Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cümhuriyyət Hökumətinin qərarı ilə 1918 il iyunun 1-dən ölkə ərazisindəki bütün dəmir yol xətləri müstəqil Azərbaycan dəmir yoluna çevrildi.
Fəaliyyət
yaradıldı. Həmin dövrdə Azərbaycan dəmir yollarının ümumi uzunluğu 954,2 km (894,4 versi) idi. Onun 498,2 km-i (467 versi) Qərb (Bakı — Böyük Kəsik), 187,8 km-i (176 verst) Şimal (Biləcəri — Yalama), 189,9 km-i (178 verst) Cənub-qərb (Uluxanlı — Culfa), 51,2 km-i (48 verst) Cənub (Ələt — Zubovka) istiqamətlərinin, 27,1 km-i (25,4 verst) "neft sahəsi"nin (Bakı — Balaxanı — Sabunçu — Suraxanı) payına düşürdü.
1918 ilin sentyabrında sərəncamında cəmi 235 parovoz (o cümlədən işlək 52, təmirdə 14, təmir gözləyən 169) və 4092 vaqon (o cümlədən 2075 yük vaqonu, 2017 vaqon-sistern var idi; onların 52%-i istis mara yararlı idi) vardı
Müstəqil Azərbaycan Hökuməti təşkil edildiyi ilk gündən ölkənin yol təsərrüfatına rəhbərlik üçün Yollar Nazirliyi yaradılmışdı. Yollar naziri vəzifəsini bütün Hökumət kabinelərində Xudadat bəy Məlik-Aslanov icra etmişdir.
Osmanlı, Gürcüstan, Ermənistan və Azərbaycan arasında sazişin imzalanması
1918 il iyunun 4-də Batumda Azərbaycan, Osmanlı, Gürcüstan və Ermənistan hökumətləri arasında Cənubi Qafqaz dəmir yollarının vaqon-parovoz parkını bölüşdürmək barədə saziş bağlandı. Azərbaycan tərəfindən Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və Məmməd Həsən Hacinskinin imza ladıqları həmin sənədə görə, Cənubi Qafqazın vaqon-parovoz parkı tərəflər arasında, sazişi imzalayan ölkələrin ərazisindən keçən dəmir yolu xətlərinin uzunluğuna uyğun olaraq, bölüşdürülməli idi, lakin Cənubi Qafqaz respublikaları arasında ərazi mübahisələri olduğuna görə sazişin müddəaları reallaşmadı. Buna görə də, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 1918 il dekabrın 26-da Gürcüstanla ayrıca müqavilə bağladı. Müqaviləyə əsasən, Azərbaycan tərəfi Gürcüstan dəmir yolunun normal istismarı üçün mazut və digər neft məhsulları verməyi öhdəsinə götürdü. Gürcüstan isə bunun müqabilində Azərbaycan dəmir yolunu zəruri material və avadanlıqla təmin etməli idi.
1919 il martın 8-də Azərbaycanla Gürcüstan arasında dəmiryolu rabitəsi haqqında ayrıca bir saziş də imzalandı. Bu sazişə əsasən, 1918 il mayın 26-dək hər iki dövlətin ərazisində olmuş bütün parovoz və vaqonlar, bu məsələ arbitraj komissiyasında həll edilənə qədər, həmin dövlətlərin öz istifadəsində və sərəncamında qalmalı idi. Eyni zamanda, Azərbaycan dəmir yolunun əsaslı və xüsusi təmir barədə sifarişləri Tiflis dəmiryolunun baş emalatxanalarında yerinə yetirilməli idi.
