskilatcilarindan hesab olunurdu ve Babi Yarda yasayan yehudi icmasinin mehv edilmesi tapsirigi da bu iki sexse tapsirilmisdir Prosesin rehberliyini SS generali Kurt Eberhard oz uzerine goturmusdu ve bu isde esas icraci Paul Blobelin komandiri oldugu Sonderkommando 4a birliyi idi Almanlar qetliamdan once erazide yasayan yehudiler ucun asagidaki kimi bir elan verdiler Kiyev seheri ve etaf erazilerde yasayan butun yehudilerin 29 sentyabr saat 8 00 da Melinkova ve Dorojetzka kucelerinin kesismesinde Viskov mezarliginin yaxinligi toplasmaqlari teleb olunur Gelenlerin ozleri ile birlikde muhum senedlerini isti paltar pul ve qiymetli esyalarini getirmekleri vacibdir Elan olunan vaxtda gosterilen yerde olmayan yehudiler goruldukleri yerde gullenecekler 1941 ci ilin 26 sentyabr tarixinde verilmis emrin Kiyevde ve etraf erazilerde yasayan etnik yehudilere ruslara ve ukraynlilara samil edildiyi gosterilmisdir 1941 ci ilin 29 sentyabr tarixinde SS ve xususi teyinatlilarin hucumu ile Babi Yarda 33 771 nefer etnik yehudi oldurludu Einsatzkommando zabiti terefinden tertib olunmus raportda deyilir Toplasmaq barede emrin verilmesinden sonra 5 6 min nefer yehudinin geleceyi texmin edilirdi Son derece yuksek sekilde teskil edilmis toplama neticesinde 30 min nefer yehudinin toplanmasi mumkun olmusdur Hadisenin axsami almanlar hucumu nisbeten zeiflederek oldurulen insanlari defn etmeye basladilar Einsatzgruppe s Emeliyyat Raportlarinin melumatina gore 1941 ci ilin 29 ve 30 sentyabr tarixleri erzinde Kiyev ve etraf erazilerden toplanmis 33 771 nefer yehudi mexaniki silahla oldurulmusdu Qurbanlara mexsus geyimler pullar ve qiymetli esyalara yerli alman esilli insanlar sahiblendiler ve bir qismi de dovletin hesabina kocuruldu Agir yaralanmis bir nece qurban ise diri diri defn edildi Xilas olanlarBabi Yar qetliaminin 70 illiyi munasibetile Ukraynada cap edilmis poct markasi Babi Yar qetliamindan xilas olanlarin 29 nefer oldugu texmin edilir 2006 ci ilde Yad Vasem adli holokost qurbanlarinin irsini oyrenen teskilat Babi Yarda oldurulen yehudilerin adlarini mueyyenlesdirilmesi istiqametinde genis bir layiheye start verdi Butun cehdlere baxmayaraq oldurulenlerin sadece 10 nin adlarini mueyyenlesdirmek mumkun oldu Babi Yarda oldururlen 3 000 neferin adi ile yanasi umumi Holokost zamani Kiyev ve etraf erazilerde oldurulmus daha 7 000 neferin sexsiyyeti mueyyenlesdirilmisdir Qetliamdan sag cixan sexslerden biri de muharibeden sonra Kiyev Herbi Tribunalinda sahid kimi ifade vermis yehudi esilli aktrisa olmusdur Pronicevanin sag qalmaq ugrunda apardigi mubarize sonralar taninmis rus yazicisi Anatoli Kuznetsovun Babi Yarla bagli yazmis oldugu eserin de esas sujet xettini teskil edir Aktrisa onu olu zenn etmekleri ucun ozunu cesedlerin uzerine ataraq nasistlerin gozunden yayinmagi bacarmisdir XatirlanmaSSRI nin apardigi siyaset Babi Yar ve oxsar qetliamlarin il donumlerinin qeyd edilmesine cetinlikler yaradirdi Sovet rejiminin dagilmasinin ardindan Ukraynin bir nece bolgesinde Babi Yar qurbanlarinin xatirelerinin anilmasi ucun abideler