Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zəlzələ — Yer qabığının dərinliklərində toplanan potensial enerjinin təsiri ilə yer səthinin ani titrəməsi.
Zəlzələ
Zəlzələlər təbiətin ən dəhşətli hadisələrindəndir. Hər dəfə fəlakətli zəlzələlər minlərlə insan tələfatına, böyük həcmli iqtisadi itgilərə səbəb olurlar. Analiz göstərir ki, Yerdə baş verən kataklizmlərin yarısından çoxu seysmik fəlakətlərdir. 1755-ci il noyabrın 1-də Atlantik okeanında baş verən zəlzələ çox geniş ərazidə (yüzlərlə kilometr məsafədə) dağıntılara səbəb olmuşdur. Zəlzələ ocağına ən yaxın məsafədə yerləşən Lissabon şəhərinin böyük hissəsi yerlə yeksan olmuş, 15000-ə yaxın ev dağılmış, 50000 nəfərə yaxın insan tələf olmuşdur. Zəlzələ zamanı okean dibinin titrəyişi sunami əmələ gətirmiş, hündürlüyü 30m-ə yaxın olan dəniz dalğaları nəinki yaxındakı Lissabon sahillərində, hətta İngiltərə, Fransa, Almaniya sahillərində də dağıntılara səbəb olmuşdur. İri su dalğaları həmçinin cənubi Amerika sahillərində də müşahidə olun¬muşdur. 1906-cı il aprelin 18-də Kaliforniyada iri San-Andreas qırılmasında baş verən qəfləti üfüqi yerdəyiş¬mə güclü zəlzələyə səbəb olmuş, San-Fransisko şəhəri dağılmaqla bərabər, böyük yanğınlara məruz qalmışdır. Qırılma zonasında yerdəyişmənin amplitudu 7 m-ə çatmışdır. Ancaq dağıntılar çox böyük olmayan ərazini əhatə etmişdir. Təqribən 50 km-dən artıq məsafələrdə dağıntı qeydə alınmamışdır. 1923-cü il sentyabrın 1-də Yaponiyada dəhşətli zəlzələ baş vermişdir. Tokiodan 60-80 km cənubda, Saqami körfəzində baş verən bu zəlzələ Tokio və Io-kaqama şəhərlərini tamamilə dağıtmış, 143000-ə yaxın insan tələf olmuş, yarım milyondan çox ti-kinti yerlə yeksan olmuşdur. Körfəz dibinin ayrı-ayrı his¬sələri onlarla metr hündürlüyə qalxmış və enmişdir. 1999-cu il avqustun 17-də Türkiyənin İzmit şəhərində müasir Türkiyənin ən dağıdıcı zəlzələsi baş vermişdir. Bu zəlzələ nəticəsində 18000-ə yaxın insan həlak olmuş, 300000 nəfər evsiz qalmışdır. 110 km məsafədə 2,5-3 m amplitudlu yerdəyişmələr qeydə alınmışdır (şək. 1,2). Azərbaycanda da dəhşətli dağıntılarla müşayət olunan zəlzələlər qeydə alınmışdır. 1139-cu ildə Gəncə yaxınlığında baş vermiş zəlzələ böyük dağıntılar və insan tələfatı ilə yanaşı, dağ uçqunları nəticəsində Göy-gölün əmələ gəlməsinə səbəb olmuşdur. Şamaxı şəhəri son bir neçə yüz il ərzində zəlzələlərdən dəfələrlə dağılmış, minlərlə insan həlak olmuşdur. Şamaxıda sonuncu dəhşətli zəlzələ 1902-ci il fevralın 13-də olmuşdur. Şamaxı şəhərində və 30 ətraf kəndlərdə olan 3500-ə yaxın ev dağılmış, minlərlə insan ölmüş, Yer səthində çatlar əmələ gəlmişdir. Güclü zəlzələlər Azərbaycan ərazisində mütamadi olaraq baş verir. Son dövrlərdə respublikada belə zəlzələlər İsmayıllı (29.11.1981), Lerik (09.07.1998), Ağdaş (04.06.1999) bölgələrində və Xəzər dənizində-Bakıdan 40-50 km məsafədə (25.11.2000) olmuşdur. Bu zəlzələ Bakıda kifayət qədər yüksək intensivliklə hiss olunmuş, çoxsaylı evlər zədələnmiş və dağılmışdır.
Böyük Qafqazda zəlzələ ocaqları
Kiçik Qafqaz zəlzələ ocaqları
Kiçik Qafqazda əsas zəlzələ ocağı Gəncə şəhəri və onun cənub ətraflar sahələridir. Burada 8 ballıq zəlzələ rayonuna aid edilir. Burada əsas dağıdıcı zəlzələlər 427 və 1139-cu ildə qeydə alınmışdır. Hər iki zələzələnin gücü 9 balla qeydə alınmışdır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Arif Həsənov,Tahir Məmmədli. "Seysmologiyanın əsas elementləri". ek.anl.az. 27 aprel 2023-cü il tarixində arxivləşdirilib.