İslahatlar
1919 il aprelin 17-də Azərbaycan Dəmir Yolu İdarəsi Batumda öz ticarət agentliyini yaratdı. Azərbaycan Dəmir Yolu İdarəsinin rəisi və E. Matiyeviç ("F. A. Matiyeviç və Ko" Ticarət evinin nümayəndəsi) arasında imzalanmış sazişə əsasən, "F. A. Matiyeviç və Ko" Ticarət evi Azərbaycan dəmir yolunun Batumda nümayəndəsi təyin edildi və Azərbaycan Dəmir Yolu İdarəsinin və dəmiryolunun kommersiya agentliyinin müştərilərinin bütün sifarişlərinin icrası ona tapşırıldı.
Azərbaycan Hökuməti dəmir yolu nəqliyyatının normal fəaliyyət göstərməsini və inkişafını təmin etmək üçün digər tədbirlər də həyata keçirdi. 1918 il iyunun 25-də Azərbaycan dəmir yolunun mühafizə xidməti Daxili İşlər Nazirliyinə tabe edildi, dəmir yolu jandarm idarəsi yaradıldı və dəmir yolu xətlərinin, stansiyaların, körpülərin mühafizəsi, sərnişinlərin və yüklərin təhlükəsizliyinin təmin olunması ona həvalə olundu.
1918–1920 illərdə dəmir yolu xətlərinin, hərəkət vasitələrinin təmiri işi qaydaya salındı. Dəmir yolunun xidmətinin müvafiq qulluqçularla, təmir emalatxanaları və depoların usta və ixtisaslı fəhlələrlə komplektləşdirilməsi həyata keçirildi. 1920 ilin yazında Azərbaycan dəmir yolunda çalışanların ümumi sayı 11 min nəfərə çatırdı. Azərbaycan Parlamenti 1919 il fevralın 4-də dəmiryolçuların məvaciblərini artırmaq haqqında qanun qəbul etdi. Qanuna görə, 1919 il yanvarın 1-dən dəmir yolu işçilərinin əmək haqqı orta hesabla 60%, bəzi kateqoriyalardan olan dəmiryolçuların məvacibi isə 90–95% artırıldı. Azərbaycan Parlamentinin 17 aprel 1919 il tarixli qərarı ilə Azərbaycan dəmir yolunda qulluq edən parovoz maşinistlərinə və onların köməkçilərinə həqiqi hərbi xidmətdən möhlət hüququ verildi. Azərbaycan Hökuməti 1919 il fevralın 17-də ölkə ərazisindəki bütün dəmir yolu stansiyalarının qaydaya salınması haqqında qərar qəbul etdi. Bundan əlavə, Hərbi Nazirlik həmin il martın 28-də Bakı, Biləcəri və Xaçmaz stansiyalarında komendantlıqlar yaratdı. Ələt — Culfa dəmir yolunun inşasını davam etdirmək üçün 1919 ilin dövlət büdcəsindən 100 milyon manat vəsait ayrıldı.
Göstəricilər
1919 il oktyabrın 20-də Azərbaycan Parlamentinin iclasında çıxış edən yollar naziri Xudadat bəy Məlik-Aslanovun məlumatına görə, son dövrdə alman 50-dən çox parovoz dəmir yolunun buraxıcılıq qabiliyyətini 2 dəfə artırmağa imkan vermişdi. 1919 ildə dəmir yolu nəqliyyatının aylıq gəliri 5 milyon manatdan 40 milyon manata qədər artmışdı. 1920 ilin başlanğıcında Azərbaycan dəmir yolunun 300 parovozu, 4000 s ərnişin vaqonu, 2300 örtülü yük vaqonu, 2000 vaqonplatforması, 1600 vaqon-sisterni vardı. Azərbaycan Hökuməti vaqon-parovoz parkını daha da artırmağı, dəmir yolu təsərrüfatının inkişafı üçün digər vacib tədbirləri həyata keçirməyi planlaşdırırdı, lakin Aprel işğalı (1920) bu planları yarımçıq qoydu.
Həmçinin bax
Mənbə
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dəmir yol şəbəkəsi maddəsi.