ucaldilmaga baslandi Qetliam eyni zamanda edebiyyat da oz tesirini gostermisdir 2006 ci ilde qetliamin 65 ci ildonumu xarici dovlet bascilarinin istiraki ile bas tutdu Narinci inqilabin ardindan hakimiyyete gelen Viktor Yussenko Israil prezidenti Mose Katsavin istirak etdiyi gorusde facie qurbanlarinin xatiresi anildi IstinadlarKarel C Berkhoff Babi Yar Massacre Google book preview Ibidem May 28 2008 seh 303 ISBN 0253001595 July 31 2018 tarixinde Istifade tarixi February 23 2013 The Wehrmacht History Myth Reality Harvard University Press 2006 seh 112 Wendy Lower PDF Archived from the original on 2009 03 05 Istifade tarixi 2014 04 24 Journal of Religion amp Society Volume 9 2007 The Kripke Center Towson University I S S N 1522 5658 Retrieved from Internet Archive may 24 2013 Arrival in Poland PDF file direct download 7 91 MB complete Ordinary Men Reserve Police Battalion 101 and the Final Solution in Poland Penguin Books 1992 1998 135 142 October 19 2013 tarixinde PDF Istifade tarixi May 24 2013 Also PDF cache archived by WebCite A Museum for Babi Yar 2013 06 26 at the Wayback Machine The Jerusalem Post 23 October 2011 Magocsi Paul Robert A History of Ukraine University of Toronto Press 1996 seh 633 ISBN 978 0 8020 7820 9 2022 06 05 tarixinde Istifade tarixi 2017 04 04 Anatoliy Kudrytsky editor in chiev Vulytsi Kyeva The Streets of Kiev Ukrainska Entsyklopediya ISBN 5 88500 070 0 Remembering the Kyiv Inferno 1941 Kyiv Post September 25 2016 accessdate missing url War of Annihilation Combat and Genocide on the Eastern Front Rowman amp Littlefield 2006 seh 95 ISBN 978 0 7425 4481 9 Murray Williamson Millett Allan R A War to be won Fighting the Second World War Harvard University Press 2001 seh 141 ISBN 0 674 00680 1 1941 Mass Murder 2013 10 29 at the Wayback Machine The Holocaust Chronicle p 270 The World Must Know United States Holocaust Memorial Museum this edition 2006 pp 97 98 Kiev and Babi Yar 2007 01 03 at the Wayback Machine Holocaust Encyclopedia 2011 02 23 at the Wayback Machine A Community of Violence The SiPo SD and Its Role in the Nazi Terror System in Generalbezirk Kiew by Alexander V Prusin Holocaust Genocide Studies Spring 2007 21 1 30 Staff The Holocaust Chronicle Massacre at Babi Yar 2013 10 29 at the Wayback Machine The Holocaust Chronicle web site 2008 09 20 at the Wayback Machine Access 17 December 2007 Victoria Khiterer Babi Yar The tragedy of Kiev s Jews PDF Brandeis Graduate Journal 2 2004 1 16 2007 11 28 tarixinde PDF Istifade tarixi 2008 01 20 Nuremberg Military Tribunal Einsatzgruppen trial Judgment at page 430 Lawrence Bill Six Presidents Too Many Wars New York Saturday Review Press 1972 seh 93 Amiram Barkat and Haaretz Correspondent Yad Vashem tries to name Babi Yar victims but only 10 identified Haaretz September 2006 2011 05 23 tarixinde Istifade tarixi 2010 08 03 A Survivor of the Babi Yar Massacre 2008 03 14 at the Wayback Machine Heritage Civilization and the Jews Gilbert 1985 204 205 by Reprint edition September 5 2006 ISBN 0143037757 page 182 2022 05 14 at the Wayback Machine