Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan kərtənkələsi (lat. Darevskia raddei) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin əsl kərtənkələlər fəsiləsinin qayalıq kərtənkələsi cinsinə aid heyvan növü.
| Azərbaycan kərtənkələsi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstəüstü: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Azərbaycan kərtənkələsi | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Xariçi görünüş
Xüsusiyyətləri
Kələzin uzunluğu 76 mm, quyruğu bədənindən iki dəfə uzundur. Onun başı aşkarcasına batıq formadadır. Yaxalığı isə dişvari formada qabarıqdır. Bədənində yerləşən pulçuqları hamar və qabarıqdır. Boğaz nahiyəsi boyunca 20-29 pulсuğa malik olur. Kələzin bədəni boyunca isə ortalama 48-62 pulcuğa sahib olur. Ön ərtaflarda olan pulcuqlar bel nahiyyəsindən kiçik olur.
Rəngi
Kələzin bədəninin yuxarı hissəsi açıq-qəhvəyi, qum rəngi və ya tünd-qonur bəzən isə demək olarki qara olur. Kərtənkələnin bel nahiyyəsini eni boyunca dördbucaqlı xalı tutur ki, onun üzəsi isə qara nöqtələr vardır. Kələzin böyür hissələrində tund 3-4 halqa vardır. Onların daxilindən ağ zolaqlar keçir. Qarın nahiyyəsi ağımtıl, mavi və bəzənsə yaşıl rəngə çalır. Erkəklərdə çütləşmə zamanı göz kənarları açıq göy və ya bənövşəyi rəng alır.
Həyat tərzi
Qidalanlası
Bu növün qidasının əsasını: Sərtqanadlılar, Zərqanadlılar, İkiqanadlılar, Kəpənəklər, digər Cücülər, həmcinin Hörümçəklər, Çoxayaqlılar, Molyusklar və Soxulcanlar
Çoxalması
Dişilər iyun ayının ortasından iyul ayının əvvəllərinə qədər yumurta qoyurlar. Dağlıq ərazilərdə isə bu hadisə iyulun ortalarından avqustun əvvələrinə qədər davam edir. Dişilər bu vaxt ərzində 2-dən 5-ə qədər yumurta qoya bilirlər. Çox vaxt 4 yumurta qoyur. İnkubasiya dövrü 55 gün davam edir. Əsasən iyulun sonları və ya sentyabrın əvvəllərində balalar yumurtadan çıxırlar. Balalar 24–27 mm uzunluğa malik olurlar.
Arealı
Azərbaycan kərtənkələsi əsasən Kiçik Qafqaz dağları ərazisində daha geniş yayılmışdır. Azərbaycanın quraq dağlıq razilərində, Kürün yuxarı axarlarında və Gürçüstanın cənub hissələrində yayılmışdır. Bu növə Qafqazdan kənar ərazilərində əsasən Türkiyənin şimal-şərq və İranın (Cənubi Azərbaycan) şimal-qərbi ərazilərində də rast gəlinir. Bu növə daxil olan kərtənkələlər əsasən digər Qayalıq kərtənkələləri kimi qayalıqlarda və daşlıq ərazilərdə rast gəlinir. Dağ çayları yaxınlıqlarında və Dağ meşələri bölgələrində də təsadüf edilir. Yüksəklikdən asılı olaraq fevralın sonları martın əvvəllərindən başlayaraq, sentyabr və ya noyabr aylarına qədər aktiv həyat sürürlər. Əlverişli yerlərdə kələzlərin sayı 1 km yol boyunca 40-60 baş təşkil edir.
Növün təsnifatı
Bu növ üç yarımnövə bölünür ki, onlarında 2-si Ön Qafqaz ərazisində yaşayır:
- 1. Lacerta raddei raddei Boettger, 1892 — Kiçik Qafqazın dağlıq ərazilərində əsasən Azərbaycan, az miqdarda isə Ermənistan ərazilərində müşahidə edilir (Kiçik Qafqazın cənub aşırımları istisnadır).
- 2. Lacerta raddei nairensis Darevsky, 1967 — Şərqi Türkiyə, Kür çayının yuxarı axarları və Gürcüstanın cənub hissəsi.