İstinadlar
- Aзepбaйджанская Демократиская Pecnyблика (1918–1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998
- Vəliyev (Baharlı) M. H., Azərbaycan Cümhuriyyəti (1918–1920). Parlament (stenoqrafik hesabatlar), c.2, B., 1998
- Əliyev Q., Azərbaycan nəqliyyatı və iqtisadiyyatı (XIX əsr — XX əsrin ilk onillikləri), B., 2001.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cumhuriyyet Hokumetinin qerari ile 1918 il iyunun 1 den olke erazisindeki butun demir yol xetleri musteqil Azerbaycan demir yoluna cevrildi Xudadat bey Melik AslanovFealiyyetyaradildi Hemin dovrde Azerbaycan demir yollarinin umumi uzunlugu 954 2 km 894 4 versi idi Onun 498 2 km i 467 versi Qerb Baki Boyuk Kesik 187 8 km i 176 verst Simal Bileceri Yalama 189 9 km i 178 verst Cenub qerb Uluxanli Culfa 51 2 km i 48 verst Cenub Elet Zubovka istiqametlerinin 27 1 km i 25 4 verst neft sahesi nin Baki Balaxani Sabuncu Suraxani payina dusurdu 1918 ilin sentyabrinda serencaminda cemi 235 parovoz o cumleden islek 52 temirde 14 temir gozleyen 169 ve 4092 vaqon o cumleden 2075 yuk vaqonu 2017 vaqon sistern var idi onlarin 52 i istis mara yararli idi vardi Musteqil Azerbaycan Hokumeti teskil edildiyi ilk gunden olkenin yol teserrufatina rehberlik ucun Yollar Nazirliyi yaradilmisdi Yollar naziri vezifesini butun Hokumet kabinelerinde Xudadat bey Melik Aslanov icra etmisdir Osmanli Gurcustan Ermenistan ve Azerbaycan arasinda sazisin imzalanmasi1918 il iyunun 4 de Batumda Azerbaycan Osmanli Gurcustan ve Ermenistan hokumetleri arasinda Cenubi Qafqaz demir yollarinin vaqon parovoz parkini bolusdurmek barede sazis baglandi Azerbaycan terefinden Mehemmed Emin Resulzade ve Memmed Hesen Hacinskinin imza ladiqlari hemin senede gore Cenubi Qafqazin vaqon parovoz parki terefler arasinda sazisi imzalayan olkelerin erazisinden kecen demir yolu xetlerinin uzunluguna uygun olaraq bolusdurulmeli idi lakin Cenubi Qafqaz respublikalari arasinda erazi mubahiseleri olduguna gore sazisin muddealari reallasmadi Buna gore de Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti 1918 il dekabrin 26 da Gurcustanla ayrica muqavile bagladi Muqavileye esasen Azerbaycan terefi Gurcustan demir yolunun normal istismari ucun mazut ve diger neft mehsullari vermeyi ohdesine goturdu Gurcustan ise bunun muqabilinde Azerbaycan demir yolunu zeruri material ve avadanliqla temin etmeli idi 1919 il martin 8 de Azerbaycanla Gurcustan arasinda demiryolu rabitesi haqqinda ayrica bir sazis de imzalandi Bu sazise esasen 1918 il mayin 26 dek her iki dovletin erazisinde olmus butun parovoz ve vaqonlar bu mesele arbitraj komissiyasinda hell edilene qeder hemin dovletlerin oz istifadesinde ve serencaminda qalmali idi Eyni zamanda Azerbaycan demir yolunun esasli ve xususi temir barede sifarisleri Tiflis demiryolunun bas emalatxanalarinda yerine yetirilmeli idi Islahatlar1919 il aprelin 17 de Azerbaycan Demir Yolu Idaresi Batumda oz ticaret agentliyini yaratdi Azerbaycan Demir Yolu Idaresinin reisi ve E Matiyevic F A Matiyevic