Aşio mis mədəni çirklənməsi 足尾鉱毒事件 Aşio kodoku ciken Yaponiya tarixində baş vermiş ilk ekoloji fəlakət XIX əsrin ikinci

Aşio mis mədəni çirklənməsi (足尾鉱毒事件, Aşio kodoku ciken) – Yaponiya tarixində baş vermiş ilk ekoloji fəlakət. XIX əsrin ikinci yarısında Toçiqi prefekturasında yerləşən Aşio mis mədənində aparılan intensiv işlər ətraf mühitə və yerli sakinlərin sağlamlığına böyük ziyan vurmuşdur.

Tarixi

1877-ci ildə Aşio mis mədəninin yeni sahibi yeni mis damarları kəşf etmiş və yeni texnologiyalardan istifadə edərək mədəndə intensiv mis hasilatına start vermişdir. Mədəndə aparılan intensiv əməliyyatlar nəticəsində zəhərli tullantılar yaxınlıqda axan və atılmağa başlamışdır. Mədənə aid olan tüstü bacalarından ayrılan toksinlər ağacların ölməsinə səbəb olmuş və meşələrin məhvinə səbəb olmuşdur. Mədən odun ehtiyacını qarşılamaq üçün özü də ağacları qırmağa başlamış, meşələrin məhv olması nəticəsində daşqınlar başlamışdır. 1890-cı ildən etibarən daşqınlar Kanto düzənliyinin şimalında yerləşən 50.000 akr ərazini çirkləndirmiş və 500 mindən çox insanın həyatını təhlükə altına salmışdır.

Mədənin səbəb olduğu tullantılar çayların balıqçılıq sənayesinə də ziyan vurmuşdur. Çaylarda yaşayan balıqlar ölməyə, balıqları yeyən şəxslər isə xəstələnməyə başlamışdır. Tezliklə bu çaylarda tutulan balıqların satılmasına qadağa qoyulmuşdur. 1880-ci illərin sonuna qədər bu çayların su canlıları tamamilə məhv olmuşdur. Çirklənmə 3000-dən çox balıqçının həyatına təsir göstərmişdir. Vatarase çayı boyunca yetişən bambuklar ölmüş, qar daha sürətlə əriməyə başlamış, yerli cücü populyasiyası məhv olmuşdur.

Fermerlər bu vəziyyətə qarşı çıxaraq etiraz aksiyaları və petisiyalar başlamışdırlar. Siyasətçilər və məsələni Yaponiya parlamentinə daşımışdırlar. Jurnalislər, sosialistlər və xristian humanistlər çirklənmənin qarşısının alınmasını dəstəkləmişdirlər. Çirklənmə Yaponiyada ətraf mühit hərəkatının yaranmasına səbəb olmuşdur. 1900-cü ildə Aşio mis mədəninin fəaəliyyətinə qarşı baş vermişdir.

Hökumət 1897-ci ildə mədənin sahibi olan "Furukawa" şirkətinə tullantılara nəzarət sistemindən istifadə etmək barədə göstəriş vermişdir. Daşqınların baş verdiyi Yanaka kəndi 1907-ci ildə ləğv edilmişdir.

Bərpa işləri

1957-ci ildə meşələri bərpa etmək üçün ağac əkmə layihəsi başladılmışdır. Mədəninin səbəb olduğu ekoloji problemlər mədənin bağlandığı 1973-cü ilə kimi davam etmişdir. 1974-cü ildə Vatarase çayı boyunca fermerliklə məşğul olmuş şəxslərə ümumilikdə 7 milyon ABŞ dolları təzminat ödənilmişdir.

İstinadlar

Kodansha Encyclopedia of Japan
"Ashio Copper Mine: Key Player in Japan's Modernization". Nippon.com (ingiliscə). 10 dekabr 2021. 2022-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2022.
Notehelfer, F. G. "Japan's First Pollution Incident". Journal of Japanese Studies (ingiliscə). 1 (2). 1975: 351–83. doi:10.2307/132131. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2022.

Ədəbiyyat

Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). I cild (A–Conso). Tokio: Kodansha. 1983. səh. 101–102. ISBN . İstifadə tarixi: 28 noyabr 2022.

[FOOTNOTEKodansha_Encyclopedia_of_Japan-1] Kodansha Encyclopedia of Japan

[nippon-2] "Ashio Copper Mine: Key Player in Japan's Modernization". Nippon.com (ingiliscə). 10 dekabr 2021. 2022-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2022.

[note-3] Notehelfer, F. G. "Japan's First Pollution Incident". Journal of Japanese Studies (ingiliscə). 1 (2). 1975: 351–83. doi:10.2307/132131. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2022.