Xarici keçid
- Zəlzələ nədir? Necə yaranır? Növləri hansılardır?
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zelzele Yer qabiginin derinliklerinde toplanan potensial enerjinin tesiri ile yer sethinin ani titremesi ZelzeleZelzeleler tebietin en dehsetli hadiselerindendir Her defe felaketli zelzeleler minlerle insan telefatina boyuk hecmli iqtisadi itgilere sebeb olurlar Analiz gosterir ki Yerde bas veren kataklizmlerin yarisindan coxu seysmik felaketlerdir 1755 ci il noyabrin 1 de Atlantik okeaninda bas veren zelzele cox genis erazide yuzlerle kilometr mesafede dagintilara sebeb olmusdur Zelzele ocagina en yaxin mesafede yerlesen Lissabon seherinin boyuk hissesi yerle yeksan olmus 15000 e yaxin ev dagilmis 50000 nefere yaxin insan telef olmusdur Zelzele zamani okean dibinin titreyisi sunami emele getirmis hundurluyu 30m e yaxin olan deniz dalgalari neinki yaxindaki Lissabon sahillerinde hetta Ingiltere Fransa Almaniya sahillerinde de dagintilara sebeb olmusdur Iri su dalgalari hemcinin cenubi Amerika sahillerinde de musahide olun musdur 1906 ci il aprelin 18 de Kaliforniyada iri San Andreas qirilmasinda bas veren qefleti ufuqi yerdeyis me guclu zelzeleye sebeb olmus San Fransisko seheri dagilmaqla beraber boyuk yanginlara meruz qalmisdir Qirilma zonasinda yerdeyismenin amplitudu 7 m e catmisdir Ancaq dagintilar cox boyuk olmayan erazini ehate etmisdir Teqriben 50 km den artiq mesafelerde daginti qeyde alinmamisdir 1923 cu il sentyabrin 1 de Yaponiyada dehsetli zelzele bas vermisdir Tokiodan 60 80 km cenubda Saqami korfezinde bas veren bu zelzele Tokio ve Io kaqama seherlerini tamamile dagitmis 143000 e yaxin insan telef olmus yarim milyondan cox ti kinti yerle yeksan olmusdur Korfez dibinin ayri ayri his seleri onlarla metr hundurluye qalxmis ve enmisdir 1999 cu il avqustun 17 de Turkiyenin Izmit seherinde muasir Turkiyenin en dagidici zelzelesi bas vermisdir Bu zelzele neticesinde 18000 e yaxin insan helak olmus 300000 nefer evsiz qalmisdir 110 km mesafede 2 5 3 m amplitudlu yerdeyismeler qeyde alinmisdir sek 1 2 Azerbaycanda da dehsetli dagintilarla musayet olunan zelzeleler qeyde alinmisdir 1139 cu ilde Gence yaxinliginda bas vermis zelzele boyuk dagintilar ve insan telefati ile yanasi dag ucqunlari neticesinde Goy golun emele gelmesine sebeb olmusdur Samaxi seheri son bir nece yuz il erzinde zelzelelerden defelerle dagilmis minlerle insan helak olmusdur Samaxida sonuncu dehsetli zelzele 1902 ci il fevralin 13 de olmusdur Samaxi seherinde ve 30 etraf kendlerde olan 3500 e yaxin ev dagilmis minlerle insan olmus Yer sethinde catlar emele gelmisdir Guclu zelzeleler Azerbaycan erazisinde mutamadi olaraq bas verir Son dovrlerde respublikada bele zelzeleler Ismayilli 29 11 1981 Lerik 09 07 1998 Agdas 04 06 1999 bolgelerinde ve Xezer denizinde Bakidan 40 50 km mesafede 25 11 2000 olmusdur Bu zelzele Bakida kifayet qeder yuksek intensivlikle hiss olunmus coxsayli evler zedelenmis ve dagilmisdir Boyuk Qafqazda zelzele ocaqlariKicik Qafqaz zelzele ocaqlariKicik Qafqazda esas zelzele ocagi Gence seheri ve onun cenub etraflar saheleridir Burada 8 balliq zelzele rayonuna aid edilir Burada esas dagidici zelzeleler 427 ve 1139 cu ilde qeyde alinmisdir Her iki zelezelenin gucu 9 balla qeyde alinmisdir Hemcinin baxGence zelzelesi 1139 Gence zelzelesi 427 ZelzeleIstinadlarArif Hesenov Tahir Memmedli Seysmologiyanin esas elementleri ek anl az 27 aprel 2023 cu il tarixinde arxivlesdirilib Xarici kecidZelzele nedir Nece yaranir Novleri hansilardir