ve Ko Ticaret evinin numayendesi arasinda imzalanmis sazise esasen F A Matiyevic ve Ko Ticaret evi Azerbaycan demir yolunun Batumda numayendesi teyin edildi ve Azerbaycan Demir Yolu Idaresinin ve demiryolunun kommersiya agentliyinin musterilerinin butun sifarislerinin icrasi ona tapsirildi Azerbaycan Hokumeti demir yolu neqliyyatinin normal fealiyyet gostermesini ve inkisafini temin etmek ucun diger tedbirler de heyata kecirdi 1918 il iyunun 25 de Azerbaycan demir yolunun muhafize xidmeti Daxili Isler Nazirliyine tabe edildi demir yolu jandarm idaresi yaradildi ve demir yolu xetlerinin stansiyalarin korpulerin muhafizesi sernisinlerin ve yuklerin tehlukesizliyinin temin olunmasi ona hevale olundu 1918 1920 illerde demir yolu xetlerinin hereket vasitelerinin temiri isi qaydaya salindi Demir yolunun xidmetinin muvafiq qulluqcularla temir emalatxanalari ve depolarin usta ve ixtisasli fehlelerle komplektlesdirilmesi heyata kecirildi 1920 ilin yazinda Azerbaycan demir yolunda calisanlarin umumi sayi 11 min nefere catirdi Azerbaycan Parlamenti 1919 il fevralin 4 de demiryolcularin mevaciblerini artirmaq haqqinda qanun qebul etdi Qanuna gore 1919 il yanvarin 1 den demir yolu iscilerinin emek haqqi orta hesabla 60 bezi kateqoriyalardan olan demiryolcularin mevacibi ise 90 95 artirildi Azerbaycan Parlamentinin 17 aprel 1919 il tarixli qerari ile Azerbaycan demir yolunda qulluq eden parovoz masinistlerine ve onlarin komekcilerine heqiqi herbi xidmetden mohlet huququ verildi Azerbaycan Hokumeti 1919 il fevralin 17 de olke erazisindeki butun demir yolu stansiyalarinin qaydaya salinmasi haqqinda qerar qebul etdi Bundan elave Herbi Nazirlik hemin il martin 28 de Baki Bileceri ve Xacmaz stansiyalarinda komendantliqlar yaratdi Elet Culfa demir yolunun insasini davam etdirmek ucun 1919 ilin dovlet budcesinden 100 milyon manat vesait ayrildi Gostericiler1919 il oktyabrin 20 de Azerbaycan Parlamentinin iclasinda cixis eden yollar naziri Xudadat bey Melik Aslanovun melumatina gore son dovrde alman 50 den cox parovoz demir yolunun buraxiciliq qabiliyyetini 2 defe artirmaga imkan vermisdi 1919 ilde demir yolu neqliyyatinin ayliq geliri 5 milyon manatdan 40 milyon manata qeder artmisdi 1920 ilin baslangicinda Azerbaycan demir yolunun 300 parovozu 4000 s ernisin vaqonu 2300 ortulu yuk vaqonu 2000 vaqonplatformasi 1600 vaqon sisterni vardi Azerbaycan Hokumeti vaqon parovoz parkini daha da artirmagi demir yolu teserrufatinin inkisafi ucun diger vacib tedbirleri heyata kecirmeyi planlasdirirdi lakin Aprel isgali 1920 bu planlari yarimciq qoydu Hemcinin baxAzerbaycan Xalq CumhuriyyetiMenbeAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin demir yol sebekesi maddesi IstinadlarAzepbajdzhanskaya Demokratiskaya Pecnyblika 1918 1920 Zakonodatelnye akty sbornik dokumentov B 1998 Veliyev Baharli M H Azerbaycan Cumhuriyyeti 1918 1920 Parlament stenoqrafik hesabatlar c 2 B 1998 Eliyev Q Azerbaycan neqliyyati ve iqtisadiyyati XIX esr XX esrin ilk onillikleri B 2001