İstinadlar
- The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan kertenkelesi lat Darevskia raddei heyvanlar aleminin xordalilar tipinin surunenler sinfinin pulcuqlular destesinin esl kertenkeleler fesilesinin qayaliq kertenkelesi cinsine aid heyvan novu Azerbaycan kertenkelesiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Klad Sinif SurunenlerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Desteustu Deste PulcuqlularFesileustu Fesile Esl kertenkelelerYarimfesile Cins Qayaliq kertenkelesiNov Azerbaycan kertenkelesiBeynelxalq elmi adiDarevskia raddei Oskar Boettger 1892Sekil axtarisiNCBI 122337EOL 792852Xarici gorunusXususiyyetleri Kelezin uzunlugu 76 mm quyrugu bedeninden iki defe uzundur Onun basi askarcasina batiq formadadir Yaxaligi ise disvari formada qabariqdir Bedeninde yerlesen pulcuqlari hamar ve qabariqdir Bogaz nahiyesi boyunca 20 29 pulsuga malik olur Kelezin bedeni boyunca ise ortalama 48 62 pulcuga sahib olur On ertaflarda olan pulcuqlar bel nahiyyesinden kicik olur Rengi Kelezin bedeninin yuxari hissesi aciq qehveyi qum rengi ve ya tund qonur bezen ise demek olarki qara olur Kertenkelenin bel nahiyyesini eni boyunca dordbucaqli xali tutur ki onun uzesi ise qara noqteler vardir Kelezin boyur hisselerinde tund 3 4 halqa vardir Onlarin daxilinden ag zolaqlar kecir Qarin nahiyyesi agimtil mavi ve bezense yasil renge calir Erkeklerde cutlesme zamani goz kenarlari aciq goy ve ya benovseyi reng alir Heyat terziQidalanlasi Bu novun qidasinin esasini Sertqanadlilar Zerqanadlilar Ikiqanadlilar Kepenekler diger Cuculer hemcinin Horumcekler Coxayaqlilar Molyusklar ve Soxulcanlar Coxalmasi Disiler iyun ayinin ortasindan iyul ayinin evvellerine qeder yumurta qoyurlar Dagliq erazilerde ise bu hadise iyulun ortalarindan avqustun evvelerine qeder davam edir Disiler bu vaxt erzinde 2 den 5 e qeder yumurta qoya bilirler Cox vaxt 4 yumurta qoyur Inkubasiya dovru 55 gun davam edir Esasen iyulun sonlari ve ya sentyabrin evvellerinde balalar yumurtadan cixirlar Balalar 24 27 mm uzunluga malik olurlar ArealiAzerbaycan kertenkelesi esasen Kicik Qafqaz daglari erazisinde daha genis yayilmisdir Azerbaycanin quraq dagliq razilerinde Kurun yuxari axarlarinda ve Gurcustanin cenub hisselerinde yayilmisdir Bu nove Qafqazdan kenar erazilerinde esasen Turkiyenin simal serq ve Iranin Cenubi Azerbaycan simal qerbi erazilerinde de rast gelinir Bu nove daxil olan kertenkeleler esasen diger Qayaliq kertenkeleleri kimi qayaliqlarda ve dasliq erazilerde rast gelinir Dag caylari yaxinliqlarinda ve Dag meseleri bolgelerinde de tesaduf edilir Yukseklikden asili olaraq fevralin sonlari martin evvellerinden baslayaraq sentyabr ve ya noyabr aylarina qeder aktiv heyat sururler Elverisli yerlerde kelezlerin sayi 1 km yol boyunca 40 60 bas teskil edir Novun tesnifatiBu nov uc yarimnove bolunur ki onlarinda 2 si On Qafqaz erazisinde yasayir 1 Lacerta raddei raddei Boettger 1892 Kicik Qafqazin dagliq erazilerinde esasen Azerbaycan az miqdarda ise Ermenistan erazilerinde musahide edilir Kicik Qafqazin cenub asirimlari istisnadir 2 Lacerta raddei nairensis Darevsky 1967 Serqi Turkiye Kur cayinin yuxari axarlari ve Gurcustanin cenub hissesi IstinadlarThe Reptile Database ing P Uetz 2015 Hemcinin bax